Η Πρώτη Βοήθεια περιγράφεται ως μια πράξη βοήθειας που μπορεί να προσφέρει οποιοσδήποτε, σε οποιαδήποτε επείγουσα κατάσταση, σε οποιοδήποτε περιβάλλον, συμπεριλαμβανομένης και της αυτοφροντίδας.
Η παροχή της περιλαμβάνει συνήθως:
-
αναγνώριση, εκτίμηση και ιεράρχηση των αναγκών,
-
παροχή φροντίδας μέσα στα όρια των γνώσεων και δεξιοτήτων του παρόχου,
-
αναγνώριση των περιορισμών του, και
-
αναζήτηση πρόσθετης βοήθειας, όπως η ενεργοποίηση των υπηρεσιών έκτακτης ανάγκης.
Όλες οι μορφές αναζωογόνησης, από τη βασική έως την προχωρημένη υποστήριξη της ζωής, ξεκινούν από τις παρεμβάσεις Πρώτων Βοηθειών:
-
αξιολόγηση της ασφάλειας του χώρου,
-
αναγνώριση μειωμένης ανταπόκρισης ή μη φυσιολογικής αναπνοής,
-
τοποθέτηση του ατόμου σε κατάλληλη θέση, και
-
αντίδραση σε απειλητικές για τη ζωή καταστάσεις.
Η Πρώτη Βοήθεια αποτελεί τον καθοριστικό πρώτο κρίκο στην «αλυσίδα της επιβίωσης», θέτοντας τα θεμέλια για κάθε επόμενη ενέργεια διάσωσης.
Κατευθυντήριες Οδηγίες
Μαθήματα Πρώτων Βοηθειών
Τα μαθήματα Πρώτων Βοηθειών θα πρέπει να είναι προσβάσιμα στο ευρύτερο δυνατό κοινό και να προάγουν ίσες ευκαιρίες τόσο για την παροχή όσο και για τη λήψη πρώτων βοηθειών.
Οι πάροχοι εκπαίδευσης οφείλουν να προσαρμόζουν το περιεχόμενο ανάλογα με τις ανάγκες των συμμετεχόντων, το περιβάλλον (όπως περιοχές με περιορισμένους πόρους ή αγροτικές περιοχές), τη κοινωνικοπολιτισμική καταλληλότητα και τη δυνατότητα εφαρμογής.
Τα μαθήματα θα πρέπει να περιλαμβάνουν μέτρα υποστήριξης για να βοηθήσουν παρευρισκόμενους, εθελοντές διασώστες και επαγγελματίες παρόχους Πρώτων Βοηθειών να ξεπεράσουν φόβο, άγχος ή ηθική δυσφορία κατά τη διάρκεια ή μετά την παροχή βοήθειας.
Προσδοκίες από τον πάροχο Πρώτων Βοηθειών
Ως πάροχος Πρώτων Βοηθειών, μπορείτε να μειώσετε περαιτέρω τραυματισμό, να βελτιώσετε την κατάσταση της υγείας και να προλάβετε τον θάνατο, ακολουθώντας τρεις βασικές αρχές:
-
Ελέγξτε την ασφάλεια του χώρου.
-
Καλέστε το 166 (ή 112).
-
Χρησιμοποιήστε μόνο τον εξοπλισμό ή τα φάρμακα για τα οποία έχετε εκπαιδευτεί.
Υπάρχουν περιπτώσεις όπου ένας παροχέας πρώτων βοηθειών μπορεί να λάβει οδηγίες από τις υπηρεσίες έκτακτης ανάγκης να χρησιμοποιήσει εξοπλισμό για τον οποίο δεν έχει προηγούμενη εκπαίδευση σε βάθος.
Κιτ Πρώτων Βοηθειών
Όλοι οι χώροι εργασίας, κέντρα αναψυχής, δημόσια κτίρια, κατοικίες και οχήματα θα πρέπει να διαθέτουν κιτ Πρώτων Βοηθειών.
Τα δημόσια κιτ πρέπει να είναι καθαρά σημασμένα και εύκολα προσβάσιμα.
Το περιεχόμενο των κιτ θα πρέπει να βασίζεται στο περιβάλλον, στους αναμενόμενους κινδύνους και στους χρήστες.
Όλα τα κιτ Πρώτων Βοηθειών πρέπει να ελέγχονται τακτικά και να συντηρούνται σωστά.
Καρδιακή Ανακοπή
Εάν υποψιάζεστε καρδιακή ανακοπή, καλέστε το 166 (ή 112) και ακολουθήστε τις οδηγίες του τηλεφωνητή σχετικά με την εκτέλεση Καρδιοπνευμονικής Αναζωογόνησης (ΚΑΡΠΑ).
Η διάσωση της ζωής του ατόμου είναι η απόλυτη προτεραιότητα, και οι παροχείς πρώτων βοηθειών δεν πρέπει να ανησυχούν για πιθανή πρόκληση βλάβης.
Συνεχίστε την ΚΑΡΠΑ:
-
έως ότου φθάσει επαγγελματική βοήθεια και αναλάβει,
-
ή το άτομο δείξει σημεία ανταπόκρισης (μιλήσει, ανοίξει τα μάτια, κινηθεί σκόπιμα ή αναπνεύσει κανονικά),
-
ή ο διασώστης εξαντληθεί.
Δομημένη Αξιολόγηση Πρώτων Βοηθειών (ABCDE)
Δώστε άμεση προσοχή στην ασφάλεια, στην ανταπόκριση του θύματος και σε αιμορραγία απειλητική για τη ζωή.
Χρησιμοποιήστε το πλαίσιο ABCDE (Airway, Breathing, Circulation, Disability, Exposure) για τη δομημένη εκτίμηση του ατόμου που χρειάζεται βοήθεια.
Θέση Ανάνηψης
Τοποθετήστε ενήλικες και παιδιά με μειωμένο επίπεδο ανταπόκρισης, οι οποίοι δεν πληρούν τα κριτήρια για ΚΑΡΠΑ, σε πλάγια θέση ανάνηψης.
Σε περιπτώσεις αγωνιώδους αναπνοής ή τραύματος, μην μετακινείτε το άτομο σε αυτή τη θέση.
Χρήση Παλμικού Οξύμετρου και Οξυγόνου σε Οξεία Δύσπνοια
Εάν είστε εκπαιδευμένος στη χορήγηση οξυγόνου, δώστε οξυγόνο σε άτομο με δυσκολία στην αναπνοή ή κυάνωση (μπλε αποχρώσεις στο δέρμα και στα χείλη· σε σκουρόχρωμα άτομα ελέγξτε για ωχρότητα ή μπλε αποχρώσεις στο εσωτερικό των χειλιών).
Χρησιμοποιήστε παλμικό οξύμετρο για να ρυθμίσετε την ποσότητα οξυγόνου.
Χορηγήστε οξυγόνο μέσω απλής ή μη επανεισπνεόμενης μάσκας και ρυθμίστε τη ροή ώστε να διατηρείται κορεσμός οξυγόνου 94–98%.
Για άτομα με Χρόνια Αποφρακτική Πνευμονοπάθεια (ΧΑΠ), ρυθμίστε τη ροή ώστε ο κορεσμός να παραμένει 88–92%.
Σε απειλητική υποξαιμία (SpO₂ < 88%), εκτός νοσοκομείου, δώστε υψηλής ροής οξυγόνο σε όλους, συμπεριλαμβανομένων όσων έχουν ΧΑΠ.
Ιατρικά Επείγοντα
Αναφυλαξία
Υποψιαστείτε αναφυλαξία εάν κάποιος παρουσιάζει:
-
Δύσπνοια από συριγμό λόγω οιδήματος του ανώτερου αεραγωγού.
-
Ερυθρότητα, εξάνθημα (κνίδωση), ψυχρό ή υγρό δέρμα ή αισθήματα λιποθυμίας.
-
Κοιλιακό άλγος, έμετο ή διάρροια.
-
Πρόσφατη έκθεση σε γνωστό αλλεργιογόνο (τροφή ή τσίμπημα εντόμου).
Καλέστε 166 / 112.
Ξαπλώστε το άτομο, εκτός εάν έχει δυσκολία στην αναπνοή (τότε καθίστε το με τα πόδια τεντωμένα).
Αφαιρέστε το αλλεργιογόνο εάν είναι γνωστό και εφικτό.
Χορηγήστε αδρεναλίνη ενδομυϊκά (αυτό-ενέσιμο ή από εκπαιδευμένο άτομο) το συντομότερο δυνατό, στον έξω μηρό.
Εάν τα συμπτώματα επιμένουν μετά από 5 λεπτά, χορηγήστε δεύτερη δόση (κατά προτίμηση στο άλλο πόδι).
Πνιγμονή σε Ενήλικα
Υποψιαστείτε πνιγμονή αν ένα άτομο ξαφνικά δεν μπορεί να μιλήσει ή να βήξει, ιδιαίτερα κατά το φαγητό.
Ρωτήστε: «Πνίγεσαι;»
Ενθαρρύνετε το άτομο να βήξει.
Αν ο βήχας είναι αναποτελεσματικός, δώστε έως 5 χτυπήματα στην πλάτη.
Εάν αυτά αποτύχουν, δώστε έως 5 κοιλιακές ωθήσεις.
Αν η πνιγμονή δεν αντιμετωπιστεί, καλέστε 166 / 112 και συνεχίστε 5 χτυπήματα εναλλάξ με 5 κοιλιακές ωθήσεις μέχρι να αναπνεύσει ή να χάσει τις αισθήσεις του.
Μην κάνετε τυφλές σαρώσεις με το δάχτυλο.
Αν το άτομο γίνει αναίσθητο, ξεκινήστε ΚΑΡΠΑ.
Όποιος έχει δεχθεί κοιλιακές ωθήσεις ή θωρακικές συμπιέσεις πρέπει να εξεταστεί από επαγγελματία υγείας, λόγω πιθανών επιπλοκών.
Περιβαλλοντικά επείγοντα περιστατικά
Πνιγμός
Αν δεν είστε εκπαιδευμένοι στη διάσωση στο νερό, μην εισέλθετε στο νερό, καθώς υπάρχει κίνδυνος να πνιγείτε.
Αν το άτομο είναι σε εγρήγορση και ανταποκρίνεται, μείνετε στη στεριά και προσπαθήστε να το προσεγγίσετε με σωσίβια συσκευή, σωσίβιο δακτύλιο, σωλήνα διάσωσης ή άλλο εξοπλισμό διάσωσης.
Εκπαιδευμένοι διασώστες ή ναυαγοσώστες μέσα στο νερό ή πάνω σε σκάφος:
-
Καλέστε τον αντίστοιχο αριθμό έκτακτης ανάγκης πριν μπείτε στο νερό.
-
Παρέχετε σωσίβιο ή άλλο μέσο επίπλευσης.
-
Κρατήστε το κεφάλι του ατόμου έξω από το νερό.
-
Ελέγξτε αν το άτομο είναι αναίσθητο και δεν αναπνέει. Αν είναι εφικτό και ασφαλές (με τη χρήση αποτελεσματικού σωσιβίου μέσου), δώστε πέντε αναπνοές διάσωσης μέσα στο νερό το συντομότερο δυνατόν.
-
Μεταφέρετε το άτομο στη στεριά ή σε σκάφος διάσωσης το ταχύτερο δυνατόν.
-
Μόλις φτάσετε στη στεριά ή στο σκάφος, ελέγξτε ξανά αν το άτομο είναι αναίσθητο και δεν αναπνέει.
-
Αν ναι, δώστε αμέσως πέντε αναπνοές διάσωσης και στη συνέχεια ξεκινήστε καρδιοπνευμονική αναζωογόνηση (ΚΑΡΠΑ).
-
Αν υπάρχει απινιδωτής (AEΑ), στεγνώστε γρήγορα το στήθος και ακολουθήστε τις οδηγίες της συσκευής για την εφαρμογή και χρήση του.
-
-
Συνεχίστε την ΚΑΡΠΑ και τη χρήση του AEΑ μέχρι το άτομο να δείξει σημάδια ζωής ή να φτάσει εξειδικευμένη βοήθεια.
Πρόληψη υποθερμίας
-
Μόνωση: Σκεπάστε το άτομο με στεγνές κουβέρτες ή ρούχα για να μειώσετε την απώλεια θερμότητας.
-
Προστασία από τον άνεμο: Προφυλάξτε το άτομο από τον αέρα χρησιμοποιώντας φράγματα ή μεταφέροντάς το σε προστατευμένο σημείο.
-
Αφαίρεση βρεγμένων ρούχων: Αφαιρέστε προσεκτικά τα βρεγμένα ρούχα και αντικαταστήστε τα με στεγνά, ώστε να αποφευχθεί περαιτέρω ψύξη.
-
Μόνωση από το έδαφος: Τοποθετήστε μονωτικά υλικά (όπως κουβέρτες ή στρώματα) μεταξύ του ατόμου και του ψυχρού εδάφους για να αποτρέψετε την απευθείας απώλεια θερμότητας.
Σε περιοχές ή καταστάσεις όπου η υποθερμία είναι συχνή, θα πρέπει να υπάρχουν εξειδικευμένα προγράμματα πρόληψης και εκπαίδευσης για παρόχους πρώτων βοηθειών.
Θερμοπληξία
Υποψιαστείτε θερμοπληξία αν το άτομο παρουσιάζει σύγχυση, διέγερση, αποπροσανατολισμό, σπασμούς ή απώλεια συνείδησης. Αυτό μπορεί να συμβεί σε υψηλές θερμοκρασίες περιβάλλοντος, ιδιαίτερα κατά τη διάρκεια αθλημάτων αντοχής.
Η κοπιαστική θερμοπληξία έχει τα ίδια συμπτώματα, αλλά μπορεί να συμβεί σε οποιαδήποτε θερμοκρασία, ειδικά κατά τη διάρκεια έντονης άσκησης.
Σε τέτοια περιστατικά πρέπει να εξασφαλίζεται:
-
Επαρκής προετοιμασία,
-
Εξοπλισμός για αναγνώριση (π.χ. θερμόμετρα ορθού),
-
Εργαλεία ψύξης (π.χ. λουτρά με πάγο).
Σε υποψία θερμοπληξίας:
-
Απομακρύνετε το άτομο από την πηγή θερμότητας.
-
Ξεκινήστε παθητική ψύξη: αφαιρέστε περιττά ρούχα και μεταφέρετε το άτομο σε δροσερό ή σκιερό χώρο.
-
Χρησιμοποιήστε οποιοδήποτε διαθέσιμο μέσο για ενεργητική ψύξη.
Χρυσός κανόνας:
Η πλήρης εμβάπτιση του σώματος (από τον λαιμό και κάτω) σε κρύο νερό (1–26°C) είναι η προτιμώμενη μέθοδος μέχρι να πέσει η θερμοκρασία πυρήνα κάτω από 39°C.
Εναλλακτικές μέθοδοι ψύξης:
-
Τεχνική TACO (Tarp-Assisted Cooling Oscillation),
-
Κρύα σεντόνια,
-
Εμπορικές παγοκύστες,
-
Ανεμιστήρας,
-
Κρύο ντους,
-
Ψύξη χεριών ή κορμού,
-
Γιλέκα ή μπουφάν ψύξης,
-
Εξατμιστική ψύξη (με νερό ψεκασμού και ανεμιστήρα).
Όπου είναι δυνατόν, παρακολουθήστε τη θερμοκρασία πυρήνα (με ορθικό θερμόμετρο).
Αν αυτό δεν είναι εφικτό, συνεχίστε την ψύξη για 15 λεπτά ή μέχρι να βελτιωθούν τα νευρολογικά συμπτώματα, όποιο συμβεί πρώτο.
Θυμηθείτε:
➡️ Ψύξτε πρώτα, μεταφέρετε μετά.
Συνεχίστε την ψύξη κατά τη μεταφορά του ασθενούς σε ιατρική μονάδα για περαιτέρω αξιολόγηση και θεραπεία.
Δάγκωμα φιδιού
Το μοναδικό ιθαγενές, ιδιαίτερα δηλητηριώδες φίδι στην Ελλάδα είναι η Οχιά, η οποία διαθέτει αιμολυτικό δηλητήριο.
-
Καλέστε 166/112.
-
Κρατήστε το άτομο ήρεμο.
-
Ακινητοποιήστε το προσβεβλημένο μέλος για να επιβραδύνετε τη διασπορά του δηλητηρίου.
-
Αφαιρέστε στενά ρούχα, δαχτυλίδια ή ρολόγια από το προσβεβλημένο άκρο.
Αποφύγετε επιβλαβείς ενέργειες:
-
❌ Μην εφαρμόζετε επίδεσμο πίεσης, πάγο, θερμότητα ή περιδέσεις (τουρνικέ).
-
❌ Μην κόβετε το τραύμα και μην προσπαθείτε να ρουφήξετε το δηλητήριο.
Πηγή: First Aid Guidelines
