ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1
ΓΕΝΙΚΗ ΘΕΩΡΗΣΗ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗΣ ΠΟΛΥΤΡΑΥΜΑΤΙΑ
Η εξέλιξη και η τελική έκβαση του τραυματία εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τα γεγονότα της πρώτης ώρας μετά τον τραυματισμό η οποία συνηθίζεται να λέγεται “χρυσή ώρα”. Η πατρότητα της χρυσής ώρας στο τραύμα υπάρχει εδώ και πολλά χρόνια και ανήκει στον στρατιωτικό χειρουργό Adams Cowley ο οποίος με την φράση αυτή ήθελε να περιγράψει το διάστημα εκείνο μετά από σοβαρό τραυματισμό στο οποίο οι ιατρικές παρεμβάσεις μπορεί να είναι σωτήριες για την ζωή του τραυματία (Dick W 2000).
Αυθαίρετα αντιλαμβανόμαστε ότι η επιτυχής έκβαση του τραυματία σχετίζεται με την ικανότητα ενός συστήματος επείγουσας ιατρικής να αποκαταστήσει την ομοιόσταση του οργανισμού μέσα στις πρώτες ώρες. Δεδομένου ότι η “χρυσή ώρα” τις περισσότερες φορές ξοδεύεται προνοσοκομειακά, τα τελευταία χρόνια υπάρχει η τάση συνεχούς συμπίεσης της και σήμερα θεωρείται αποδεκτός χρόνος εάν σε 30min από την στιγμή του ατυχήματος ο ασθενής έχει μεταφερθεί στο νοσοκομείο (Pepe P, 1987).
Η Προνοσοκομειακή φάση αντιμετώπισης του πολυτραυματία μπορεί να επιταχύνει σημαντικά την αντιμετώπιση στον τόπο του τραυματισμού σε συνδυασμό με τον συντονισμό του συστήματος διακομιδής (ΕΚΑΒ) και του Νοσοκομείου υποδοχής. Ο τραυματίας πρέπει να μεταφέρεται στο πλησιέστερο κατάλληλο νοσοκομείο, κατά προτίμηση σε πιστοποιημένο κέντρο τραύματος.
Με τον τρόπο αυτό καθίσταται δυνατή η έγκαιρη κινητοποίηση των μελών της ενδονοσοκομειακής «Ομάδας Τραύματος» έτσι ώστε όλο το απαιτούμενο προσωπικό και ο εξοπλισμός να βρίσκεται σε θέση ετοιμότητας στο τμήμα των επειγόντων κατά την άφιξη του πολυτραυματία. Πράγματι, είναι σημαντικό αυτός που έρχεται πρώτος σε επαφή με τον πολυτραυματία να κατέχει τις βασικές αρχές της αντιμετώπισης αυτής της κατάστασης, όπως το ABC (Airway, Breathing, Circulation), και να γνωρίζει την αποτελεσματικότητα και την ασφάλεια των αιμοστατικών διαδικασιών με τις αντίστοιχες ενδείξεις τους σύμφωνα με τις κατευθυντήριες γραμμές του ATLS (Advanced Trauma Life Support) [ATLS 2010].
Διαφαίνεται λοιπόν πόσο σημαντική είναι η ομαλή και αρμονική αλληλεπίδραση των επαγγελματιών υγείας σε διαφορετικά επίπεδα με κοινό στόχο την αντιμετώπιση και διάσωση τραυματία. Άρα γίνεται αντιληπτό ότι το ανθρώπινο δυναμικό στον τομέα της υγείας αποτελεί ουσιώδες κεφάλαιο, όχι μόνο για την ποσοτική, αλλά και για την ποιοτική σύνθεσή του. Παρότι η σύγχρονη τεχνολογία όλο και περισσότερο διεισδύει στον τομέα υγείας, η υγεία εξακολουθεί να παραμένει τομέας έντασης εργασίας.
Σύμφωνα με στοιχεία του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (Π.Ο.Υ.), περισσότερο από το 60% των δαπανών υγείας διατίθεται για το ανθρώπινο δυναμικό. Οπότε 10 ζητήματα που σχετίζονται με τη διαχείριση και την ανάπτυξη του ανθρώπινου δυναμικού στον τομέα υγείας είναι μείζονος σημασίας (Λιαρόπουλος Λ. 2007).
Το σύστημα υγείας είναι πρωτίστως ένα σύνολο ανθρωπίνων σχέσεων και κυρίως αλληλεξαρτήσεων. Οι σχέσεις αυτές δύσκολα διαταράσσονται και ακόμη δυσκολότερα βρίσκονται λύσεις «θετικού αθροίσματος», όπου ωφελούνται όλοι, από ενδεχόμενες αλλαγές. Οι υπηρεσίες υγείας έχουν πολυ-επαγγελματική δομή και απαιτούν τη συνέργεια κατάλληλου αριθμού διαφορετικών επαγγελματιών, προκειμένου να υπάρξει ένα ικανοποιητικό αποτέλεσμα που να ανταποκρίνεται σε ποσοτικά και ποιοτικά κριτήρια (Λιαρόπουλος Λ. 2010).
Ειδικά στη διαδικασία αντιμετώπισης τραυματιών, είναι φανερό ότι υπάρχει η ανάγκη διεπιστημονικής συνεργασίας, για να επιτευχθούν οι κλινικοί στόχοι που αφορούν στον άρρωστο, αλλά και οι υπόλοιποι στόχοι που αφορούν σε θέματα διοίκησης. Η ανάγκη διεπιστημονικής συνεργασίας αυξάνει το βαθμό αλληλεπίδρασης μεταξύ των επαγγελματιών υγείας και είναι γεγονός ότι όσο αυξάνονται αυτού του είδους οι αλληλεπιδράσεις, τόσο αυξάνεται η πιθανότητα δημιουργίας συγκρούσεων. Η διατήρηση αρμονικών εργασιακών σχέσεων και η διεπιστημονική συνεργασία αποτελούν αναγκαιότητα για τους διασώστες, παράλληλα με την άσκηση των καθηκόντων τους (Σταθοπούλου Χ 2006).
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2
2. ΟΡΙΣΜΟΙ
Ο όρος «διασώστης» (στην Ελλάδα) – ιατρικός τεχνικός έκτακτης ανάγκης «EMT» – «paramedics» (στο εξωτερικό) είναι ένας αποκριτής έκτακτης ανάγκης που εκπαιδεύεται για να παρέχει τις ιατρικές υπηρεσίες έκτακτης ανάγκης στον άρρωστο ή τραυματία. Μπορεί να είναι μέλος ενός Εθνικού Κέντρου Άμεσης Βοήθειας (ΕΚΑΒ), μιας ιατρικής υπηρεσίας έκτακτης ανάγκης (EMS), της πυρκαγιάς, ή της ανεξάρτητης ομάδας διάσωσης. Οι διασώστες εκπαιδεύονται σε πρακτικές ιατρικές γνώσεις και δεξιότητες έκτακτης ανάγκης που μπορούν να επεκταθούν μέσα σε ένα γρήγορο χρονικό πλαίσιο. Ο στόχος της επέμβασης είναι να αξιολογηθεί γρήγορα η κατάσταση ενός ασθενή, να διατηρηθεί η αναπνοή και η κυκλοφορία (BLS). Επιπλέον, η επέμβαση στοχεύει να ελέγξει την εξωτερική αιμορραγία, να αποτρέψει τον κλονισμό, και να αποτρέψει τον περαιτέρω τραυματισμό ή την ανικανότητα με την ακινητοποίηση των πιθανών νωτιαίων ή άλλων καταγμάτων των οστών, επισπεύδοντας την ασφαλή και έγκαιρη μεταφορά του ασθενή σε ένα τμήμα έκτακτης ανάγκης νοσοκομείων για την οριστική ιατρική φροντίδα. Οι οδηγίες θεραπείας περιγράφονται σε πρωτόκολλα μετά από τις εθνικές οδηγίες και τις τοπικές ιατρικές πολιτικές. (ΕΚΑΒ, 2011).
Ως πρώτες βοήθειες μπορεί να οριστεί η άμεση φροντίδα που παρέχεται σε ένα άτομο μετά από τραυματισμό ή ξαφνική ασθένεια πριν φτάσει η ιατρική βοήθεια (Τζουγκαράκης 2007).
2.1 ΣΤΟΧΟΣ ΠΡΩΤΩΝ ΒΟΗΘΕΙΩΝ
Οι πρώτες βοήθειες έχουν ως στόχο την άμεση παροχή υπηρεσιών υγείας από μη εξειδικευμένα άτομα. Από τον ορισμό τους δηλαδή οι πρώτες βοήθειες δεν μπορούν να είναι επείγουσα θεραπευτική, αφού δεν παρέχονται από γιατρούς, και κατά συνέπεια στην άσκηση τους δεν υπάρχουν περιθώρια για τη χρησιμοποίηση φαρμάκων. Οι πρώτες βοήθειες είναι επίσης κάτι διαφορετικό από τη επείγουσα νοσηλευτική, που αποτελεί μια καθαρά νοσηλευτική ειδικότητα (Μάκος 2001).
Το αντικείμενο των πρώτων βοηθειών ορίζεται μέσα από τους αυστηρά προδιαγεγραμμένους στόχους τους που είναι:
1) Η διάσωση της ζωής του θύματος, που επιτυγχάνεται με τη διατήρηση ή την αποκατάσταση της αναπνευστικής και της καρδιακής λειτουργίας και την αντιμετώπιση της αιμορραγίας.
2) Η πρόληψη της επέκτασης της βλάβης του οργανισμού μέσα από τον έλεγχο της επίδρασης του βλαπτικού παράγοντα, που προκάλεσε την αρχική βλάβη.
3) Η σχετική βελτίωση της κατάστασης του θύματος, που μπορεί να προκύψει τόσο με τις προσπάθειες ανακούφισης του όσο και με τη δημιουργία κλίματος ασφάλειας και προστασίας.
4) Η προετοιμασία του αρρώστου για τη μετέπειτα ειδική ιατρική του αντιμετώπιση. Όσο πιο περιορισμένη είναι η δυνητική αναίρεση των πράξεων του αρωγού από το γιατρό, που στη συνέχεια θα παραλάβει τον άρρωστο, τόσο πιο επιτυχημένη θεωρείται η παροχή πρώτων βοηθειών.
5) Η ενημέρωση του γιατρού για τις συνθήκες του ατυχήματος, την κατάσταση του αρρώστου πριν δοθούν οι πρώτες βοήθειες και τις μεταβολές της κατά την μεταφορά καθώς και για τι είδος των πρώτων βοηθειών που χορηγήθηκαν. Μέσα από την ανάλυση αυτών των στόχων φαίνεται καθαρά ο προσωρινός χαρακτήρας των πρώτων βοηθειών και η ανάγκη της θεραπευτικής παρέμβασης που θα ακολουθήσει.
Οι πρώτες βοήθειες μπορούν να αποβούν σωτήριες για την ζωή ενός ανθρώπου. Στόχος των πρώτων βοηθειών είναι η διατήρηση της ζωής, η πρόληψη επιδείνωσης μιας κατάστασης και η προαγωγή της ανάρρωσης όσο το δυνατόν συντομότερα. Οι πρώτες βοήθειες είναι οι πρώτες ενέργειες που κάνουμε στον τόπο του ατυχήματος με ότι πρόχειρα μέσα διαθέτουμε με στόχο να σώσουμε τη ζωή του θύματος να ανακουφίσουμε τον πόνο του και να προλάβουμε περαιτέρω επιδείνωση της κατάστασης του. Πολύ σημαντική παράμετρος των πρώτων βοηθειών είναι να γνωρίζει κάποιος ότι δεν θα είναι σε θέση να βοηθήσει κάποιον συνάνθρωπό. Γι’ αυτό πρώτη προτεραιότητα δίνουμε στη γνώση (Μάκος 2001).
Η επείγουσα ιατρική στον προηγμένο κόσμο πραγματοποιείται παραδοσιακά με δύο διαφορετικούς τρόπους. Το πρώτο σύστημα είναι το γνωστό ως αγγλο-αμερικανικό σύστημα με εξειδικευμένο τμήμα επειγόντων περιστατικών, και υπηρεσία επείγουσας προνοσοκομειακής ιατρικής που χρησιμοποιεί paramedics. Ο δεύτερος είναι το αποκαλούμενο γαλλογερμανικό σύστημα, με υψηλής ανάπτυξης υπηρεσίας ιατρών προνοσοκομειακής επείγουσας ιατρικής, αλλά μόνο με μία βασική οργάνωση της επείγουσας νοσοκομειακής ιατρικής. Τώρα αυτή η διαφορά ελαχιστοποιείται γρήγορα εξ αιτίας της γρήγορης ανάπτυξης της νοσοκομειακής επείγουσας ιατρικής στην Ευρώπη.
Τα συστήματα Επείγουσας Ιατρικής έχουν αναπτυχθεί ραγδαία τα τελευταία χρόνια και αποτελούν, για τις προηγμένες χώρες, σημαντικό δείκτη της υγειονομικής των οργάνωσης και κοινωνικής προστασίας. Σημασία πέραν των εξειδικευμένων γνώσεων σε τεχνικές διάσωσης και αντιμετώπισης, ακρογωνιαίο λίθο αποτελεί και το σύνολο των μη τεχνικών δεξιοτήτων (non technical skills). Οι Διασώστες δραστηριοποιούνται στα Συστήματα Επείγουσας Ιατρικής στον Δημόσιο (ΕΚΑΒ, Πρώτο- Δεύτερο- Τριτοβάθμιοι Υγειονομικοί Σχηματισμοί) και τον Ιδιωτικό φορέα, ως Πληρώματα Ασθενοφόρων Αυτοκινήτων, Πληρώματα Καμπίνας Ελικοπτέρων ή Αεροπλάνων Επείγουσας Ιατρικής ή σε Πλωτά Μέσα.
ΜΗ ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΔΕΞΙΟΤΗΤΕΣ
«NON TECHNICALSKILLS:Ο ΑΝΘΡΩΠΙΝΟΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΑΣ ΣΤΗΝ ΠΡΟΝΟΣΟΚΟΜΕΙΑΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΤΩΝ ΕΠΕΙΓΟΝΤΩΝ ΠΕΡΙΣΤΑΤΙΚΩΝ»
ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΟΣ ΦΟΙΤΗΤΗΣ: ΛΕΩΝΙΔΑΣ ΓΚΑΤΣΗΣ
ΔΙΑΣΩΣΤΕΣ ΡΟΔΟΥ
