Τον περασμένο μήνα, συνέβαλα σε ένα άρθρο των Irish Times σχετικά με το ερώτημα πώς, ή αν, το διαδίκτυο βλάπτει τον εγκέφαλό μας.
Πρόκειται για ένα ενδιαφέρον ερώτημα.
Θεωρώ ότι η απάντηση δεν αφορά τη βλάβη, αλλά τη χειραγώγηση.
Αυτό που θέλουν οι περισσότεροι άνθρωποι δεν είναι η αλήθεια αλλά η επικύρωση.
Αυτό που κάνουν οι εταιρείες του Διαδικτύου είναι να εκμεταλλεύονται την ανάγκη μας για διαπαιδαγώγηση – την ανάγκη μας να μας συμπαθούν και να αρέσουμε στους άλλους.
Αυτή η χειραγώγηση μπορεί να αποπροσανατολίσει, καθώς ο ανθρώπινος εγκέφαλος δεν σχεδιάστηκε ποτέ για να εξυπηρετεί 10.000 συμπάθειες από 10.000 άτομα, ειδικά [για] ένα 13χρονο παιδί.
Δεν είμαστε σχεδιασμένοι για αυτή τη χιονοστιβάδα φροντίδας που έρχεται μέσω των μέσων κοινωνικής δικτύωσης – αυτή την προσοχή.
Η ντοπαμίνη είναι πάντα σε ετοιμότητα και μπορείτε να ενθουσιαστείτε ή να απογοητευτείτε ανά πάσα στιγμή, ανάλογα με το ποια είναι η τελευταία είδηση.
Ο νευρογενετιστής, Kevin Mitchell, ενεργός χρήστης του Twitter, έχει παρόμοια άποψη όταν πρόκειται να διαμορφώσει το ερώτημα με όρους ζημίας.
“Δεν νομίζω ότι πρέπει να πούμε ότι ο εγκέφαλός μας έχει επανασυνδεθεί, αλλά οι συνήθειες και οι τρόποι σκέψης και οι εννοιολογικές μεταφορές μας έχουν σίγουρα αλλάξει”, λέει. “Νομίζω ότι τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, με την πολύ διαφορετική δυναμική και τους κανόνες τους, έχουν αλλάξει τον τρόπο με τον οποίο αλληλεπιδρούμε με άλλους ανθρώπους και τον τρόπο με τον οποίο ορίζουμε τους εαυτούς μας, μέσω των αλληλεπιδράσεων με τους άλλους”.
Ο Μίτσελ πιστεύει ότι οι τρόποι σκέψης μας έχουν αλλάξει, αλλά αυτό μάλλον δεν είναι κάτι καινούργιο.
“Οι τρόποι σκέψης μας μάλλον αλλάζουν συνεχώς με την πάροδο του χρόνου, με κάθε νέα τεχνολογική εξέλιξη – σκεφτείτε τον Πλάτωνα που κατακεραύνωνε την εφεύρεση της γραφής και το τι θα έκανε στα νεανικά μυαλά”.
Σίγουρα θα συμφωνούσα με αυτό.
Η πλαστικότητα του εγκεφάλου είναι ένα καθοριστικό χαρακτηριστικό του εγκεφάλου. Δεν υπάρχει κανένα σημείο στη ζωή σας όπου ο εγκέφαλός σας να έχει κατασταλάξει ως “εσείς”.
Αυτό το ζήτημα της προσωπικής ταυτότητας τροφοδοτεί μια μακροχρόνια φιλοσοφική συζήτηση σχετικά με το πού ακριβώς βρίσκεται η συνείδηση.
Σύμφωνα με τη θεωρία του “διευρυμένου νου”, η συνείδηση δεν κατοικεί αποκλειστικά στον εγκέφαλο, αλλά μάλλον εκτείνεται μεταξύ αυτού και του περιβάλλοντος.
Οι φιλόσοφοι που υποστηρίζουν αυτή την υπόθεση έχουν προτείνει ότι τα εργαλεία που χρησιμοποιούμε για να ανεβάζουμε πληροφορίες – ένα σημειωματάριο, για παράδειγμα, ή μια μηχανή αναζήτησης – είναι δυσδιάκριτα από το ίδιο το μυαλό.
Αν η θεωρία του διευρυμένου νου είναι αληθινή, τότε αυτό θα σήμαινε ότι το μυαλό μας κυριολεκτικά μεταβάλλεται κάθε φορά που το Facebook ή η Google αλλάζουν τον αλγόριθμό τους.
Αλλά είναι αλήθεια;
Ή μήπως απλά αισθανόμαστε ότι είναι αληθινό επειδή το κεφάλι μας είναι σε τέτοια αναστάτωση από το να κοιτάμε τα smartphones μας;
Πριν από την έλευση της σύγχρονης νευροεπιστήμης, η ιδέα ότι ο νους μπορεί να υπάρχει ανεξάρτητα από το σώμα δεν ήταν τόσο τραβηγμένη. Αυτή η πεποίθηση άνοιξε μια θέση για τους ανθρώπους να προωθήσουν στην αγορά κάθε είδους πεποιθήσεις για μη παρατηρήσιμες οντότητες, συμπεριλαμβανομένων θεών, μεσσιών, πνευμάτων, ψυχών, αγγέλων, διαβόλων και ούτω καθεξής. Αυτές οι πεποιθήσεις είναι ως επί το πλείστον καλοήθεις, αν δεν συνεπάγονται θυσίες που είναι τελικά παράλογες ή χειραγώγηση από άλλους.
Η ιδέα ότι ο νους είναι ξεχωριστός από το σώμα ανάγεται στον Αριστοτέλη, αλλά το σώμα και ο νους είναι το ίδιο πράγμα.
Όσον αφορά τις θεωρίες που τοποθετούν το νου -ή μέρος του νου- εκτός του εγκεφάλου, η υπερφυσική φιλοσοφία δεν μπορεί ούτε να αποδειχθεί ούτε να διαψευστεί.
Ό,τι κι αν ισχύει για το διαδίκτυο που αποικίζει κυριολεκτικά το μυαλό μας, δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η Μεγάλη Τεχνολογία έχει βαθιά επιρροή στη σκέψη μας.
Και αν το καλοσκεφτείτε, υπάρχουν μόνο δύο βιομηχανίες που αποκαλούν τους πελάτες τους “χρήστες”: η βιομηχανία παράνομων ναρκωτικών και η βιομηχανία λογισμικού!
Είναι πολύ απλό να πούμε ότι αγαπάμε τον τρόπο με τον οποίο τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης μας συνδέουν με τον ευρύτερο κόσμο, επειδή μπορούν επίσης να μας απομονώσουν.
Μας προσφέρουν ελευθερία, αλλά μόνο μέσα σε έναν κλειστό κήπο όπου το κλειδί κρατάει η Μεγάλη Τεχνολογία.
Για να συμβιβάσουμε αυτή την αντίφαση πρέπει να κοιτάξουμε μέσα μας.
Πρέπει να σταματήσουμε και να αναρωτηθούμε τι κάνουμε όταν ”αποδεχόμαστε ως έγκυρα” τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και ποια είναι η πλήρης φύση αυτής της μαγικής και οικείας συναλλαγής.
Συγγραφέας
