Εισαγωγή
Όταν σκεφτόμαστε το έργο του ΕΚΑΒ, το μυαλό μας πηγαίνει συνήθως στα φώτα που αναβοσβήνουν και στην άμεση ιατρική παρέμβαση. Ωστόσο, ο ρόλος των διασωστών εκτείνεται πολύ πέρα από αυτό, ειδικά όταν πρόκειται για περιστατικά ενδοοικογενειακής βίας. Οι επαγγελματίες προνοσοκομειακής φροντίδας αποτελούν όχι μόνο γέφυρα αλλά και σανίδα σωτηρίας για τα θύματα.
Η ενδοοικογενειακή βία – σωματική, συναισθηματική ή ψυχολογική – αφήνει βαθιά τραύματα, ορατά και αόρατα. Με τον συνδυασμό ιατρικών γνώσεων και κατανόησης της δυναμικής αυτών των περιστατικών, τα πληρώματα του ασθενοφόρου έχουν έναν μοναδικό και αναντικατάστατο ρόλο: να προσφέρουν άμεση φροντίδα αλλά και να ανοίξουν δρόμο προς την ασφάλεια και την υποστήριξη.
Η ενδοοικογενειακή βία: Ένα φαινόμενο χωρίς όρια
Η ενδοοικογενειακή βία δεν κάνει διακρίσεις. Σύμφωνα με το CDC, περίπου 1 στις 4 γυναίκες και 1 στους 10 άνδρες θα βιώσουν κάποια μορφή βίας από σύντροφο – σωματική κακοποίηση, σεξουαλική επίθεση ή παρενόχληση. Οι συνέπειες ξεπερνούν κατά πολύ τα σωματικά τραύματα: οδηγούν σε ψυχικά προβλήματα, χρόνιες παθήσεις και κοινωνική απομόνωση.
Οι διασώστες βρίσκονται στην πρώτη γραμμή, έχοντας τη δυνατότητα να παρέμβουν τόσο ιατρικά όσο και ως παρατηρητές των σημείων κακοποίησης, συνδέοντας το θύμα με την αστυνομία, τους κοινωνικούς λειτουργούς και τις υγειονομικές δομές.
Διπλή αποστολή: Ιατρική φροντίδα και υπεράσπιση
Στα περιστατικά ενδοοικογενειακής βίας, το προσωπικό του ΕΚΑΒ αναλαμβάνει έναν διπλό ρόλο:
-
Αντιμετώπιση τραυμάτων – από μώλωπες και εκδορές μέχρι σοβαρά τραύματα ή σημάδια στραγγαλισμού.
-
Υποστήριξη του θύματος – αναγνώριση ψυχολογικής πίεσης, δημιουργία ασφαλούς περιβάλλοντος και παραπομπή σε υποστηρικτικές υπηρεσίες.
Η εκπαίδευση σε ενημερωμένη φροντίδα τραύματος (trauma-informed care) είναι καθοριστική ώστε το θύμα να νιώσει ότι ακούγεται και γίνεται σεβαστό.
Αναγνώριση σημείων κακοποίησης
Οι ενδείξεις δεν είναι πάντα προφανείς:
-
Σωματικά σημάδια: τραύματα σε διαφορετικά στάδια επούλωσης, μώλωπες που μοιάζουν με δαγκώματα ή δαχτυλιές.
-
Συμπεριφορές: διστακτικότητα να μιλήσει μπροστά στον σύντροφο, υπερβολικό άγχος, ασαφείς εξηγήσεις για τα τραύματα.
Οι ανοικτές ερωτήσεις (“Μπορείς να μου πεις τι συνέβη;” / “Αισθάνεσαι ασφαλής στο σπίτι;”) μπορεί να ενθαρρύνουν το θύμα να μιλήσει. Ωστόσο, όταν ο θύτης είναι παρών, οι απευθείας ερωτήσεις μπορεί να θέσουν το θύμα σε μεγαλύτερο κίνδυνο.
Ασφάλεια στη σκηνή
Τα περιστατικά ενδοοικογενειακής βίας μπορεί να εξελιχθούν απρόβλεπτα και να είναι επικίνδυνα. Η συνεργασία ΕΚΑΒ – Αστυνομίας είναι απαραίτητη ώστε να εξασφαλιστεί πρώτα η ασφάλεια.
Η μεταφορά στο νοσοκομείο είναι καίρια, ακόμη κι αν τα τραύματα φαίνονται μικρά. Εκεί, το θύμα έχει πρόσβαση σε κοινωνικούς λειτουργούς και συμβούλους που μπορούν να το στηρίξουν με σχέδιο διαφυγής και πρόσβαση σε καταφύγια.
Τεκμηρίωση: Ένα εργαλείο δικαιοσύνης
Οι αναφορές των διασωστών συχνά αποτελούν κρίσιμο στοιχείο σε δικαστικές διαδικασίες. Η καταγραφή πρέπει να είναι ακριβής και αντικειμενική:
-
“Η ασθενής ανέφερε ‘Με έσπρωξε στις σκάλες’”
-
“Παρατηρήθηκαν εκχυμώσεις στο αριστερό άνω άκρο, συμβατές με σφιχτό κράτημα”.
Η σαφής, λεπτομερής τεκμηρίωση βοηθά το θύμα στη διεκδίκηση δικαιοσύνης.
Οι προκλήσεις για τους διασώστες
Η διαχείριση τέτοιων περιστατικών είναι ψυχολογικά απαιτητική. Οι διασώστες συχνά βιώνουν έντονα συναισθήματα, ιδιαίτερα όταν εμπλέκονται παιδιά. Η φροντίδα της ψυχικής υγείας των ίδιων είναι εξίσου σημαντική: αποσυμπίεση μετά από δύσκολα περιστατικά, στήριξη από συναδέλφους, επαγγελματική ψυχολογική υποστήριξη.
Παράλληλα, χρειάζεται σεβασμός στην αυτονομία του θύματος, ακόμη κι όταν εκείνο επιλέγει να παραμείνει σε επικίνδυνο περιβάλλον. Η παροχή πληροφοριών για γραμμές βοήθειας, καταφύγια και υπηρεσίες ψυχικής υγείας δίνει στο θύμα τη δύναμη να πάρει αποφάσεις όταν θα είναι έτοιμο.
Δικτύωση και συνεργασία
Η ενδοοικογενειακή βία δεν αντιμετωπίζεται από μία μόνο υπηρεσία. Απαιτείται συνεργασία ΕΚΑΒ, Αστυνομίας, κοινωνικών υπηρεσιών, νοσοκομείων και οργανώσεων υποστήριξης.
Σε πολλές περιοχές έχουν δημιουργηθεί Ομάδες Αντιμετώπισης Ενδοοικογενειακής Βίας, όπου οι φορείς συνεργάζονται σε κοινή παρέμβαση.
Η αξία της συνεχιζόμενης εκπαίδευσης
Για να μπορέσουν οι διασώστες να ανταποκριθούν αποτελεσματικά, είναι απαραίτητη η συνεχιζόμενη εκπαίδευση:
-
Δυναμική ενδοοικογενειακής βίας
-
Προσέγγιση στην ενημερωμένη φροντίδα τραύματος
-
Διαχείριση επικίνδυνων σκηνών
-
Φροντίδα ψυχικής υγείας του ίδιου του προσωπικού
Η επένδυση σε αυτά τα πεδία θωρακίζει την ανθεκτικότητα των επαγγελματιών και βελτιώνει την ποιότητα φροντίδας προς τα θύματα.
Συμπέρασμα
Ο ρόλος του ΕΚΑΒ σε περιστατικά ενδοοικογενειακής βίας είναι πολύπλευρος: ιατρική φροντίδα, υπεράσπιση, συνεργασία και καθοδήγηση προς την ασφάλεια. Η προσεκτική παρατήρηση, η καταγραφή, η προστασία της σκηνής και η παραπομπή σε κατάλληλους φορείς μετατρέπουν τον διασώστη σε κρίσιμο κρίκο στην αλυσίδα στήριξης.
Για τους έμπειρους, το ζητούμενο είναι η ισορροπία ανάμεσα στον επαγγελματισμό και την ενσυναίσθηση. Για τους νέους, η εκμάθηση των βασικών αρχών αποτελεί θεμέλιο για αποτελεσματική παρέμβαση. Μαζί, οι επαγγελματίες υγείας μπορούν να αποτελέσουν πραγματική σανίδα σωτηρίας σε στιγμές κρίσης.
Πηγές:
- Centers for Disease Control and Prevention (CDC). (2021). “Intimate Partner Violence”. Retrieved from https://www.cdc.gov/violenceprevention/intimatepartnerviolence/index.html
- Substance Abuse and Mental Health Services Administration (SAMHSA). (2014). “Trauma-Informed Care in Behavioral Health Services.” Retrieved from https://store.samhsa.gov/sites/default/files/d7/priv/sma14-4884.pdf
- National Domestic Violence Hotline. (2023). “Safety Planning with Victims.” Retrieved from https://www.thehotline.org/
- American College of Emergency Physicians (ACEP). (2022). “EMS Documentation in Domestic Violence Cases.” Retrieved from https://www.acep.org/
- National Network to End Domestic Violence (NNEDV). (2023). “Building Effective Domestic Violence Response Teams”. Retrieved from https://nnedv.org/
- Lifesavers Beyond the Lights: The Critical Role of EMS in Domestic Violence Incidents
Παναγιώτης Σπανός
ΔΙΑΣΩΣΤΕΣ ΡΟΔΟΥ
