Αυτοί που μελέτησαν προσεχτικά τον τρόπο διακυβέρνησης των ανθρώπων, πρέπει να έχουν πεισθεί, πως η τύχη των εθνών εξαρτάται από την εκπαίδευση των νέων. Αριστοτέλης.
Θησαυρός Γνωμικών και Αποφθεγμάτων. Ν. Βρεττάκος (επιμ.), εκδ. ΑΤΛΑΣ.
Πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Στην Ελλάδα, όσον αφορά την πρωτοβάθμια εκπαίδευση, δεν υπάρχει ένα ενσωματωμένο στο εβδομαδιαίο σχολικό πρόγραμμα μάθημα που να αφορά αποκλειστικά την οδική κυκλοφορία.
Έτσι, σε ορισμένες περιπτώσεις, οι δάσκαλοι αναλαμβάνουν από μόνοι τους την ευθύνη να ενημερώσουν τους μαθητές για θέματα κυκλοφοριακής αγωγής.
Άλλωστε, έχει αποδειχτεί μέσα από πολλές έρευνες ότι ο τρόπος ζωής και συμπεριφοράς του δασκάλου επηρεάζει σε σημαντικό βαθμό τη συμπεριφορά των μαθητών του. Επομένως, ο δάσκαλος παίζει παράλληλα τον ρόλο ενός προτύπου για τα παιδιά. (Τζαμαλούκα και συν., 2008).
Η ενημέρωση γίνεται συνήθως με έναυσμα ένα κεφάλαιο σε κάποιο μάθημα, το οποίο σχετίζεται με την κυκλοφοριακή αγωγή. Στις τέσσερις πρώτες τάξεις του Δημοτικού στο βιβλίο της Μελέτης Περιβάλλοντος εμπεριέχεται πάντα ένα κεφάλαιο που ονομάζεται «Κυκλοφορούμε με ασφάλεια».
Στα πλαίσια του μαθήματος αυτού γίνεται η γνωριμία των μαθητών με τα σήματα οδικής κυκλοφορίας και τον σχολικό τροχονόμο, ενώ παράλληλα έχει εκπονηθεί λογισμικό που περιλαμβάνει την ενότητα «Ασφάλεια στους δρόμους», στην οποία οι μαθητές καλούνται να εφαρμόσουν τις γνώσεις που απέκτησαν, στην πράξη.
Επιπλέον, σύμφωνα με την αριθ. Φ. 12.1/545/85812/Γ1?31-8-2005 Υπουργική απόφαση (ΦΕΚ 1280/τ.Β.΄/13-9- 2005), η ενημέρωση για θέματα σχετικά με την «οδική αγωγή», όπως και για άλλα θέματα, μπορεί να πραγματοποιείται στα πλαίσια της λεγόμενης «ευέλικτης ζώνης».
Η «ευέλικτη ζώνη» καταλαμβάνει για τις μικρές τάξεις του δημοτικού τέσσερις ώρες του εβδομαδιαίου σχολικού προγράμματος, ενώ για τις δυο τελευταίες τάξεις μέχρι δυο ώρες.
Η παρακολούθηση αυτών των ωρών είναι υποχρεωτική και η θεματολογία επιλέγεται από τον δάσκαλο. Συνεπώς, τα παιδιά λαμβάνουν εκπαίδευση στην «οδική αγωγή» εφόσον ο δάσκαλός τους επιλέξει το συγκεκριμένο θέμα ανάμεσα σε μια ευρεία θεματολογία, η οποία του παραδίδεται κάθε χρόνο από το Υπουργείο Παιδείας και αφορά μόνο τις συγκεκριμένες σχολικές ώρες της «ευέλικτης ζώνης».
Δευτεροβάθμια εκπαίδευση
Στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση δεν υπάρχει η δυνατότητα ενσωμάτωσης ενός μαθήματος που να αφορά την οδική ασφάλεια, ούτε στα ιδιωτικά σχολεία, καθώς δίνεται περισσότερο έμφαση στα κλασσικά διδασκόμενα μαθήματα, στα οποία αυξάνεται η δυσκολία κάθε χρονιά. Για θέματα οδικής αγωγής γίνεται λόγος μόνο στο τέταρτο κεφάλαιο του σχολικού βιβλίου Οικιακή Οικονομία της Α’ γυμνασίου.
Το κεφάλαιο αυτό έχει την ονομασία «ΑΓΩΓΗ ΥΓΕΙΑΣ – ΠΡOΛΗΨΗ ΑΤΥΧΗΜΑΤΩΝ» και αναφέρεται πιο συγκεκριμένα στην οδική αγωγή στο έκτο υποκεφάλαιό του με θέμα «Ατυχήματα στο δρόμο – Κυκλοφοριακή αγωγή».
Επιπλέον, στο βιβλίο της Νεοελληνικής γλώσσας της Α’ γυμνασίου, στο υποκεφάλαιο με την ονομασία «Επικοινωνία», το οποίο ανήκει στην πρώτη ενότητα, στο πεδίο του «Διαβάζω και γράφω», δίνεται η δυνατότητα στο μαθητή/τρια να ψάξει να βρει πληροφορίες για τον κώδικα κυκλοφορίας (Κ.Ο.Κ), καθώς και να φτιάξει την δική του/της προειδοποιητική πινακίδα.
Η ερώτηση, όπως αναγράφεται στο βιβλίο είναι η εξής:
«Πώς παριστάνεται ο κίνδυνος στα σήματα του Κ.Ο.Κ;
• Φτιάξτε κι εσείς μια πινακίδα προειδοποίησης για κίνδυνο.
• Γράψτε «ΠΡΟΣΟΧΗ ΚΙΝΔΥΝΟΣ» και προσθέστε ένα ανάλογο σήμα».
Τόσο στη πρωτοβάθμια όσο και στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση, στο πλαίσιο της βιωματικής εκπαίδευσης των μαθητών/τριών πραγματοποιούνται επισκέψεις στα Πάρκα Οδικής Αγωγής (ΠΚΑ), τα οποία λειτουργούν υπό την αρμοδιότητα των εκάστοτε δήμων στους οποίους ανήκουν.
Οι Υπεύθυνοι Αγωγής Υγείας και Σχολικών Δραστηριοτήτων σε συνεργασία με τον δήμο και τους εκπαιδευτικούς που συνοδεύουν τους μαθητές/τριες πραγματοποιούν ασκήσεις σωστής οδικής συμπεριφοράς.
Αξίζει να αναφέρουμε μια αξιόλογη μελέτη, η οποία πραγματοποιήθηκε το 2010 και είχε σαν στόχο την προώθηση της χρήσης κράνους και την πρόκληση θετικών αλλαγών στον τομέα της γνώσης, της νοοτροπίας και πρακτικών ενός δεκαεξάχρονου μαθητή.
Το δείγμα της μελέτης συμπεριελάμβανε τέσσερα ιδιωτικά, τέσσερα δημόσια και τέσσερα επαγγελματικά γυμνάσια της Αττικής και διήρκησε έναν μήνα. Αν και το διάστημα που πραγματοποιήθηκε η παρέμβαση ήταν μικρό και ο αριθμός των σχολείων που ευνοήθηκαν ήταν επίσης ελάχιστος, η μελέτη αυτή έπαιξε καθοριστικό ρόλο στην εκπαίδευση των μαθητών και στην υιοθέτηση από αυτούς καλών πρακτικών κατά την οδήγηση (Germeni, et al., 2010).
Επίσης, σε ορισμένες μεμονωμένες περιπτώσεις, μπορούν να υπάρξουν πρωτοβουλίες από τους διευθυντές των σχολείων στα πλαίσια ευρωπαϊκών προγραμμάτων, σχετικών με την οδική αγωγή.
Πιο συγκεκριμένα, κάθε χρόνο το Υπουργείο Παιδείας στέλνει στις αντίστοιχες Διευθύνσεις Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης της κάθε περιφέρειας μια εγκύκλιο. Η εγκύκλιος αυτή περιλαμβάνει μια ευρεία θεματολογία ευρωπαϊκών προγραμμάτων προς επιλογή από τις Διευθύνσεις.
Συνήθως, στις θεματολογίες που στέλνονται από το Υπουργείο Παιδείας συμπεριλαμβάνεται και η οδική αγωγή. Οι Διευθύνσεις επιλέγουν, σε συνεργασία με τους διευθυντές των αντίστοιχων σχολείων, ποια θεματολογία τους ενδιαφέρει και στέλνουν το αίτημά τους στο αρμόδιο τμήμα του Υπουργείου Παιδείας με την επωνυμία «Διεύθυνση σπουδών προγραμμάτων και οργανώσεων Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης». Έτσι, εφόσον ένα σχολείο τηρεί τα νομοθετικά κριτήρια, σημαίνεται η έναρξη του προγράμματος σε αυτό.
Οι ενημερώσεις που πραγματοποιούνται στo πλαίσιo των προγραμμάτων γίνονται εκτός του σχολικού ωραρίου και η παρακολούθησή τους από τους μαθητές είναι προαιρετική. Βέβαια, η «οδική αγωγή» κατά την εφαρμογή της έχει διαφορετικό βαθμό δυσκολίας, ανάλογο με την ηλικιακή ομάδα των παιδιών στην οποία απευθύνεται.
Τέλος, αξίζει να αναφερθεί η πρωτοβουλία της Διεύθυνσης Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης Σερρών, η οποία, με την έγκριση του Υπουργείου Πολιτισμού, Παιδείας και Θρησκευμάτων και με την επιστημονική στήριξη του Τμήματος Πολιτικών Μηχανικών του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, προχώρησε το 2006 στην ίδρυση του Εθνικού Θεματικού Δικτύου Κυκλοφοριακής Αγωγής.
Στόχος του Δικτύου είναι η επιμόρφωση των εκπαιδευτικών σε όλη την Ελλάδα πάνω σε θέματα της οδικής ασφάλειας των παιδιών, την ενεργοποίηση των (ΠΚΑ) και τη διεξαγωγή επιστημονικής έρευνας προκειμένου να αξιολογηθεί η προσπάθεια αυτή.
Στη Συντονιστική Επιτροπή του Δικτύου μετέχουν εκπρόσωποι της Διεύθυνσης Σχολικού Επαγγελματικού Προσανατολισμού και Εκπαιδευτικών Δραστηριοτήτων (ΣΕΠΕΔ), της Διεύθυνσης Οδικής Ασφάλειας του Υπουργείου Μεταφορών, του Τεχνικού Επιμελητηρίου Ελλάδας (Παρατηρητήριο Οδικής Ασφάλειας), του Συλλόγου Ελλήνων Συγκοινωνιολόγων και της Διεύθυνσης Τροχαίας Ελλάδας.
Τριτοβάθμια εκπαίδευση
Στην τριτοβάθμια εκπαίδευση έχει δοθεί ιδιαίτερη έμφαση στην εκμάθηση της κυκλοφοριακής αγωγής στις Δημόσιες Σχολές που έχουν άμεση ή και έμμεση σχέση με αυτήν.
Παρακάτω παρουσιάζονται τα μαθήματα που διδάσκονται στην κάθε σχολή και σχετίζονται με την οδική αγωγή. o Στο δημόσιο ΙΕΚ Πειραιά, στο τμήμα «Εκπαιδευτής Υποψηφίων Οδηγών αυτοκινήτων και μοτοσικλετών» διδάσκεται το μάθημα «Νομοθεσία Οδικής Κυκλοφορίας».
o Στη Σχολή Πολιτικών Μηχανικών του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου, στην Ομάδα Β του 9ου εξαμήνου στα κατ’ επιλογήν υποχρεωτικά Κατεύθυνσης Υδραυλικού Μηχανικού και στα υποχρεωτικά Κατεύθυνσης Συγκοινωνιολόγου Μηχανικού υπάρχει το μάθημα με τίτλο «Διαχείριση Κυκλοφορίας και Οδική Ασφάλεια», το οποίο διαπραγματεύεται θέματα κυκλοφοριακής αγωγής.
o Στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιου Θεσσαλονίκης, Πολυτεχνική σχολή, στο διατμηματικό πρόγραμμα μεταπτυχιακών σπουδών «Σχεδιασμός, οργάνωση και διαχείριση συστημάτων μεταφορών Μετ. Μ» συμπεριλαμβάνεται το μάθημα κορμού με θέμα «Οργάνωση και διαχείριση συστημάτων κυκλοφορίας και στάθμευσης».
o Στη Σχολή Αξιωματικών Ελληνικής Αστυνομίας της Αστυνομικής Ακαδημίας υπάρχουν τρία μαθήματα που πραγματεύονται θέματα κυκλοφοριακής αγωγής. Στο πρώτο έτος φοίτησης συμπεριλαμβάνεται το μάθημα με τίτλο «Αστυνομία Τροχαίας», το οποίο είναι υποχρεωτικής παρακολούθησης και τo ενισχυτικό μάθημα χωρίς βαθμό «Μηχανολογία – Οδήγηση οχημάτων».
o Στην Σχολή Αστυφυλάκων Ελληνικής Αστυνομίας της Αστυνομικής Ακαδημίας, στο πρώτο και δεύτερο εξάμηνο της φοίτησής τους οι δόκιμοι αστυφύλακες διδάσκονται το μάθημα «Θέματα Τροχαίας – Ειδικοί Ποινικοί Νόμοι», ενώ στο τρίτο εξάμηνο το ενισχυτικό μάθημα «Θέματα μέτρων τάξεως, τροχαίας, ασφάλειας σε συγκεντρώσεις – Αστυνομικές Επιχειρήσεις».
o Στην Στρατιωτική Σχολή Ευελπίδων τα προηγούμενα δυο έτη είχε διοργανωθεί στα πλαίσια μαθήματος και με τη μορφή σεμιναρίου ενημέρωση σχετικά με την οδική ασφάλεια, αλλά και παρουσίαση με προσομοιωτή οδήγησης.
Επίσης, σε όλους τους χώρους της Σχολής Ευελπίδων υπάρχουν τρακαρισμένα αυτοκίνητα που προέρχονται από τροχαία ατυχήματα, ώστε να υπάρχει συχνή επίγνωση από τους φοιτητές για τις επιπτώσεις της ασυνείδητης οδήγησης. o
Τέλος, σύμφωνα με σχετική ενημέρωση που μας παρείχαν τηλεφωνικά εκπρόσωποι του Γ.Ε.Σ., σε όλες τις μονάδες του Ελληνικού Στρατού που σχετίζονται με τις ειδικότητες περί οδήγησης αλλά και σε όλο το προσωπικό γίνονται συχνές ενημερώσεις από εξειδικευμένο προσωπικό της τροχαίας με τη μορφή διαλέξεων, για την πρόληψη των τροχαίων ατυχημάτων.
Επιπλέον, πολύ συχνά προβάλλεται βίντεο ενός τροχαίου ατυχήματος, ώστε το προσωπικό του στρατού να αντιληφθεί πλήρως τους κινδύνους που διατρέχει η απρόσεκτη οδήγηση.
Δυστυχώς, δεν υπάρχει σχετική ενημέρωση στο επίσημο site του Ελληνικού Στρατού σχετικά με την εκπαίδευση στην οδική ασφάλεια που παρέχεται στις αντίστοιχες μονάδες του, παρά μόνο τα τηλέφωνα επικοινωνίας με αυτές.
Προγράμματα Δια Βίου Μάθησης
Σύμφωνα με ερώτηση που έγινε στη Βουλή των Ελλήνων (αριθ. 10365/02- 02-2011) σχετικά με το μάθημα της Κυκλοφοριακής Αγωγής, αποφασίστηκε η ένταξή του στο πρόγραμμα της Δία Βίου Μάθησης μέσω των Κέντρων Εκπαίδευσης Ενηλίκων, των Σχολείων Δεύτερης Ευκαιρίας και τις Σχολές Γονέων με την άμεση συμμετοχή των δήμων.
Σε ορισμένα προγράμματα Δια Βίου Μάθησης του Δήμου Αθηναίων εντασσόταν παλαιότερα ένα σχετικό μάθημα με θέμα την «Κυκλοφοριακή Αγωγή», αλλά πλέον δεν συμπεριλαμβάνεται στη θεματολογία.
Μάλιστα, λόγω έλλειψης χρηματοδότησης από την πλευρά της Ευρωπαϊκής Ένωσης, τα προγράμματα Δια βίου Μάθησης ίσως να μην συνεχιστούν το επόμενο διάστημα, τουλάχιστον μέχρι την ώρα που γράφεται αυτό το βιβλίο (2015).
Έτσι, οι όποιες ευαισθητοποιήσεις σχετικά με την «οδική αγωγή» θα γίνονται, μέχρι στιγμής τουλάχιστον, με πρωτοβουλία του κάθε δήμου, ο οποίος θα στηρίζει οικονομικά τις συγκεκριμένες εκπαιδεύσεις (Εθνικό Θεματικό Δίκτυο Κυκλοφοριακής Αγωγής, 2013).
Η Ευρωπαϊκή Ένωση ως φορέας προώθησης της οδικής ασφάλειας στα κράτη-μέλη της, έχει επιλέξει τη χρηματοδότηση συγκεκριμένων έργων (ICARUS, 2008, ROSE-25, 2005, ROSYPE, 2013), τα οποία έχουν προσεγγίσει το θέμα της οδικής ασφάλειας στον χώρο της πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης.
Τα ερευνητικά αποτελέσματα των έργων αυτών βοηθούν στη δημιουργία μιας γενικότερης εικόνας ως προς το τι εφαρμόζεται σε κάθε χώρα της ΕΕ, τις καλές πρακτικές όσον αφορά στην προώθηση της οδικής ασφάλειας στα σχολεία, καθώς και ποια υπουργεία και φορείς κυβερνητικοί και μη έχουν επιλεγεί για αυτόν τον σκοπό.
Στην Φινλανδία: Ετήσια εβδομάδα αφιερωμένη στην οδική ασφάλεια. Κατά τη διάρκεια αυτής της εβδομάδας διοργανώνονται διάφορες εκδηλώσεις με θέμα την οδική ασφάλεια και την οδηγική συμπεριφορά, με τη συντονισμένη συμμετοχή διάφορων φορέων, όπως το Εθνικό Συμβούλιο Οδικής Ασφάλειας, τον Ερυθρό Σταυρό, την Αστυνομία και διάφορες οργανώσεις νέων (ROSE-25, 2005).
Στην Δανία: Επιλογή ενός εκπαιδευτικού ο οποίος έχει παρακολουθήσει τριήμερη εκπαίδευση στην οδική ασφάλεια από το Δανέζικο Συμβούλιο Οδικής Ασφάλειας. Αναλαμβάνοντας τον ρόλο αυτό, ο εκπαιδευτικός γίνεται το σημείο αναφοράς για την προώθηση της οδικής ασφάλειας στο σχολείο, διοργανώνει συγκεκριμένα εκπαιδευτικά σεμινάρια στους μαθητές/τριες, προμηθεύει τη διάθεση ενημερωτικού υλικού, καθώς και επισκέψεις από ειδικούς στην οδική ασφάλεια.
Συμπέρασμα
Όπως φαίνεται από την έρευνα που έχει γίνει μέσω των συγκεκριμένων έργων, κάθε χώρα ακολουθεί τη δική της στρατηγική για την εκπαίδευση στην οδική ασφάλεια.
Όπως στην Ελλάδα, έτσι και στα άλλα κράτη μέλη της ΕΕ δεν υπάρχει ανεξάρτητο μάθημα Κυκλοφοριακής Αγωγής, αντίθετα υπάγεται σε μία ευρύτερη διδακτική ενότητα, όπως π.χ. στο πρόγραμμα σπουδών για την ανάπτυξη των κοινωνικών δεξιοτήτων (social and life skills) που διδάσκεται στην Ολλανδία ή στο πλαίσιο της προσωπικής, κοινωνικής εκπαίδευσης και εκπαίδευσης οικονομικών και υγείας (personal, social, health and economic education) που εφαρμόζεται στην Αγγλία.
Επίσης, το Υπουργείο Μεταφορών (Transportation Department) της Αγγλίας έχει δημιουργήσει ένα δικό του ηλεκτρονικό εκπαιδευτικό υλικό οδικής ασφάλειας και οδικής συμπεριφοράς με την επωνυμία «THINK!» (http://think. direct.gov.uk). Το λογισμικό αυτό είναι προσβάσιμο μέσω του διαδικτύου και απευθύνεται σε μαθητές/τριες τόσο της πρωτοβάθμιας όσο και της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης. Παρ’ όλα αυτά, έγκειται στον εκπαιδευτικό αν θα επιλέξει την οδική ασφάλεια ως θεματική του μαθήματός του.
Όπως πολύ εύστοχα αναφέρεται στον Οδηγό καλών πρακτικών στην εκπαίδευση της οδικής ασφάλειας (2005) που εκδόθηκε από τους συνεργάτες του έργου ROSE-25, προκειμένου οι εκπαιδευτικοί να προωθήσουν πιο ενεργά την οδική ασφάλεια στα σχολεία, θα πρέπει πρώτα οι ίδιοι να εκπαιδευτούν πάνω στο αντικείμενο, ώστε να αυξηθεί το ενδιαφέρον τους, να αποκτήσουν περισσότερα κίνητρα και στη συνέχεια να μεταδώσουν στους μαθητές τις γνώσεις τους.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Εθνικό Θεματικό Δίκτυο Κυκλοφοριακής Αγωγής, 2013 (http://agogiygeiasdatt. blogspot.gr/2013/02/blog-post_11.html)
Germeni E., Lionis C., Kalampoki V., Davou B., Belechri M., Petridou E. (2010)
Evaluating the impact of a school-based helmet promotion program on eligible adolescent drivers: different audiences, different needs? Health Educ. Res. 25 (5), 865-876. ICARUS, (2008) Inter – Cultural Approaches for Road Users Safety. http://www.webica rus.eu/UserFiles/File/ICARUS_Research_Report_DEF.pdf ROSE-25, (2005)
Good Practices Guide on Road Safety Education. https://www. ssatp.org /sites/ssatp/files/pdfs/Topics/RoadSafety/Good_practice_guide_road%2520_safety_ education%5B1%5D.pdf. ROSYPE, (2013)
Practical Guide to Road Safety, Awareness Raising and Education in Europe. http://ec.europa.eu/transport/road_safety/pdf/projects/rosype_awareness_ education.pdf
Τζαμαλούκα Γ.Σ., Σουλτάτου Π., Καφάτος Α., Μάρκατζη Ε., Χλιαουτάκης Ι. (2008)
O συσχετισμός του προφίλ και των συμπεριφορών υγείας των δασκάλων με την επιλογή ένταξης θεματολογίας υγείας στην εκπαιδευτική πράξη. Το ΒΗΜΑ των Κοινωνικών Επιστημών, 53, 196-198.
Διαβάστε περισσότερα
Τρόπος Ζωής Του Έλληνα Οδηγού – Κίνδυνος (Μέρος Πρώτο)
Τρόπος Ζωής Του Έλληνα Οδηγού – Οδήγηση – Γνωστικές Λειτουργίες (Μέρος Τρίτο)
Τρόπος Ζωής Του Έλληνα Οδηγού – Κούραση Κατά Την Οδήγηση Και Κίνδυνος Συγκρούσεων (Μέρος Έκτο)
Μοντέλα Προαγωγής Υγείας Και Αλλαγής Συμπεριφοράς (Μέρος Έβδομο)
Τρόπος Ζωής Του Έλληνα Οδηγού – Νομικό Καθεστώς / Πολιτικές Και Νομοθεσία (Μέρος Δέκατο)
ΤΡΟΠΟΣ ΖΩΗΣ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΑ ΟΔΗΓΟΥ
Ένα εργαλείο διαχείρισης συμπεριφορών διακινδύνευσης κατά την οδήγηση για την πρόληψη των τροχαίων συγκρούσεων στην Ελλάδα
Εργαστήριο Μελέτης Συμπεριφορών Υγείας και Οδικής Ασφάλειας Τμήμα Κοινωνικής Εργασίας ΤΕΙ Κρήτης
ΔΙΑΣΩΣΤΕΣ ΡΟΔΟΥ
