Διπλωματική εργασία του Μεταπτυχιακού Φοιτητή Σπυρίδων Βανταράκη “Το Άγχος Θανάτου σε Επαγγελματίες Διάσωσης σε Σχέση με την Πνευματικότητα και η Επίδρασή τους στη Μετατραυματική Διαταραχή Στρες – Αποσυνδετικού Τύπου” με την επίβλεψη της Δρ. Άννας Πολεμικού.
1.ii. Μετατραυματική Διαταραχή Στρες – Αποσυνδετικού τύπου:
Η συνεχής επαφή των επαγγελματιών διάσωσης Ε.Δ. λοιπόν με τον θάνατο όταν συμμετέχουν σε περιστατικά ατυχημάτων, αυτοκτονιών, εγκαυματιών κ.α., είναι πολύ επώδυνη και τους βάζει συνειδητά ή ασυνείδητα σε υπαρξιακούς προβληματισμούς και αγχώδεις λειτουργίες (14), όπως είναι για παράδειγμα οι μετατραυματικές διαταραχές στρες (PTSD), οι οποίες έχουν σοβαρότατες ψυχολογικές συνέπειες (15), (16).
Έτσι μία αγχωτική κατάσταση μπορεί να επιφέρει επαγγελματική εξουθένωση (4) όταν αποτελέσει γενικευμένη αντίδραση, είναι έντονη, παρατεταμένη ή υπερβαίνει την ικανότητα ενός ατόμου να την επεξεργαστεί με υγιή τρόπο και χάνει τον προσαρμοστικό της χαρακτήρα, οδηγώντας σε περαιτέρω ψυχική και σωματική δυσχέρεια που δημιουργεί κινδύνους (17), (18).
Το PTSD είναι η συναισθηματική αντίδραση που αναπτύσσεται σε άτομα όταν τους έχει συμβεί ένα ακραίο τραυματικό γεγονός, το οποίο περιλαμβάνει το να βιώσει κάποιος, να γίνει μάρτυρας ή να έρθει αντιμέτωπος με πραγματικό ή επαπειλούμενο θάνατο, με σοβαρό τραυματισμό ή με απειλή της σωματικής του ακεραιότητας ή των άλλων.
Τα τρία βασικά χαρακτηριστικά του PTSD είναι πρώτον η επαναβίωση του τραύματος μέσα από όνειρα ή επαναλαμβανόμενες αναμνήσεις του συμβάντος που εισβάλουν και ταράσσουν το άτομο, δεύτερον ένα συναισθηματικό μούδιασμα και μια αίσθηση απομάκρυνσης/αποστασιοποίησης και αποξένωσης από τους άλλους και τρίτον τα συμπτώματα διέγερσης του αυτόνομου νευρικού συστήματος, όπως ευερεθιστότητα και αυξημένη αντίδραση ξαφνιάσματος (15), (19), (20).
Η μετατραυματική διαταραχή στρες – αποσυνδετικού τύπου (PTSD-Diss) είναι μία πρόσφατη υποκατηγορία που προστέθηκε στην τελευταία έκδοση του Διαγνωστικού και Στατιστικού Εγχειριδίου Ψυχικών Διαταραχών (DSM-5) και συμπληρώνει τις προηγούμενες εκδοχές του PTSD.
H αποσύνδεση δεν είναι απαραίτητη για όλα τα άτομα που παρουσιάζουν PTSD.
Το κύριο χαρακτηριστικό της αποσύνδεσης είναι τα συμπτώματα αποφυγής και αποστασιοποίησης. Υπάρχουν επίσης και μερικές αποδείξεις ότι η αποσύνδεση μπορεί να αποτελεί πρόβλεψη της σοβαρότητας των συμπτωμάτων του PTSD (21).
1.iii. Λειτουργία ψυχοσωματικού μηχανισμού απέναντι στο άγχος:
Η συναισθηματική αντίδραση που αναπτύσσεται σε άτομα που τους έχει συμβεί ένα ακραίο τραυματικό γεγονός, ενεργοποιεί μια λειτουργία σε ψυχοσωματικό επίπεδο, έτσι ώστε να ανταπεξέλθουν σε ενδεχόμενο άγχος θανάτου ή σε μετατραυματικό στρες και στις αποσυνδετικές εκφράσεις του.
Όταν λοιπόν ο άνθρωπος βρίσκεται αντιμέτωπος με ένα συγκλονιστικό συμβάν ή έναν κίνδυνο, τότε υπάρχουν δύο δυνατότητες που μπορεί να το προσεγγίσει.
Η μία είναι αυτή της λογικής ερμηνείας που διενεργείται δια μέσου του αριστερού ημισφαιρίου του εγκεφάλου και σαφώς επιφέρει κάποια συναισθήματα, και η άλλη δυνατότητα είναι αυτή του δεξιού ημισφαιρίου, που έχει να κάνει με την συναισθηματική ερμηνεία των γεγονότων, η οποία διεγείρει τις μνήμες που έχει κάποιος από τις εμπειρίες της ζωής του, που και αυτές με την σειρά τους δημιουργούν κάποια συναισθήματα.
Κάποιες φορές σε αυτή την διαδικασία υπάρχει ταύτιση των συναισθηματικών ερμηνειών των δύο ημισφαιρίων, ενώ άλλες φορές υπάρχει διαφοροποίηση καθώς το μεσολόβιο δεν επιτρέπει την επικοινωνία των πληροφοριών και την συνεργασία των δύο ημισφαιρίων, με αποτέλεσμα να προκληθεί μία συναισθηματική σύγχυση (22).
Σε μία τέτοια συναισθηματική σύγχυση, ο οργανισμός θεωρεί σαν να είναι σε κίνδυνο και αντιδράει με τρεις τρόπους που αποτελούν τμήμα του ενοποιημένου αμυντικού του συστήματος. Είναι οι αντιδράσεις της μάχης, της φυγής και του παγώματος ή ακινητοποίησης.
Όταν οι δύο πρώτες αντιδράσεις δεν είναι αποτελεσματικές ή εφαρμόσιμες και δεν έχουν επιλεγεί τελικά από το οργανισμό, τότε μπαίνει σε εφαρμογή η τρίτη δυνατότητα που είναι η αντίδραση του παγώματος.
Σε αυτή την περίπτωση υπάρχει συσσώρευση εγκλωβισμένης και συρρικνωμένης ενέργειας στο νευρικό σύστημα, η οποία μετατρέπεται σε συναισθηματική φόρτιση, ανημπόρια και αγχώδη κατάσταση, ενώ στις περιπτώσεις της μάχης ή της φυγής θα είχαν εκτονωθεί (23).
Στην Ελληνική μυθολογία ο μύθος της Μέδουσας και το θανατηφόρο βλέμμα της, μας υπενθυμίζει τον κίνδυνο που εμπεριέχει η συνάντηση με την τραυματική εμπειρία χωρίς την κατάλληλη προετοιμασία, που στην προκειμένη περίπτωση είναι η επαφή με τον θάνατο.
Σε αυτή την περίπτωση το τραύμα επαναβιώνεται, καθώς το άτομο παγώνει, πετρώνει από τον φόβο του θανάτου που τον κατακλύζει και εγκλωβίζεται στην συνέχεια στην ψυχοσωματική συμπτωματολογία που αναπτύσσεται (24).
Η ακριβής λειτουργία του μηχανισμού στο σώμα μας απέναντι στο άγχος έχει ως εξής: «Το αυτόνομο νευρικό σύστημα διαιρείται σε τρεις κύριες μοίρες: στη συμπαθητική, στην παρασυμπαθητική και στην εντερική. Εδώ, το ενδιαφέρον μας εστιάζεται μόνο στις δύο πρώτες μοίρες. Η συμπαθητική μοίρα ελέγχει την αντίδραση μάχης ή φυγής, ενώ η παρασυμπαθητική μοίρα εποπτεύει την ανάπαυση και την πέψη. Σε κατάσταση ανάγκης, το σώμα πρέπει να αντιδράσει σε μία αιφνίδια αλλαγή του εξωτερικού ή του εσωτερικού περιβάλλοντος, όπως σε μία μάχη, σε ένα αθλητικό αγώνισμα, σε σοβαρή αλλαγή θερμοκρασίας ή σε απώλεια αίματος.
Σχήμα 2. Τα αποτελέσματα της έκκρισης αδρεναλίνης μετά από κάποιο ερέθισμα
“Το Άγχος Θανάτου σε Επαγγελματίες Διάσωσης και οι Ψυχολογικές Προεκτάσεις του (Μέρος Πρώτο)
ΔΙΑΣΩΣΤΕΣ ΡΟΔΟΥ
