ΨΥΧΟΛΟΓΙΚΗ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗ ΟΓΚΟΛΟΓΙΚΩΝ ΑΣΘΕΝΩΝ

 

ΨΥΧΟΛΟΓΙΚΗ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗ ΟΓΚΟΛΟΓΙΚΩΝ ΑΣΘΕΝΩΝ

ΟΡΙΣΜΟΣ ΥΓΕΙΑΣ

Η Π.Ο.Υ. ορίζει την υγεία σαν μια κατάσταση πλήρους φυσικής , πνευματικής και κοινωνικής ευεξίας και όχι  μόνο την απουσία νόσου ή αναπηρίας. ( W.H.O. 1980).

ΟΡΙΣΜΟΣ

ΚΑΡΚΙΝΟΣ: Οποιαδήποτε κακοήθης νόσος.

ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΗΣ: Ο άρρωστος που πάσχει από οποιαδήποτε κακοήθη νόσο.

ΨΥΧΙΚΕΣ ΑΝΤΙΔΡΑΣΕΙΣ ΤΟΥ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΟΥΣ ΑΠΟ ΤΗ ΓΝΩΣΗ ΤΗΣ ΑΡΡΩΣΤΙΑΣ ΤΟΥ

Διακρίνουμε 5 στάδια ψυχικών αντιδράσεων:

• Άρνηση και απομόνωση (Όχι εμένα ,όχι ) .
• Θυμός: (Γιατί εγώ) ; στρέφεται προς άτομα του οικογενειακού περιβάλλοντος ή προς τους υγιείς ή προς τους γιατρούς.
• Συνδιαλλαγή: O άρρωστος ημερεύει ,παρακαλεί.
• Kατάθλιψη: αντιδραστική κατάθλιψη -προπαρασκευαστική κατάθλιψη. ( Ο ασθενής ετοιμάζεται για το τελικό στάδιο της επικείμενης απώλειας των πάντων).
• Αποδοχή: Ο ασθενής αντιλαμβάνεται το επικείμενο τέλος. Περιορίζει τα ενδιαφέροντα του. Οι επισκέψεις τον ενοχλούν .Θέλει να μένει μόνος του.

ΤΡΟΠΟΙ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗΣ ΤΟΥ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΟΣ ΤΗΣ ΕΝΗΜΕΡΩΣΗΣ Η ΜΗ ΤΩΝ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ

• Πρώτος τρόπος: Σε καμιά περίπτωση  δεν πρέπει να γνωστοποιείται στον καρκινοπαθή η αρρώστια του.
• Δεύτερος τρόπος: Όλοι οι καρκινοπαθείς , χωρίς καμιά εξαίρεση, πρέπει να γνωρίζουν επακριβώς την αρρώστια τους.
• Τρίτος τρόπος: H έκταση της ενημέρωσης και ο τρόπος με τον οποίο γίνεται η ενημέρωση πρέπει να εξατομικεύονται για κάθε άρρωστο.

ΨΥΧΟΛΟΓΙΚΗ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗ ΤΟΥ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΟΥΣ

ΠΡΩΙΜΟ ΣΤΑΔΙΟ

• Να βοηθήσουμε τον ασθενή να μπορεί να ζει με την γνώση της σοβαρής αρρώστιας και των συνεπειών της.
• Να βοηθήσουμε να αντιμετωπίσει την αβεβαιότητα επανεμφάνισης και τις άλλες σχετικές ανησυχίες.
• Να βοηθήσουμε να προσαρμοστεί στη νέα (αλλαγμένη εικόνα ) σώματος και εαυτού.
• Να βοηθήσουμε να επαναπροσαρμοστεί στο κοινωνικό περιβάλλον.

ΕΝΔΙΑΜΕΣΟ ΣΤΑΔΙΟ

• Πρέπει να βεβαιώσουμε τον ασθενή ότι ο γιατρός και οι συγγενείς του θα μείνουν κοντά του. Θα κάνουν τα πάντα για να νιώθει περισσότερο ανακουφισμένος.
• Πρέπει να ακούσουμε τις ανησυχίες ,τους φόβους, τις ανάγκες του, να τον υποστηρίξουμε συναισθηματικά, να του δώσουμε κουράγιο και ελπίδα στη μάχη αυτή με τη μεταστατική νόσο.

ΨΥΧΟΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΗ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ

ΑΤΟΜΙΚΗ ΨΥΧΟΘΕΡΑΠΕΙΑ

• Να μάθει να αντικαθιστά την παθολογική ανάγκη να είναι καλός, συμπαθής και αρεστός στους άλλους.
• Να αναπτύξει νέους τρόπους να εκφράζεται ,να προβάλλει τον εαυτό του και να πραγματώνει τις αποφάσεις που παίρνει.
• Να μάθει να εγκαθιστά ικανοποιητικές, λειτουργικές, βαθιές και ειλικρινείς ανθρώπινες σχέσεις.

ΟΜΑΔΙΚΗ ΨΥΧΟΘΕΡΑΠΕΙΑ

• Η συμμετοχή σε ομάδα με άλλους καρκινοπαθείς.
• Ο ασθενής μέσα στην ομάδα αισθάνεται ότι είναι χρήσιμος στους άλλους.
• Η ομάδα βοηθά στην ευαισθητοποίηση των αρρώστων με την ιδέα του θανάτου.
• Στην ομάδα δίνεται έμφαση στις αξίες και προτεραιότητες κάθε ατόμου  να ζήσει το υπόλοιπο της ζωής του κατά τον καλύτερο τρόπο.

ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑΣ ΣΕ ΠΕΡΙΠΤΩΣΕΙΣ ΚΑΡΚΙΝΟΠΑΘΩΝ

Οι συμπεριφορές που προσπαθούμε να τροποποιήσουμε αφορούν:

• Ανεξάρτητες μεταβλητές: συμπεριφορικές και κοινωνικοπολιτισμικές μεταβλητές που επηρεάζουν την έκβαση της νόσου ( κάπνισμα, χρόνια χρήση αλκοόλ, η μη συμμόρφωση στις οδηγίες των γιατρών, η καθυστέρηση αναζήτησης ιατρικής συμβουλής και εντόπισης της νόσου, η μη προληπτική εφαρμογή μεθόδων εξέτασης.
• Εξαρτημένες μεταβλητές: οι οποίες αποτελούν συνέπειες του καρκίνου ή της θεραπείας του. Τέτοιες είναι ( ο πόνος, η ναυτία, ο  εμετός, η ανορεξία, το άγχος, η ένταση, οι διαταραχές ύπνου και που αποτελούν στόχο για ψυχολογική παρέμβαση.

ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΑΥΤΟΕΛΕΓΧΟΥ ΣΤΗΝ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΤΟΥ ΠΟΝΟΥ

• Ύπνωση: δίνει τη δυνατότητα να μάθει τεχνικές που τον βοηθούν να ελέγξει την αντίληψη του πόνου.(υπνοαναισθησία, μετάθεση, αποσύνδεση, απόσπαση της προσοχής, ψευδαισθήσεις).
• Χαλάρωση (στόχος είναι να αποτραπεί ο κύκλος: άγχος-μυϊκή ένταση και πόνος- εντονότερο άγχος).
• Βιοανάδραση( μεταβολές στην κατάσταση μιας συγκεκριμένης σωματικής λειτουργίας).

ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΚΑΙ ΠΑΙΔΙ ΜΕ ΚΑΡΚΙΝΟ

• Η οικογένεια βιώνει κρίση.
•  Παρατηρούνται διαταραχές στη συνοχή της.
•  Συναισθηματικές επιπτώσεις στα μέλη της οικογένειας.
•  Αλλαγές στην κοινωνική ζωή της οικογένειας.
•  Εγκατάλειψη δουλειάς από τη μητέρα.
•  Μείωση ελεύθερου χρόνου για όλα τα μέλη της οικογένειας.

ΟΙ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ ΑΣΘΕΝΕΙΑΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΑΝΑΠΗΡΙΑΣ ΣΤΟΥΣ ΓΟΝΕΙΣ

ΓΥΝΑΙΚΑ( επικέντρωση στην ασθένεια  του παιδιού και τη φροντίδα του , παραμέληση άλλων παιδιών ).

ΑΝΤΡΑΣ( επικέντρωση σε μελλοντικούς στόχους , πως να εξασφαλίσει το παιδί με οικονομικές, περιουσιακές παροχές ).

ΟΙ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΤΩΝ ΑΔΕΛΦΩΝ ΤΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΜΕ ΚΑΡΚΙΝΟ

• Αισθήματα παραμέλησης και στέρησης.
• Αισθήματα ζήλιας και ενοχής.
• Μειώνεται ο χρόνος παιχνιδιού.
• Αισθήματα στέρησης ενός συντρόφου στο παιχνίδι.
• Πρόωρη ωρίμανση και αίσθηση ευθύνης.
• Διαταραχή οικογενειακών σχέσεων από τις συχνές νοσηλείες του αδελφού και την απουσία της μητέρας από το σπίτι.

ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΑΜΥΝΑΣ ΠΟΥ ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΟΥΝ ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ

• Ανάπτυξη αισιοδοξίας και ικανοτήτων.
• Αίσθηση του διαφορετικού και απόσυρση.
• Συμμόρφωση στη θεραπεία.
• Αναζήτηση υποστήριξης.

ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΤΗΣ ΑΡΡΩΣΤΙΑΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ

• Να αποδεχθούν και να υιοθετήσουν αλλαγές στον τρόπο ζωής τους.
• Να μάθουν τρόπους αντιμετώπισης της χρόνιας ασθένειας (συναισθηματικά, οικονομικά, κοινωνικά) .
• Να αναζητούν πληροφόρηση για την ασθένεια(συμπτώματα, φάσεις ασθένειας, επιπλοκές, τρόποι θεραπείας και φροντίδας, εναλλακτικές μορφές θεραπείας και φροντίδας).
• Προσαρμογή και υιοθέτηση ενός τρόπου ζωής που αντιμετωπίζει τη χρόνια ασθένεια.(χρησιμοποίηση μηχανισμών άμυνας και τεχνικών χαλάρωσης) .
• Αναζήτηση βοήθειας και στήριξης από τους άλλους (φίλους, επαγγελματίες, οικογενειακό κύκλο).

 

ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗΣ ΤΟΥ ΑΓΧΟΥΣ

ΠΡΟΟΔΕΥΤΙΚΗ ΝΕΥΡΟΜΥΪΚΗ ΧΑΛΑΡΩΣΗ

Διαλέξτε ένα ήσυχο δωμάτιο του σπιτιού και εξασφαλίστε πως για 20-30 λεπτά δε θα σας διακόψει κανείς.

Επιλέξτε ένα χαμηλό μαλακό φωτισμό, σκεπάστε με ένα μαντήλι το πορτατίφ.

Βγάλτε τα παπούτσια, φορέστε φόρμα γυμναστικής αλλά αν αυτό δε σας διευκολύνει απλώς χαλαρώστε τη ζώνη σας , το στηθόδεσμο, τη γραβάτα.

Ξαπλώστε στο κρεβάτι χωρίς μαξιλάρι, ευθυάστε τη σπονδυλική σας στήλη με τα πόδια ελαφρά ανοιχτά και τα χέρια σας να απλώνονται χαλαρά κατά μήκος του σώματος.

Κλείστε τα μάτια και παρακολουθείστε τον αέρα, καθώς έρχεται και φεύγει στην άκρη της μύτης σας. Μην επικεντρώνεστε στις σκέψεις που εμφανίζονται αφήνετε τες απλά να περνούν σαν αντικείμενα που τα παρασύρει το κύμα.

Σφίξτε τους μύες των ποδιών σας μέχρι τα γόνατα, νιώστε αυτή την ένταση και μετά χαλαρώστε κάθε μυ, αγγείο, φλέβα, τένοντα, άρθρωση των ποδιών σας. Νιώστε αυτή τη χαλάρωση να σας κυριεύει και νιώστε τα πόδια σας να βουλιάζουν ανάλαφρα μέσα στο στρώμα.

Σφίξτε τους γλουτούς σας και τους μηρούς σας. Νιώστε αυτή την ένταση και μετά χαλαρώστε κάθε μυ ,αγγείο, φλέβα. Νιώστε αυτή τη χαλάρωση να σας κυριεύει και νιώστε τους γλουτούς και τους μηρούς σας να βουλιάζουν ανάλαφρα μέσα στο στρώμα.

Σφίξτε την κοιλιά σας, νιώστε αυτή την ένταση και μετά χαλαρώστε κάθε μυ ,αγγείο, φλέβα, όργανο που βρίσκεται μέσα στην κοιλιά σας, στομάχι, συκώτι, πάγκρεας, έντερο, ουρητήρες, ουροδόχο κύστη, μήτρα, σάλπιγγες, προστάτη, έσω και έξω γεννητικά όργανα. Νιώστε αυτή τη χαλάρωση να σας κυριεύει.

Χαλαρώστε στην περιοχή της μέσης όλους τους μύες και τις αρθρώσεις της σπονδυλικής στήλης που βρίσκονται σε αυτή την περιοχή, τους νεφρούς και τα επινεφρίδια σας. Νιώστε αυτή τη χαλάρωση να σας κυριεύει.

Χαλαρώστε το στήθος σας, όλους τους θώρακα, τους μεσοπλεύριους μύες, τους πνεύμονες μέχρι το μικρότερο βρογχιόλιο, την καρδιά, την αορτή, τις πνευμονικές φλέβες, κάθε φλέβα και αρτηρία που περνά μέσα και έξω από το θώρακα. Νιώστε αυτή τη χαλάρωση να σας κυριεύει.

Χαλαρώστε την πλάτη, τους ώμους και τις ωμοπλάτες σας, όλους τους μύες της περιοχής και την σπονδυλική σας στήλη. Νιώστε αυτή τη χαλάρωση να σας κυριεύει και αισθανθείτε τον κορμό σας να βουλιάζει ανάλαφρα μέσα στο στρώμα.

Σφίξτε τους μυς των χεριών σας, νιώστε αυτή την ένταση και μετά χαλαρώστε κάθε μυ, αγγείο, φλέβα, τένοντα άρθρωση των χεριών σας. Νιώστε αυτή τη χαλάρωση να σας κυριεύει. Χαλαρώστε το λαιμό και τον αυχένα σας.

Χαλαρώστε το τριχωτό της κεφαλής σας, το πρόσωπο, τους μύες του μετώπου, τους μύες γύρω από τα μάτια και το στόμα, τη γλώσσα, την επιγλωττίδα, τον ουρανίσκο, το λάρυγγα και το φάρυγγα, τη μύτη και τα αυτιά σας. Νιώστε αυτή τη χαλάρωση να σας κυριεύει.

Τώρα είστε τελείως ανάλαφροι και χαλαροί. Επαναλάβετε αργά και ρυθμικά τη λέξη χαλαρώνω, χαλαρώνω, χαλαρώνω. Μετρήστε αργά μέχρι το δέκα και καθώς να ανεβαίνουν τα νούμερα νιώστε πως μπαίνετε ολοένα και πιο βαθιά στη χαλάρωση. Μείνετε για λίγο  σε αυτή τη χαλαρή κατάσταση.

Καθώς ετοιμάζεστε να σηκωθείτε, ανοίξτε αργά τα μάτια, κάντε απαλές κινήσεις των άκρων σας και σηκωθείτε μαλακά, αποφεύγοντας τις απότομες κινήσεις.

ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΚΑΙ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΕΣ ΥΓΕΙΑΣ

Στενή συνεργασία με την οικογένεια :

• Aξιολόγηση των δυνατοτήτων της οικογένειας  για παροχή φροντίδας στο σπίτι.
• Προετοιμασία περισσότερα από ένα μέλη της οικογένειας που είναι σε θέση να αναλάβουν τη φροντίδα του ασθενούς.
• Προετοιμασία της οικογένειας για τις συναισθηματικές συγκρούσεις για τη πιθανή κοινωνική απομόνωση.
• Ενθάρρυνση να αναπτύσσουν σχήματα φροντίδας που θα επιτρέπουν να μοιράζονται την κούραση και τις υποχρεώσεις της φροντίδας με τα άλλα άτομα.
• Να δίνονται στην οικογένεια όλες οι διαθέσιμες πληροφορίες για το που μπορεί να ζητήσει βοήθεια σε περιόδους κρίσης και ποια διαθέσιμα σχήματα υπάρχουν από διάφορους οργανισμούς.

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ-ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ

1. Σε ποιον απευθύνεται η παρέμβαση.
2. Πότε γίνεται η παρέμβαση.
3. Πόσο αποτελεσματική είναι η παρέμβαση όσον αφορά την ποιότητα ζωής και την επιβίωση του αρρώστου.

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ

Είναι σημαντικό:

1. Να δημιουργηθούν εκπαιδευτικά προγράμματα ευαισθητοποίησης του Ιατρονοσηλευτικού προσωπικού στην ψυχολογία των ατόμων με καρκίνο και των οικογενειών τους.
2. Η απόκτηση γνώσεων ψυχολογικής προσέγγισης και ψυχολογικών τεχνικών παρέμβασης μπορεί να διευκολύνει την προσαρμογή των ασθενών στις συνθήκες αρρώστιας και να βελτιώσει την ποιότητα ζωής τους.
3. Η προσφορά μας θα είναι επιτυχής μόνο όταν συνειδητοποιήσουμε ότι η ποιότητα ζωής παράλληλα με τη διάρκεια ζωής αποτελούν το στόχο της ολοκληρωμένης προσέγγισης προς τους ασθενείς.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

•  Benson H and Klipper M, (1976). The relaxation response, Avon, New Work.
•  Betts A. (1995). Improving communication, In Interpersonal Communication in Nursing, Ellis R. B., Gatew R.J., Kenworthy N. (Eds), Churchil Livingstone, London.
•  Burckhardt C., (1987), Coping strategies of the chronically ill, Nursing Clinics of North America,22, 3:543-550.
•  Egan G., (1986) The skilled helper, (3rd Ed), Wadsworth Puplishing Co, Belmont California,
•  Σαπουντζή- Κρέπια Δ, (1995), Νοσηλευτική φροντίδα στην οικογένεια, Στο Υγεία Κοινωνική Προστασία και Οικογένεια, Κυριόπουλος Γ., και συν (Επιμέλεια), Κέντρο Κοινωνικών Επιστημών της Υγείας, Αθήνα.

 

ΣΥΓΓΡΑΦΕΑΣ: ΤΣΑΚΑΛΟΥ ΜΑΡΙΑ, Νοσηλεύτρια ,ΤΕ, Msc Κοινωνικής Ψυχιατρικής, Εκπαιδεύτρια Ενηλίκων, Υπεύθυνη Ψυχιατρικής Κλινικής ,Γ.Ν. Καβάλας.

ΔΙΑΣΩΣΤΕΣ ΡΟΔΟΥ