Διπλωματική εργασία του Μεταπτυχιακού Φοιτητή Σπυρίδων Βανταράκη “Το Άγχος Θανάτου σε Επαγγελματίες Διάσωσης σε Σχέση με την Πνευματικότητα και η Επίδρασή τους στη Μετατραυματική Διαταραχή Στρες – Αποσυνδετικού Τύπου” με την επίβλεψη της Δρ. Άννας Πολεμικού.
Αποσπάσματα ομιλίας (του Φιλόσοφου-Συγγραφέα)
OMRAAM MIKHAEL AÏVANHOV:
ΖΩΗ ΚΑΙ ΘΑΝΑΤΟΣ
….. « Ο φόβος του θανάτου αποδεικνύει έλλειψη φωτός και βαθιάς κατανόησης της ύπαρξης. …..
Κατά την παλιά εποχή οι άνθρωποι κατανοούσαν την πραγματικότητα καλύτερα. Έκλαιγαν με την γέννηση ενός παιδιού και χαίρονταν κοντά στους νεκρούς. Στους νεογέννητους οι αρχαίοι έλεγαν: “Κακόμοιρη ψυχή, άφησες την ουράνια πατρίδα σου, έριξες τον εαυτό σου στην άβυσσο και έχεις εισέλθει στα χερσαία χάσματα. Πρέπει, κακόμοιρο πνεύμα, να αισθανθείς την πείνα και την δίψα. Θα είσαι θύμα των επιθυμιών σου, των παθών σου, των δυνάμεων της αβύσσου, και θα ξεχάσεις ακόμη και την παρουσία του Θεού.” Οι αρχαίοι θρηνούσαν κι έκλαιγαν κοντά στην κούνια. Αντίθετα, κοντά στον νεκρό έλεγαν με χαρά: “Αυτή η ύπαρξη δεν θα αισθανθεί πλέον την πείνα ή την δίψα. Δεν θα βιώνει πλέον θρήνο, ζήλια, μίσος, θυμό, επιθυμία για εκδίκηση· θα είναι ελεύθερη από όλους τους περιορισμούς και τα βάσανα.” »
….. Frѐjus France: 1 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ 1953
1. Εισαγωγή
Η αντιμετώπιση του θανάτου εμπεριέχει τεράστια ανθρώπινη ανησυχία που επηρεάζεται από τις προσωπικές εμπειρίες και τις κοινωνικοπολιτισμικές πεποιθήσεις. To άγχος θανάτου, είναι μια αρνητική συναισθηματική κατάσταση που υποκινείται από τη θνησιμότητα και μπορεί να καταβάλει τους επαγγελματίες διάσωσης (Ε.Δ.) που έρχονται σε επαφή με ασθενείς, τραυματίες, βία και παράγοντες θανάτου. Μπορεί να τους επηρεάσουν ανάλογα την ηλικία, την ακεραιότητα της προσωπικότητάς τους, την ψυχολογική κατάσταση, τη πνευματικότητα, την εθνικότητα, το επαγγελματικό άγχος, τις προσωπικές εμπειρίες θανάτου και τις διάφορες επιρροές που έχουν (1).
Έτσι οι Ε.Δ. λόγω των δύσκολων και σκληρών εμπειριών που βιώνουν στην καριέρα τους από την συμμετοχή τους σε κρίσιμες επιχειρήσεις διάσωσης, οι οποίες είναι σοβαρές για την ζωή των πληγέντων, καθώς και ότι έρχονται σε άμεση επαφή με σκληρές σκηνές πόνου ή με περιπτώσεις που καταλήγουν στον θάνατο, έχουν να αντιμετωπίσουν και τις διάφορες ψυχολογικές φορτίσεις, οι οποίες τους φέρνουν αντιμέτωπους με συναισθηματικές και πνευματικές διεργασίες για να διατηρήσουν τις εσωτερικές και κοινωνικές ισορροπίες τους.
Οι Ε.Δ. διαχειρίζονται αυτές τις ψυχολογικές φορτίσεις, όπως είναι το άγχος θανάτου και το μετατραυματικό στρες, με ποικίλους τρόπους (2), (3), (4), για παράδειγμα αναζητώντας επαγγελματική βοήθεια, μέσα από τις θρησκευτική τους πίστη, μέσα από την πνευματικότητα και την φιλοσοφική τους άποψη για την ζωή, διαισθητικά ή και κάποιοι αδυνατούν να το διαχειριστούν.
1.i. Άγχος θανάτου και οι ψυχολογικές προεκτάσεις του:
Το άγχος θανάτου έχει άμεση συσχέτιση με τους επαγγελματίες στον χώρο της υγείας, αλλά και για όλους τους εμπλεκόμενους στην διάσωση, λόγω της έντασης που βιώνουν στα περιστατικά που διαχειρίζονται και της έκθεσής τους στον πόνο και τον θάνατο (5).
Το άγχος θανάτου ανήκει στις μη προσδιοριζόμενες αγχώδεις διαταραχές (6) και μέσα από τη σχετική βιβλιογραφική ανασκόπηση δεν μπορεί κάποιος να αποφανθεί σε έναν κοινώς αποδεκτό ορισμό που να έχει ενστερνιστεί η επιστημονική κοινότητα η οποία ερευνά το θέμα αυτό (7).
Έτσι το άγχος και κατ’ επέκταση και το άγχος θανάτου, θα το συναντήσουμε με διάφορους άλλους όρους όπως (στρες, φόβος, αγωνία) θανάτου (8).
Ο όρος άγχος προέρχεται από το ρήμα άγχω που στην αρχαία ελληνική γλώσσα σημαίνει σφίγγω το λαιμό ή πνίγω και προκύπτει από αυτό το σύμπτωμα που νοιώθουμε στο λαιμό όταν είμαστε αγχωμένοι.
Το άγχος είναι ένας βασικός ανθρώπινος μηχανισμός που λειτουργεί ως προειδοποιητική ασφαλιστική δικλείδα σε καταστάσεις πιθανού, πραγματικού ή φανταστικού κινδύνου, έτσι ώστε το άτομο να ανταποκριθεί στο βέλτιστο των δυνατοτήτων του και να εξασφαλίσει την αυτονομία και την επιτυχία των προσδοκιών του. Ενυπάρχει τόσο σε παθολογικές, όσο και σε μη παθολογικές καταστάσεις των ανθρώπων (9), (10).
Το άγχος ή στρες ή αλλιώς ψυχολογική ένταση ορίζεται ως «μια ιδιαίτερη σχέση του ατόμου με το περιβάλλον, η οποία εκφράζεται με την εκτίμηση, ότι η κατάσταση που αντιμετωπίζει το άτομο επιβαρύνει σημαντικά ή και υπερβαίνει τα ψυχικά αποθέματά του κι έτσι θέτει σε κίνδυνο την ψυχική του ισορροπία» (11).
Όταν το άγχος είναι ελεγχόμενο, τότε υπάρχει λειτουργικότητα στις διαδικασίες της καθημερινότητας. Όταν όμως κάποιος δυσκολεύεται να ελέγξει την ανησυχία του, τότε μπορεί να εξελιχθεί σε παθολογικό άγχος (12).
Το άγχος αντικατοπτρίζει μια σταθερή τάση ανταπόκρισης σε απειλητικές καταστάσεις. Έτσι, θα πρέπει να θεωρείται ως μια αντίδραση, όπου οι μεταβλητές της προσωπικότητας, καθώς και οι συναφείς παράγοντες του άγχους, επηρεάζουν αμφότερα την αύξηση του επιπέδου του (13).
Όπως σε ένα συμβάν διαχείρισης διάσωσης, όπου προκαλείται ένα οξύ επεισόδιο στρες, και το οποίο στην παρούσα κατάσταση έχει ευεργετικό αποτέλεσμα για την ενίσχυση των αντιδράσεων, της διέγερσης των ικανοτήτων και την αναγκαστική προσαρμογή των διασωστών στο περιστατικό, έτσι ώστε να αυξηθεί η αντοχή των μηχανισμών διαχείρισης σε αυτή την δύσκολη κατάσταση.
Η υπαρξιακή προσέγγιση που έχει τις ρίζες της στην υπαρξιακή φιλοσοφία, θεωρεί το υπαρξιακό άγχος ως το βασικό ανθρώπινο ζήτημα και ότι το άγχος αποτελεί θετικό παράγοντα στη ζωή του ατόμου καθώς είναι καταλύτης για την ωρίμανσή του. Ο θάνατος αποτελεί τον «απόλυτο» φόβο, 5 εμπεριέχει όλους τους υπόλοιπους φόβους και προέρχεται από το φόβο της εκμηδένισης της ύπαρξης (3).
Ενώ υπάρχει παραδοχή ότι ο φόβος του θανάτου είναι διαδεδομένος στους ανθρώπους, για τον προσωπικό θάνατο και την εμπειρία του θανάτου στους εαυτούς μας, υπάρχει μια γενική άρνηση και αποφυγή. Είναι σημαντικό λοιπόν να αναγνωρίζεται και από τους επαγγελματίες στον χώρο της υγείας και της διάσωσης, ότι το άγχος του θανάτου προκαλεί σημαντικές συμπεριφορικές και συναισθηματικές αλλοιώσεις και να υπάρχει αποδοχή ότι μπορεί να έχουν επηρεαστεί και οι ίδιοι (1).
“Το Άγχος Θανάτου σε Επαγγελματίες Διάσωσης και οι Ψυχολογικές Προεκτάσεις του (Μέρος Πρώτο)
Διπλωματική εργασία του Μεταπτυχιακού Φοιτητή Σπυρίδων Βανταράκη “Το Άγχος Θανάτου σε Επαγγελματίες Διάσωσης σε Σχέση με την Πνευματικότητα και η Επίδρασή τους στη Μετατραυματική Διαταραχή Στρες – Αποσυνδετικού Τύπου” με την επίβλεψη της Δρ. Άννας Πολεμικού.
ΔΙΑΣΩΣΤΕΣ ΡΟΔΟΥ
