Μεταπηδήστε στο περιεχόμενο
Αρχική » Αρθρογραφία και Δράσεις » Προνοσοκομειακή Φροντίδα » Οδηγίες για Διασώστες » Στη Γραμμή της Ζωής: Πώς οι Επαγγελματίες Αναγνωρίζουν και Αντιμετωπίζουν το Σοκ σε Επείγουσες Καταστάσεις

Στη Γραμμή της Ζωής: Πώς οι Επαγγελματίες Αναγνωρίζουν και Αντιμετωπίζουν το Σοκ σε Επείγουσες Καταστάσεις

Το σοκ αποτελεί μία από τις πιο κρίσιμες και επείγουσες καταστάσεις που συναντούν οι επαγγελματίες προνοσοκομειακής φροντίδας. Είτε οφείλεται σε τραύμα, νόσο ή περιβαλλοντικούς παράγοντες, το σοκ αντιπροσωπεύει μια απειλητική για τη ζωή κατάσταση ανεπαρκούς αιμάτωσης και οξυγόνωσης των ιστών. Η έγκαιρη αναγνώριση και αντιμετώπισή του μπορεί να κάνει τη διαφορά μεταξύ ζωής και θανάτου.

Για τους επαγγελματίες του χώρου, είναι απαραίτητη η κατανόηση των τύπων σοκ, της κλινικής τους εικόνας και των αρχικών θεραπευτικών στρατηγικών.

Τι είναι το Σοκ;

Το σοκ εμφανίζεται όταν το κυκλοφορικό σύστημα αδυνατεί να μεταφέρει επαρκές οξυγόνο και θρεπτικά συστατικά στους ιστούς. Αυτή η ανισορροπία οδηγεί σε ιστική υποξία, δυσλειτουργία οργάνων και, εάν δεν αντιμετωπιστεί, σε θάνατο.

Οι βασικοί τύποι σοκ είναι:

  • Υποογκαιμικό σοκ: από μεγάλη απώλεια αίματος ή υγρών.

  • Καρδιογενές σοκ: από αδυναμία της καρδιάς να αντλήσει αποτελεσματικά.

  • Διανεμητικό σοκ: από ανώμαλη κατανομή αίματος λόγω αγγειοδιαστολής.

  • Αποφρακτικό σοκ: από μηχανικό εμπόδιο στη ροή του αίματος.

Είδη Σοκ και Αίτια

1. Υποογκαιμικό Σοκ

Αίτια:

  • Αιμορραγία (τραύμα, γαστρεντερική αιμορραγία, ρήξη ανευρύσματος)

  • Απώλεια υγρών (έμετοι, διάρροιες, εγκαύματα, υπερβολική εφίδρωση)

Κλινική εικόνα:

  • Ταχυκαρδία

  • Υπόταση

  • Ψυχρό, υγρό, κολλώδες δέρμα

  • Διαταραχή επιπέδου συνείδησης (σύγχυση, ανησυχία, λήθαργος)

  • Ολιγουρία

2. Καρδιογενές Σοκ

Αίτια:

  • Οξύ έμφραγμα του μυοκαρδίου

  • Καρδιακή ανεπάρκεια

  • Σοβαρές αρρυθμίες

  • Καρδιομυοπάθειες

Κλινική εικόνα:

  • Θωρακικό άλγος

  • Πνευμονικό οίδημα – δύσπνοια

  • Ασθενής ή ακανόνιστος σφυγμός

  • Διάταση σφαγίτιδων

  • Κυάνωση

3. Διανεμητικό Σοκ

Υποκατηγορίες:

  • Σηπτικό σοκ – σοβαρές λοιμώξεις

  • Αναφυλακτικό σοκ – σοβαρές αλλεργικές αντιδράσεις

  • Νευρογενές σοκ – τραυματισμός νωτιαίου μυελού ή νευρολογική βλάβη

Κλινική εικόνα:

  • Θερμό, ερυθρό δέρμα (πρώιμα στο σηπτικό σοκ)

  • Κνιδωτικό εξάνθημα, οίδημα, δύσπνοια (αναφυλαξία)

  • Βραδυκαρδία (νευρογενές σοκ)

  • Υπόταση

  • Διαταραχή επιπέδου συνείδησης

4. Αποφρακτικό Σοκ

Αίτια:

  • Πνευμονική εμβολή

  • Υπό τάση πνευμοθώρακας

  • Καρδιακός επιπωματισμός

  • Διαχωριστικό ανεύρυσμα αορτής

Κλινική εικόνα:

  • Έντονη δύσπνοια

  • Διάταση σφαγίτιδων

  • Υπόταση

  • Εκτροπή τραχείας (σε υπό τάση πνευμοθώρακα)

  • Υπόκωφοι καρδιακοί τόνοι (καρδιακός επιπωματισμός)

Αναγνώριση στο Πεδίο

Ο ρόλος του διασώστη είναι καθοριστικός.

Βασικά βήματα:

  • Πρωτογενής εκτίμηση (ABCs): αεραγωγός, αναπνοή, κυκλοφορία.

  • Ζωτικά σημεία: πίεση, σφύξεις, αναπνοές, οξυμετρία.

  • Εξέταση δέρματος: χρώμα, θερμοκρασία, υγρασία.

  • Ιστορικό: πρόσφατα γεγονότα, τραύμα, παθήσεις, φάρμακα.

  • Εστιασμένη εκτίμηση: εντοπισμός πιθανής αιτίας (π.χ. τραύμα → υποογκαιμία, θωρακικό άλγος → καρδιογενές).

Προτεραιότητες Αντιμετώπισης 

Υποογκαιμικό Σοκ

  • Έλεγχος αιμορραγίας (άμεση πίεση, τουρνικέ, αιμοστατικοί επίδεσμοι).

  • Χορήγηση υγρών (ισότονα κρυσταλλοειδή).

  • Θέση ύπτια με ανύψωση κάτω άκρων (εφόσον δεν υπάρχει υποψία κάκωσης ΣΣ).

Καρδιογενές Σοκ

  • Χορήγηση Ο₂.

  • Προσεκτική χρήση φαρμάκων (νιτρογλυκερίνη, διουρητικά βάσει πρωτοκόλλου).

  • Συνεχής παρακολούθηση και ετοιμότητα για ACLS.

Διανεμητικό Σοκ

  • Σηπτικό: χορήγηση υγρών, ταχεία διακομιδή σε νοσοκομείο με δυνατότητα χορήγησης αντιβιοτικών.

  • Αναφυλακτικό: χορήγηση ενδομυϊκής αδρεναλίνης, στη συνέχεια αντιισταμινικά/κορτικοστεροειδή αν υπάρχουν.

  • Νευρογενές: υγρά, ακινητοποίηση σπονδυλικής στήλης.

Αποφρακτικό Σοκ

  • Πνευμονική εμβολή: υποστήριξη οξυγόνωσης και άμεση διακομιδή.

  • Υπό τάση πνευμοθώρακας: αποσυμπίεση με βελόνα (εφόσον προβλέπεται από το πρωτόκολλο).

  • Καρδιακός επιπωματισμός: ταχεία μεταφορά για περικαρδιοκέντηση.

Σημασία της Ταχείας Διακομιδής

Το σοκ είναι δυναμική κατάσταση που επιδεινώνεται γρήγορα. Αφού γίνουν οι αρχικές παρεμβάσεις, προέχει η άμεση μεταφορά στο κατάλληλο νοσοκομείο. Η σωστή και έγκαιρη ενημέρωση του τμήματος υποδοχής μπορεί να σώσει χρόνο και ζωές.

Συμπέρασμα

Η αναγνώριση και η έγκαιρη αντιμετώπιση του σοκ αποτελεί θεμελιώδη δεξιότητα για κάθε διασώστη και επαγγελματία υγείας στο προνοσοκομειακό πεδίο. Η γνώση των τύπων σοκ, της κλινικής εικόνας και των αρχικών θεραπευτικών βημάτων μπορεί να αυξήσει σημαντικά την επιβίωση και την ποιότητα ζωής των ασθενών.

Όπως λέγεται χαρακτηριστικά:

«Ο χρόνος είναι ζωή – και στο σοκ, κάθε λεπτό μετρά».

Εκπαιδευτικό Σενάριο: Αναγνώριση και Αντιμετώπιση Σοκ στο Πεδίο

Στόχοι Εκπαίδευσης

Μετά το πέρας της ενότητας, ο εκπαιδευόμενος θα μπορεί να:

  1. Ορίσει το σοκ και να αναγνωρίσει τα τέσσερα βασικά είδη του.

  2. Αναγνωρίζει τα κύρια κλινικά σημεία και συμπτώματα κάθε τύπου.

  3. Εφαρμόζει τα κατάλληλα αρχικά βήματα αντιμετώπισης προνοσοκομειακά.

  4. Αναγνωρίζει τη σημασία της ταχείας διακομιδής και της επικοινωνίας με το νοσοκομείο.

Θεωρητικό Μέρος

Τι είναι το σοκ;

  • Ανεπαρκής αιμάτωση → ιστική υποξία → ανεπάρκεια οργάνων → θάνατος.

  • Κοινό χαρακτηριστικό: ανεπαρκής παροχή οξυγόνου στους ιστούς.

Τύποι Σοκ

  1. Υποογκαιμικό – απώλεια αίματος/υγρών.

  2. Καρδιογενές – ανεπάρκεια αντλητικής ικανότητας καρδιάς.

  3. Διανεμητικό – παθολογική αγγειοδιαστολή (σηπτικό, αναφυλακτικό, νευρογενές).

  4. Αποφρακτικό – μηχανικό εμπόδιο στη ροή αίματος.

Πρακτικό Μέρος – Σενάρια Περιστατικών

Σενάριο 1 – Υποογκαιμικό Σοκ

Περιστατικό: Τροχαίο ατύχημα με εμφανή αιμορραγία στο μηρό.

  • Συμπτώματα: ταχυκαρδία, υπόταση, ψυχρό δέρμα, ανησυχία.

  • Ενέργειες διασώστη:

    • Έλεγχος αιμορραγίας (πίεση, τουρνικέ).

    • Χορήγηση Ο₂.

    • Χορήγηση υγρών εάν προβλέπεται από το πρωτόκολλο.

    • Ταχεία διακομιδή.

Σενάριο 2 – Καρδιογενές Σοκ

Περιστατικό: Άνδρας 65 ετών με θωρακικό άλγος, δύσπνοια και πνευμονικό οίδημα.

  • Συμπτώματα: υπόταση, διάταση σφαγίτιδων, κυάνωση.

  • Ενέργειες διασώστη:

    • Ο₂ υψηλής ροής.

    • Συνεχής παρακολούθηση ΗΚΓ.

    • Ετοιμότητα για ACLS.

    • Άμεση επικοινωνία με το νοσοκομείο.

Σενάριο 3 – Αναφυλακτικό Σοκ

Περιστατικό: Γυναίκα 35 ετών μετά από τσίμπημα μέλισσας, δύσπνοια και εξάνθημα.

  • Συμπτώματα: ταχύτατη επιδείνωση, υπόταση, βράγχος φωνής, οίδημα.

  • Ενέργειες διασώστη:

    • Ενδομυϊκή αδρεναλίνη (0,3–0,5 mg).

    • Ο₂.

    • Αντιισταμινικά/κορτικοστεροειδή (εάν διαθέσιμα).

    • Άμεση διακομιδή.

Σενάριο 4 – Αποφρακτικό Σοκ (Υπό τάση πνευμοθώρακας)

Περιστατικό: Θύμα συμπλοκής με τραύμα στο θώρακα, έντονη δύσπνοια.

  • Συμπτώματα: εκτροπή τραχείας, υπόταση, διάταση σφαγίτιδων, υπόκωφοι αναπνευστικοί ήχοι.

  • Ενέργειες διασώστη:

    • Υποστήριξη αεραγωγού.

    • Ο₂.

    • Αποσυμπίεση με βελόνα (εφόσον επιτρέπεται από το πρωτόκολλο).

    • Άμεση διακομιδή.

Ερωτήσεις Συζήτησης για Εκπαιδευόμενους

  1. Ποιο είναι το πρώτο ζωτικό σημάδι που συνήθως αλλοιώνεται στο σοκ;

  2. Πώς θα διαφοροποιήσεις το καρδιογενές σοκ από το υποογκαιμικό στο πεδίο;

  3. Ποια είναι η πρώτη φαρμακευτική επιλογή στην αναφυλαξία;

  4. Ποια είναι η βασική παρέμβαση στο υπό τάση πνευμοθώρακα;

  5. Γιατί η έγκαιρη διακομιδή είναι κρίσιμη σε όλα τα είδη σοκ;

Σημείο Κλειδί

🔴 Ο χρόνος είναι κρίσιμος – κάθε λεπτό καθυστέρησης μειώνει την επιβίωση.

Βιβλιογραφικές Αναφορές

American College of Emergency Physicians. (2023). “Shock: Types, Symptoms, and Treatment.” ACEP.org.
Tintinalli, J. E., & Ma, O. J. (2021). Tintinalli’s Emergency Medicine: A Comprehensive Study Guide. McGraw-Hill Education.
National Association of Emergency Medical Technicians (NAEMT). (2023). “PHTLS: Prehospital Trauma Life Support.”

Πηγή: Life on the Line: How EMS Professionals Recognize and Treat Shock in Emergencies

Παναγιώτης Σπανός

ΔΙΑΣΩΣΤΕΣ ΡΟΔΟΥ