Πόσο καιρό πρέπει να περιμένουν οι γιατροί μετά την εμφάνιση μιας “νεκρής γραμμής” για να κηρύξουν ένα άτομο νεκρό; Πώς μπορούν να είναι σίγουροι ότι ο καρδιακός παλμός και η κυκλοφορία δεν θα επανέλθουν;
Ο πιο συνηθισμένος τρόπος με τον οποίο πεθαίνουν οι άνθρωποι είναι αφού σταματήσει να χτυπά η καρδιά τους. Ωστόσο, υπάρχουν περιορισμένα στοιχεία για το πόσο καιρό πρέπει να περιμένουμε για να διαπιστώσουμε τον θάνατο μόλις σταματήσει η καρδιά. Αυτή η έλλειψη πληροφοριών έχει επιπτώσεις στην κλινική πρακτική και στη δωρεά οργάνων.
Μια θεμελιώδης αρχή της δωρεάς οργάνων είναι ο κανόνας του νεκρού δότη: οι δότες πρέπει να είναι νεκροί πριν από την ανάκτηση οργάνων και η ανάκτηση οργάνων δεν πρέπει να είναι η αιτία θανάτου.
Η έλλειψη στοιχείων σχετικά με το πόσο καιρό πρέπει να περιμένουμε πριν κηρύξουμε το θάνατο δημιουργεί μια ένταση: αν οι γιατροί περιμένουν πολύ καιρό μετά τη διακοπή της καρδιάς, η ποιότητα των οργάνων αρχίζει να μειώνεται.
Από την άλλη πλευρά, το να μην περιμένουν αρκετά, εισάγει τον κίνδυνο να προχωρήσουν στην ανάκτηση οργάνων πριν από την πραγματική επέλευση του θανάτου.
Η διεπιστημονική μας ομάδα γιατρών, βιο-μηχανικών και έμπειρων κλινικών ερευνητών έχει περάσει την τελευταία δεκαετία μελετώντας τι συμβαίνει όταν ένα άτομο πεθαίνει μετά τη διακοπή της καρδιάς του. Επικεντρωθήκαμε σε ασθενείς στη μονάδα εντατικής θεραπείας που πέθαναν μετά την απόσυρση της υποστήριξης της ζωής, δεδομένου ότι οι ασθενείς αυτοί μπορεί επίσης να είναι επιλέξιμοι για δωρεά οργάνων.
Ειδικότερα, μας ενδιέφερε να κατανοήσουμε αν είναι δυνατόν η καρδιά να επανεκκινηθεί από μόνη της, χωρίς παρεμβάσεις όπως η καρδιοπνευμονική αναζωογόνηση (ΚΑΡΠΑ) ή η φαρμακευτική αγωγή.
Μια πιο προσεκτική ματιά στην επίπεδη γραμμή στο τέλος της ζωής
Η πρόσφατη μελέτη μας, που δημοσιεύθηκε στο New England Journal of Medicine, παρουσιάζει παρατηρήσεις της διαδικασίας θανάτου 631 ασθενών από τον Καναδά, την Τσεχική Δημοκρατία και τις Κάτω Χώρες που πέθαναν σε μονάδα εντατικής θεραπείας. Οι οικογένειες όλων των ασθενών συναίνεσαν να συμμετάσχουν στην έρευνα.
Εκτός από τη συλλογή ιατρικών πληροφοριών για κάθε ασθενή, κατασκευάσαμε ένα πρόγραμμα υπολογιστή για να καταγράφουμε και να επανεξετάζουμε τον καρδιακό ρυθμό, την αρτηριακή πίεση, το επίπεδο οξυγόνωσης του αίματος και τα αναπνευστικά μοτίβα απευθείας από τις οθόνες δίπλα στο κρεβάτι. Ως αποτέλεσμα, ήμασταν σε θέση να αναλύσουμε τα μοτίβα επίπεδης γραμμής στο τέλος της ζωής για 480 από τους 631 ασθενείς – συμπεριλαμβανομένης της εξέτασης του αν και πότε επέστρεψε οποιαδήποτε κυκλοφορία ή καρδιακή δραστηριότητα μετά από διακοπή για τουλάχιστον ένα λεπτό.
Αυτό το βίντεο δείχνει την αρτηριακή πίεση του αίματος και τα σήματα του ηλεκτροκαρδιογραφήματος να σταματούν για 64 δευτερόλεπτα πριν συνεχιστούν και τελικά να σταματούν σχεδόν τρία λεπτά αργότερα. Το βίντεο επιταχύνεται οκτώ φορές.
Όπως αποδεικνύεται, η κλασική επίπεδη γραμμή του θανάτου δεν είναι τόσο απλή. Διαπιστώσαμε ότι η ανθρώπινη καρδιακή δραστηριότητα συχνά σταματά και επανεκκινείται αρκετές φορές κατά τη διάρκεια μιας φυσιολογικής διαδικασίας θανάτου.
Από τα 480 σήματα “επίπεδης γραμμής” που εξετάστηκαν, βρήκαμε ένα μοτίβο διακοπής και επανεκκίνησης σε 67 (14%). Το μεγαλύτερο χρονικό διάστημα που η καρδιά σταμάτησε πριν ξαναξεκινήσει από μόνη της ήταν τέσσερα λεπτά και 20 δευτερόλεπτα. Ο μεγαλύτερος χρόνος που η καρδιακή δραστηριότητα συνεχίστηκε μετά την επανεκκίνηση ήταν 27 λεπτά, αλλά οι περισσότερες επανεκκινήσεις διήρκεσαν μόλις ένα έως δύο δευτερόλεπτα. Κανένας από τους ασθενείς που παρατηρήσαμε δεν επέζησε ή δεν ανέκτησε τις αισθήσεις του.
Διαπιστώσαμε επίσης ότι ήταν σύνηθες η καρδιά να συνεχίζει να παρουσιάζει ηλεκτρική δραστηριότητα πολύ μετά τη διακοπή της ροής του αίματος ή του σφυγμού. Η ανθρώπινη καρδιά λειτουργεί ως αποτέλεσμα μιας ηλεκτρικής διέγερσης των νεύρων που προκαλεί τη σύσπαση του καρδιακού μυός και συμβάλλει στη ροή του αίματος – τον παλμό που μπορείτε να αισθανθείτε στις αρτηρίες και τις φλέβες σας.
Διαπιστώσαμε ότι ο καρδιακός ρυθμός (ηλεκτρική διέγερση που οδηγεί σε κίνηση του καρδιακού μυός) και ο σφυγμός (κίνηση του αίματος στις φλέβες) σταμάτησαν μαζί μόνο στο 19% των ασθενών. Σε ορισμένες περιπτώσεις, η ηλεκτρική δραστηριότητα της καρδιάς συνεχίστηκε για πάνω από 30 λεπτά χωρίς να οδηγήσει σε κυκλοφορία του αίματος.
Γιατί η κατανόηση του θανάτου έχει σημασία
Τα αποτελέσματα της μελέτης μας είναι σημαντικά για μερικούς λόγους.
Πρώτον, η παρατήρηση ότι οι στάσεις και οι επανεκκινήσεις της καρδιακής δραστηριότητας και της κυκλοφορίας αποτελούν συχνά μέρος της φυσικής διαδικασίας του θανάτου θα είναι καθησυχαστική για τους γιατρούς, τους νοσηλευτές και τα μέλη της οικογένειας στο κρεβάτι. Τα διακοπτόμενα σήματα στις οθόνες του κρεβατιού μπορεί μερικές φορές να είναι ανησυχητικά, εάν οι παρατηρητές τα ερμηνεύσουν ως σημάδια ότι η ζωή επιστρέφει απροσδόκητα. Η μελέτη μας παρέχει αποδείξεις ότι οι στάσεις και οι εκκινήσεις είναι αναμενόμενες κατά τη διάρκεια μιας φυσιολογικής διαδικασίας θανάτου χωρίς καρδιοαναπνευστική αναζωογόνηση και ότι δεν οδηγούν στην ανάκτηση της συνείδησης ή στην επιβίωση.
Δεύτερον, η διαπίστωσή μας ότι η μεγαλύτερη παύση πριν η καρδιακή δραστηριότητα επανεκκινήσει από μόνη της ήταν τέσσερα λεπτά και 20 δευτερόλεπτα υποστηρίζει την τρέχουσα πρακτική της αναμονής πέντε λεπτών μετά τη διακοπή της κυκλοφορίας πριν κηρυχθεί ο θάνατος και προχωρήσουμε στην ανάκτηση οργάνων. Αυτό συμβάλλει στη διαβεβαίωση των οργανισμών δωρεάς οργάνων ότι οι πρακτικές διαπίστωσης του θανάτου είναι ασφαλείς και κατάλληλες.
Τα αποτελέσματά μας θα χρησιμοποιηθούν για την καλύτερη ενημέρωση της πολιτικής και των κατευθυντήριων γραμμών για την πρακτική της δωρεάς οργάνων διεθνώς. Για να λειτουργήσουν τα συστήματα δωρεάς, όταν κάποιος κηρύσσεται νεκρός, πρέπει να υπάρχει εμπιστοσύνη ότι η δήλωση είναι πραγματικά αληθινή. Η εμπιστοσύνη επιτρέπει στις οικογένειες να επιλέξουν τη δωρεά σε μια περίοδο θλίψης και επιτρέπει στην ιατρική κοινότητα να εξασφαλίσει ασφαλή και συνεπή φροντίδα στο τέλος της ζωής.
Η μελέτη αυτή είναι επίσης σημαντική για τη βελτίωση της ευρύτερης κατανόησης της φυσικής ιστορίας του θανάτου. Αποδείξαμε ότι το να καταλάβουμε πότε ο νεκρός είναι πραγματικά νεκρός δεν είναι ίσως τόσο απλό. Απαιτεί προσεκτική παρατήρηση και στενή φυσιολογική παρακολούθηση του ασθενούς. Επιπλέον, απαιτεί την κατανόηση ότι, όπως και στη ζωή, υπάρχουν πολλά μοτίβα που μπορεί να πάρει η διαδικασία του θανάτου.
Η εργασία μας είναι ένα βήμα προς την κατεύθυνση της εκτίμησης της πολυπλοκότητας του θανάτου και υποδηλώνει ότι πρέπει να προχωρήσουμε πέρα από την ιδέα μιας απλής επίπεδης γραμμής για να δείξουμε πότε επήλθε ο θάνατος.
Το άρθρο αυτό συνυπογράφουν η Laura Hornby, υπεύθυνη έρευνας και σύμβουλος στο Ερευνητικό Ινστιτούτο του Νοσοκομείου Παίδων του Ανατολικού Οντάριο και των Καναδικών Υπηρεσιών Αίματος, και ο Nathan Scales, βιοϊατρικός μηχανικός και ερευνητικός συνεργάτης στο Εργαστήριο Δυναμικής Ανάλυσης στο Ερευνητικό Ινστιτούτο του Νοσοκομείου της Οττάβας.
Πηγή: https://theconversation.com/when-is-dead-really-dead-what-happens-after-a-person-flatlines-153542
Παναγιώτης Σπανός
Προνοσοκομειακός Διασώστης
ΔΙΑΣΩΣΤΕΣ ΡΟΔΟΥ
