Το καλοκαίρι έφτασε και ένας από τους βασικούς φόβους που διακατέχει πολλούς στις καλοκαιρινές μας εξορμήσεις είναι τα φίδια. Στην Ελλάδα υπάρχουν 23 είδη φιδιών, ελάχιστα όμως από αυτά είναι πραγματικά επικίνδυνα για τον άνθρωπο.
Καθώς οι περισσότεροι (ακόμα και όσοι ζουν στην περιφέρεια) έχουμε αποκοπεί από την φύση, και δεδομένων και των πολλών μύθων που συνδέονται με τα φίδια, καλό είναι να μάθουμε να ξεχωρίζουμε τους μύθους από την πραγματικότητα, καθώς και να τα αναγνωρίζουμε.
Στην Ελλάδα, τα επικίνδυνα φίδια είναι μόνο οι έχιδνες (οχιές). Τα φίδια της οικογένειας των Εχιδνιδών (Viperidae) δεν συναντώνται ποτέ όλα μαζί στο ίδιο μέρος, αλλά έχουν διαφορετική γεωγραφική εξάπλωση το καθένα, και είναι τα εξής:
Οχιά – Vipera ammodytes Οθωμανική Οχιά – Montivipera xanthina Οχιά της Μήλου – Macrovipera schweizeri Αστρίτης – Vipera berus Νανόχεντρα – Vipera ursinii
Υπάρχουν και δύο ακόμα είδη φιδιών με δηλητήριο, αυτά όμως έχουν πολύ ασθενές δηλητήριο ακίνδυνο για τον άνθρωπο, συν το γεγονός ότι τα δόντια τους που φέρουν το δηλητήριο βρίσκονται στο πίσω μέρος του στόματος (“οπισθόγλυφα”) και συνήθως δεν φτάνουν να δαγκώσουν με αυτά κάποιον άνθρωπο.Αυτά τα 2 είδη είναι ο Σαπίτης (Malpolon insignitus) και το Αγιόφιδο (Telescopus fallax), το γνωστό “φιδάκι της Παναγίας” που χρησιμοποιείται στο ομώνυμο έθιμο κάθε καλοκαίρι στην Κεφαλονιά. Πρόκειται για ουσιαστικά ακίνδυνα και χρήσιμα ζώα της υπαίθρου. Τα συμπτώματα από το δάγκωμα αυτών των δύο φιδιών συνήθως υποχωρούν μετά από μερικές ώρες, χωρίς ιατρική αγωγή, όπως το τσίμπημα μιας σφήκας. Από τα δύο αυτά οπισθόγλυφα είδη δεν έχει καταγραφεί ποτέ κάποια περίπτωση που να χρειάστηκε νοσηλεία.
Φυσικά, όπως συμβαίνει με τη δήξη οποιουδήποτε ζώου, εντόμου ή ερπετού, άτομα με αλλεργία στα αντιγόνα του συγκεκριμένου ζώου και άτομα με ιστορικό αναφυλακτικών αντιδράσεων διατρέχουν πάντα τον κίνδυνο ενός αναφυλακτικού σοκ. Αυτό όμως είναι γενικό, δεν αφορά μόνο τα δηλητηριώδη φίδια που εξετάζουμε εδώ.
Οι οχιές είναι αργά φίδια, γι’αυτό και αν νιώσουν απειλή η πρώτη τους αντίδραση είναι να μείνουν ακίνητες προσπαθώντας έτσι να μη γίνουν αντιληπτές. Εάν νιώσουν πως έγιναν αντιληπτές θα προσπαθήσουν να απομακρυνθούν όσο το δυνατόν γρηγορότερα για να αποφύγουν τον κίνδυνο. Στην περίπτωση που τις πλησιάσει κάποιος αρκετά, αρχίζουν να συρίζουν δυνατά και κουλουριάζονται σε θέση άμυνας, έχοντας στραμμένο το κεφάλι τους προς την απειλή, είτε πρόκειται για άνθρωπο, είτε ζώο, προειδοποιώντας και είναι έτοιμες να χρησιμοποιήσουν την έσχατη άμυνά τους, το δάγκωμα, εάν τις πλησιάσουν σε απόσταση λιγότερη του μισού μέτρου.
Παρά τους μύθους, οι οχιές δεν θα επιτεθούν ποτέ αν κάποιος δεν τις πιάσει ή έρθει υπερβολικά κοντά, εάν δεν νιώσουν δηλαδή άμεση απειλή για την ζωή τους. Ακόμα όμως και σε αυτή την περίπτωση που κάποιος θα τις πλησιάσει στην επικίνδυνη απόσταση των μερικών εκατοστών, οι οχιές, κατά μεγάλο ποσοστό θα δαγκώσουν «στεγνά», δηλαδή χωρίς έγχυση δηλητηρίου, ως προειδοποίηση και μόνο.
Ποια είναι όμως τα συμπτώματα σε ένα δάγκωμα οχιάς;
Τα πρώτα συμπτώματα μετά από ένα δηλητηριώδες δάγκωμα είναι πόνος και οίδημα στο σημείο της έγχυσης, εντός λίγων λεπτών. Στην συνέχεια και όσο ο χρόνος περνάει χωρίς τις πρώτες βοήθειες, το οίδημα αυξάνεται και εξαπλώνεται και στο υπόλοιπο δαγκωμένο μέλος, ενώ μέσα σε λίγες ώρες ενδέχεται να υπάρξουν και άλλα συμπτώματα.
ΠΡΟΣΟΧΗ: πολλά από τα συμπτώματα που αναφέρονται σε διάφορες, κυρίως ιντερνετικές πηγές, είναι αποτέλεσμα πανικού και/ή λαθών κατά τις πρώτες βοήθειες και όχι από το ίδιο το δηλητήριο.
Τι κάνουμε αν μας δαγκώσει οχιά;
Αμέσως μετά από ένα δηλητηριώδες δάγκωμα οι κινήσεις που πρέπει να κάνετε (και να μην κάνετε) είναι λίγες αλλά ουσιαστικές.
Μην πανικοβάλλεστε (πολύ σημαντικό). Ο πανικός χειροτερεύει την κατάσταση. Με τα σημερινά μέσα έχετε όλο το χρόνο μπροστά σας να επισκεφτείτε ένα νοσοκομείο, όπου κι αν βρίσκεστε στη χώρα, μέσα στις επόμενες ώρες, με ασφάλεια και χωρίς ρίσκο.
Αφαιρέστε όποιο αντικείμενο ή ύφασμα θα μπορούσε να σφίξει το μέλος όσο αυτό πρήζεται (π.χ. δαχτυλίδια, ρολόι, βραχιόλια, κτλ).
Κρατήστε το θύμα ακίνητο εάν δεν είναι απαραίτητη η μετακίνησή του. Κρατήστε το δαγκωμένο μέλος όσο το δυνατόν πιο ακίνητο. Με την ακινησία του δαγκωμένου μέλους καθυστερούμε την εξέλιξη των συμπτωμάτων.
Μην κόβετε ή σκίζετε το δέρμα για να ρουφήξετε το δηλητήριο. Όχι μόνο δεν ωφελεί σε τίποτα, αντιθέτως μάλιστα, το τραύμα και το σοκ που προκαλείται από την πράξη επιδεινώνουν την κατάσταση και τα συμπτώματα.
Μην προσπαθείτε να ρουφήξετε το δηλητήριο με το στόμα.
Μη δένετε σφιχτά (ίσχαιμη περίδεση) το δαγκωμένο μέλος. Είναι πολύ σημαντικό να μην εμποδιστεί η κυκλοφορία του αίματος. Υπάρχει μεγάλος κίνδυνος δημιουργίας θρόμβων και νέκρωσης του άκρου. Μία χαλαρή μόνο ακινητοποίηση και ανάρτηση του τραυματισμένου μέλους θα βοηθούσε.
Μην τοποθετείτε πάγο στην περιοχή του τραύματος/δήγματος.
Μη δίνετε αλκοόλ στον ασθενή.
Μη χρησιμοποιείτε συσκευές άντλησης δηλητηρίου, όπως αυτές που υπάρχουν στο εμπόριο. Έχει αποδειχθεί ότι όχι μόνο δεν βοηθούν, αλλά μπορεί και να επιδεινώσουν την κατάσταση τοπικά.
Καλέστε το 166 ή το 112 αν το θύμα βρίσκεται μακριά από οδικό δίκτυο ή σε δύσβατη περιοχή.
Μεταφέρετε τον ασθενή σε κοντινό νοσοκομείο με ψυχραιμία και ασφάλεια, αφού πρώτα έχετε ειδοποιήσει.
Μπορείτε να έχετε στο κιτ πρώτων βοηθειών σας αντιισταμινικά και κορτιζόνη για να τα χορηγήσετε στον ασθενή. Ρωτήστε τον γιατρό σας για τον τύπο και τις δοσολογίες που αντιστοιχούν στον καθένα. Η χρήση αντιοφικού ορού στην ύπαιθρο δεν συνιστάται καθώς μπορεί να αποβεί πολύ επικίνδυνη (αλλεργικό σοκ). Μόνο οι ειδικοί γιατροί μπορούν να κρίνουν και να αποφασίσουν για τη χρήση του ορού, η οποία γίνεται μόνο σε νοσοκομεία και μόνο σε κρίσιμες περιπτώσεις.
Για το δάγκωμα της οχιάς, στα ελληνικά νοσοκομεία χρησιμοποιείται συχνά ως αντίδοτο ένας ήπιος αντιεχιδνικός ορός, (Serum Antivipera) ιταλικής παραγωγής, αλλά σταδιακά τείνει να καταργηθεί λόγω των πολλών του παρενεργειών (π.χ. συχνά αλλεργικά σοκ). Συνήθως ακολουθείται συμπτωματική αγωγή με χορήγηση αντιβιοτικών και άλλων φαρμάκων, κάτι που επίσης μόνο οι γιατροί μπορούν να κρίνουν. Τα συμπτώματα υποχωρούν μετά την κατάλληλη ιατρική αγωγή.
Σήμερα υπάρχουν πολλές πηγές από όπου μπορούμε και αξίζει να μάθουμε έγκυρες πληροφορίες για τα φίδια και την ελληνική άγρια πανίδα.
ΔΙΑΣΩΣΤΕΣ ΡΟΔΟΥ
