Αιφνίδιος Καρδιακός Θάνατος Σε Μαζικούς Αθλητικούς Χώρους (Μέρος Πέμπτο)

7.1. Εισαγωγή 

Η παρακολούθηση αγώνων σε μεγάλους αθλητικούς χώρους οι οποίοι συγκεντρώνουν χιλιάδες κόσμου, όπως είναι τα γήπεδα ποδοσφαίρου, δημιουργεί προκλήσεις σε ότι αφορά την καρδιαγγειακή ασφάλεια τόσο των αθλητών όσο και των θεατών. Σε ότι αφορά τους αθλητές, μελέτες έχουν δείξει πως η έντονη σωματική δραστηριότητα, αυξάνει τον κίνδυνο για οξέα καρδιακά επεισόδια, ειδικά σε άτομα με υποκείμενη καρδιαγγειακή νόσο [124,130,131].

Τις τελευταίες δεκαετίες έχει δοθεί μεγάλη έμφαση στην πρόληψη ΑΚΘ των αθλητών. Η Ευρωπαϊκή Καρδιολογική Εταιρεία έχει εκδώσει κατευθυντήριες οδηγίες, με βάση τις οποίες συνιστάται προαθλητικός καρδιολογικός έλεγχος, τόσο σε επαγγελματίες αθλητές, όσο και σε παιδιά και εφήβους οι οποίοι συμμετέχουν τακτικά σε αθλητικές δραστηριότητες.

Ωστόσο, και οι θεατές ενδέχεται να έχουν αυξημένο κίνδυνο για ΑΚΘ κατά τη διάρκεια ενός αθλητικού γεγονότος. Οι μεγάλοι αθλητικοί χώροι συνήθως συγκεντρώνουν αρκετές χιλιάδες θεατών, κυρίως ενήλικες και ηλικιωμένους με πολλούς παράγοντες κινδύνου για καρδιακά επεισόδια, οι οποίοι εκτίθενται σε έντονο συναίσθημα.

Η συναισθηματική διέγερση και τα αυξημένα επίπεδα κατεχολαμινών που αυτή επιφέρει, μπορεί να προκαλέσει ένα στεφανιαίο επεισόδιο[132].

Στις περισσότερες μελέτες η συχνότητα ΑΚΘ θεατών σε μεγάλα γήπεδα ποδοσφαίρου είναι 1 ανά 500.000-600.000 [133,134].

Σε περίπτωση ΑΚΑ, ο καθοριστικός παράγοντας για την επιβίωση είναι ο χρόνος που μεσολαβεί μέχρι την απινίδωση, με το κρίσιμο χρονικό διάστημα να ορίζεται στα 3-5 λεπτά [135,136].

Οι πιθανότητες επιτυχούς ανάνηψης μειώνονται κατά 10% για κάθε λεπτό που καθυστερείται η απινίδωση χωρίς την παράλληλη διενέργεια βασικής ΚΑΡΠΑ, και κατά 3-4% όταν πραγματοποιείται ΚΑΡΠΑ.

7.2. Αλυσίδα Επιβίωσης 

Με βάση τις κατευθυντήριες οδηγίες, όπως δόθηκαν από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Αναζωογόνησης, η «αλυσίδα επιβίωσης» περιλαμβάνει τέσσερα ζωτικά βήματα :

1. Έγκαιρη αναγνώριση της κατάστασης έκτακτης ανάγκης και έκκληση για βοήθεια

2. Έγκαιρη έναρξη ΚΑΡΠΑ

3. Έγκαιρη απινίδωση

4. Έγκαιρη προηγμένη ΚΑΡΠΑ (ALS) και φροντίδα μετά την αναζωογόνηση [135,137].

Μελέτες έχουν δείξει ότι τα ποσοστά επιβίωσης από την εξω-νοσοκομειακή καρδιακή ανακοπή είναι <5%.

Με την εισαγωγή της «αλυσίδας επιβίωσης», έχοντας εκπαιδευμένους διασώστες στην βασική ΚΑΡΠΑ και με την έγκαιρη απινίδωση, η επιβίωση μπορεί να αυξηθεί σημαντικά στο> 60% [138,139].

Επιπροσθέτως, η χρήση αυτοματοποιημένων εξωτερικών απινιδωτών από το κοινό σε μαζικούς δημόσιους χώρους, όπως τα αεροδρόμια και τα καζίνο έχει αποδειχθεί αποτελεσματική [140].

 

7.3. Συστάσεις Ευρωπαϊκής Καρδιολογικής Εταιρείας 

Ο Ευρωπαϊκός Σύνδεσμος Καρδιαγγειακής Πρόληψης και Αποκατάστασης (EACPR), τμήμα της Ευρωπαϊκής Καρδιολογικής Εταιρείας (ΕΚΕ), δημοσίευσε ένα κείμενο συμφωνίας, το οποίο αφορά το ελάχιστο επίπεδο ασφαλείας που πρέπει να τηρείται εντός μαζικών αθλητικών χώρων για την αποτελεσματική αντιμετώπιση ΑΚΑ.

Ως μαζικό ορίζεται ένα αθλητικό γεγονός το οποίο πραγματοποιείται σε κλειστό ή ανοιχτό γήπεδο, ελάχιστης χωρητικότητας 1000 θεατών καθώς και αθλητικά γεγονότα που διεξάγονται σε εξωτερικούς χώρους όπως αγώνες ποδηλασίας ή μαραθώνιους.

Ορίζεται η ύπαρξη ενός γραπτού ιατρικού σχεδίου δράσης, το οποίο να είναι εύκολα προσβάσιμο από τα μέλη της ιατρικής ομάδας.

Τα στοιχεία που πρέπει να αναγράφονται είναι: 

•  Ιατρικός διευθυντής
•  Σχέδιο του σταδίου με τις εξόδους κινδύνου και τα σημεία παροχής πρώτων βοηθειών
•  Ειδικός σχεδιασμός ανά αγωνιστικό γεγονός
•  Επίπεδο φροντίδας
•  Ιατρικό προσωπικό
•  Ιατρικός εξοπλισμός
•  Επικοινωνία
•  Χώροι παροχής ιατρικής φροντίδας
•  Μέσα Μεταφοράς
•  Αρχείο Περιστατικών
•  Συνεχιζόμενη εκπαίδευση
•  Συνεργαζόμενα νοσοκομεία και μονάδες υγείας

Υπεύθυνος Ιατρός

Ο υπεύθυνος ιατρός θα πρέπει να έχει εμπειρία με την εξωνοσοκομειακή επείγουσα ιατρική, γνώση του συστήματος υγείας, να λαμβάνει μέρος στον οργανωτικό σχεδιασμό , να είναι υπεύθυνος για τον σχεδιασμό ,την συγγραφή και εφαρμογή του ιατρικού σχεδίου δράσης, να λαμβάνει μέρος στον αρχικό σχεδιασμό νέου σταδίου για να διασφαλίζεται η σωστή κατασκευή λαμβάνοντας υπόψη την διευκόλυνση των ιατρικών περιστατικών, (μεταφορά, ιατρεία, σημεία ύπαρξης απινιδωτών κτλ).

Θα πρέπει να είναι υπεύθυνος για την ανανέωση του ιατρικού σχεδίου δράσης, για την εκπαίδευση του προσωπικού, για τον συντονισμό και εκπαίδευση ιατρών που δυνητικά μπορεί να αναπληρώσουν τη θέση του ιατρικού διευθυντή.

Κατά την διάρκεια του αθλητικού γεγονότος ο υπεύθυνος ιατρός θα πρέπει να είναι ευδιάκριτος, να είναι παρών και να καθοδηγεί τη συνεδρίαση της ιατρικής ομάδας πριν την έναρξη του αγώνα.

Θα πρέπει να είναι εύκολα διαθέσιμος με οποιαδήποτε μορφή επικοινωνίας τόσο στην ιατρική ομάδα όσο και από στο προσωπικό του συνεργαζόμενου νοσοκομείου.

Επίσης θα πρέπει να διατηρεί αρχείο περιστατικών.

Ειδικός Σχεδιασμός 

Σύμφωνα με τις ανάγκες κάθε αγωνιστικού γεγονότος καθώς και των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών κάθε γηπέδου θα πρέπει να εκπονείται ειδικός σχεδιασμός με σκοπό την καλύτερη προστασία αθλητών και θεατών.

Οι παράγοντες που αναφέρονται ως σημαντικοί είναι: ο διαφορετικός χρόνος που χρειάζεται να προσεγγίσει κανείς θύμα ΑΚΑ σύμφωνα με τις θέσεις στις κερκίδες και τα εμπόδια που μπορεί κανείς να αντιμετωπίσει ,το είδος του αθλητικού γεγονότος και ο χρόνος που αυτό διαρκεί, η αναμενόμενη προσέλευση θεατών και οι καιρικές συνθήκες, τα δημογραφικά στοιχεία των θεατών, ο κίνδυνος για βίαιες συμπεριφορές, η πιθανή χρήση αλκοόλ και ναρκωτικών ουσιών, η απόσταση και ο αναμενόμενος χρόνος για την κοντινότερη μονάδα υγείας, η συνεργασία με την αστυνομία και την πυροσβεστική.

Επίπεδο φροντίδας 

Ως ελάχιστο επίπεδο ασφαλείας ορίζεται η παροχή βασικής καρδιοαναπνευστικής αναζωογόνησης με χρήση αυτόματου εξωτερικού απινιδωτή.

Ιατρικό Προσωπικό 

Το σύνολο του προσωπικού θα πρέπει να έχει συγκεκριμένους ρόλους οι οποίοι να αναγράφονται στο ιατρικό σχέδιο δράσης. Ο αριθμός του προσωπικού ορίζεται σύμφωνα με την χωρητικότητα του σταδίου ώστε να επιτευχθεί ο ελάχιστος χρόνος απινιδώσης στα 5 λεπτά. Το προσωπικό θα πρέπει να είναι ευδιάκριτο με ανάλογες στολές κατά την διάρκεια του αγώνα.

Πιο αναλυτικά, οι συστάσεις για τον αριθμό και το είδος του προσωπικού σύμφωνα με τους θεατές του αγώνα είναι:

Χώροι παροχής ιατρικής φροντίδας 

Ο αριθμός των ιατρείων θα πρέπει να είναι ανάλογος του μεγέθους του σταδίου και του αριθμού των θεατών. Οι χώροι θα πρέπει να είναι ορατοί από το κοινό και εύκολα προσβάσιμοι. Η θέση τους θα πρέπει να αναγράφεται στο ιατρικό σχέδιο δράσης καθώς επίσης και στο επίσημο περιοδικό το αγώνα που θα διανέμεται στους θεατές.

Μέσα Μεταφοράς 

Τα μέσα μεταφοράς μπορούν διαφέρουν σύμφωνα με τις ιδιαίτερες ανάγκες του κάθε γεγονότος αλλά και του σταδίου. Μπορούν να χρησιμοποιηθούν μικρά και μεγάλα ασθενοφόρα, αμαξίδια τύπου golf έως και ελικόπτερο. Θα πρέπει να γίνει χρονομέτρηση, με το στάδιο σε πλήρη χωρητικότητα, τόσο για μεταφορά εντός του σταδίου (μέχρι το ιατρείο) όσο και μέχρι το κοντινότερο νοσοκομείο. Ο ακριβής αριθμός ασθενοφόρων θα πρέπει να ορίζεται στο σχέδιο δράσης. Ορίζεται η παρουσία τουλάχιστον ενός ασθενοφόρου αν αναμένονται >10.000 θεατές (Εικόνα 15).

 

Αρχείο Περιστατικών 

Συνιστάται η καταγραφή κάθε ιατρικού περιστατικού που συμβαίνει εντός σταδίου. Αρμόδιος για την τήρηση αρχείου περιστατικών ορίζεται ο υπεύθυνος ιατρός. Θα πρέπει να διασφαλίζεται η ύπαρξη συγκεκριμένης φόρμας στην οποία θα καταγράφονται τα δημογραφικά στοιχεία του ασθενούς, η τοποθεσία και η ώρα του περιστατικού, το ιστορικό η φυσική εξέταση και τελική διάγνωση.

Συνεχιζόμενη Εκπαίδευση 

Ο ιατρικός διευθυντής είναι υπεύθυνος για την εκπαίδευση του προσωπικού. Τουλάχιστον μια φορά τον χρόνο θα πρέπει να διεξάγονται ασκήσεις σε διαφορετικά σημεία του σταδίου όπου θα συμμετέχει το σύνολο της ιατρικής ομάδας και θα πραγματοποιείται ανασκόπηση του ιατρικού σχεδίου δράσης. Θα πρέπει να πραγματοποιείται ειδική συνάντηση και ενημέρωση μετά από περιστατικό ΑΚΘ. Συστήνεται η εκπαίδευση διαιτητών και προπονητών στην βασική Καρδιοαναπνευστική αναζωογόνηση [141].

Αιφνίδιος Καρδιακός Θάνατος – Παράγοντες Κινδύνου (Μέρος Δεύτερο)

ΠΑΘΗΣΕΙΣ ΠΟΥ ΣΧΕΤΙΖΟΝΤΑΙ ΜΕ ΑΙΦΝΙΔΙΟ ΚΑΡΔΙΑΚΟ ΘΑΝΑΤΟ (Μέρος Τρίτο)