Κεφάλαιο 6 6.1
Απολογισμός ερευνών
Το σύνδρομο επαγγελματικής εξουθένωσης προσεγγίστηκε πολυδιάστατα στις έρευνες που επιλέχθηκαν και δεν εστιάστηκε σε έρευνες που αναλύουν μόνο την μεταξύ σχέση της ΕΕ και ατόμων που εργάζονται στην προνοσοκομειακή φροντίδα.
Μέσα από τις συστηματικές ανασκοπήσεις επιχειρήθηκε η συλλογή για μεγαλύτερα δείγματα και καλύτερη ποιοτική εγκυρότητα.
Αναδείχτηκαν μέσα από τις επιλεγμένες έρευνες, επιπλέον παράγοντες που βοηθούν αρνητικά στην αύξηση του συνδρόμου όπως η βία και άλλοι που επηρεάζουν θετικά, όπως η ενσυναίσθηση και η ενσυνειδητότητα.
Επιπλέον διαπιστώθηκε ότι η ΕΕ έχει μεταβιβαζόμενα προβλήματα και δεν αγγίζει μόνο τον εργαζόμενο αλλά ολόκληρο των οργανισμό και κυρίως τους ασθενείς, οι οποίοι δέχονται υπηρεσίες κατώτερες των αναμενόμενων που εγκυμονούνε κίνδυνους, κάνοντας τους να νιώθουν ανασφαλείς.
Προσεγγιστικά με άλλους επαγγελματίες υγείας λογού έλλειψης σχετικής βιβλιογραφίας την δεδομένη στιγμή για τους προνοσοκομειακούς ΕΥ, μελετήθηκε πώς η πανδημία του covid-19 επηρέασε τον υγειονομικό κλάδο μεταβάλλοντας και τα επίπεδα της ΕΕ. Συνοψίζοντας, σε όλες τις προαναφερθείσες έρευνες φαίνεται ότι το Σύνδρομο της ΕΕ είναι υπαρκτό στους επαγγελματίες υγείας.
Η πρώιμη αναγνώριση από τους ίδιους τους εργαζόμενους τους βοηθάει να αναζητήσουν λύση από τους ειδικούς γρήγορα. Συνιστάται επίσης να υπάρχει η αναγνώριση και η αποδοχή από την εκάστοτε διοίκηση, για να λάβει μέτρα τα οποία ικανοποιούν επαγγελματικά τους εργαζόμενους και περιορίζουν το φαινόμενο. Θα πρέπει να επισημάνουμε ότι η επαγγελματική ικανοποίηση καθορίζεται από εργασιακούς παράγοντες (αμοιβή, περιβάλλον, αντικείμενο εργασίας, κλπ.), ατομικά χαρακτηριστικά (δημογραφικά στοιχεία, έτη προϋπηρεσίας) και άλλους κοινωνικούς παράγοντες. (Shajahan & Shajahan, 2004)
Η διοίκηση πρέπει να βρει και να υιοθετήσει μέτρα παρακίνησης του προσωπικού στη συνεχιζόμενη εκπαίδευση, καθώς και να ενθαρρύνει την ψυχολογική υποστήριξη από ειδικούς. Σε συνδυασμό με τη θεωρητική εκμάθηση στους εργαζόμενους για τα στάδια του Συνδρόμου θα μπορέσουν να το αναγνωρίσουν μόνοι τους όσοι δεν το γνωρίζουν.
Ο φόρτος εργασίας μπορεί να μειωθεί από νέες προσλήψεις και εάν αυτό είναι αδύνατο λόγω οικονομικών τότε ενδείκνυται η συχνή εναλλαγή σε διάφορα τμήματα μεταξύ των ενδιαφερομένων, όπου σε κάποια από αυτά ενδεχομένως το ωράριο εργασίας και οι συνθήκες να είναι καλύτερες.
Πρόκειται για μέτρο με διπλό όφελος διότι εγείρεται το ενδιαφέρον για εκμάθηση σε νέους τομείς και εξαλείφεται η ρουτίνα. Η ρουτίνα που περιλαμβάνει εξαιρετικά συμβάντα, απαιτεί καλή φυσική, ψυχική και σωματική κατάσταση.
Οι διοικήσεις πρέπει να αντιληφθούν σε ποιο βαθμό είναι ψυχοφθόρα μια εργασία και εάν και ποσό επηρεάζει τους εργαζομένους.
Δεδομένου ότι η ΕΕ είναι γνωστή στους επαγγελματίες υγείας είναι εύλογο το ερώτημα και τυγχάνει περαιτέρω διερεύνησης, το γεγονός ότι οι διοικήσεις δεν αναγνωρίζουν έμπρακτα το πρόβλημα κάνοντας εσωτερικές έρευνες και παίρνοντας μέτρα μείωσης του φαινομένου, καθώς και μέτρα πρόληψης.
Με αυτόν τον τρόπο φέρνει τον οργανισμό σε μειονεκτική θέση για την ποιότητα υπηρεσιών που προσφέρουν. Επίσης αυτοί που επέλεξαν συνειδητά το παραπάνω επάγγελμα δεν είδαμε να εμφανίζουν μεγάλη αποστροφή και θα συνέχιζαν με ευχαρίστηση να δουλεύουν και να προσφέρουν.
Το δεύτερο ερώτημα αφορά στο ότι ούτε οι ίδιοι οι εργαζόμενοι κάνουν κάτι (ακόμη και στα πρώιμα στάδια) για να αντιμετωπίσουν το Σύνδρομο της ΕΕ. Μέσα από την εργασία μας αναδείχθηκε ένα μεγάλο πρόβλημα το οποίο είναι η βία που αντιμετωπίζουν οι επαγγελματίες υγείας και ειδικά αυτοί της προνοσοκομειακής φροντίδας που είναι εκτεθειμένοι σε μη ασφαλές περιβάλλον (οικία δρόμοι, πάρκα κτλ.) σε αντίθεση με τους συνάδελφους τους στα νοσοκομεία που θεωρείτε πιο ασφαλές περιβάλλον αφού υπάρχουν πιο πολλοί συνάδελφοι να επέμβουνε καθώς και εταιρεία φύλαξης (security).
Η βία είναι ένας παράγοντας εμφάνισης του συνδρόμου όπως αποδεικνύετε μέσα από τις έρευνες. Με το τέλος της μελέτης των ερευνών γεννήθηκαν νέα ερωτήματα τα οποία περιγράφονται στην πιο κάτω ενότητα. Ως προς το τεχνικό κομμάτι, οι πρωτογενείς έρευνες που πραγματοποιήθηκαν με δια ζώσης ερωτηματολόγια είχαν μεγαλύτερη ανταπόκριση σε σχέση με τα ερωτηματολόγια μέσω email. Σημαντική επίσης ανταπόκριση είχαν και τα ερωτηματολόγια που χρησιμοποίησαν τα social media.
6.2 Νέες Ερευνητικές Ερωτήσεις.
• Εάν οι εργασιακοί παράγοντες σχετίζονται με την ΕΕ, συγκεκριμένα έτη στην παρούσα υπηρεσία και έτη εμπειρίας- προϋπηρεσίας, ικανοποιητικές οικονομικές απολαβές και καλό εργασιακό περιβάλλον, όπου εμπεριέχεται και η ασφάλεια στην εργασία.
• Εάν υπάρχει ενδιαφέρον των εργαζομένων για εκμάθηση σε νέες τεχνικές και χειρισμό μηχανημάτων (συνεχιζόμενη εκπαίδευση).
• Το βαθμό ικανοποίησης για τη θέση που κατέχουν ή τυχόν αλλαγή σε άλλο κλάδο καθώς και εάν υπάρχουν δυνατότητες εξέλιξης στην υπάρχουσα θέση.
• Πόσο σημαντικό ρόλο παίζουν οι κυλιόμενες βάρδιες στη σωματική και ψυχολογική κόπωση των εργαζομένων.
• Γιατί οι διοικήσεις των οργανισμών – νοσοκομείων δεν κάνουν έρευνες στο προσωπικό τους για Σύνδρομο ΕΕ.
• Γιατί παρότι είναι γνωστό (μέσα από πολλές έρευνες) ότι οι επαγγελματίες υγείας είναι υψηλού κινδύνου ομάδα εμφάνισης Συνδρόμου ΕΕ δεν έχουν παρθεί μέτρα πρόληψης.
• Μεγαλύτερη διερεύνηση μεταξύ περιφέρειας και αστικών κέντρων.
• Γιατί δεν γίνονται έρευνες στην Ελλάδα στα πληρώματα του ΕΚΑΒ για τον σύνδρομο ΕΕ, ενώ ανήκουν στους επαγγελματίες υγείας και εργάζονται σε στρεσογόνο περιβάλλον.
• Μήπως χρειάζεται μεγαλύτερη διερεύνηση μεταξύ των επαγγελματιών υγείας ανάλογα με το ποιο τμήμα εργάζονται.
• Εάν οι εργαζόμενοι είναι διατιθέμενοι να αφιερώσουν χρόνο για να αντιμετωπίσουν την ΕΕ
• Εάν η βία που αντιμετωπίζουν οι διασώστες στην Ελλάδα σε ένα συμβάν έχει επιπτώσεις αυξήσεις της ΕΕ
• Πόσο σημαντικό ρόλο παίζει η συμμετοχική διοίκηση και η ενιαία κουλτούρα ενός οργανισμού στο να εμφανιστεί το σύνδρομο.
• Εάν η οργανωσιακή κουλτούρα και οι υποκουλτούρες συμβάλουν στην ΕΕ θετικά ή αρνητικά.
• Εάν η πανδημία αύξησε τα επίπεδα ΕΕ στους ΕΥ λόγω φόρτου εργασίας
• Εάν η αβεβαιότητα για το μέλλον λόγω πανδημίας είναι παράγοντας αύξησης της ΕΕ στους διασώστες.
• Εάν τα ΜΑΠ βοηθούν στην μείωση του συνδρόμου λόγω ότι παρέχουν ασφάλεια.
• Εάν τα μεταβαλλόμενα πρωτόκολλα για την αντιμετώπιση της πανδημικής κρίσης λειτούργησαν αρνητικά στην ψυχολογία των πρώτων ανταποκριτών.
Κεφάλαιο 7 7.1
Πρόταση για έρευνα
Πρόταση για μια ποσοτική επισκοπική έρευνα όπου όλοι οι εργαζόμενοι του δείγματος θα απαντήσουν στα ίδια ερωτήματα (κλειστού τύπου ερωτήσεις), σε ορισμένη χρονική διάρκεια (που θα είναι σχεδόν κοινή για αυτούς χωρίς μεγάλες εργασιακές διακυμάνσεις). Μέθοδος που με ένα αντιπροσωπευτικό δείγμα θα μπορούμε να βγάλουμε στοιχεία για το σύνολο των διασωστών του ΕΚΑΒ.
Από τις απαντήσεις θα αναλύσουμε και θα περιγράψουμε τα αποτελέσματα, ενώ το κόστος της διεξαγωγής της θα είναι μικρό σε σύγκριση με μια συνέντευξη.
7.2 Ερευνητικοί στόχοι και επιλογή μεθόδου έρευνας
1) Συσχετισμός της ΕΕ με τα δημογραφικά στοιχεία, τον χώρο εργασίας, το κυκλικό ωράριο, την ασφάλεια στην εργασία καθώς και τις οικονομικές απολαβές
2) Εξεύρεση λύσεων για να περιοριστεί το φαινόμενο, καθώς και πρώιμη αναγνώριση και πρόληψη του φαινομένου
3) Ενημέρωση της διοίκησης για να λάβει οργανωτικά μέτρα
4) Βαθμός ΕΕ στα πληρώματα του ΕΚΑΒ.
7.3 Κύρια ερευνητική υπόθεση
Η κύρια ερευνητική υπόθεση είναι η διερεύνηση του βαθμού ΕΕ στους επαγγελματίες υγείας μελετώντας τους εργαζόμενους του ΕΚΑΒ και η συσχέτιση με τους εργασιακούς παράγοντες και τα δημογραφικά χαρακτηριστικά.
Συγκεκριμένα θέλουμε να μελετήσουμε τη διαφορά ανάμεσα στα 2 φύλα, την ηλικία, τα έτη υπηρεσίας, την ικανοποίηση από το εργασιακό περιβάλλον και τις οικονομικές απολαβές. Η ανεξάρτητη μεταβλητή είναι τα δημογραφικά χαρακτηριστικά και οι εργασιακοί παράγοντες. Η εξαρτημένη μεταβλητή είναι ο βαθμός ΕΕ. Η υπόθεση είναι κατευθύνουσα, διότι μέσα από το ερώτημά μας συσχετίζουμε τη σχέση με το εργασιακό περιβάλλον και τα δημογραφικά χαρακτηριστικά με τον βαθμό ΕΕ.
7.4 Οριοθέτηση πληθυσμού μελέτης και επιλογή δείγματος.
Το επιλεγόμενο δείγμα θα είναι οι διασώστες –πληρώματα ασθενοφόρου της ΚΥ του ΕΚΑΒ. Η συγκεκριμένη επιλογή γίνεται διότι το ΕΚΑΒ Αθηνών έχει τις περισσότερες κλήσεις πανελλαδικά.
Οι εργαζόμενοι στην Αθήνα έχουν το μεγαλύτερο φόρτο εργασίας εν συγκρίσει με τους συνάδελφους τους σε άλλες πόλεις.
Δουλεύουν σε κυλιόμενες βάρδιες και αρκετές φορές με ελάχιστες ώρες ανάπαυσης μεταξύ βαρδιών.
Εργαζόμενοι με μικρούς μισθούς χωρίς να έχουν επιδόματα βαρέων και ανθυγιεινών.
Με περιορισμένα εργαλεία για επίτευξη των υπηρεσιών τους. Τα απευθείας ερωτηματολόγια με αναμονή για την παραλαβή τους, θα δοθούν στους εργαζόμενους κατά την περίοδο τις απολύμανσης των ασθενοφόρων.
Η απολύμανση γίνεται σε πλυντήριο από εξωτερικό συνεργείο στις εγκαταστάσεις του ΕΚΑΒ μια τουλάχιστον φορά την ημέρα.
Ο χρόνος αναμονής είναι από 30 έως 45 λεπτά, όπου τα πληρώματα εκείνη την στιγμή περιμένουν σε αίθουσα εντευκτηρίου. Χρόνος ικανός για συμπλήρωση ερωτηματολογίου.
Η προσέλευση εντός 8ώρου υπολογίζεται περίπου σε 25 αυτοκίνητα. Με δεδομένο ότι δουλεύουν σε ζεύγος προσεγγίζουμε ένα δείγμα 50 ατόμων μόνο σε ένα 8ωρο.
7.5 Συλλογή δεδομένων και όργανο μέτρησης.
Οι ερωτήσεις θα είναι κλειστού τύπου, με δομημένες απαντήσεις που χρησιμοποιούν αριθμητική κλίμακα ή απαντήσεις τύπου ναι/όχι . Αυτή η μέθοδος βοηθάει στην κωδικοποίηση αλλά και στην στατιστική επεξεργασία, με γρήγορα, αξιόπιστα και οικονομικά σε κόστος αποτελέσματα.
Οι πρώτες ερωτήσεις θα είναι με ένα ερωτηματολόγιο δημογραφικό και συμπεριφοράς και εν συνεχεία οι ερωτήσεις θα είναι από το ΜΒΙ. Τα ερωτηματολόγια θα είναι ανώνυμα με εθελοντική συμμετοχή και προστασία προσωπικών δεδομένων σύμφωνα με τον κανονισμό GPDR.
Κεφάλαιο 8 8.1
Συμπεράσματα
Πολυάριθμες μελέτες έχουν αναφέρει ότι η επαγγελματική εξουθένωση έχει σημαντικές επιπτώσεις στις επιδόσεις των επαγγελματιών και έχει αρνητικό αντίκτυπο στην υγειονομική περίθαλψη στο σύνολό της. Ειδικότερα, η επαγγελματική εξουθένωση συνδέεται με κακή εργασιακή ικανοποίηση, συχνότερες ημέρες άδειας και ταχύτερη εναλλαγή προσωπικού, γεγονός που με τη σειρά του εμποδίζει την ποιότητα της περίθαλψης και την αποτελεσματικότητα της παροχής φροντίδας.( G. Klein ,1996)
Ως εκ τούτου, είναι ζωτικής σημασίας η πρόληψη της επαγγελματικής εξουθένωσης μεταξύ των παρόχων υγειονομικής περίθαλψης και των αρνητικών συνεπειών της, για κλινικούς, ηθικούς και κοινωνικούς λόγους. Ειδικά κατά τη διάρκεια της πανδημίας COVID-19, είναι απαραίτητο να αναγνωριστούν οι παράγοντες που σχετίζονται με την επαγγελματική εξουθένωση και επίσης να εντοπιστούν οι τρόποι αντιμετώπισής τους.
Διαφορετικές μελέτες έχουν προτείνει σειρά μεθόδων για την πρόληψη ή τη μείωση της εξουθένωσης. Αυτές οι μέθοδοι μπορούν να χωριστούν σε δύο κατηγορίες: μεμονωμένες -ατομικές και οργανωτικές.
Επίσης όσο αφορά στην βία στο εργασιακό χώρο των υγειονομικών, και προκειμένου να διασφαλίσουμε ότι η προνοσοκομειακή φροντίδα παραμένει ζωτικός πόρος της κοινωνίας, πρέπει να προστατεύσουμε την ασφάλεια και την ευημερία των ανταποκρινόμενων, ξεκινώντας από τη βλάβη που προκαλείται από τους ίδιους τους ανθρώπους που επιδιώκουν να βοηθήσουν και τους παρευρισκόμενους.
Ένα από τα ερωτήματα της έρευνας ήταν αν υπήρχε διαφορά αναμεσά στα φύλα ως προς το πιο είναι πιο επιρρεπές στην επαγγελματική εξουθένωση.
Στην παρούσα έρευνα, τα αποτελέσματα έδειξαν χαμηλό επίπεδο συναισθηματικής εξάντλησης και στα δύο φύλα.
Η μοναδική μεταβλητή στην οποία παρουσιάστηκε διαφορά ανάμεσα στα δυο φύλα ήταν στην διάσταση της αποπροσωποποίησης.
Οι γυναίκες εμφάνισαν μεγαλύτερη βαθμολογία σε σχέση με τους άνδρες, που σημαίνει ότι βίωναν μεγαλύτερη αποπροσωποποίηση και κατ’ επέκταση μεγαλύτερη επαγγελματική εξουθένωση.
Αυτό μπορεί απλά να συμβαίνει και λόγω του τυχαίου δείγματος της έρευνάς μας, το οποίο αξίζει να σημειωθεί ότι έχει αρκετά μεγαλύτερο ποσοστό γυναικών όταν απευθύνεται σε νοσηλευτικό κλάδο, ενώ όταν απευθύνεται σε παραϊατρικούς και Ιατρούς οι άντρες υπερτερούν αριθμητικά.
Επιπρόσθετα, οι γυναίκες είναι πιο δεικτικές στο να συμμετέχουν σε έρευνες και να απαντούν σε ερωτηματολόγια, με αποτέλεσμα να μην υπάρχει σαφής διαχωρισμός για το πιο από τα δυο φύλα υπερτερεί ή αμύνεται περισσότερο στην ΕΕ.
Η αποπροσωποποίηση επηρεάζει τη συμπεριφορά των πληρωμάτων προς τους ασθενείς, τους συνάδελφους και το τμήμα επειγόντων του νοσοκομείου που παραδίνουν τα περιστατικά, με συνέπεια να αυξάνεται η νευρικότητα μεταξύ τους να υπάρχει ένταση και να μην αξιολογείται η σοβαρότητα της κατάστασης του ασθενούς, να μην λαμβάνεται σωστό ιστορικό και κατά την παράδοση να μην υπάρχει επαρκής ενημέρωση για την ασθένεια ή τις πράξεις που έγιναν στον ασθενή .
Η συνύπαρξη της εξουθένωσης στους διασώστες συνεπάγεται μειωμένη ικανοποίηση για τους διακομιζόμενους ασθενείς.
Μελετώντας τα έτη υπηρεσίας σε σχέση με την επαγγελματική εξουθένωση, διαπιστώθηκε ότι όσα περισσότερα χρόνια υπηρεσίας είχαν οι ΕΥ τόσο μεγαλύτερα είναι τα επίπεδα αποπροσωποποίησής τους.
Στην έρευνα η συνιστώσα της συναισθηματικής εξάντλησης είναι χαμηλή για τους νέους επαγγελματίες με λίγα χρόνια υπηρεσίας, γεγονός πολύ φυσιολογικό εφόσον το δείγμα το αποτελούσαν κυρίως νέοι που ακόμα δε βίωσαν την εξουθένωση, αυτό όμως δεν αποκλείει την εμφάνιση του φαινομένου.
Εντύπωση προκαλεί ότι το φαινόμενο είναι υπαρκτό ακόμη και κατά την περίοδο της αρχικής εκπαίδευσης εντός της σχολής.
Χαμηλή προσωπική επίτευξη σημειώνουν οι εκπαιδευτικοί με πολλά χρόνια υπηρεσίας Βιβλιογραφικά υπάρχει μια συσχέτιση αναμεσά στην οικογενειακή κατάσταση και την επαγγελματική εξουθένωση.
Σύμφωνα με τη βιβλιογραφία οι παντρεμένοι σημειώνουν μεγαλύτερη συναισθηματική εξάντληση από τους άγαμους (Pedersen, 1998).
Οι έρευνες όμως δεν μπορέσαν να επιβεβαιώσουν κάτι τέτοιο. Πιθανότατα η έλλειψη συντρόφου για να μοιραστούν μαζί τους όσα τους προβληματίζουν και τους αγχώνουν σχετικά με την εργασία τους, λειτουργεί ποικιλοτρόπως. Σε ορισμένους ανθρώπους το να μην μοιράζονται τα προβλήματά τους δεν βοηθάει στο να αποσυμπιεστούν από το στρες ενώ σε άλλους, άγαμους κυρίως ,αυτό συμβάλει σε μέση αποπροσωποποίηση.
8.2 Συζήτηση
Η εξουθένωση προκαλείται από χρόνιο στρες στον εργασιακό χώρο, το οποίο δεν αντιμετωπίζεται με επιτυχία και χαρακτηρίζεται από τρεις διαστάσεις. :
1) αίσθημα απώλειας ενέργειας ή κόπωσης.
2) αυξημένη ψυχική απόσταση από τη δουλειά, αρνητικά συναισθήματα ή απαισιοδοξία για τη δουλειά
3) μειωμένη επαγγελματική αποτελεσματικότητα. (Maslach C, and Jackson SE, 1981)
Η εξουθένωση αναφέρεται συγκεκριμένα σε θέματα που σχετίζονται με την εργασία και δεν πρέπει να χρησιμοποιείται για την περιγραφή εμπειριών σε άλλους τομείς της ζωής. (WHO 2019)
Τα συμπτώματα εξουθένωσης περιλαμβάνουν, μεταξύ άλλων, συχνές απουσίες από την εργασία, τάση εγκατάλειψης του επαγγέλματος, μειωμένη αυτοεκτίμηση και κατάχρηση ναρκωτικών ή αλκοόλ. (Maunz S and Steyrer J. 2001)
Το Burnout είναι στενά συνδεδεμένο με μειωμένη επιπέδου φροντίδα των ασθενών, αυξημένη συχνότητα των ιατρικών λαθών και σχετίζεται με την ασφάλεια των ασθενών. Η επαγγελματική εξουθένωση επίσης μπορεί να έχει αρνητικές επιπτώσεις στην ποιότητα ζωής των ΕΥ. (Hartzband P and Groopman J, 2020)
Προσεγγίζοντας την έρευνα με μια γενικότητα, καταγράψαμε νέα ενδιαφέροντα πεδία στα οποία η ΕΕ αλληλοεπιδρά. Φέραμε στην επιφάνεια την βία στους επαγγελματίες υγείας και την ανασφάλεια των ασθενών, επιπλέον βρήκαμε τεχνικές αντιμετώπισης του συνδρόμου ΕΕ που εφαρμόζονται πάνω από 30 χρονιά στις ΗΠΑ, ενώ στην Ελλάδα δεν είναι ευρύτερα γνωστές.
Αναγνώσαμε τις συστηματικές ανασκοπήσεις βιβλιογραφικά και θεωρητικά χωρίς να εμβαθύνουμε σε στατιστικά δεδομένα, γεγονός που μας έδωσε την ώθηση να εκφράσουμε νέα ερωτήματα και προτάσεις για νέες έρευνες οι οποίες περιγράφονται παρακάτω.
Κρίνεται σκόπιμο να γίνουν εκτενέστερες έρευνες στον υγειονομικό φορέα της Ελλάδας που προσφέρει προνοσοκομειακή φροντίδα, λόγω ελλιπών ερευνών σε αυτό τον κλάδο των υγειονομικών.
Η πρώτη έρευνα θα πρέπει να αφορά στην μέτρηση της ΕΕ, όπως προτείνεται και στο κεφάλαιο 7.
Εν συνέχεια εφόσον διαπιστωθεί ο βαθμός ΕΕ θα πρέπει να γίνουν στοχευμένες έρευνες που θα αφορούν στην ασφάλεια των ασθενών από ιατρικά λάθη των ατόμων που έχουν «καεί», καθώς και μια επιστημονική έρευνα για τους σύγχρονους κίνδυνους που αντιμετωπίζουν οι πρώτοι ανταποκριτές, τους τρόπους περιορισμού των κινδύνων και την εκμάθηση τεχνικών που θα τους επιτρέψουν να νιώσουν ασφαλείς κατά την εκτέλεση των καθηκόντων τους.
Για τη διεξαγωγή ακριβών συμπερασμάτων θα ήταν χρήσιμο να γίνει διερεύνηση και συγκριτική αξιολόγηση και άλλων μεταβλητών οι οποίες μπορεί να επιδρούν και να επηρεάζουν την επαγγελματική εξουθένωση καθώς και τα ψυχικά χαρακτηριστικά των επαγγελματιών υγείας.
Τέτοιες μεταβλητές μπορεί να είναι το οικογενειακό περιβάλλον, οι σχέσεις με άλλους συνάδελφους, η υποστήριξη που λαμβάνουν από την υπηρεσία, η αυτονομία και η αυτοάμυνα που αναπτύσσουν, οι ευκαιρίες προώθησης που έχουν στη δουλειά τους και μία σειρά άλλων παραγόντων.
Η επαγγελματική εξουθένωση αποτελεί ένα πολυδιάστατο ψυχολογικό φαινόμενο, που συναντάται σε όλους τους τομείς των υγειονομικών υπηρεσιών, ως εκ τούτου οι μελλοντικές μελέτες θα ήταν χρήσιμο να εστιάσουν σε ποιοτικές έρευνες με τη μορφή συνέντευξης.
Αυτό θα βοηθήσει ώστε να εντοπιστούν παράγοντες άγχους και ψυχικής νοσηρότητας όπως τους αντιλαμβάνεται ο επαγγελματίας υγείας που θα μελετηθεί.
Μέσα από τις συστηματικές ανασκοπήσεις διαπιστώσαμε ότι οι έρευνες που έχουν ετερογένεια στα δείγματα καθώς και στα εργαλεία μέτρησης, κατέληγαν σε εσφαλμένα αποτελέσματα, ως εκ τούτου στις μελλοντικές μελέτες θα πρέπει να γίνεται μια ομαδοποιημένη προσέγγιση με κοινά εργαλεία, που θα μας επιτρέπει να προβούμε σε συγκρίσεις ώστε οι έρευνες να οδηγούνται σε ασφαλέστερα αποτελέσματα.
Επιπρόσθετα, θα πρέπει να βρεθούν και να προταθούν τεχνικές αντιμετώπισης του συνδρόμου της ΕΕ, οι υπεύθυνοι πολιτικής μαζί με τις διοικήσεις των οργανισμών να υιοθετήσουν αυτές τις ενέργειες και μέσα ακόμη και από την υποχρεωτικότητα, να προτρέψουν τους υπάλληλους να τις ακολουθήσουν.
Οι παρεμβάσεις σε οργανωτικό και διοικητικό επίπεδο είναι ενέργειες της διοίκησης του νοσοκομείου ή των μονάδων υγείας ή των φορέων όπως το ΕΚΑΒ και αφορούν:
• Σύσταση ειδικών ομάδων με εξειδικευμένο προσωπικό (ψυχίατροι, ψυχολόγοι και κοινωνικοί λειτουργοί), με σκοπό την εκπαίδευση των επαγγελματιών υγείας στην αναγνώριση των προβλημάτων με ψυχολογικές και σωματικές εκδηλώσεις.
• Εκπαίδευση σε διαδικασίες για τη βελτίωση της επικοινωνίας του ΕΥ με τον ασθενή ώστε να γίνει και το επόμενο βήμα για την κατανόηση της σημασίας να συμπαθεί τους ασθενείς, με τελικό σκοπό την επίλυση προβλημάτων της Επαγγελματικής Εξουθένωσης.
• Οργάνωση σεμιναρίων και μέσα από την συνεχιζόμενη εκπαίδευση να προστεθούν ενότητες οι οποίες θα δίνουν έμφαση σε ειδικά θέματα αντιμετώπισης του εργασιακού στρες.
• Δημιουργία ομάδων ψυχολογικής υποστήριξης, για αποσυμφόρηση καταστάσεων με υψηλά επίπεδα συναισθηματικής φόρτισης. Όταν οι συμπεριφορές μεταφέρονται στο οικογενειακό περιβάλλον και εμποδίζουν την οικογενειακή γαλήνη, κρίνεται αναγκαίο να μπορούν να λαμβάνουν την ψυχολογική υποστήριξη και οι συγγενείς τους.
• Προώθηση μεθόδων για αναγνώριση των συμπτωμάτων και υποκίνηση των εργαζομένων να συμμετέχουν σε αυτές τις διαδικασίες.
• Δυνατότητα πολυμορφίας στις θέσεις εργασίας, με συχνές εναλλαγές, λαμβάνοντας βέβαια υπόψη τη σύμφωνη γνώμη του εργαζομένου.
• Διενέργεια μελετών – ερευνών δειγματοληπτικά σε τακτικές περιόδους, με σκοπό την αποτύπωση του βαθμού της επαγγελματικής εξουθένωσης στους εργαζόμενους των μονάδων εποπτείας τους. Οι συνεντεύξεις κρίνονται αναγκαίες σε αυτούς τους εργαζομένους που διατηρούν τα συμπτώματα, ακόμα και μετά από τις διορθωτικές παρεμβάσεις στις οποίες προβαίνει η διοίκηση, ώστε να αναγνωριστούν οι παράγοντες που την προκαλούν.
• Ενίσχυση της προσοχής των φορέων ώστε να αντλούν και να αποτυπώνουν άμεσα τα συμπτώματα του συνδρόμου, σε κάθε διοικητικό, νοσηλευτικό, ιατρικό και παραϊατρικό εργαζόμενο.
• Βελτίωση της οργάνωσης της εργασίας στον τομέα της εκτέλεσης έργου, με σαφώς προσδιορισμένους ρόλους και αρμοδιότητες καθορισμένες από το καθηκοντολόγιο και το νομικό πλαίσιο.
• Ατομική και ομαδική εποπτεία των εργαζομένων με αμφίδρομη αξιολόγηση και ανατροφοδότηση.
• Ενθάρρυνση εξωτερικών συναντήσεων μεταξύ του προσωπικού εκτός εργασίας, για τη βελτίωση των διαπροσωπικών τους σχέσεων που θα έχει θετικό αντίκτυπο και στην συνεργασία τους.
Το κόστος αυτών των τεχνικών μπορεί άμεσα να απορροφηθεί από τις ημέρες απουσίας των εργαζομένων και τις ποιοτικές υπηρεσίες που θα παρέχουν οι εργαζόμενοι σε συνδυασμό με τη μείωση των ιατρικών λαθών.
Τα ιατρικά σφάλματα οδηγούν σε δικαστικούς αγώνες και στοιχίζουν σε αποζημιώσεις, καθώς είναι υπεύθυνα για μόνιμες βλάβες σωματικές ή ψυχικές τα οποία αυξάνουν σημαντικά το κόστος περίθαλψης.
Ενδεικτική είναι μία ερευνά η οποία διενεργήθηκε το 2000 στο Σύστημα Υγείας της Αγγλίας (NHS) και προσπάθησε να υπολογίσει το κόστος από κακές προσφερόμενες υπηρεσίας φροντίδας.
Εκτιμάται ότι τα λάθη θα κοστίσουν στο NHS 1,3 δισεκατομμύρια £ σε δικαστικά έξοδα και 2 δισεκατομμύρια £ σε επιπλέον ημέρες αδείας που θα χρειαστεί να χορηγηθούν ετησίως, στους ΕΥ και στους ασθενείς ως αντιστάθμιση για αποκατάσταση των βλαβών. (Health Do 2000).
Συμπεραίνουμε λοιπόν πως πρώτα από όλα ο κάθε ένας επαγγελματίας υγείας ξεχωριστά θα πρέπει να αποβάλλει το στρες υιοθετώντας έναν υγιεινό τρόπο ζωής, θέτοντας την άσκηση στη ζωή του και προσπαθώντας να έχει όσο το δυνατόν καλύτερη κοινωνική ζωή και ελεύθερο χρόνο.
Συνάμα, η οικογένεια και ο περίγυρος μπορούν να λειτουργήσουν υποστηρικτικά και προληπτικά έτσι ώστε να μην βιώσει την εξουθένωση.
«Στην ουσία, τα συμπτώματα της εξουθένωσης αποτελούν προειδοποίηση δυσλειτουργίας, στη βιοψυχοκοινωνική υπόσταση του ατόμου που καλείται να αναθεωρήσει ορισμένες επιλογές και συνήθειες που έχει υιοθετήσει στη ζωή του». (Μαλλιαρού 2010)
Τέλος, ως εξαιρετικά σημαντικό εργαλείο θετικής εξέλιξης κρίνεται το εργασιακό περιβάλλον. Αν καλλιεργείται κλίμα εμπιστοσύνης, αλληλοϋποστήριξης, σεβασμού και ανοιχτής επικοινωνίας μεταξύ των εργαζομένων, μπορεί να αποτελέσει σημαντικό πλαίσιο προστασίας και να αποτρέψει αποτελεσματικά την εμφάνιση και διαιώνιση περιστατικών εργασιακής εξουθένωσης.
8.3 Περιορισμοί της Έρευνας
Όσον αφορά τα ευρήματα της παρούσας μελέτης δεν μπορούν να γενικευτούν στον ευρύτερο πληθυσμό των επαγγελματιών υγείας, λόγω των περιορισμών που θέτει η συγκεκριμένη έρευνα, η οποία απευθύνεται στο προνοσοκομειακό χώρο.
Το δείγμα της έρευνας, είναι ένας από τους παράγοντες που μπορεί να λειτουργήσει περιοριστικά στην ερμηνεία των αποτελεσμάτων, καθώς προέρχεται από διαφορετικές χώρες.
Τα καθήκοντα, η εκπαίδευση, η οργανωτική δομή και ο εξοπλισμός ανάμεσα στα κράτη έχουν σημαντικές διαφορές. Επιπλέον, τα δείγματα της μελέτης μας έχουν μόνο μια συστηματική έρευνα από την περίοδο της πανδημίας.
Η πανδημία έχει επιφέρει σημαντικές αλλαγές στους υγειονομικούς, τόσο θετικές όσο και αρνητικές. Μέσα από την πανδημία αφενός ενισχύθηκε ο ρόλος τους και η αναγνώριση των υπηρεσιών τους, αφετέρου τα σωματικά αποθέματά τους δοκιμάστηκαν ή και εξαντλήθηκαν, με αποτέλεσμα να υπάρχουν μεταβολές στα επίπεδα της ΕΕ που βιώνουν.
Επομένως, για να εξαχθούν ευρύτερα συμπεράσματα, χρειάζεται η διεξαγωγή μιας έρευνας με μια περισσότερο αντιπροσωπευτική μέθοδο δειγματοληψίας σε περίοδο πανδημίας, και μια μέθοδο δειγματοληψίας όταν θα βρίσκεται σε ύφεση, ώστε να αναδειχθούν τα κατάλοιπα που θα έχει αφήσει.
Δήλωση χρηματοδότησης
Αυτή η έρευνα δεν έλαβε συγκεκριμένη επιχορήγηση από κανένα φορέα χρηματοδότησης στον δημόσιο, ιδιωτικό, εμπορικό ή μη κερδοσκοπικό τομέα.
Ηθική έγκριση
Η μελέτη μας βασίζεται σε δημοσιευμένα δεδομένα. Επομένως, η ηθική έγκριση δεν αποτελεί απαίτηση.
Δήλωση Αντικρουόμενων Συμφερόντων
Δεν δηλώνεται πιθανή σύγκρουση συμφερόντων σε σχέση με την έρευνα, τη συγγραφή και τη δημοσίευση αυτής της διπλωματικής εργασίας.
Μετα-ανάλυση
Αυτή η εργασία δεν έχει υποβληθεί σε μετα-ανάλυση λόγω της ετερογένειας των δειγμάτων.
Βιβλιογραφία
Ελληνική βιβλιογραφία
• Αναγνωστόπουλος, Φ., &Παπαδάτου, Δ. (1993).Επαγγελματική Εξουθένωση. Αθήνα :Ψυχολογικά Θέματα.
• Αναγνωστόπουλος, Φ., &Παπαδάτου, Δ. (1999).Η ψυχολογία στον χώρο της υγείας. Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα.
• Αναγνωστόπουλος, Φ., &Παπαδάτου, Δ. (1986).Ψυχολογική Προσέγγιση των ατόμων με καρκίνο. Αθήνα: Φλόγα.
• Αργέντου, Α. (2009).Ποιότητα ζωής σχετιζόμενη με την υγεία. ΕΛΕΥΘΩ, [online] 1, σελ.25–30. Διαθέσιμο στην ιστοσελίδα: http://ejournals.teiath.gr/index.php/eleutho/article/viewFile/3864/3576 (προσβάσιμη 30/9/2021)
• Βιδάλης, Α. και Συγγελάκης, Μ. (2000). Αξιολόγηση της Ποιότητας Ζωής – Nottingham Health Profile (NHP) – Ελληνική έκδοση. Ιπποκράτεια, [online] 4(1), σελ.39–42. Διαθέσιμο στην ιστοσελίδα: https://hippokratia.gr/images/PDF/4- 1/579.pdf • Γαλάνης Π.,(2017),Μεθοδολογία της Ερευνάς στις Επιστήμες Υγείας, Αθήνα: εκδόσεις Κριτική.
• Γούλα, Α. (2014).Οργανωσιακή Κουλτούρα Υπηρεσιών Υγείας. Αθήνα: Παπαζήση
• Γαλάνης Π. (2009)Συστηματική ανασκόπηση και μετα-ανάλυση, Αρχεία Ελληνικής Ιατρικής Αθηνά 200926(6):826-841
• Δημητρόπουλος, Χ., Ντάγανου, Μ. και Αλεξιάς, Γ. (2015).Σχετιζόμενη με την Υγεία Ποιότητα Ζωής. Από την Θεωρία στην πράξη. iatrikionline. Διαθέσιμο στην ιστοσελίδα: https://www.iatrikionline.gr/Respiratory_49/5.pdf (προσβάσιμη 30/9/2021)
• Δρίτσας, Σ. &Μουρτζούκου, Ε. (2009). Σύνδρομο Burnout. Το περιοδικό τωνιατρών: Ιατρικό Βήμα. Τεύχος 95, Νοέμβριος-Δεκέμβριος 2004 137
• Θεοδώρου Μ ., Σαρρής Μ ., Σούλης Σ.(2001) : Συστήματα Υγείας, Αθήνα: Εκδόσεις Παπαζήση.
• Ι. Καρούτσου, Θ. Λαμπρούσης, Θ.Κ. Κωνσταντινίδης, (2007).Υγιεινή και Ασφάλεια της Εργασίας για τους εργαζόμενους στον τομέα της επείγουσας διακομιδής ασθενών, (Εκτίμηση επικινδυνότητας εργασίας στη λειτουργία του Ε.Κ.Α.Β. Αθήνας), Πανεπιστήμιο Θράκης
• Καδδά, Α. (2005).Τρόποι διαχείρισης του stress των επαγγελματιών υγείας στα δημόσια νοσοκομεία. Επιθεώρηση Υγείας, 16, σελ.:23−26
• Κάντας, Α. (1996).Το σύνδρομο της επαγγελματικής εξουθένωσης στους εργαζομένους σε επαγγέλματα υγείας και πρόνοιας, Ψυχολογία, 3, (2), σελ.:71-85.
• Κάντας, Α. (1995).Οργανωτική-Βιομηχανική Ψυχολογία. Αθήνα: Ελληνικά γράμματα. • Καρασσα Φ. Β (2006)Αρχές και μεθοδολογία της συστηματικής ανασκόπησης της βιβλιογραφίας Επίκαιρο Θέμα EΛΛΗΝΙΚΗ ΡΕΥΜΑΤΟΛΟΓΙΑ 2006,17(4):289- 297
• Μακρής, Μ., Θεοδώρου, Μ. & Middleton, N. (2011). Η επαγγελματική ικανοποίηση στα δημόσια γενικά νοσοκομεία της Κύπρου, Αρχεία Ελληνικής Ιατρικής. 28(2). Σ. 234-244.
• Μάρκου, Π. (2005). Η επαγγελματική εξουθένωση στο νοσηλευτικό προσωπικό των νοσοκομείων, Επιθεώρηση Υγείας 16, σελ.:21−25
• Μπουραντάς, Δ. (2002). Μάνατζμεντ. Αθήνα: Μπένου.
• Μπελλάλη Θ., Κοντοδημόπουλος Ν., Καλαφάτη Μ., και Νιάκας Δ. (2007).Διερευνώντας την επίδραση της επαγγελματικής εξουθένωσης στη σχετιζόμενη με την υγεία ποιότητα ζωής των Ελλήνων νοσηλευτών, Αρχεία ελληνικής ιατρικής, 24, (1), σελ.:75-84.
• Μπελλάλη Θ.(2011)Βασικές Αρχές και Μεθοδολογία της Συστηματικής Ανασκόπησης Ποσοτικών Μελετών ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗ Αθήνα 2011, 50(1): 10– 22(γενικό άρθρο)
• Μεταλληνού Ο. (2000) Κοινωνιολογική και Ψυχολογική προσέγγιση των νοσοκομείων και των υπηρεσιών υγειάς τόμος ’Β Πάτρα ελληνικό ανοιχτόπανεπιστήμιο 138
• Νάκου, Σ. (2001).Η εκτίμηση της ποιότητας ζωής στο χώρο της υγείας Εφαρμογές στη παιδιατρική. Αρχεία ελληνικής ιατρικής, Διαθέσιμο στην ιστοσελίδα: https://www.mednet.gr/archives/2001-3/pdf/254.pdf(προσβάσιμη 30/9/2021)
• Παπαδάτου Δ., Αναγνωστόπουλος Φ. (1995).Η Ψυχολογία στο χώρο της υγείας. Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα
• Παπαλεξανδρή, Ν., &Μπουραντάς, Δ. (2003).Διοίκηση ανθρώπινων πόρων. Αθήνα: Μπένου.
• Πανταζοπούλου-Φωτεινέα, Α. (2003).Οργανωτική-Βιομηχανική Ψυχολογία: Εργασιακό περιβάλλον & ψυχικές επιπτώσεις .Αθήνα: ΕΛΙΝΥΑΕ. • Πλεξουσάκης Μ. και Κουκόπουλος Π. (2020)PHTLS ελληνική επιμέλεια 9ης έκδοσης Αθηνά: Ιατρικές εκδόσεις Λαγός Δ • Προεδρικό Διάταγμα αρ. 62/2007 (ΦΕΚ Α’αρ. 70/22.03.2007).
• Σαρρής, Μ., Σούλης, Σ., Πιερράκος, Γ., Γούλα, Α., Πετράκος, Α., Γκιόκα, Β., Νικολαδός, Ι., Σπέης, Κ. και Λατσού, Δ. (2018).Μέτρηση της σχετιζόμενης με την υγεία ποιότητας ζωής του ανθρώπινου δυναμικού στον τομέα της υγείας. Αρχεία ελληνικής ιατρικής, [online] 35(5), σελ. 472–480. Διαθέσιμο στην ιστοσελίδα: http://www.mednet.gr/archives/2018-4/pdf/472.pdf(προσβάσιμη 30/9/2021)
• Σαρρής Μ., Χρυσάκης Μ., και Σούλης Σ. (2003).Το Νοσοκομείο-Επιχείρηση: Εκσυγχρονισμός, Καινοτομία, Νεωτερικότητα. Επιθεώρηση Οικονομικών Επιστημών. Αθήνα: εκδόσεις. Παπαζήση,
• Σαρρής, Μ.(2001) Κοινωνιολογία της υγείας και ποιότητα ζωής Αθήνα: εκδόσεις.Παπαζήση.
• Σακοράφας Γ., Πλεξουσάκης Μ. και Κουκόπουλος Π. (2017)PHTLS ελληνική επιμέλεια 8ηςστρατιωτικής έκδοσης Αθηνά: Ιατρικές εκδόσεις Λαγός Δ
• Σουλιώτης, Κ. (2000). Ο ρόλος του ιδιωτικού τομέα στο ελληνικό σύστημα υγείας, Αθήνα: εκδόσεις. Παπαζήση.
• Συμεού, Μ. (2017). Διερεύνηση των παραγόντων που επηρεάζουν την σχετιζόμενη με την υγεία ποιότητα ζωής σε νοσηλευτές. Συστηματική ανασκόπηση | Νοσηλεία και Έρευνα. journal.nursingstudies.gr, [online] 8(47). Διαθέσιμο στην ιστοσελίδα: https://journal.nursingstudies.gr/index.php/ncar-el/article/view/255(προσβάσιμη 30/9/2021)
• Υφαντόπουλος, Γ. και Σαρρής, Μ. (2001). Σχετιζόμενη με την υγεία ποιότητα ζωής Μεθοδολογία μέτρησης. Αρχεία ελληνικής ιατρικής, [online] 18(3), σελ.218– 229. Διαθέσιμο στην ιστοσελίδα: https://www.mednet.gr/archives/2001- 3/pdf/218.pdf(προσβάσιμη 30/9/2021)
• Υφαντόπουλος, Γ.Ν. (2007).Μέτρηση της ποιότητας ζωής και το ευρωπαϊκό υγειονομικό μοντέλο. Αρχεία ελληνικής ιατρικής, [online] 24(1), σελ.6–18. Διαθέσιμο στην ιστοσελίδα: http://www.mednet.gr/archives/2007-sup/pdf/6.pdf
• Υφαντόπουλος, Γ. (2001).Αξιολόγηση και μέτρηση της ποιότητας ζωής στην Ελλάδα με τη μέθοδο του EQ-15D. Αρχεία ελληνικής ιατρικής, [online] 18(3), σελ.279–287. Διαθέσιμο στην ιστοσελίδα: https://www.mednet.gr/archives/2001- 3/pdf/279.pdf Διεθνής βιβλιογραφία
• Aiman-Smith L. (2004), What Do We Know about Developing and Sustaining a Culture of Innovation ,free press
• Avraham N, Goldblatt H, Yafe E. Paramedics’ experiences and coping strategies when encountering critical incidents. Qual Health Res. 2014/2/24 :194– 208
• Bährer-Kohler, S. (2013). Burnout for Experts: Prevention in the Context of Living and Working. USA: Springer.
• Beck AT, Epstein Ν, Brown G, Steer RA (1988). Μια απογραφή για τη μέτρηση του κλινικού άγχους: ψυχομετρικές ιδιότητες. J Consult Clin Psychol. 1988, act 56 pp893.
• Bentley MA, Nremt MS, Crawford JM. (2013) An assessment of depression, anxiety, and stress among nationally certified emergency medical services professionals. Prehosp Emerg Care. 2013/9/17:330–338 pubmed
• Barbee AP, Fallat ME, Forest R, McClure ME, Henry K, Cunningham MR. (2016) Emergency medical services perspectives on coping with child death in an out-of-hospital setting. J Loss Trauma. 2016 voll21 issue6 :455–470. 140 • Bondur, S. (2002). Job satisfaction of health care staff employed at health centres in Turkey, Occupational Medicine. 52(6). P. 353-355.
• Brian K. Evans (1993)The nature of burnout: A study of the three‐factor model of burnout in human service and non‐human service samples Donald G. FischerVolume66, Issue1March 1993Pages 29-38
• Blau G, Bentley MA, Eggerichs PJ. (2012) Testing the impact of emotional labor on work exhaustion for three distinct emergency medical service (emergency medical services) samples. Career Dev Int. 2012/23/2 voll 17. Issue 7 • Burke,R J., Richardsen.A.M., (1996), Stress, burnout and health. In C.L. Cooper(Ed.), Handbook of stress. Medicine and Helth (pp. 101-117) Bocaraton FL: CRC Press.
• Cameron, K., Quinn, R. (2003). Diagnosing and Changing Organizational Culture: Based on competing values framework. San Francisco: Jossey-Bass.
• Cox T. (1978), Stress. London, Mcmillan
• Cushway, D. (1992). Stress in Clinical Psychology Trainers, British Journal of Clinical Psychology, 31, 169-179.
• Cydulka RK, Lyons J, Moy A, Shay K, Hammer J, Mathews J (1989). A follow up report of occupational stress in urban EMT-paramedics Ann Emergcy Med 18:1151-1156
• Demerouti, E., Bakker, A.B. (2008), The Oldenburg Burnout Inventory: A good alternative to measure burnout and engagement, Nova Sciences, 65-78.
• Dekker, S.W.A., Schaufeli, W.B. (1995), The Effects of Job Insecurity on Psychological Health and Withdrawal: A Longitudinal Study, Australian Psychologist, 30(1), 57-63.
• Dirk Van Dierendonck (1993) The construct validity of two burnout measures, Free Press
• Ginieri-Coccossis, M., Triantafillou, E., Tomaras, V., Soldatos, C., Mavreas, V. and Christodoulou, G. (2012). Psychometric properties of WHOQOL-BREF in clinical and healthy Greek populations: Incorporating new culture-relevant items. Psychiatriki, [online] 23(2), pp.130–142. Available at: https://www.psychiatriki-journal.gr/documents/psychiatry/23.2-EN-2012-130.pdf 141
• Donnelly EA, Paul B, Davis M, Hedges C, Klingel M. Predictors of posttraumatic stress and preferred sources of social support among Canadian paramedics. CJEM. 2016/5/18 pp:205–212.pubmed
• Ford MT, Matthews RA, Wooldridge JD, Mishra V, Kakar UM, Strahan SR.(2014) How do occupational stressor-strain effects vary with time?: a review and meta-analysis of the relevance of time lags in longitudinal studies. Work Stress. 2014 vol28: issue 1 :9–30
• Jones, John W (1980) A Measure of Staff Burnout among Health Professionals Free Press • Kimball B (2005). Cultural Transformation in Health Care, The Robert Wood Johnson Foundation.
• Lee, R. T., &Ashforth, B. E. (1990). On the meaning of Maslach’s three dimensions of burnout. Journal of Applied Psychology, 75(6), 743–747
• Maslach, C. & Jackson, S.E. (1986). Maslach Burnout Inventory (Manual) (2nd Edition) Palo Alto, Ca: Consulting Psychologists Press. California.
• Maslach, C. & Jackson, S.E. (1981). The measurement of experienced burnout. Journal of Occupational Behavior, 2, 99-113
• Maslach C., Jackson SE & Leiter MP. (1996) Maslach Burnout Inventory; Εγχειρίδιο 3 η έκδοση University of California, Consulting Psychologists Press, Palo Alto, CA, ΗΠΑ
• Morrison LK (2014) Coping techniques, world assumptions, and level of posttraumatic stress in emergency medical technicians [dissertation]. Massachusetts: ProQuest Dissertations Publishing
• Mahony KL (2001). Management and the creation of occupational stressors in an Australian and a UK ambulance service. Aust Health Rev, 24:135-145
• Melamed, S., Kushnir, T. and Shirom, A. (1992). Burnout and Risk Factors for Cardiovascular Diseases. Behavioral Medicine, [online] 18(2), pp.53–60. Available at: https://www.researchgate.net/figure/Shirom-Melamed-BurnoutMeasure-Items-1-I-feel-tired-2-I-have-no-energy-for-goingto_tbl1_21763927(προσβάσιμη 19/08/2021)
• Micklevitz, S. (2001). Professional burnout in the park and recreation profession. Illinois. Periodicalsonline. 142
• Moradi, T., Maghaminejad, F. and Azizi-Fini, I. (2014).Quality of working life of nurses and its related factors. Nursing and midwifery studies, [online] 3(2), p.e19450. Available at: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4228533/
• Moran C. & Britton NR. (1994). Emergency work experience and reactions to traumatic incidents. J Trauma Stress. 2009/10/7:575–585. • Pines, A.M., Aronson, E., Kafry, D. (1981). Burnout: From tedium to Personal Growth, Free Press, New York.
• Pines, A., & Aronson, E. (1988). Career burnout: Causes and cures. Free Press.https://psycnet.apa.org/record/1988-98289-000 • Pines, A.M. (1996). Couple burnout. New York: Routledge
• Pennacchini, M., Bertolaso, M., Elvira, M.M. and De Marinis, M.G. (2011). (PDF) A brief history of the Quality of Life: its use in medicine and in philosophy. ClinTer, [online] 163(3), pp.99–103. Available at: https://www.researchgate.net/publication/51455603_A_brief_history_of_the_Qual ity_of_Life_its_use_in_medicine_and_in_philosophy/ (προσβάσιμη 19/08/2021)
• Prior R. (2019). Burnout is an official diagnosis, World Health Organization says. In CNN. (προσβάσιμη 19/08/2021) προσβάσιμη στο https://www.cnn.com/2019/05/27/health/who-burnout-disease-trnd/index.html
• Regehr CG, Goldberg G, Hughes J. (2002) Exposure to human tragedy, empathy, and trauma in ambulance paramedics. Am J Orthopsychiatry. 2002/10/1 72:505–513.pubmed
• Rondeau K., Wagar T (1999). Hospital choices in times of cutback: the role of organizational culture. International Journal of Health Care Quality Assurance
• Spaite DW, Criss EA, Valenzuela TD, Guisto J. Emergency medical service systems research: problems of the past, challenges of the future. Ann Emerg Med. 1995 Aug;26(2):146–52
• Shajahan, D. S. &Shajahan, L. (2004) Organization behavior. New Age International Publications • Schaufeli& Enzmann, (1998) The Burnout Companion Tο Study And Practice: A Critical Analysis εκδόσεις Wilmar Schaufeli, D. Enzmann 143
• Schein, Η. Ε. (1980). Organizational psychology. Prentice-Hall, Englewood Cliffs,
• Sveinsdóttir H. (2006). Self-assessed quality of sleep, occupational health, working environment, illness experience and job satisfaction of female nurses working different combination of shifts. Eiríksgötu, Reykjavík, Iceland. Scand JCaring Sci. Jun;20(2):229-37.
• Suleiman, K., Hijazi, Z., Al Kalaldeh, M. and Abu Sharour, L. (2019). Quality of nursing work life and related factors among emergency nurses in Jordan. Journal of Occupational Health, [online] 61(5), pp.398–406. Available at: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6718837/
• Wilmar B. Schaufeli& Dirk Van Dierendonc (1993) The construct validity oftwo burnout measures περιοδικά Journal Organizational Behavior Volume14, Issue7 December 1993Pages 631-647
• Wang, L., Wang, X., Liu, S. and Wang, B. (2020). Analysis and strategy research on quality of nursing work life. Medicine, [online] 99(6). Available at: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC7015641/(προσβάσιμη 19/08/2021)
• Wu S., H. Li, X. Wang, S. Yang, H. Qiu (2011) A comparison of the effect of work stress on burnout and quality of life between female nurses and female doctors Arch. Environ. Occup. Health, 66, pp. 193-200 Ιστοσελίδες • Ε.Κ.Α.Β. (2021). https://www.ekab.gr/ (προσβάσιμη 19/08/2021)
• Νόμος 1579/1985 – ΦΕΚ 217/Α/23-12-1985 (Κωδικοποιημένος) Τράπεζα Πληροφοριών Νομοθεσίας – e-nomothesia.gr. https://www.e-nomothesia.gr/katygeia/n-1579-1985.html (προσβάσιμη 31/8/2021)
• Υπουργείο Υγείας, Εποπτευόμενοι φορείς, http://www.moh.gov.gr/articles/health/c25-epopteyomenoi-foreis/129-foreis (προσβάσιμη 30/8/2021) 144
• Ζαμπίνε Κίνκαρτς(2021)Ο κορονοϊός φέρνει άγχος και εξάντληση Επιμέλεια: Δήμητρα Κυρανούδη, διαθέσιμο στην https://www.in.gr/2021/06/25/world/deutsche-welle/o-koronoios-fernei-agxos-kaieksantlisi/(προσβάσιμη 10/9/2021).
• Έρευνα(2021): Η πανδημία επιδείνωσε το εργασιακό burnout,the Lifo team πηγή CNN διαθέσιμο στην https://www.lifo.gr/now/world/ereyna-i-pandimiaepideinose-ergasiako-burnout(προσβάσιμη 20/9/2021).
• Burdorf, A., Porru, F. and Rugulies, R. (2020). The COVID-19 (Coronavirus) pandemic: consequences for occupational health. ScandinavianJournal of Work, Environment & Health, [online] 46 (3): 229- 230. Διαθέσιμη στην: https://www.sjweh.fi/show_abstract.php?abstract_id=3893 (προσβάσιμη 30/9/2021).
• PUBMED, Βurnout Symptom, (2013). https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmedhealth/PMH0072470/ (προσβάσιμη 30/8/2021.)
• Gómez-Urquiza, J.L., De la Fuente-Solana, E.I., Albendín-García, L., Vargas-Pecino, C., Ortega-Campos, E.M. and Cañadas . -De la Fuente, G.A. (2017). Prevalence of Burnout Syndrome in Emergency Nurses: A Meta-Analysis. Critical Care Nurse, [online] 37e(5), pp.e1–e9. Διαθέσιμη στο:https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/28966203/ (προσβάσιμη 30/9/2021.)
• Who.int. (2012). WHO | WHOQOL: Measuring Quality of Life. [online] Available at: https://www.who.int/healthinfo/survey/whoqol-qualityoflife/en/ (προσβάσιμη 30/9/2021.)
• World Health Organization. (May 28, 2019). Burn-out an “occupational phenomenon”: International Classification of Diseases. In World Health Organization. Διαθέσιμη στο: https://www.who.int/mental_health/evidence/burnout/en/ (προσβάσιμη 30/9/2021.) Βιβλιογραφία και σύνδεσμοι ερευνών
1. Ali Sahebi, Mohamad Golitaleb and Katayoun Jahangiri1 (2021) Occupational Burnout in Pre-Hospital Emergency Personnel in Iran: A 145 Systematic Review and Meta-Analysis. Iran J Nurs Midwifery Res. 2021 Jan-Feb; 26(1): 11–17https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC8074727/
2. Tom Sterud, ØivindEkeberg & Erlend Hem (2006) Health status in the ambulance services: a systematic review. BMC Health Services Research volume 6, Article number: 82 (2006) https://bmchealthservres.biomedcentral.com/articles/10.1186/1472-6963-6-82
3. Matthew Reardon, BHSc (Paramedicine), Student; Raquel Abrahams, BHSc (Paramedicine), Student; Liz Thyer, PhD (Melb), Senior Lecturer; Associate Dean Learning and Teaching; Paul Simpson, PhD, Senior Lecturer.(2020)Review article: Prevalence of burnout in paramedics: A systematic review of prevalence studies Wiley Online Library,Volume32, Issue2 Pages 182-189https://onlinelibrary.wiley.com/doi/full/10.1111/1742- 6723.13478?casa_token=wR3OiDKLA8AAAAA%3ALnjlZPrQ1Cjg9p7d4xauPbTX0MXeG2ZRBqOdqf9ffEU7HSDlY7 k1ihfAsg1BrsusVOJEs8i2zIK4KU37
4. Jef Adriaenssensa, Véronique De Guchtband Stan Maesc (2015)Determinants and prevalence of burnout in emergency nurses: A systematic review of 25 years of research International Journal of Nursing Studies, Volume 52, Issue 2, February 2015, Pages 649- 661https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0020748914002983
5. Qin Zhang, MD, Ming-chun Mu MD, Yan He MD, Zhao-lun Cai, MD, and Zheng-chi Li, (2020)Burnout in emergency medicine physicians A meta-analysis and systematic review Medicine (Baltimore). 2020 Aug 7; 99(32): e21462.https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC7593073/
6. Brett Williams, Rosalind Lau, Emma Thornton, and Lauren S Olney (2017) The relationship between empathy and burnout – lessons for paramedics: a scoping review Psychol Res Behav Manag. 2017; 10: 327-337.https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5708197/
7. Louise H. Hall, Judith Johnson, Ian Watt, Anastasia Tsipa, and Daryl B. O’Connor1(2016)Healthcare Staff Wellbeing, Burnout, and Patient Safety: A Systematic Review PLoS One. 2016; 11(7): e0159015https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4938539/
8. Regan M. Murray, Andrea L. Davis, Lauren J. Shepler, Lori Moore-Merrell, William J. Troup, Joseph A. Allen, Jennifer A. Taylor(2019)A Systematic Review of Workplace Violence Against Emergency Medical Services Responders journals. Sage pub, Vol 29, Issue 4, 2020https://journals.sagepub.com/doi/full/10.1177/1048291119893388
9. Mehrdad Sharifi, Ali Akbar Asadi-Pooya, and Razieh Sadat MousaviRoknabadi1,(2021)Burnout among Healthcare Providers of COVID-19; a Systematic Review of Epidemiology and Recommendations Arch Acad Emerg Med. 2021; 9(1): e7.https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC7812159/
10. Natalie Baier, corresponding author Karsten Roth, Susanne Felgner, and Cornelia Henschke1 (2018) Burnout and safety outcomes – a cross-sectional nationwide survey of EMS-workers in Germany BMC Emerg Med. 2018; 18: 24.https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6102842/
Συμπληρωματική Βιβλιογραφία εντός συστηματικών ερευνών
• Sorour, M. & El-Maksoud Relationship between musculoskeletal disorders, job demands, and burnout among emergency nurses Adv. Emerg. Nurs. J., 34 (2012), pp. 272-282
• Aromaa, S. & Koskinen Health and Functional Capacity in Finland: Baseline Results of the Health 2000 Examinations Survey KTL-National Public Health Institute, Helsinki (2004)
• Astrom S, Nilsson M, Norberg A, Winblad B. (1990) Ενσυναίσθηση, εμπειρία εξουθένωσης και στάσεις απέναντι σε άτομα με άνοια, μεταξύ νοσηλευτικού προσωπικού γηριατρικής φροντίδας. J Adv Nurs. Act.15 pp1236–1244
• Audrey Moukarzel, Pierre Michelet, Anne-Claire Durand, Mustapha Sebbane, Stéphane Bourgeois, Thibaut Markarian, Catherine Bompard, Stéphanie Gentile (2019) Burnout syndrome among emergency department staff: prevalence and associated factors. Biomed Res 21.01.2019. [PubMed]
• Atefeh Soltanifar, Elham Pishbin, Negin Attaran Mashhadi, Mona Najaf Najafi, Maryam Siahtir (2018) Burnout among female emergency medicine physicians: A nationwide study Emerg Med Australas 2018; 30 :517-22. [PubMed]
• Bülent Erdur, Ahmet Ergin, Aykut Yüksel, İbrahim Türkçüer, Cüneyt Ayrık, Bora Boz (2015) Assessment of the relation of violence and burnout among physicians working in the emergency departments in Turkey. Ulus Travma Acil Cerrahi Derg-Turk J Trauma Emerg Surg 2015/5/21: 175–181. (Google Scholar | Medline)
• Bakker, E. Demerouti, M. Euwema Job resources buffer the impact of job demands on burnout J. Occup. Health Psychol., 10 (2005), pp. 170-180
• Boland LL, Kinzy TG, Myers RN, Fernstrom KM, Kamrud JW, Mink PJ, et al. Burnout and exposure to critical incidents in a cohort of emergency medical services workers from Minnesota. West J Emerg Med. 2018/9/19 pp.987–95. 148
• Bradham KM. Empathy and Burnout in Nurses [διατριβή] Chicago, IL: Faculty of Institute for Clinical Social Work 2008.
• Bernaldo-De-Quiros M., Piccini AT., Gomez MM., et al. Psychological consequences of aggression in pre-hospital emergency care: cross sectional survey. Int J Nurs Stud 2015; 52: 260–270. Google Scholar | Crossref | Medline
• Barello S., Palamenghi L., Graffigna G. Burnout and somatic symptoms among frontline healthcare professionals at the peak of the Italian COVID-19 pandemic. Psychiatry Res. 2020;290: 113129. [PMC free article] [PubMed] [Google Scholar]
• Crowe RP, Bower JK, Cash RE, Panchal AR, Rodriguez SA, Olivo-Marston SE. Association of burnout with workforce-reducing factors among EMS professionals. Prehosp. Emerg. Care 2018/2/22 pp 229–36
• Clegg J Occupational stress in nursing: a review of the literature. J Nurs. Manage. 9 (2001), pp. 101-106
• C. Kipping Stress in mental health nursing Int. J. Nurs. Stud., 37 (2000), pp. 207- 218 • C. Hooper, J. Craig, D. Janvrin, M. Wetsel, E. Reimels Compassion satisfaction, burnout, and compassion fatigue among emergency nurses compared with nurses in other selected inpatient specialties J. Emerg. Nurs, 36 (2010), pp. 420-427
• C. Potter To what extent do nurses and physicians working with emergency department experience burnout: a review of the literature Aust. Emerg. Nurs. J., 9 (2006), pp. 57-64
• D. Alexander & S. Klein Impact of accident and emergency work on mental health and emotional well-being Br. J. Psychiatry, 178 (2001), pp. 76-81
• D. Gates, G. Gillespie, and P. Succop Violence against nurses and its impact on stress and productivity Nurs. Econ., 29 (2011), pp. 59-67
• Dyrbye L.N., F.S. Massie, A. Eacker (2010) Relationship between burnout and professional conduct and attitudes among US medical students JAMA, 304 , pp. 1173-1180.
• De Simone S., Vargas M., Servillo G. Organizational strategies to reduce physician burnout: a systematic review and meta-analysis. Aging clinical and experimental research. 2019:1–12. [PubMed] [Google Scholar] 149
• Dimitriu MCT., Pantea-Stoian A., Smaranda AC., Nica AA., Carap AC., Constantin VD., et al. Burnout syndrome in Romanian medical residents in time of the COVID-19 pandemic. Med Hypotheses. 2020;144: 109972. [PMC free article] [PubMed] [Google Scholar]
• Freidson E (1972.) Harvard_business_review_για την ηγεσία σελ. 177-192
• Fessell D., Cherniss C. Coronavirus Disease 2019 (COVID-19) and Beyond: Micropractices for Burnout Prevention and Emotional Wellness. J Am Coll Radiol. 2020;17(6):746–8. [PMC free article] [PubMed] [Google Scholar]
• F. Ergun, N. Oran, C. Bender Quality of life of oncology nurses Cancer Nurs., 28 (2005), pp. 193-199
• Erdur B., Ergin A., Yuksel A. Assessment of the relation of violence and burnout among physicians working in the emergency departments in Turkey. Ulus Travma Acil Cerrahi Derg-Turk J Trauma Emerg Surg 2015; 21: 175–181.Google Scholar | Medline
• Freudenberger HJ (1986). The issues of staff burnout in therapeutic communities. J Psychoactive Drugs. Act 18 pp .247–251 • Goleman, D. (1995). Emotional Intelligence. NY: Bantman Books. • Goleman, D., Boyatzis, R., & McKee, A. (2002). Ο Νέος Ηγέτης- Η δύναμη της συναισθηματικής νοημοσύνης στη διοίκηση οργανισμών. Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα.
• Garcia-Izquierdo M., M. Rios-Risquez The relationship between psychosocial job stress and burnout in emergency department: an exploratory study Nurs. Outlook, 60 (2012), pp. 322-329
• Gormley MA., Crowe RP., Bentley MA. A national description of violence toward emergency medical services personnel. Prehosp Emergency Care 2016; 20: 439–447. doi: 10.3109/10903127.205.1128029 Google Scholar | Crossref | Medline
• Gronseth GS., Woodroffe LM., Getchius TS. Clinical practice guideline process manual. St Paul: MN: American Academy of Neurology; 2011. [Google Scholar] 150
• Hartzband P, Groopman J. (2020) Physician Burnout, Interrupted. N Engl J Med. Act 382(26) pp2485–7.
• Health Do (2000). An Organisation with a Memory: Report of an Expert Group on Learning from Adverse Events in the NHS Chaired by the Chief Medical Officer: The Stationery Office London.
• Hu D., Kong Y., Li W., Han Q., Zhang X., Zhu LX., et al. Frontline nurses’ burnout, anxiety, depression, and fear statuses and their associated factors during the COVID-19 outbreak in Wuhan, China: A large-scale cross-sectional study. EClinical Medicine. 2020;24:100424. [PMC free article] [PubMed] [Google Scholar]
• Houtman, W. Schaufeli, T. Taris Psychische Vermoeidheid en Werk Samson, Alphen a/d Rijn (2000)
• H. Hasselhorn, P. Tackenberg, B. Müller Working Conditions and Intent to Leave the Profession among Nursing Staff in Europe National Institute for Working Life, Stockholm (2003)
• Haslam N (2007). Humanizing medical practice: the role of empathy. Med J Aust. act187 pp 381–382.
• Hammer JS, Mathews JJ, Lyons JS, Johnson NJ. Occupational stress within the paramedic profession: An initial report of stress levels compared to hospital employees. Annals of emergency medicine. 1986;15(5):536–9. [PubMed] [Google Scholar]
• Infantino, JA Controlling violent patients. Emerg Med Serv 1984; 13: 23–26. Google Scholar | Medline
• Iacovides, K. Fountoulakis, C. Moysidou, C. Ierodiakonou Burnout in nursing staff: is there a relationship between depression and burnout Int. J. Psychiatry Med., 29 (1999), pp. 421-433
• Juliá-Sanchis R, Richart-Martínez M, García-Aracil N, José-Alcaide L, Piquer-Donat T, Castejón-de-la-Encina ME. Measuring the levels of burnout syndrome and empathy of Spanish emergency medical service professionals. Australas Emerg Care. 2019/9/22 pp.193–9 151
• James Kimo Takayesu, Edward A Ramoska, Ted R Clark, Bhakti Hansoti, Joseph Dougherty, Will Freeman, Kevin R Weaver, Yuchiao Chang, Eric Gross (2014) Factors associated with burnout during emergency medicine residency Acad Emerg Med 2014/9/21:1031–5. [PubMed]
• Jennifer A Taylor , Brittany Barnes , Andrea L Davis, Jasmine Wright, Shannon Widman, Michael LeVasseur. Expecting the unexpected: a mixed methods study of violence to EMS responders in an urban fire department. Am J Ind Med 2016; 59: 150–163. Google Scholar | Crossref | Medline | ISI
• Koritsas S., Boyle M., Coles J. Factors associated with workplace violence in paramedics. Prehosp Disaster Med 2009; 24: 417–421. Google Scholar | Crossref | Medline
• Kalemoglu M, Keskin O. Burnout syndrome at the emergency service. Scand J Trauma Resusc Emerg Med. 2006/4/14 pp.37–40. [Google Scholar]
• Kant, N. Jansen, L. Van Amelsfoort, D. Mohren, G. Swaen Burnout in de werkende bevolking? resultaten van de Maastrichtse Cohort Studie. (Burnout Among the Working Population. Results of the Maastricht Cohort Study) Gedrag en Organisatie, 17 (2004), pp. 5-17
• Klein G. (1996) The effect of acute stressors on decision making J. Driskell, E. Salas (Eds.), Stress and Human Performance, Psychology Press, London, pp. 49- 88 Applied Psychology Series
• T.S. Kristensen, M. Borritz, E. Villadsen, K.B. Christensen (2005) The Copenhagen burnout inventory: a new tool for the assessment of burnout Work Stress, 19 pp. 192-207
• Kannampallil TG., Goss CW., Evanoff BA., Strickland JR., McAlister R.P, Duncan J. Exposure to COVID-19 patients increases physician trainee stress and burnout. PLoS One. 2020;15(8): e0237301. [PMC free article] [PubMed] [Google Scholar]
• K. Lindblom, S. Linton, C. Fedeli, I. Bryngelsson Burnout in the working population: relations to psychological work factors Int. J. Behav. Med., 13 (2006), pp. 51-59 152
• L. Poghosyan, S. Clarke, M. Finlayson, L. Aiken Nurse burnout and quality of care: a cross-national investigation in six countries Res. Nurs. Health, 33 (2010), pp. 288-298
• L. Aiken, S. Clarke, D. Sloane, J. Sochalski, J. Silber Hospital nurse staffing and patient mortality, nurse burnout, and job satisfaction JAMA, 288 (2002), pp. 1987-1993
• L. Browning, C. Ryan, S. Thomas, M. Greenberg, S. Rolniak Nursing specialty and burnout Psychol. Health Med., 12 (2007), pp. 248-254
• L. Poghosyan, L. Aiken, D. Sloane Factor structure of the Maslach burnout inventory: an analysis of data from large scale cross-sectional surveys of nurses from eight countries Int. J. Nurs. Stud., 46 (2009), pp. 894-902
• Lamothe M, Boujut E, Zenasni F, Sultan S (2014). To be or not to be empathic: the combined role of empathic concern and perspective taking in understanding burnout in general practice. BMC Fam Pract. pp15:15.
• Lewis, E. Violence: outside the safety of the hospital. Health Soc Serv J 1978; 88: 1252–1253. (Google Scholar | Medline)
• D.S. Ludwig, J. Kabat-Zinn Mindfulness in medicine JAMA, 300 (11) (2008), pp. 1350-1352
• M. Borritz, R. Rugulies, K. Christensen, E. Villadsen, T.S Kristensen Burnout as a predictor of self-reported sickness absence among human service workers: prospective findings from three year follow up of the PUMA study Occup. Environ. Med., 63 (2006), pp. 98-106 • Maslach C. & M. Leiter Early predictors of job burnout and engagement J. Appl. Psychol., 93 (2008), pp. 498-512
• Maslach C. & Jackson SE (1981). The measurement of experienced burnout. J Organ Behav. Act 2 pp 99–113
• Mark G., & A. Smith Stress models: a review and suggested new direction J. Houdmont, S. Leka (Eds.), Occupational Health Psychology, Nottingham University Press, Nottingham (2008), pp. 111-144
• Mackintosh C Protecting the self: a descriptive qualitative exploration of how registred nurses cope with working in surgical areas Int. J. Nurs. Stud., 44 (2007), pp. 982-990 153
• M. Leiter, S. Gascòn, B. Martinez-Jarreta Making sense of work life: a structural model of burnout J. Appl. Soc. Psychol., 40 (2010), pp. 57-75 • M. Mealer, A. Shelton, B. Berg, B. Rothbaum, M. Moss Increased prevalence of post-traumatic stress disorder symptoms in critical care nurses Am. J. Respir. Crit. Care Med., 175 (2007), pp. 693-697
• McVicar Workplace stress in nursing: a literature review J. Adv. Nurs., 44 (2003), pp. 633-642
• Maunz S and Steyrer J. (2001) Burnout syndrome in nursing: etiology, complications, prevention Wien Klin Wochenschr. Act 113(7-8) pp296–300
• McGonagle, J. Barnes-Farell, L. Di Milia, F. Fischer, B. Hobbs, I. IskraGolec. Demands, resources, and work ability: a cross-national examination of health care workers Eur. J. Work Org. Psychol., 22 (2013), pp. 1-17
• E. Moustaka, & T. Constantinidis Sources and effects of work-related stress in nursing Health Sci. J., 4 (2010), pp. 210-216
• Moukarzel A, Michelet P, Durand AC, Sebbane M, Bourgeois S, Markarian T, Bompard C, Gentile S. (2019) Burnout syndrome among emergency department staff: Prevalence and associated factors. Biomed Res Int.
• M. Poncet, P. Toullic, L. Papazian, N. Kentish-Barnes, J. Timsit, F. Pochard, Burnout syndrome in critical care nursing staff Am. J. Respir. Crit. Care Med., 175 (2007), pp. 698-704
• Mock EF. , Wrenn KD. & Wright SW. Prospective field study of violence in emergency medical services calls. Ann Emerg Med 1998; 32: 33–36. (Google Scholar | Crossref | Medline | ISI)
• Nordberg, M. In harm’s way. Emerg Med Serv 1992; 21: 23–24, 26, 28, 29, 32, 38, 39. Google Scholar | Medline
• Nirel N, Goldwag R, Feigenberg Z, Abadi D, Halpern P. Stress (2008) work overload, burnout, and satisfaction among paramedics in Israel. Prehosp. Disaster Med. Act 23 pp537–46
• Organization WHO (2019). Burn-out an “occupational phenomenon”: International Classification of Diseases 2019. Available from: 154 https://www.who.int/mental_health/evidence/burn-out/en/ (προσβάσιμη 31/10/2021)
• Pfefferbaum B, North CS. Mental health, and the Covid-19 pandemic. New England Journal of Medicine. 2020 [Google Scholar]
• P. Perrewé, K. Zellars An examination of attributions and emotions in the transactional approach to the organizational stress process J. Org. Behav., 20 (1999), pp. 739-752
• PubMed, The Lancet (2019). Physician burnout: a global crisis. Lancet. 2019/07/13, 394:93. [PubMed] διαθέσιμο στο https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/31305255/
• Paola Ferri 1, Eleonora Guerra, Luigi Marcheselli, Laura Cunico, Rosaria Di Lorenzo Empathy and burnout: an analytic cross-sectional study among nurses and nursing students Acta Biomedica. 2015; 86:104–115. [ PubMed ]
• Pozzi C. Exposure of prehospital providers to violence and abuse. J Emerg Nurs 1998/2/24: 320–323. (Google Scholar | Crossref | Medline) • Pedersen, S (1998). Teacher burnout in America: A study of one public and twoprivate schools. The Norwegian University of science and technology.
• D. Reis, D. Xanthopoulou, I. Tsaousis Measuring job and academic burnout with the Oldenburg Burnout Inventory (OLBI): factorial invariance across samples and countries Burn Res, 2 (1) (2015), pp. 8-18
• R. Pisanti, M. Van der Doef, S. Maes, D. Lazzari, M. Bertini Job characteristics, organizational conditions, and well-being among Italian and Dutch nurses: a cross-national comparison Int. J. Nurs. Stud., 48 (2011), pp. 829- 837
• Stassen W, Van Nugteren B, Stein C. Burnout among advanced life support paramedics in Johannesburg, South Africa. Emerg. Med. J. 2013/5/30 pp.331–4.
• Smith, C. Brice, A. Collings, R. McNamara, V. Matthews Scale of Occupational Stress: A Further Analysis of the Impact of Demographic Factors and Type of Job HSE, London (2000)
• S. Wu, H. Li, X. Wang, S. Yang, H. Qiu A comparison of the effect of work stress on burnout and quality of life between female nurses and female doctors Arch. Environ. Occup. Health, 66 (2011), pp. 193-200 155
• S. Norlund, C. Reuterwall, J. Höög, B. Lindahl, U. Janlert, L. Slunga Brigander Burnout, working conditions and gender—results from the northern Sweden MONICA Study BMC Public Health, 10 (2010), pp. 326-331
• Squires, H.L. Aiken, K. Van den Heede, W. Sermeus, L. Bruyneel, R. Lindqvist, L. Schoonhoven, I. Stromseng, R. Busse, T. Brzostek, A. Ensio, M. Moreno-Casbas, A.M. Rafferty, M. Schubert, D. Zikos, A. Matthews A systematic survey instrument translation process for multi-country, comparative health workforce studies Int. J. Nurs. Stud., 50 (2013), pp. 264-273
• Sorour, M. El-Maksoud Relationship between musculoskeletal disorders, job demands, and burnout among emergency nurses Adv. Emerg. Nurs. J., 34 (2012), pp. 272-282 • Schwartz RJ. Benson L., Jacobs LM. The prevalence of occupational injuries in EMTs in New England. Prehosp Disaster Med 1993/7/ 8: 45–50. Google Scholar | Crossref | Medline
• Suserud BO., Blomquist M., Johansson I. Experiences of threats and violence in the Swedish ambulance service. Accid Emerg Nurs 2002; 10: 127–135. Google Scholar | Crossref | Medline
• Sterud T, Ekeberg O & Hem E. Health status in the ambulance services: a systematic review. BMC Health Serv Res 2006; 6: 82. Google Scholar | Crossref | Medline
• Sung C-W., Chen C-H., Fan C-Y., Su F-Y., Chang J-H., Hung C-C., et al. Burnout in Medical Staffs During a Coronavirus Disease (COVID-19) Pandemic. Available at SSRN. 3594567:2020. [Google Scholar]
• Sahin T., Aslaner H., Eker OO., Gokcek MB., Dogan M. Effect of COVID-19 pandemic on anxiety and burnout levels in emergency healthcare workers: a questionnaire study. 2020 [Google Scholar]
• M.T. Shiralkar, T.B. Harris, F.F. Eddins-Folensbee, J.H. Coverdale A systematic review of stress-management programs for medical students Acad Psychiatry, 37 (3) (2013), pp. 158-164
• Thyer L, Simpson P, Nugteren BV. Burnout in Australian paramedics. Int. Paramed. Pract. 2018/2/8: pp.48–55 156
• Tuesca-Molina R, Urdaneta M, Lafaurie M, Torres G, Serpa D. (2006) Burnout syndrome in nurses of the metropolitan area of Barranquilla. Salud Uninorte.
• Τhirioux B, Birault F, Jaafari N.(2016) Empathy is a protective factor of burnout in physicians: new neuro-phenomenological hypotheses regarding empathy and sympathy in care relationship. Front Psychol. 2016/7/7: 1–11. Article 763. [PMC Free article]
• Taleghani F, Ashouri E, Saburi M. Empathy, burnout, demographic variables and their relationships in oncology nurses. Iran J Nurs Midwifery Res. 2017
• Tintinalli JE. & McCoy M. Violent patients and the prehospital provider. Ann Emerg Med 1993; 22: 1276–1279. (Google Scholar | Crossref | Medline)
• T. Gelsema, M. Van der Doef, S. Maes, M. Janssen, S. Akerboom, C. Verhoeven A longitudinal study of job stress in the nursing profession: causes and consequences J. Nurs. Manage., 14 (2006), pp. 289-299
• Xin-Nan Song, Jian Shen, Wei Ling, Hai-Bin Ling, Yan-Mei Huang, MingHui Zhu, Xue-Zhi Hong, Ke-Ke Yang, Min Wang, Hai-Lu Zhao (2015) Sudden deaths among Chinese physicians. Chinese Med J 2015.5.09, 128:3251–3. [PubMed]
• Van E. der Ploeg, R. Kleber Ingrijpende gebeurtenissen op het werk en chronische stressoren Gedrag Organ., 14 (2001), pp. 142-151
• Van E. der Ploeg, R. Kleber Acute and chronic job stressores among ambulance personnel: predictors of health symptoms Occup. Environ. Med., 60 (2003), pp. i40-i46
• Vettor SM. & Kosinski FA. Work-stress burnout in emergency medical technicians and the use of early recollections. J Employ Counsel 2000; 37: 216– 228.
• W. Eriksen Practice area and work demands in nurses’ aides: a cross-sectional study BMJ Public Health, 6 (2006), p. 97 157
• W. Schaufeli, D. & Van Dierendonck A cautionary note about cross-national and clinical validity of cut-off points for the Maslach butnout inventory Psychol. Rep., 76 (1995), pp. 1083-1090
• Williams B, Boyle M, Fielder C (2015). Empathetic attitudes of undergraduate paramedic and nursing students towards four medical conditions: a three-year longitudinal study. Nurse Education Today. Act 35 pp14–18.
• J.M.G. Williams, J. Kabat-Zinn (2011) Mindfulness: diverse perspectives on its meaning, origins, and multiple applications at the intersection of science and dharma Contemp Buddhism, 12 (pp. 1-18)
• Wu Y., Wang J., Luo C., Hu S., Lin X., Anderson AE., et al. A Comparison of Burnout Frequency Among Oncology Physicians and Nurses Working on the Frontline and Usual Wards During the COVID-19 Epidemic in Wuhan, China. J Pain Symptom Manage. 2020; 60(1): e60–e5. [PMC free article] [PubMed] [Google Scholar] • Πηγή φωτογραφίας σελίδας 8 : ελεύθερη στο διαδίκτυο
ΕΡΓΑΣΙΑΚΗ ΕΞΟΥΘΕΝΩΣΗ ΣΤΗΝ ΕΠΕΙΓΟΥΣΑ ΠΡΟΝΟΣΟΚΟΜΕΙΑΚΗ ΦΡΟΝΤΙΔΑ ΥΓΕΙΑΣ (Μέρος Πρώτο)
ΕΡΓΑΣΙΑΚΗ ΕΞΟΥΘΕΝΩΣΗ ΣΤΗΝ ΕΠΕΙΓΟΥΣΑ ΠΡΟΝΟΣΟΚΟΜΕΙΑΚΗ ΦΡΟΝΤΙΔΑ ΥΓΕΙΑΣ (Μέρος Δεύτερο)
ΕΡΓΑΣΙΑΚΗ ΕΞΟΥΘΕΝΩΣΗ ΣΤΗΝ ΕΠΕΙΓΟΥΣΑ ΠΡΟΝΟΣΟΚΟΜΕΙΑΚΗ ΦΡΟΝΤΙΔΑ ΥΓΕΙΑΣ (Μέρος Τρίτο)
ΕΡΓΑΣΙΑΚΗ ΕΞΟΥΘΕΝΩΣΗ ΣΤΗΝ ΕΠΕΙΓΟΥΣΑ ΠΡΟΝΟΣΟΚΟΜΕΙΑΚΗ ΦΡΟΝΤΙΔΑ ΥΓΕΙΑΣ (Μέρος Τέταρτο)
ΕΡΓΑΣΙΑΚΗ ΕΞΟΥΘΕΝΩΣΗ ΣΤΗΝ ΕΠΕΙΓΟΥΣΑ ΠΡΟΝΟΣΟΚΟΜΕΙΑΚΗ ΦΡΟΝΤΙΔΑ ΥΓΕΙΑΣ (Μέρος Πέμπτο)
ΕΡΓΑΣΙΑΚΗ ΕΞΟΥΘΕΝΩΣΗ ΣΤΗΝ ΕΠΕΙΓΟΥΣΑ ΠΡΟΝΟΣΟΚΟΜΕΙΑΚΗ ΦΡΟΝΤΙΔΑ ΥΓΕΙΑΣ (Μέρος Έκτο)
ΕΡΓΑΣΙΑΚΗ ΕΞΟΥΘΕΝΩΣΗ ΣΤΗΝ ΕΠΕΙΓΟΥΣΑ ΠΡΟΝΟΣΟΚΟΜΕΙΑΚΗ ΦΡΟΝΤΙΔΑ ΥΓΕΙΑΣ (Μέρος Έβδομο)
ΕΡΓΑΣΙΑΚΗ ΕΞΟΥΘΕΝΩΣΗ ΣΤΗΝ ΕΠΕΙΓΟΥΣΑ ΠΡΟΝΟΣΟΚΟΜΕΙΑΚΗ ΦΡΟΝΤΙΔΑ ΥΓΕΙΑΣ (Μέρος Όγδοο)
ΕΡΓΑΣΙΑΚΗ ΕΞΟΥΘΕΝΩΣΗ ΣΤΗΝ ΕΠΕΙΓΟΥΣΑ ΠΡΟΝΟΣΟΚΟΜΕΙΑΚΗ ΦΡΟΝΤΙΔΑ ΥΓΕΙΑΣ (Μέρος Ένατο)
ΕΡΓΑΣΙΑΚΗ ΕΞΟΥΘΕΝΩΣΗ ΣΤΗΝ ΕΠΕΙΓΟΥΣΑ ΠΡΟΝΟΣΟΚΟΜΕΙΑΚΗ ΦΡΟΝΤΙΔΑ ΥΓΕΙΑΣ
ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΗ ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ
ΖΥΓΟΥΡΗΣ Κ. ΓΕΩΡΓΙΟΣ
ΑΘΗΝΑ 2022
ΔΙΑΣΩΣΤΕΣ ΡΟΔΟΥ
