“Ο κόσμος δεν θα καταστραφεί από αυτούς που κάνουν το κακό, αλλά από αυτούς που τους βλέπουν και δεν κάνουν τίποτα.” — Albert Einstein
Το άρθρο αυτό απευθύνεται στους νεοδιοριζόμενους συνάδελφους στο ΕΚΑΒ αλλά και σε όποιον πραγματικά ενδιαφέρεται για το Σύστημα Προνοσοκομεικής Φροντίδας της χώρας μας.
Θα πρέπει με τον πιο κατηγορηματικό τρόπο να γίνει σαφές ότι η σιωπή στον χώρο της προνοσοκομειακής φροντίδας δεν είναι ουδετερότητα — είναι συνενοχή.
Και για να ”σπάσει” αυτή η σιωπή θα πρέπει να υπάρξει εκπαίδευση στην ενεργή παρέμβαση (active bystandership). Μια δεξιότητα που βασίζεται στην επιστημονική έρευνα και μπορεί να σώσει τόσο ζωές ασθενών όσο και καριέρες επαγγελματιών υγείας.
🔻 Η σιωπή που κοστίζει ζωές
Ας δώσουμε ένα παράδειγμα με ένα σενάριο
«Δεν ήταν κακός διασώστης. Ήταν απλά εξαντλημένος. Και κανείς δεν του το είπε…»
Ήταν μια συνηθισμένη εφημερία. Το πλήρωμα του ΕΚΑΒ στη Ρόδο είχε ήδη δεχθεί έξι συνεχόμενα περιστατικά όταν έφτασε το σήμα για «γνωστό καρδιοπαθή, δύσπνοια, πιθανή παρόξυνση». Ο Γιάννης, παλιός και έμπειρος διασώστης, βρισκόταν στο τιμόνι. Μαζί του ήταν ο Αντώνης, νέος στο σώμα, με λιγότερο από έναν χρόνο εμπειρίας.
Όταν έφτασαν στο σπίτι του ασθενούς, ο Γιάννης έκανε γρήγορη προσέγγιση. Ο ηλικιωμένος άντρας ήταν ιδρωμένος, ταχύπνοος, με αρρυθμίες. Αντί να εφαρμοστεί πρωτόκολλο, ο Γιάννης περιορίστηκε σε βασική καταγραφή ζωτικών σημείων και ενθάρρυνε τον ασθενή να “ηρεμήσει και να αναπνεύσει”. Ο Αντώνης παρατήρησε την καθυστέρηση στη λήψη ΗΚΓ, την έλλειψη παροχής οξυγόνου, την απουσία επικοινωνίας με τον ιατρό.
Κάτι δεν πήγαινε καλά. Το ένστικτό του τού έλεγε να μιλήσει. Αλλά δεν το έκανε. Ήταν καινούργιος. Ποιος ήταν αυτός να “διορθώσει” τον παλιό; Σκέφτηκε: “Αν κάνω λάθος και τον εκθέσω; Αν φανώ υπερβολικός;”
Ο ασθενής υπέστη καρδιακή ανακοπή κατά τη διακομιδή. Παρά την καρδιοαναπνευστική αναζωογόνηση, δεν τα κατάφερε.
Η ευθύνη; Δεν ήταν μόνο του Γιάννη.
👉 Ήταν και του νέου διασώστη που είδε, αλλά δεν μίλησε.
👉 Ήταν και της διοίκησης που δεν αναγνώρισε τα σημάδια φθοράς.
👉 Ήταν και του οργανισμού που δεν καλλιέργησε κουλτούρα παρέμβασης.
❗ Τι πήγε στραβά;
-
Ο Γιάννης υπέφερε από επαγγελματική εξουθένωση, αλλά κανείς δεν το είχε αναγνωρίσει ή επισημάνει.
-
Ο Αντώνης παρατήρησε την απόκλιση από την καλή πρακτική, αλλά δεν μίλησε.
-
Το σύστημα δεν είχε εκπαιδεύσει τους επαγγελματίες στην ενεργή παρέμβαση.
-
Η σιωπή έγινε συνεργός του λάθους.
💬 Τι θα μπορούσε να είχε γίνει διαφορετικά;
-
Αν ο Αντώνης είχε μάθει πώς να παρέμβει με σεβασμό και αποτελεσματικότητα, ίσως να υπενθύμιζε διακριτικά τη λήψη ΗΚΓ ή τη χρήση οξυγόνου.
-
Αν το πλήρωμα είχε λάβει εκπαίδευση στην ενεργή παρατηρητικότητα, ίσως να υπήρχε συνεργατική επικοινωνία.
-
Αν υπήρχε κουλτούρα υποστήριξης και όχι φόβου, ίσως η κατάληξη να ήταν διαφορετική.
🛑 Ποιος είναι ενεργός παρατηρητής;
Θα πρέπει να γίνει απόλυτα κατανοητό ότι “δεν υπάρχει ουδέτερη στάση”. Είτε παρεμβαίνεις, είτε συναινείς. Ένας ενεργός παρατηρητής είναι κάποιος που αντιλαμβάνεται ότι κάτι δεν πάει καλά και αισθάνεται υποχρέωση να δράσει.
Το να μιλήσεις, να ρωτήσεις, να υπενθυμίσεις ένα πρωτόκολλο — δεν είναι καταγγελία, είναι προστασία. Προστασία του ασθενούς, του συναδέλφου σου, αλλά και του εαυτού σου.
❗ Τι μας κρατάει πίσω;
Υπάρχουν πραγματικά εμπόδια στο να παρέμβεις — αλλά όχι αξεπέραστα:
-
Διασπορά ευθύνης: “Κάποιος άλλος θα το πει.”
-
Συλλογική άγνοια: “Αφού δεν αντιδρά κανείς, ίσως δεν είναι σοβαρό.”
-
Ιεραρχία: “Δεν μου πέφτει λόγος, είναι ανώτερος.”
-
Κουλτούρα παραίτησης: “Δεν είναι η δουλειά μου”, “Έτσι δουλεύουμε εδώ”, “Εγώ απλά οδηγώ.”
Η σιωπή γίνεται συνήθεια — ιδιαίτερα στις αλλαγές βάρδιας, στις εξαντλημένες ώρες, όταν οι αρνήσεις των ασθενών εκτινάσσονται.
🧭 Πέντε αρχές
Προτείνοναι πέντε συγκεκριμένα βήματα για να αλλάξει η κουλτούρα:
-
✅ Η ενεργή παρέμβαση διδάσκεται. Όπως στον αεραγωγό ή την ΚΑΡΠΑ, έτσι και η παρέμβαση χρειάζεται εξάσκηση.
-
🚫 Δεν υπάρχει “ουδέτερη στάση”. Αν δεν παρεμβαίνεις, επιτρέπεις.
-
🧰 Κάθε περίπτωση είναι διαφορετική. Όπως διαλέγουμε το σωστό μέγεθος μάσκας, έτσι χρειάζεται το σωστό εργαλείο αντίδρασης.
-
👥 Η εκπαίδευση αλλάζει την νοοτροπία. Εκπαίδευση με φυσική παρουσία, μεταξύ συναδέλφων, ακόμα και μεταξύ ειδικοτήτων.
-
💙 Η υγεία του προσωπικού σημαίνει πρόληψη σφαλμάτων. Επενδύστε όχι απλώς σε “προγράμματα ευεξίας”, αλλά σε ουσιαστική φροντίδα προσωπικού.
💬 Μήνυμα προς την κοινότητα του ΕΚΑΒ
Πόσες φορές είδαμε συνάδελφο να καταρρέει; Να κάνει λάθη που δεν του μοιάζουν; Πόσες φορές σκεφτήκαμε “να μιλούσα τότε;” ή “θα μπορούσα να είχα κάνει κάτι;”
Στο ΕΚΑΒ — και σε κάθε υπηρεσία άμεσης βοήθειας — η σιωπή δεν είναι ουδετερότητα. Είναι απόφαση. Η ενεργή στάση παρατηρητή δεν αφορά μόνο την ευθύνη προς τους ασθενείς, αλλά και τη φροντίδα μεταξύ συναδέλφων. Όλοι έχουμε ευθύνη. Όλοι μπορούμε να αποτρέψουμε το επόμενο λάθος.
Η ενεργή παρέμβαση δεν είναι επίθεση — είναι ευθύνη. Και είναι κάτι που πρέπει να καλλιεργηθεί μέσα από εκπαίδευση, πρότυπο ηγεσίας και ομαδική συνείδηση.
✅ Μην βασίζεσαι μόνο στο πρωτόκολλο.
Γίνε παράδειγμα.
Μίλα όταν κάτι δεν πάει καλά.
Στήριξε αυτόν που παλεύει σιωπηλά.
Μπορεί να είσαι εσύ αύριο.
📚 Βασισμένο σε παρουσίαση τωνMonte Chambers and Abigail Tucker, PsyD, στο Pinnacle EMS Leadership Conference.
Παναγιώτης Σπανός
ΔΙΑΣΩΣΤΕΣ ΡΟΔΟΥ
