Όταν κάθε δευτερόλεπτο μετρά και η αιμορραγία δεν σταματά, η σωστή χρήση της περιχειρίδας αιμόστασης (τουρνικέ) μπορεί να κάνει τη διαφορά ανάμεσα στη ζωή και τον θάνατο. Είτε είστε έμπειρος διασώστης είτε νέος EMT που μόλις ξεκινάτε, η σωστή εφαρμογή περιχειρίδας αποτελεί μία από τις πιο κρίσιμες δεξιότητες τραύματος που πρέπει να κατέχετε.
Σε αυτό το άρθρο παρουσιάζονται οι σύγχρονες κατευθυντήριες οδηγίες για τη χρήση τουρνικέ, οι ενδείξεις εφαρμογής τους, αλλά και τα συχνά λάθη ή μύθοι που εξακολουθούν να κυκλοφορούν στον χώρο της επείγουσας φροντίδας.
Ιστορική Αναδρομή – Από τον Σκεπτικισμό στην Καθιέρωση
Οι περιχειρίδες αιμόστασης χρησιμοποιούνται εδώ και αιώνες, όμως η εκτεταμένη τεκμηριωμένη χρήση τους προέκυψε κυρίως μέσα από τις στρατιωτικές συγκρούσεις στο Ιράκ και στο Αφγανιστάν. Τα δεδομένα κατέδειξαν με σαφήνεια ότι, όταν εφαρμόζονται σωστά, οι περιχειρίδες σώζουν ζωές χωρίς να προκαλούν τις σοβαρές επιπλοκές (ισχαιμία, νευρικές βλάβες, απώλεια άκρου) που στο παρελθόν φοβόταν η ιατρική κοινότητα.
Μελέτες όπως αυτή του Journal of Trauma and Acute Care Surgery (2018) επιβεβαιώνουν ότι οι ασθενείς με προνοσοκομειακή εφαρμογή περιχειρίδας σε βαριά τραύματα είχαν σημαντικά υψηλότερη επιβίωση.
Ενδείξεις Χρήσης – Πότε να εφαρμόζεται Τουρνικέ
Η περιχειρίδα δεν είναι η πρώτη επιλογή για κάθε αιμορραγία, αλλά αποτελεί την κύρια λύση όταν η απώλεια αίματος απειλεί άμεσα τη ζωή και άλλες μέθοδοι (άμεση πίεση, ανύψωση, αιμοστατικά επιθέματα) αποτυγχάνουν ή δεν είναι εφικτές.
Βασικές ενδείξεις:
-
Σοβαρή αρτηριακή αιμορραγία από άκρο (σφύζουσα, ζωηρά ερυθρά εκτίναξη αίματος).
-
Αιμορραγία που δεν ελέγχεται με άμεση πίεση.
-
Μαζικά ατυχήματα με πολλαπλούς τραυματίες.
-
Ολικός ή μερικός ακρωτηριασμός με εκτεθειμένα αγγεία.
Κλινική Συμβουλή: Μην σπαταλάτε πολύτιμα δευτερόλεπτα με πολλαπλές αλλαγές επιθεμάτων όταν η αιμορραγία είναι μαζική – προχωρήστε άμεσα σε τουρνικέ.
Σωστή Τεχνική Εφαρμογής
Η σωστή τεχνική είναι καθοριστική:
-
Έκθεση του τραύματος – Αφαιρέστε ρούχα, για να εκτιμήσετε την πραγματική βαρύτητα.
-
Τοποθέτηση 5–7 εκ. πάνω από την αιμορραγία – Ποτέ πάνω σε άρθρωση. Αν η θέση είναι ασαφής, τοποθετήστε την “ψηλά και σφιχτά”.
-
Σφίξιμο μέχρι πλήρους ελέγχου – Περιστρέψτε τον μηχανισμό μέχρι να σταματήσει η αιμορραγία και ασφαλίστε.
-
Καταγραφή ώρας εφαρμογής – Σημειώστε στο τουρνικέ ή στο δέρμα με μαρκαδόρο.
-
Μην αφαιρείτε το τουρνικέ προνοσοκομειακά – Αφαιρείται μόνο σε νοσοκομειακό περιβάλλον.
Τι να κάνετε και Τι να αποφύγετε
DO:
-
Προτιμήστε πιστοποιημένα τουρνικέ (CAT, SOFT-T).
-
Εξασκηθείτε τακτικά για διατήρηση δεξιότητας.
-
Εφαρμόστε σε γυμνό δέρμα ή λεπτό ρούχο.
-
Παρακολουθείτε ζωτικά σημεία και σφύξεις.
DON’T:
-
Αυτοσχέδιες λύσεις (ζώνες, καλώδια) εκτός αν είναι απόλυτα αναγκαίο.
-
Χαλάρωση ή αφαίρεση στο πεδίο.
-
Καθυστέρηση εφαρμογής λόγω φόβου απώλειας άκρου.
Μύθοι και Πραγματικότητα
-
Μύθος: Η περιχειρίδα προκαλεί απώλεια άκρου.
Πραγματικότητα: Ο κίνδυνος είναι ελάχιστος αν μείνει <2 ώρες. -
Μύθος: Χρησιμοποιείται μόνο ως “τελευταία λύση”.
Πραγματικότητα: Σε μαζική αιμορραγία αποτελεί άμεση πρώτη επιλογή. -
Μύθος: Δεν χρειάζονται στον πολιτικό χώρο.
Πραγματικότητα: Τροχαία, εργατικά, τρομοκρατικές ενέργειες – η χρήση είναι αναγκαία παντού.
Εκπαίδευση και Συνεχής Εξάσκηση
Η εφαρμογή τουρνικέ είναι δεξιότητα που φθείρεται αν δεν εξασκείται. Προτείνεται:
-
Εκπαίδευση με προπλάσματα, συνασκούμενους, ακόμη και με προσομοίωση σε συνθήκες χαμηλού φωτισμού ή με ένα χέρι.
-
Σύμφωνα με μελέτη (Prehospital Emergency Care, 2022), η απόδοση μειώνεται αισθητά μετά από 90 ημέρες χωρίς πρακτική.
Συμπέρασμα
Η περιχειρίδα αιμόστασης είναι ένα εργαλείο με άμεσο και καθοριστικό αντίκτυπο στην επιβίωση. Η σωστή χρήση της δεν είναι απλώς θεωρητική γνώση, αλλά δεξιότητα πεδίου που απαιτεί αυτοματισμό και εμπιστοσύνη στον χειρισμό.
Οι διασώστες και οι επαγγελματίες υγείας που εκπαιδεύονται συστηματικά στη χρήση της μπορούν να αναχαιτίσουν τον κύκλο του θανάτου και να δώσουν χρόνο για οριστική σωτηρία του τραυματία.
Πηγή: Tourniquets in EMS: How and When to Use Them to Stop the Bleed
Παναγιώτης Σπανός
ΔΙΑΣΩΣΤΕΣ ΡΟΔΟΥ
