Αιφνίδιος Καρδιακός Θάνατος Σε Μαζικούς Αθλητικούς Χώρους – Αριθμός Και Επίπεδο Εκπαίδευσης Ιατρών, Διασωστών, Νοσηλευτών – (Μέρος Έκτο)

1. Εισαγωγή 

Ο αυξημένος κίνδυνος εκδήλωσης ΑΚΘ που παρουσιάζουν οι αθλητές καθώς και οι θεατές που παρακολουθούν ένα αθλητικό γεγονός δημιουργεί προκλήσεις σε ότι αφορά την καρδιαγγειακή ασφάλεια εντός μεγάλων αθλητικών χώρων.

Ιστορικά, τα ποσοστά επιβίωσης στις εξωνοσοκομειακές αιφνίδιες καρδιακές ανακοπές κυμαίνονται στο 5%.

Μελέτες έχουν δείξει ότι ο βασικότερος παράγοντας που επηρεάζει την επιβίωση, είναι ο χρόνος που μεσολαβεί από την έναρξη του συμβάματος έως την απινίδωση [5,142], με το κρίσιμο χρονικό διάστημα να ορίζεται στα 3-5 λεπτά [135,136].

Σε κάθε λεπτό καθυστέρησης της απινίδωσης το ποσοστό επιβίωσης μειώνεται κατά 10%. Η Αμερικανική Καρδιολογική Εταιρεία έχει θεσπίσει 4 κρίσιμα βήματα σε μια «Αλυσίδα Επιβίωσης», με σκοπό τη μείωση της θνησιμότητας που σχετίζεται με ΑΚΑ. Μελέτες έχουν δείξει ότι με έγκαιρη απινίδωση, τα ποσοστά επιτυχούς ανάνηψης ανεβαίνουν εντυπωσιακά.

Σε μαζικούς αθλητικούς χώρους θα πρέπει να υπάρχει ένας σχεδιασμός απόκρισης έκτακτης ανάγκης για να εξασφαλιστεί η αποτελεσματική αντιμετώπιση αιφνίδιας καρδιακής ανακοπής. Για να αντιμετωπιστούν οι ανεπάρκειες που παρατηρήθηκαν σε μελέτες, η Ευρωπαϊκή Καρδιολογική Εταιρεία, εξέδωσε συστάσεις οι οποίες αφορούν το ελάχιστο επίπεδο ασφαλείας που πρέπει να τηρούν οι μαζικοί αθλητικοί χώροι, για την προστασία τόσο των αθλητών όσο και των θεατών.

Μια πρόσφατη μελέτη (Arena Study), διερεύνησε το επίπεδο ασφάλειας των μεγάλων αθλητικών χώρων στην Ευρώπη [134]. Συνολικά συμμετείχαν 190 ποδοσφαιρικοί σύλλογοι από 10 Ευρωπαϊκές χώρες.

Η έρευνα αυτή κατέδειξε τις ανεπάρκειες των μεγάλων ευρωπαϊκών αθλητικών σωματείων σε ότι αφορά την πρόληψη του ΑΚΘ. Στην Ελλάδα, το ποδόσφαιρο αποτελεί το λαοφιλέστερο άθλημα, συγκεντρώνοντας αρκετές χιλιάδες θεατών, ειδικά στις ομάδες Α’ και Β’ Εθνικής κατηγορίας.

Δεδομένου ότι προς το παρόν δεν υπάρχει νομικό πλαίσιο που να υποχρεώνει τους συλλόγους να τηρούν τις συστάσεις της ΕΚΕ, είναι σκόπιμο να διερευνηθεί το επίπεδο ασφαλείας στα ελληνικά γήπεδα καθώς και ο βαθμός συμμόρφωσης των ελληνικών σωματείων με τις ευρωπαϊκές οδηγίες σε ότι αφορά την πρόληψη και αντιμετώπιση περιστατικών ΑΚΑ και να πραγματοποιηθεί σύγκριση μεταξύ των δύο εθνικών κατηγοριών ποδοσφαίρου.

2. Σκοπός 

Σκοπός της παρούσας εργασίας είναι να καταγραφεί και να αξιολογηθεί ο σχεδιασμός για την αντιμετώπιση και πρόληψη περιστατικών ΑΚΑ σε αθλητές και θεατές στα στάδια των ποδοσφαιρικών συλλόγων Α’ και Β’ εθνικής κατηγορίας στην Ελλάδα. Επίσης κρίνεται σκόπιμο να πραγματοποιηθεί σύγκριση μεταξύ Α και Β εθνικής κατηγορίας ποδοσφαίρου σχετικά με τον βαθμό συμμόρφωσης τους με τις συστάσεις της Ευρωπαϊκής Καρδιολογικής Εταιρίας.

3. Υλικό – Μέθοδος 

Πληθυσμός-Δείγμα 

Για τον σκοπό της εργασίας διανεμήθηκε ερωτηματολόγιο σε όλες τις ομάδες της Α’ και Β’ εθνικής κατηγορίας ποδοσφαίρου για την χρονική περίοδο 2016/17. Στην έρευνα συμμετείχαν συνολικά 27 ομάδες (16/16 Α’ εθνικής, 11/16 Β’ εθνικής).

Μέθοδος 

Για τον σκοπό της μελέτης δημιουργήθηκε ερωτηματολόγιο βασισμένο σε αντίστοιχες διεθνείς μελέτες [134,145]. Το ερωτηματολόγιο αξιολογήθηκε από 3 ιατρούς καρδιολόγους με πεδίο ενασχόλησης την αθλητική καρδιολογία. Εν συνεχεία εστάλη ενημέρωση μέσω ηλεκτρονικού ταχυδρομείου για την έρευνα που διεξάγεται στo πλαίσιo του μεταπτυχιακού προγράμματος του ΕΚΠΑ “Καρδιοαναπνευστική αναζωογόνηση” και διανεμήθηκε στους υπεύθυνους ιατρούς των ομάδων το ερωτηματολόγιο.

Ακολούθησε τηλεφωνική συνέντευξη με τους υπεύθυνους ιατρούς ομάδων. Αρχικά πραγματοποιήθηκε καταγραφή των στοιχείων επικοινωνίας του υπεύθυνου ιατρού ομάδας, η ειδίκευση καθώς επίσης το επίπεδο εκπαίδευσης του στην καρδιακή ανακοπή, εφόσον υπήρχε (ALS,BLS).

Δόθηκαν απαντήσεις οι οποίες αφορούσαν το σύνολο του προσωπικού που είναι επιφορτισμένο με την αντιμετώπιση ενός περιστατικού αιφνίδιας καρδιακής ανακοπής. Καταγράφηκε ο αριθμός επιπλέον ιατρών, ο αριθμός νοσηλευτών και  διασωστών, ο ρόλος που αναλαμβάνουν, το επίπεδο εκπαίδευσής τους στην καρδιοαναπνευστική αναζωογόνηση καθώς και η μορφή επικοινωνίας μεταξύ τους. Σημασία δόθηκε στην χρονική διάρκεια πριν και μετά τον αγώνα κατά την οποία υπάρχει παρουσία προσωπικού στο γήπεδο.

Επίσης έγινε διερεύνηση των μεθόδων οργάνωσης και λειτουργίας. Οι υπεύθυνοι ιατροί ερωτήθηκαν για την ύπαρξη γραπτού ιατρικού σχεδίου δράσης, τη διενέργεια σύσκεψης πριν την έναρξη του αγώνα, τη διατήρηση αρχείου περιστατικών ,τον αριθμό ιατρικών περιστατικών, εφόσον υπήρξαν, για την χρονική περίοδο 2015-2016.

Στη συνέχεια δόθηκαν απαντήσεις σχετικά με το συνεργαζόμενο νοσοκομείο σε ενδεχόμενο περιστατικό ΑΚΑ, την απόστασή του από το γήπεδο και τον ελάχιστο χρόνο που απαιτείται για τη μεταφορά του.

Σχετικά με τον εξοπλισμό των σταδίων, έγινε καταγραφή του αριθμού των απινιδωτών, των ασθενοφόρων, των ιατρείων που υπάρχουν στα γήπεδα των ομάδων καθώς και την θέση στην οποία αυτά βρίσκονται. Όσον αφορά τους απινιδωτές, εξετάστηκε η δυνατότητα χρήσης τους από το κοινό. Επίσης έγινε καταγραφή των μεθόδων ενημέρωσης του κοινού για τα σημεία παροχής ιατρικής φροντίδας. Όλες οι καταγραφές μεταφέρθηκαν σε ειδική φόρμα που σχηματίστηκε μέσω προγράμματος Microsoft Excel. Ο υπολογισμός του χρόνου μεταφοράς και της απόστασης στο συνεργαζόμενο νοσοκομείο έγινε με την χρήση της εφαρμογής Google Maps.

Στις περιπτώσεις που το νοσοκομείο μεταφοράς ήταν το εφημερεύον νοσοκομείο υπολογίστηκε αυτό με την μεγαλύτερη απόσταση. Τέλος, υπολογίστηκε, με βάση τη χωρητικότητα του εκάστοτε γηπέδου, ο προβλεπόμενος αριθμός ιατρών, νοσηλευτών, διασωστών, ασθενοφόρων και απινιδωτών σύμφωνα με τις συστάσεις της Ευρωπαϊκής Καρδιολογικής Εταιρείας και αξιολογήθηκε η συμμόρφωση των ελληνικών σωματείων ποδοσφαίρου με αυτές. Συγκρίσεις πραγματοποιηθήκαν για όλες τις παραμέτρους που διερευνήθηκαν μεταξύ Α και Β εθνικής κατηγορίας ποδοσφαίρου.

Επίσης στην μελέτη διερευνήθηκαν πιθανές συσχετίσεις του βαθμού συμμόρφωσης με τις διεθνείς οδηγίες ανάλογα με τον αριθμό εισιτηρίων, χωρητικότητα και τοποθεσία σταδίου. Η συλλογή των ερωτηματολογίων πραγματοποιήθηκε την χρονική περίοδο Νοέμβριος 2016- Ιούνιος 2017.

Στατιστική επεξεργασία δεδομένων 

Η στατιστική ανάλυση του δείγματος πραγματοποιήθηκε με το πρόγραμμα SPSS for Windows (version 22.0). Τα αποτελέσματα παρουσιάζονται ως απόλυτος αριθμός και ποσοστό επί του συνόλου (για κατηγορικές μεταβλητές) ή ως μέσος όρος ± τυπική απόκλιση (για ποσοτικές μεταβλητές), τόσο για το σύνολο των ομάδων όσο και ανά κατηγορία (Super League, Football League), ενώ μεταξύ των 2 κατηγοριών των ομάδων πραγματοποιήθηκε σύγκριση, ανά μεταβλητή.

Λόγω του σχετικά μικρού μεγέθους του δείγματος για τις συγκρίσεις μεταξύ των 2 κατηγοριών χρησιμοποιήθηκαν μη-παραμετρικές στατιστικές δοκιμασίες και, πιο συγκεκριμένα, η δοκιμασία Fisher’s exact για συγκρίσεις συχνότητας κατηγορικών μεταβλητών και η δοκιμασία Wilcoxon-Mann-Whitney για συγκρίσεις ποσοτικών μεταβλητών ανεξάρτητων δειγμάτων.

Όριο στατιστικής σημαντικότητας στις συγκρίσεις θεωρήθηκε το 0,05, αν και όλα τα p-value των συγκρίσεων αναφέρονται στους πίνακες, ανεξαρτήτως σημαντικότητας.

 

 

4. Αποτελέσματα 

 Ειδικότητα και Πιστοποίηση Υπεύθυνου Ιατρού Ομάδας 

Από τις 27 ομάδες των δύο εθνικών κατηγοριών που συμμετείχαν στην έρευνα, οι 22 έχουν ορίσει ως υπεύθυνο ιατρό ορθοπαιδικό.

 

 

Όπως φαίνεται στον παραπάνω πίνακα από την σύγκριση των δύο κατηγοριών, παρατηρείται διαφορά στατιστικά σημαντική στο επίπεδο εκπαίδευσης των υπεύθυνων ιατρών στην ΚΑΡΠΑ.

 

Χωρητικότητα και Εισιτήρια

Από τον παραπάνω πίνακα προκύπτει στατιστικά σημαντική διαφορά ανάμεσα στις ομάδες Super League και σε αυτές της Football League ως προς τα συνολικά εισιτήρια της περιόδου 2016-17.

Προσωπικό- Εξοπλισμός

Πίνακας 4. Αριθμός επιπλέον ιατρών 

Το 70,4% των ομάδων και των δύο κατηγοριών διαθέτουν 1 επιπλέον ιατρό. Μεταξύ των δύο κατηγοριών δεν παρουσιάζονται διαφορές στατιστικά σημαντικές ως προς τον αριθμό επιπλέον ιατρών.

 

Η πρόβλεψη των απαιτούμενων ιατρών υπολογίζεται σύμφωνα με τις οδηγίες της ΕΚΕ ανάλογα με την χωρητικότητα του σταδίου.

Συνολικά 12 ομάδες διαθέτουν τον απαιτούμενο αριθμό ιατρών. Δεν καταγράφονται στατιστικά σημαντικές διαφορές ανάμεσα στις δύο κατηγορίες

 

Σε ποσοστό 40,7% οι ομάδες και των δυο κατηγοριών δεν διαθέτουν καθόλου νοσηλευτικό προσωπικό, ενώ το 48,2% διαθέτουν ένα νοσηλευτή.

 

 

Στον πίνακα 8 φαίνεται ο προβλεπόμενος αριθμός νοσηλευτών, όπως προκύπτει από τις οδηγίες της ΕΚΕ βάσει της χωρητικότητας των σταδίων.

 

Στο σύνολο 11 ομάδες (ποσοστό 40,7%) καλύπτουν τον προβλεπόμενο αριθμό νοσηλευτών. Δεν παρατηρείται στατιστικά σημαντική διαφορά ανάμεσα στις δύο κατηγορίες.

 

 

 

Στον πίνακα 10 φαίνεται ο αριθμός διασωστών που διαθέτουν οι ομάδες που συμμετείχαν στην έρευνα. Σε ότι αφορά τον αριθμό διασωστών οι δύο ομάδες δεν παρουσιάζουν στατιστικά σημαντική διαφορά.

 

 

 

Ο προβλεπόμενος αριθμός διασωστών προκύπτει από τις οδηγίες τις ΕΚΕ και βασίζεται στη χωρητικότητα του εκάστοτε σταδίου. Όπως φαίνεται παραπάνω, για 18 ομάδες προβλέπονται δύο διασώστες.

 

 

Από τον παραπάνω πίνακα προκύπτει ότι συνολικά 5 ομάδες από αυτές που συμμετείχαν στην έρευνα (ποσοστό 18,5%) καλύπτουν τον προβλεπόμενο αριθμό διασωστών, ενώ δεν καταγράφεται στατιστικά σημαντική διαφορά κατά τη σύγκριση των ομάδων Super League και Football League.

 

Αιφνίδιος Καρδιακός Θάνατος – Παράγοντες Κινδύνου (Μέρος Δεύτερο)

ΠΑΘΗΣΕΙΣ ΠΟΥ ΣΧΕΤΙΖΟΝΤΑΙ ΜΕ ΑΙΦΝΙΔΙΟ ΚΑΡΔΙΑΚΟ ΘΑΝΑΤΟ (Μέρος Τρίτο)