Ένα από τα καλά του πολέμου είναι η πρόοδος της ιατρικής επιστήμης. Λόγω των πολλαπλών τραυματισμών και μεγάλων απωλειών τόσο η φαρμακευτική όσο και η ιατρική βιομηχανία αναπτύσσεται ραγδαία. Έτσι, μία μέθοδος που θεωρούνταν απαγορευτική πριν από μερικά χρόνια, δηλαδή η χρήση ιμάντα ίσχαιμης περίδεσης, έχει σήμερα γίνει ένα από τα πιο βασικά μέρη των πρώτων βοηθειών μάχης. Φυσικά, οι εξελίξεις αντικατοπτρίζονται και στα υλικά και το CAT είναι ένα πολύ καλό παράδειγμα αυτής της εξέλιξης.
Το μεγαλύτερο ποσοστό θανάτων τραυματιών στους πολέμους που βρίσκονται σε εξέλιξη είναι από απώλεια αίματος λόγω αρτηριακής αιμορραγίας. Μάλιστα αυτό γίνεται ακόμα πιο συγκεκριμένο καθώς οι περισσότερες περιπτώσεις αρτηριακής αιμορραγίας είναι από τα άκρα (χέρια ή/και πόδια). Δε θέλει ερώτημα το αν κάποιος θα ρίσκαρε να χάσει ένα άκρο ή τη ζωή του και έτσι η χρήση των tourniquet είναι από τις βασικές πρώτες βοήθειες μάχης σήμερα. Ωστόσο, η τόσο διαδεδομένη χρήση των tourniquet στη μάχη έδειξε ότι δεν είναι τόσο «διαβολικά» όσο πίστευαν πολλοί. Ενδεικτικά, οι μελέτες δείχνουν ότι μέχρι και 2-3 ώρες με tourniquet το άκρο μπορεί να σωθεί. Φυσικά υπάρχουν και οι εξαιρέσεις με τραυματίες των όποιων τα άκρα σώθηκαν έπειτα από 8 ώρες αλλά αυτό είναι η εξαίρεση. Ο κανόνας είναι ότι είναι ασφαλές για μέχρι 2 ώρες.
Μετά από αυτή τη μικρή εισαγωγή, πάμε να δούμε το CAT. Το ντε φάκτο tourniquet των Ενόπλων Δυνάμεων και Σωμάτων Ασφαλείας ανά τον κόσμο σήμερα. Πρακτικά είναι ένας ιμάντας με Velcro από ειδικά σχεδιασμένα υλικά ώστε να κόβουν τη ροή του αίματος χωρίς να καταστρέφουν το δέρμα και χωρίς να απαιτούν μακροχρόνια εκπαίδευση. Ο ιμάντας στο εσωτερικό του έχει ένα δεύτερο ιμάντα (που δε φαίνεται) και είναι προσαρμοσμένος σε μία λαβή. Άρα είτε ο τραυματίας, είτε ο διασώστης περνάει τον ιμάντα ως θηλιά στο άκρο που έχει την αιμοραγία, τον ασφαλίζει όσο πιο γρήγορα μπορεί με το Velcro και μετά περιστρέφει τη λαβή η οποία σφίγγει τον εσωτερικό ιμάντα. Όταν έχει σταματήσει η ροή του αίματος τότε βάζει τη λαβή ανάμεσα στις δύο πλαστικές εγκοπές που έχει το tourniquet για να μην λυθεί και είναι έτοιμος. Το αν το έβαλε σωστά ή όχι μπορεί γρήγορα να το επιβεβαιώσει με το αν σταμάτησε ή όχι η αιμορραγία. Μπορείτε να δείτε τις οδηγίες χρήσης μεταφρασμένες στα Ελληνικά παρακάτω.
Όλες οι γενιές (όπως αποκαλούνται) του CAT λειτουργούν ακριβώς με αυτό το τρόπο. Ωστόσο, από γενιά σε γενιά υπάρχουν κάποιες μικρές βελτιώσεις. Για παράδειγμα, κάποιες από αυτές τις διαφορές είναι ότι νεώτερες γενιές έχουν στην άκρη του ιμάντα ένα κόκκινο ύφασμα για να εντοπίζεται πιο γρήγορα ή έχουν μία μικρή ετικέτα με την ένδειξη «TIME» (Χρόνος) στη ταινία ασφάλισης ανάμεσα από τα άγκιστρα για να γράφει ο διασώστης την ώρα που το τοποθέτησε. Ωστόσο, δεν υπάρχει καμία λειτουργική διαφορά σε καμία γενιά του CAT. Ακόμα, το CAT βγαίνει μόνο σε τρία χρώματα. Στο μαύρο που είναι το γενικής χρήσης tourniquet, στο μπλε που είναι εκπαιδευτικό και στο πορτοκαλί για ομάδες διάσωσης.
Γιατί όμως το CAT είναι το μοναδικό πιστοποιημένο tourniquet από το TCCC; Την απάντηση σε αυτό μας τη δίνουν οι μελέτες του Στρατού Ξηράς των ΗΠΑ. Το CAT το σχεδίασε το 2005 το Αμερικανικό Υπουργείο Άμυνας έπειτα από χιλιάδες δοκιμές και πειράματα. Σύμφωνα με το Ερευνητικό Ινστιτούτο Χειρουργικής του Στρατού των ΗΠΑ το CAT μέχρι σήμερα έχει 100% (ναι, δεν είναι λάθος) επιτυχία στη διακοπή της ροής του αίματος στα ανώτερα και κατώτερα άκρα. Αυτό πρακτικά σημαίνει τεράστια μείωση των απωλειών μάχης. Το CAT είναι ένα πολύ εξειδικευμένο υλικό πρώτων βοηθειών το οποίο αν γνωρίζετε πως να το χρησιμοποιείτε μπορεί να σας σώσει τη ζωή. Φυσικά, σε καμία περίπτωση δε θα πρέπει να το χρησιμοποιείτε για μικροτραυματισμούς ή αιμορραγίες που μπορούν να σταματήσουν με πίεση στο σημείο. Ωστόσο, σε περιπτώσεις αρτηριακής αιμορραγίας τότε το θύμα θα χάσει τη ζωή σε λίγα λεπτά εφόσον δε σταματήσει η απώλεια αίματος.
Το tourniquet είναι ένα εργαλείο που μπορεί να σώσει ζωές, είτε είστε πολίτης είτε στέλεχος δυνάμεων ασφαλείας σε εμπόλεμη ζώνη, είναι εξίσου σημαντικό πάντα και παντού να έχετε μαζί σας όσο περισσότερα tourniquet μπορείτε. Για το χώρο των δυνάμεων ασφαλείας είναι αυτονόητο, για τους πολίτες όμως θα δώσουμε τρία ρεαλιστικά παραδείγματα, το ένα εκ των οποίων από πραγματικό περιστατικό. Στις πρόσφατες τρομοκρατικές επιθέσεις σε Γαλλία και Βέλγιο θύματα πέθαναν από αρτηριακή αιμορραγία, σίγουρα όχι πολύ συνηθισμένη περίπτωση αλλά ας δούμε το δεύτερο παράδειγμα. Σε ένα τροχαίο ατύχημα κάποιο θύμα έχει ακρωτηριαστεί. Αν δεν τοποθετηθεί άμεσα tourniquet στο άκρο το θύμα σε λίγα λεπτά θα χάσει τη ζωή του. Και όπως υποσχεθήκαμε, το τρίτο παράδειγμα θα είναι από αληθινό περιστατικό. Ο κύριος που βλέπετε στις επόμενες φωτογραφίες ήταν απόστρατος του στρατού των ΗΠΑ και επισκεύαζε μία χορτοκοπτική μηχανή όταν από λάθος του ενεργοποιήθηκε και ένα μέρος της λεπίδας της έσπασε και καρφώθηκε στο χέρι του προκαλώντας του αρτηριακή αιμορραγία. Χωρίς δεύτερη σκέψη τοποθέτησε το CAT που είχε επάνω του και η σύζυγος του τον οδήγησε ως το πλησιέστερο νοσοκομείο. Τελικά και το χέρι του και η ζωή του σώθηκαν χάρη στη ταχεία αντίδραση του και στη χρήση του ιμάντας ίσχαιμης περίδεσης CAT.
Ειδικά αν κάνετε επικίνδυνα επαγγέλματα, το tourniquet πρέπει να είναι πάντα επάνω σας. Ο γράφων πάντα έχει επάνω του τουλάχιστον ένα CAT ενώ σε κάθε σακίδιο ή τσαντάκι που μεταφέρει υπάρχουν περισσότερα. Όπως αναφέρουν και οι οδηγίες αλλά και όπως μας διδάσκει και η κοινή λογική (π.χ. πολλά θύματα, πολλαπλοί τραυματισμοί, κτλ.), ένα tourniquet ίσως να μην είναι αρκετό και σίγουρα κανένας δε θα ήθελε ποτέ να βρεθεί στο δίλημμα της επιλογής της ζωής του ενός παιδιού ή του άλλου. Και κάπως έτσι, οδηγούμαστε στο θέμα της εκπαίδευσης, της προετοιμασίας και των πιο συχνών λαθών σχετικά με τα CAT. Παρακάτω βλέπετε μία φωτογραφία από ένα θύμα της τρομοκρατικής επίθεσης στο Μαραθώνιο της Βοστώνης το 2013. Όπως βλέπετε το θύμα χρειάστηκε τρία tourniquet.
Τα CAT είναι υλικά μίας χρήσης αλλά αυτό δε σημαίνει ότι δε μπορείτε να εκπαιδευτείτε με αυτά. Αν δεν έχετε τη δυνατότητα εκπαιδεύσεως από κάποιον ειδικό, τότε κάντε μόνοι σας ασκήσεις τοποθέτησης του CAT γρήγορα και υπό διαφορετικές συνθήκες. Για παράδειγμα, με ένα χέρι, με δύο, στο σκοτάδι, στο αυτοκίνητο, κτλ. Έπειτα από λίγο καιρό θα έχετε αποκτήσει αρκετή αυτοπεποίθηση για τις ικανότητες σας. Βέβαια, αν έχετε τη δυνατότητα να παρακολουθήσετε κάποια σχετική εκπαίδευση τότε εννοείται πως σας προτρέπουμε να το κάνετε χωρίς δεύτερη σκέψη. Να θυμάστε, το CAT έχει σχεδιαστεί να είναι απλό και εύκολο στη χρήση. Στο παρακάτω βίντεο βλέπετε τις οδηγίες που παραθέσαμε παραπάνω και στη πράξη.
Η συνηθισμένη πρακτική μέχρι και σήμερα είναι να προετοιμάζουμε το CAT για τοποθέτηση με ένα χέρι. Φυσικά και μπορούμε να το κάνουμε και με δύο χέρια αλλά είναι καλύτερα να είμαστε προετοιμασμένοι για τα χειρότερα. Αυτό που κάνουμε είναι να ανοίγουμε το tourniquet, να δημιουργούμε μία θηλιά αρκετά μεγάλη ώστε να μπορούμε να περάσουμε από εκεί τα άκρα μας και εν συνεχεία να το διπλώνουμε. Βλέπετε αυτά τα βήματα με εικόνες εδώ.
Αντίστοιχα, μπορείτε να τα δείτε και σε βίντεο στη συνέχεια.
Σαφώς, υπάρχουν και τυποποιημένες θήκες μεταφοράς όπως αυτή που βλέπετε παρακάτω. Σχετικά με τη χρήση του CAT, μία καλή πρακτική που διδάσκεται σε όλες τις εκπαιδεύσεις για τη τοποθέτηση του είναι η εξής. Σε περίπτωση που δεν είστε σίγουροι για το σημείο από όπου προέρχεται η αιμορραγία είναι προτιμότερο να το τοποθετείτε όσο πιο ψηλά στο άκρο γίνεται. Ο λόγος είναι ότι εάν η αρτηρία να αιμορραγεί πάνω από το CAT, τότε είναι πρακτικά άχρηστο. Από την άλλη πλευρά, αυτό σημαίνει ότι αν θα χρειαστεί αργότερα να γίνει ακρωτηριασμός του άκρου, θα πρέπει να γίνει από το σημείο όπου τοποθετήθηκε το CAT, αλλά όπως είπαμε και στην εισαγωγή, αν η επιλογές είναι θάνατος ή ακρωτηριασμός, όλοι γνωρίζουμε την απάντηση.
Σήμερα αρκετές εταιρίες έχουν κάνει συμβόλαια με το Αμερικανικό Υπουργείο Άμυνας και κατασκευάζουν ιμάντες ίσχαιμης περίδεσης CAT τους οποίους πουλάνε τόσο σε κρατικούς φορείς όσο και σε πολίτες. Να είστε προσεκτικοί όμως, λόγω της τεράστιας αγοράς υπάρχουν και πολλές απομιμήσεις. Προτιμήστε κάποιο αξιόπιστο κατάστημα γιατί σίγουρα δε θα θέλατε να μάθετε ότι το tourniquet σας δεν κάνει αυτό που λέει όταν θα το χρειαστείτε. Σήμερα στην Ευρώπη ένα αυθεντικό CAT πωλείται για €30-40 αλλά σε καταστήματα με στρατιωτικά αποθέματα ίσως να το βρείτε και λίγο φτηνότερα, δηλαδή γύρω στα €20-25. Επίσης, δεν είναι σπάνιο να τα βρείτε σε συσκευασίες των δύο. Στις Αμερικανικές Ένοπλες Δυνάμεις τα CAT που δίδονται στα στελέχη είναι όπως αυτά που βλέπετε παρακάτω. Όπως μπορείτε να δείτε είναι μέσα σε μία αεροστεγή συσκευασία όπου υπάρχουν δύο. Τα συγκεκριμένα είναι από την εταιρία North American Rescue.
Το CAT είναι ένα εργαλείο πρώτων βοηθειών που αποδεδειγμένα σώζει ζωές. Μπορείτε να το έχετε πάντα και παντού μαζί σας, στη παραλία, στο αεροπλάνο, στη δουλειά, οπουδήποτε… Και ποιος ξέρει; Ίσως μία μέρα να σας σώσει τη ζωή ή να σας βοηθήσει να σώσετε τη ζωή ενός ανθρώπου. Ένα από τα πιο σημαντικά αντικείμενα που όλοι πρέπει να έχουμε μαζί μας κάθε ημέρα και ώρα. Και σε αυτή τη φωτογραφία βλέπετε έναν επαγγελματία που έχει δεμένο το CAT του στο κάτω μέρος του κοντακίου του όπως περιγράψαμε.
