Μεταπηδήστε στο περιεχόμενο
Αρχική » Αρθρογραφία και Δράσεις » Προνοσοκομειακή Φροντίδα » Αναγνώριση και Αντιμετώπιση Τυχαίας Υποθερμίας

Αναγνώριση και Αντιμετώπιση Τυχαίας Υποθερμίας

Στόχοι Μάθησης

  • Εξήγηση των τεσσάρων μηχανισμών απώλειας θερμότητας του σώματος.

  • Ορισμός και περιγραφή των τεσσάρων σταδίων υποθερμίας και βασικές εκτιμητικές παράμετροι.

  • Κατανόηση στρατηγικών θεραπείας για την τυχαία υποθερμία.

Βασικοί Όροι

  • Αγωγή (Conduction): Μεταφορά θερμότητας μέσω άμεσης επαφής με στερεό ή υγρό.

  • Συναγωγή (Convection): Μεταφορά θερμότητας μέσω κινούμενων ρευμάτων αέρα ή υγρού.

  • Θερμοκρασία πυρήνα: Θερμοκρασία ζωτικών οργάνων (καρδιά, πνεύμονες, εγκέφαλος, σπλάχνα).

  • Εξάτμιση (Evaporation): Μετατροπή υγρού σε αέριο, με απώλεια θερμότητας.

  • Υποθερμία: Πτώση θερμοκρασίας πυρήνα κάτω από τα φυσιολογικά επίπεδα.

  • Ακτινοβολία (Radiation): Απώλεια θερμότητας υπό μορφή υπέρυθρης ακτινοβολίας.

Περιστατικό

Ένα ψυχρό πρωινό του χειμώνα, η Μονάδα 15 δέχεται κλήση για άνδρα πεσμένο στο έδαφος πίσω από πρατήριο καυσίμων. Στην άφιξη, εντοπίζεται άνδρας μέσης ηλικίας σε ύπτια θέση, με τραύμα στο μέτωπο, χωρίς αντίδραση, αργή αναπνοή, πολύ ωχρός και κρύος στην αφή. Η εκτίμηση ABC ξεκινά, με παράλληλη σκέψη για τις επιπτώσεις του ψύχους στην κατάστασή του.

Τι είναι η Υποθερμία

Η υποθερμία ορίζεται ως θερμοκρασία πυρήνα κάτω από 35°C. Υπάρχουν δύο βασικές μορφές:

  • Θεραπευτική υποθερμία: Ελεγχόμενη μείωση θερμοκρασίας σε ασθενείς μετά από καρδιακή ανακοπή, για νευροπροστασία.

  • Τυχαία υποθερμία: Μη ηθελημένη πτώση θερμοκρασίας λόγω περιβαλλοντικών ή παθολογικών παραγόντων.

Η τυχαία υποθερμία μπορεί να είναι πρωτογενής (λόγω έκθεσης) ή δευτερογενής (λόγω παθολογικών καταστάσεων που επηρεάζουν τη θερμορρύθμιση). Εμφανίζεται σε όλα τα κλίματα και όλες τις εποχές, και μπορεί να είναι άμεση αιτία θανάτου ή να επιδεινώσει οποιαδήποτε άλλη νόσο ή τραύμα.

Ισορροπία Θερμότητας και Μηχανισμοί Απώλειας

Η θερμοκρασία του σώματος ρυθμίζεται από την ισορροπία παραγωγής (μεταβολισμός, άσκηση) και απώλειας θερμότητας, η οποία γίνεται με τέσσερις τρόπους:

  1. Αγωγή (Conduction): Επαφή με ψυχρή επιφάνεια ή νερό (π.χ. δάπεδο, πάγος).

  2. Συναγωγή (Convection): Απώλεια μέσω ρευμάτων αέρα ή νερού που απομακρύνουν το θερμαινόμενο στρώμα γύρω από το σώμα.

  3. Ακτινοβολία (Radiation): Απώλεια θερμότητας με υπέρυθρη εκπομπή προς το περιβάλλον (≈60% υπό κανονικές συνθήκες).

  4. Εξάτμιση (Evaporation): Απώλεια μέσω ιδρώτα ή αναπνευστικού συστήματος.

Η απομόνωση του ασθενούς από το ψυχρό περιβάλλον και η αντικατάσταση βρεγμένων ρούχων με ξηρά είναι κρίσιμη για τη διακοπή απωλειών.

Στάδια Υποθερμίας

  • Ήπια: 32–35°C – ρίγος, ήπιες νοητικές μεταβολές.

  • Μέτρια: 28–32°C – σύγχυση, επιβράδυνση καρδιακής/αναπνευστικής λειτουργίας.

  • Σοβαρή: 20–28°C – απώλεια συνείδησης, επικίνδυνες αρρυθμίες.

  • Βαθειά: <20°C – σχεδόν πλήρης παύση λειτουργιών.

Η εκτίμηση βασίζεται συχνά σε κλινικά σημεία, καθώς η μέτρηση θερμοκρασίας στο προνοσοκομειακό περιβάλλον είναι δύσκολη.

Φυσιολογικές Επιπτώσεις

  • ΚΝΣ: Σύγχυση, απώλεια κρίσης, αμνησία, έως κώμα. Εμφάνιση «παραδόξου γυμνώματος» σε προχωρημένα στάδια.

  • Καρδιαγγειακό: Αρχικά ταχυκαρδία/υπέρταση, στη συνέχεια βραδυκαρδία ανθεκτική στην ατροπίνη, υπόταση, κίνδυνος μαρμαρυγής και ασυστολίας.

  • Αναπνευστικό: Αρχική ταχύπνοια, μετά βραδύπνοια και αναπνευστική καταστολή.

  • Άλλα: Διούρηση λόγω ψύχους, αφυδάτωση, διαταραχές πήξης (τριάδα θανάτου σε τραύμα).

Ευάλωτοι Πληθυσμοί

  • Βρέφη: Υψηλή απώλεια θερμότητας λόγω αναλογίας επιφάνειας/μάζας, έλλειψη ρίγους, μικρή μόνωση.

  • Ηλικιωμένοι: Μειωμένη αίσθηση ψύχους, μειωμένη ικανότητα παραγωγής θερμότητας.

  • Τραυματίες: Υψηλή συχνότητα υποθερμίας σε πολυτραυματίες (29–66%), αυξημένη θνησιμότητα.

Εκτίμηση και Διάγνωση

  • Αναζήτηση υποθερμίας σε κάθε ασθενή με πιθανή έκθεση ή προδιαθεσικούς παράγοντες.

  • Η ακρίβεια θερμομέτρησης ποικίλλει – συχνά απαιτείται ορθική ή οισοφαγική μέτρηση σε ασθενείς χωρίς συνείδηση.

  • Σημεία σοβαρής υποθερμίας: διασταλμένες κόρες, απουσία ρίγους, βραδυκαρδία, παράδοξο γύμνωμα.

Αντιμετώπιση στο Προνοσοκομειακό Περιβάλλον

  1. Ασφάλεια διάσωσης – αποφυγή κινδύνων (πάγος, νερό, ορεινό περιβάλλον).

  2. Μεταφορά σε θερμό περιβάλλον (ασθενοφόρο με θέρμανση).

  3. Αφαίρεση βρεγμένων ρούχων και χρήση κουβερτών/ισοθερμικών καλυμμάτων.

  4. Ήπια υποθερμία: Παθητική επαναθέρμανση (κουβέρτες, θερμαινόμενος θάλαμος).

  5. Μέτρια/σοβαρή: Ενεργητική εξωτερική επαναθέρμανση (θερμοφόρες, θερμός αέρας), ζεστά ενδοφλέβια υγρά (40–42°C). Έναρξη από τον κορμό για αποφυγή afterdrop.

  6. Αρρυθμίες: Συνήθως δεν απαιτούν άμεση φαρμακευτική παρέμβαση, υποχωρούν με την επαναθέρμανση.

  7. Καρδιακή ανακοπή: Έλεγχος σφυγμού/αναπνοής για 60’’ πριν έναρξη ΚΑΡΠΑ. Σε μαρμαρυγή – 1 απινίδωση και 1 δόση φαρμάκων, συνέχιση μετά από θέρμανση >30°C.

  8. Αρχή: «Κανείς δεν θεωρείται νεκρός πριν ζεσταθεί και είναι νεκρός» – αναφορές επιβίωσης μετά από ώρες ΚΑΡΠΑ σε βαθειά υποθερμία.

Επιστροφή στο Περιστατικό

 

 

Ο ασθενής μεταφέρεται προσεκτικά με αυχενικό κολάρο, θερμαίνεται στο ασθενοφόρο, τοποθετείται σε οξυγόνο υψηλής ροής, καταγράφεται κολπική μαρμαρυγή 28 σφύξεων/λεπτό, τοποθετείται ενδοοστική γραμμή και χορηγείται ζεστό διάλυμα. Στην άφιξη στο νοσοκομείο παθαίνει μαρμαρυγή, απινιδώνεται και υποβάλλεται σε θωρακικό πλύσιμο με θερμό ορό. Μετά από 65’ ΚΑΡΠΑ και επαναθέρμανση στους 34,2°C, ανατάσσεται σε φλεβοκομβικό ρυθμό.

Η διερεύνηση δείχνει υψηλή αλκοολαιμία, χωρίς κρανιοεγκεφαλική κάκωση. Νοσηλεύεται 7 ημέρες στη ΜΕΘ και εξέρχεται με ήπια νοητική δυσλειτουργία, ικανός να αυτοεξυπηρετείται.

Βιβλιογραφικές Αναφορές

 

1. Danzl D: Accidental hypothermia. In Auerbach P (Ed.), Wilderness medicine, 5th edition. Mosby Elsevier: Philadelphia, pp. 125-160, 2007.

2. Baumgartner EA, Belson M, Rubin C, et al. Hypothermia and other cold-related morbidity emergency department visits: United States, 1995-2004. Wilderness Environ Med. 2008;19(4):233-237.

3. Centers for Disease Control and Prevention (CDC): Hypothermia-related deaths: United States, 2003-2004. MMWR Morb Mortal Wkly Rep. 2005;54(7):173-175.

4. Lapostolle L, Couvreur J, Koch F, et al. Hypothermia in trauma victims at first arrival of ambulance personnel: an observational study with assessment of risk factors. Scand J Trauma Resusc Emerg Med. 2017;25(1):43-48.

5. Centers for Disease Control and Prevention (CDC): Hypothermia-related deaths: United States, 1999-2002 and 2005. MMWR Morb Mortal Wkly Rep. 2006;55(10):282-284.

6. Dà­az M, Becker DE. Thermoregulation: Physiological and clinical considerations during sedation and general anesthesia. Anesth Prog. 2010;57(1):25-32.

7. Crawshaw L, Wallace H, Dasgupta S: Thermoregulation. In Auerbach P (Ed.), Wilderness medicine, 5th edition. Mosby Elsevier: Philadelphia, pp. 110-124, 2007.

8. Marieb E, Hoehn K: Human anatomy and physiology, 8th edition. Pearson Benjamin Cummings: San Francisco, pp. 953, 2010.

9. Charkoudian N. Mechanisms and modifiers of reflex induced cutaneous vasodilation and vasoconstriction in humans. J Appl Physiol. 2010;109(4):1221-1228.

10. Zafren K, Mechem CC. (March 30, 2017.) Accidental hypothermia in adults. UpToDate. Retrieved July 16, 2017, from www.uptodate.com/contents/accidental-hypothermia-in-adults.

11. Durrer B, Brugger H, Syme D, et al. The medical on-site treatment of hypothermia: ICAR-MEDCOM recommendation. High Alt Med Biol. 2003;4(1):99.

12. Hanania NA, Zimmerman JL. Accidental hypothermia. Crit Care Clin. 1999;15(2):235-249.

13. Mizukami H, Shimizu K, Shiono H, et al. Forensic diagnosis of death from cold. Legal Med. 1999;1(4):204-209.

14. Ginsberg M, Globus M, Dietrich W, et al. Temperature modulation of ischemic brain injury: A synthesis of recent advances. Prog Brain Res. 1993;96:13-22.

15. Callaway CW, Donnino MW, Fink EL, et al. Part 8: Post-cardiac arrest care: 2015 American Heart Association guidelines update for cardiopulmonary resuscitation and emergency cardiovascular care. Circulation. 2015;132(18 Suppl 2):S465-S482.

16. Doshi H, Giudici M. The EKG in hypothermia and hyperthermia. J Electrocardiol. 2015;48(2):203-209.

17. Bessen H, Ngo B: Hypothermia. In Tintinalli J, Stapczynski JS, Ma OJ, et al. (Eds.), Tintinalli’s emergency medicine: A comprehensive study guide. McGraw-Hill Education: New York, 2016.

18. Gerecht R. Trauma’s lethal triad of hypothermia, acidosis & coagulopathy create a deadly cycle for trauma patients. JEMS. 2014;39(4):56-60.

19. Perlman J, Wyllie J, Kattwinkel J, et al. Part 7: Neonatal resuscitation: 2015 international consensus on cardiopulmonary resuscitation and emergency cardiovascular care science with treatment recommendations. Circulation. 2015;132(16 Suppl 1):S204-S241.

20. Lapostolle F, Sebbah JL, Couvreur J, et al. Risk factors for onset of hypothermia in trauma victims: The HypoTraum study. Crit Care. 2012;16(4):R142-149.

21. Perlman R, Callum J, Laflamme C, et al. A recommended early goal-directed management guideline for the prevention of hypothermia-related transfusion, morbidity, and mortality in severely injured trauma patients. Crit Care. 2016;20(1):107-117.

22. Brown DJ, Brugger H, Boyd J, et al. Accidental hypothermia. N Engl J Med. 2012;367(20):1930-1938.

23. Reuler JB. Hypothermia: Pathophysiology, clinical settings, and management. Ann Intern Med. 1978;89(4):519-527.

24. Lexow K. Severe accidental hypothermia: Survival after 6 hours 30 minutes of cardiopulmonary resuscitation. Arctic Med Res. 1991;50 Suppl 6:112-114.

25. Dobson J, Burgess J. Resuscitation of severe hypothermia by extracorporeal rewarming in a child. J Trauma. 1996;40(3):483-485.

Πηγή: Identifying and Managing Accidental Hypothermia

Παναγιώτης Σπανός

ΔΙΑΣΩΣΤΕΣ ΡΟΔΟΥ