Κεφάλαιο 3 3.1
Η επείγουσα προ-νοσοκομειακή φροντίδα
Το προσωπικό, τα οχήματα με τον εξοπλισμό και οι εγκαταστάσεις αποτελούν ένα σύστημα φροντίδας που δρα σε επείγοντα περιστατικά όπως είναι οι τραυματισμοί και οι αιφνίδιες παθήσεις. Η επείγουσα φροντίδα παρέχεται κυρίως στο σημείο του συμβάντος και κατά τη διακομιδή των ασθενών στο νοσοκομείο. Σε κάποια συστήματα υγείας ανά τον κόσμο, η φροντίδα των ασθενών παρέχεται εντός των νοσοκομείων κατά την παραμονή τους στα ΤΕΠ.
Η διαφορά ανάμεσα στα συστήματα φροντίδας υγείας όσον αφορά στις ιατρικές πράξεις στις οποίες θα προβούν οι παραϊατρικοί διασώστες επειγόντων, έχει να κάνει με το επίπεδο εκπαίδευσης και τις δεξιότητες που αποκτούν οι εργαζόμενοι, καθώς και το καθηκοντολόγιο που τους επιτρέπει νομοθετημένα να ασκούν τις ιατρικές και διασωστικές πράξεις που έχουν διδαχθεί.
Όλες οι ενέργειες που γίνονται στο εξωνοσοκομειακό χώρο, στο σημείο του συμβάντος, απαιτούν γνώση και ικανότητες για τη διάγνωση και τη διάσωση του ασθενή και επιπλέον τη σωστή μεταφορά του χωρίς να βλάψουν περαιτέρω την υγεία του. (Spaiteetc 1995)
3.2 Το Σύστημα Υγείας στο διεθνές περιβάλλον
Σύστημα Υγείας είναι η οργάνωση και η διάθεση πόρων στην υγεία με σκοπό την βελτίωση της. Τα συστήματα υγείας μπορούν να οργανωθούν σε διάφορα επίπεδα. Αρχίζουν από την πρωτοβάθμια και επεκτείνονται έως την τριτοβάθμια φροντίδα υγείας που είναι η ενδονοσοκομειακή φροντίδα.
Η προ- νοσοκομειακή φροντίδα συναντιέται κυρίως στο πρωτοβάθμιο επίπεδο. Κατά τον ΠΟΥ οι υπηρεσίες EMS περιλαμβάνουν μόνο τη φροντίδα σταθεροποίησης ζωτικών λειτουργιών στον τόπο του συμβάντος ενός ασθενή, μέσα από την επείγουσα ιατρική που παρέχουν οι εργαζόμενοι των ασθενοφόρων και τη διακομιδή αυτού στο κατάλληλο νοσοκομείο.
Τα κράτη παρέχουν διαφορετικό επίπεδο γνώσεων και εξειδίκευση στους εργαζομένους των επειγόντων. Αναφερόμενοι στην Αμερική σαν παράδειγμα, έχουμε να επισημάνουμε ότι μέσα από έρευνες που έχουν διεξαχθεί, διαπιστώθηκε ότι οι καλά πιστοποιημένοι διασώστες που παρέχουν υψηλού επιπέδου φροντίδα μειώνουν κατά πολύ τις σωματικές βλάβες και προλαμβάνουν χρόνιες αναπηρίες με απώτερο σκοπό τη μείωση του κόστους θεραπείας και αποκατάστασης στους ασθενείς με αποτέλεσμα την αύξηση της ποιότητας στην υγεία στον γενικό πληθυσμό της. (PHTLS, 2017)
3.3 Το σύστημα υγείας στην Ελλάδα
Τα συστήματα υγείας διακρίνονται σε τρεις κατηγορίες. Τα εθνικά, τα μικτά και τα φιλελεύθερα .Τα πιο συνηθισμένα είναι τα μικτά. Ο συνδυασμός δηλαδή του ιδιωτικού και του δημόσιου φορέα όπου καλύπτεται το κόστος υπηρεσιών υγείας με την κοινωνική ασφάλιση. Η Ελλάδα και κυρίως η Ευρώπη χρησιμοποιεί τα μικτά συστήματα. Η χρηματοδότηση γίνεται μέσω της φορολογίας και των ασφαλιστικών κρατήσεων. Το ΕΣΥ δημιουργήθηκε το 1983 σαν μια μεταρρύθμιση που ήταν υποχρέωση της Ελλάδας για την ένταξη της στην τότε ΕΟΚ. ( Θεοδώρου κ.α. 2001)
Το σύστημα υγείας συμβάλλει στην κάλυψη μεγάλου ποσοστού του πληθυσμού αλλά αντιμετωπίζει προβλήματα ως προς την κάλυψη των ορεινών γεωγραφικών περιοχών και της νησιώτικης Ελλάδας. Επιπρόσθετα, ενώ καταβάλλει προσπάθεια να παρέχει ισότιμες παροχές υγείας, αντιμετωπίζει προβλήματα στις οικονομικές ανισότητες και κυρίως στους χρόνια πάσχοντες οι οποίοι είναι άποροι. Ένα άλλο πρόβλημα είναι η χαμηλή ανάπτυξη στην πρωτοβάθμια υγεία και η αργή ανάπτυξη στο ιατρονοσηλευτικό προσωπικό. (Σουλιώτης, Κ. 2000)
3.4 Το Ε.Σ.Υ και η σύνδεσή του με τους εργαζόμενους
Στα Ελληνικά Δημόσια Νοσοκομεία και τους οργανισμούς όπως είναι το ΕΚΑΒ το φαινόμενο της έλλειψης οργάνωσης, της μη αποτελεσματικής διαχείρισης και της αποχής 50 της αξιολόγησης από την παραγωγικότητα και την απόδοση των εργαζομένων, είναι αρκετά συχνό και παρατηρείται έντονα. (Bellou, 2010)
Πολύ σημαντικό παράγοντα σε όλα αυτά έχει η συχνή πολιτική παρέμβαση στους δημόσιους οργανισμούς που δημιουργεί διακρίσεις πολιτικής φύσεως ανάμεσα στους εργαζόμενους. Επιπλέον οι διοικήσεις των οργανισμών χρειάζεται να σταματήσουν να αλλάζουν με τη συχνότητα που αλλάζει η πολιτική ηγεσία του υπουργείου, αφήνοντας ανεκπλήρωτα τα χρονοδιαγράμματα και τους στόχους που έχουν χαράξει όταν ανέλαβαν καθήκοντα μάνατζερ.
Σύμφωνα με το Σύνταγμα της Ελλάδος, το Ε.Σ.Υ προσφέρει ελάχιστη ως μηδαμινή παροχή κινήτρων στους επαγγελματίες υγείας, ώστε να βελτιωθούν οι δυνατότητές τους και η επαγγελματική τους ανέλιξη. (Μακρής κ.α., 2011)
Η διαχείριση των ανθρώπινων πόρων στα Δημόσια ελληνικά Νοσοκομεία και οργανισμούς, γίνεται με συγκεντρωτικό τρόπο. Η στελέχωση από προσωπικό γίνεται από το Ανώτατο Συμβούλιο Επιλογής Προσωπικού (ΑΣΕΠ) και η μισθολογική και βαθμολογική εξέλιξη του εργαζόμενου εξαρτάται από συγκεκριμένο θεσμικό πλαίσιο, χωρίς να προσμετρείται η επαγγελματική προϋπηρεσία του ιδιωτικού τομέα. (Bondur, 2002)
3.5 Τα θεωρητικά μοντέλα προσέγγισης ασθενών Scoop and Run VS Stay and Play
Έχουν αναπτυχθεί δυο μοντέλα προσέγγισης ασθενών το Scoop and Run που έχει να κάνει με το να μαζέψεις (παραλάβεις/διακομίσεις) τον ασθενή από το σημείο του συμβάντος και να το διακομίσεις άμεσα στο κατάλληλο και πλησιέστερο νοσοκομείο. Η λογική αυτού του μοντέλου έχει να κάνει με την «χρυσή ώρα» που πλέον λέγεται χρυσή περίοδος και απευθύνεται σε ασθενείς με τραυματισμούς και μεγάλες αιμορραγίες.
Οι Πολιτείες των ΗΠΑ και η Αγγλία χρησιμοποιούν συνήθως αυτήν την προσέγγιση ασθενών.
Το Stay and Play αναφέρεται στο ότι οι διασώστες μένουν στο σημείο συμβάντος και κάνουν ενέργειες διάσωσης χωρίς να βιάζονται να παραλάβουν έναν ασταθή αιμοδυναμικά ασθενή. Οι χώρες που το χρησιμοποιούν κυρίως είναι η Γαλλία και η Γερμανία και έχει να κάνει με την εξειδίκευση που έχει το προσωπικό που απαρτίζει το πλήρωμα των ασθενοφόρων. Συνήθως τέτοια ασθενοφόρα δεν απαρτίζονται μόνο από διασώστες αλλά από και ιατρούς, ακόμα και νοσηλευτές τριτοβάθμιας εκπαίδευσης. (PHTLS 2020)
3.6 Η προνοσοκομειακή φροντίδα στην Ελλάδα
Ο κύριος επίσημος φορέας που προσφέρει υπηρεσίες επείγουσας προνοσοκομειακής φροντίδας στην Ελλάδα είναι το Εθνικό Κέντρο Άμεσης Βοήθειας (ΕΚΑΒ). Ιδρύθηκε τη δεκαετία του ΄80 και συγκεκριμένα με το Ν.1579/85. Ως κέντρο αποφάσεων έχει την Αθήνα και εποπτεύεται από το Υπουργείο Υγείας. Είναι οργανισμός με τη μορφή του Νομικού Προσώπου Δημοσίου Δικαίου (ΝΠΔΔ) και τα έξοδα λειτουργίας του καλύπτονται από τον δημόσιο προϋπολογισμό.
Το 2019, ο οργανισμός ενσωμάτωσε στη δομή του το ΕΚΕΠΥ και το ΕΣΚΕ και μετονομαστήκαν ΚΕΠΥ-ΕΚΑΒ και ΕΣΚΕ-ΕΚΑΒ που σκοπός τους είναι ο έλεγχος και ο συντονισμός όλων των φορέων ιδιωτικών και δημοσίων που αφορούν όχι μόνο στην προ-νοσοκομειακή διαχείριση αλλά και στη νοσοκομειακή, ειδικά σε έκτακτες περιπτώσεις και περιόδους υγειονομικών κρίσεων όπως η πανδημία Sars-Covid19.
Το 2019 με το Ν.4633/19 νομοθετήθηκε και ο σκοπός του οργανισμού που είναι: «ο συντονισμός της παροχής σε έκτακτες περιπτώσεις άμεσης βοήθειας και επείγουσας ιατρικής φροντίδας στους πολίτες και η μεταφορά των πολιτών αυτών σε μονάδες παροχής υπηρεσιών υγείας, ο συντονισμός της νοσοκομειακής και προ- νοσοκομειακής φροντίδας σε καταστάσεις εκτάκτων αναγκών και κρίσεων και η παρακολούθηση και ο συντονισμός των συστημάτων εφημερίας των νοσοκομείων του Ε.Σ.Υ.».
3.7 Η δομή του ΕΚΑΒ
Το ΕΚΑΒ είναι αναπτυγμένο σε 12 παραρτήματα στην επικράτεια και κάθε παράρτημα απαρτίζεται από μικρότερους τομείς, στο σύνολο τους 130 . Ο οργανισμός ως ανώτερο όργανο διοίκησης έχει διοικητικό συμβούλιο και ανώτερο στέλεχος διοίκησης είναι ο πρόεδρος του ΔΣ. Ο πρόεδρος και τα μέλη του συμβουλίου έχουν τετραετή θητεία. Εντός του ΕΚΑΒ υπάρχουν και θεσμοθετημένα όργανα τα οποία βοηθούν σε περαιτέρω δράσεις του φορέα.
Ονομαστικά τα όργανα που λειτουργούν εντός ΕΚΑΒ είναι η Ομάδα Διαχείρισης Κρίσεως ( ΟΔΙΚ), η Επιτροπή Οδικής Ασφάλειας, ο Τομέας Πρόληψης Ατυχημάτων, το Επιστημονικό Συμβούλιο, η Εκπαιδευτική Επιτροπή, το Συντονιστικό Όργανο.
3.8 Μέσα και υπηρεσίες του ΕΚΑΒ
Τα ασθενοφόρα που απαρτίζουν το στόλο του ΕΚΑΒ είναι περίπου 760, χωρίζονται σε ασθενοφόρα επειγόντων και διακομιδών και σε ιατρικές κινητές μονάδες που χρησιμοποιούνται είτε σαν διακομιδές μεταξύ ΜΕΘ των νοσοκομείων είτε όταν στο πλήρωμα υπάρχει και ιατρός χρησιμοποιείται σαν επείγουσα προ-νοσοκομειακή ιατρική.
Στη δύναμη των μέσων διακομιδής θα πρέπει να προστεθούν και τα εναέρια μέσα, που είναι αεροπλάνα μικρού μήκους (2), ελικόπτερα (2) και σε αυξημένες ανάγκες ή σε ακραίες καιρικές συνθήκες υπάρχει συνεργασία με τις ένοπλες δυνάμεις όπου παρέχουν στρατιωτικά αεροσκάφη παντός καιρού και μεγάλης χωρητικότητας ασθενών.
Στο επιχειρησιακό κομμάτι για αντιμετώπιση επειγόντων περιστατικών υπάρχουν μέσα που προσφέρουν άμεσες πρώτες βοήθειες .
Αυτά είναι οι μοτοσικλέτες ταχείας ανταπόκρισης ( 25) οι οποίες απαρτίζονται από έναν πιστοποιημένο διασώστη και τα οχήματα μικρού όγκου (5) που το πλήρωμά του είναι ένας ιατρός και ένας διασώστης. Σε μεγάλες καταστροφές πχ σεισμοί ενεργοποιείται μια επίλεκτη εθελοντική ομάδα η οποία ονομάζεται ΕΤΙΚ (Ειδικό Τμήμα Ιατρικών Καταστροφών) σε αυτό παίρνουν μέρος τα οχήματα του ΕΤΙΚ (15) και τα κινητά συντονιστικά κέντρα (2 οχήματα ανά την επικράτεια) που έχουν αυτονομία σε ηλεκτρικό ρεύμα καθώς και δορυφορική τηλεφωνική λήψη.
Στο σημείο του συμβάντων σε μαζικές απώλειες υγείας στήνεται μια μεγάλη σκηνή που λειτουργεί ως έκτακτο νοσοκομείο και βοηθάει σε παροχή πρώτων βοηθειών καθώς και στη διαλογή των ασθενών (triage). Αρκετά ασθενοφόρα επίσης έχουν παραχωρηθεί σε διάφορες ΥΠΕ και χρησιμοποιούνται για ενδονοσοκομειακές μεταφορές και δευτερογενείς διακομιδές από νοσοκομεία και Κέντρα Υγείας.
Από το 2020, λειτουργούν και τα πλωτά μέσα διακομιδών (3 πλωτά μέχρι σήμερα, με ενίσχυση στο προσεχές μέλλον με 2 επιπλέον) σε συνεργασία του ΕΚΑΒ και του λιμενικού σώματος, βασισμένο στα πρότυπα λειτουργίας των αεριοδιακομιδών.
Κύριος βραχίονας του ΕΚΑΒ είναι και το Συντονιστικό Κέντρο όπου λειτουργεί όλες τις ήμερες του χρόνου και όλες τις ώρες της ημέρας. Σκοπός του είναι να αξιολογεί τις κλήσεις, να δίνει τηλεφωνικές οδηγίες για πρώτες βοήθειες και να συντονίζει με τον καλύτερο τρόπο τα μέσα που έχει ώστε να φτάσουν οι υπηρεσίες υγείας του οργανισμού στον ενδιαφερόμενο άμεσα. Σε μαζικές καταστροφές, ενεργοποιεί πρωτοκόλλα τα οποία προβλέπουν την εμπλοκή και άλλων φορέων όπως η πυροσβεστική και η πολιτική προστασία.
Στις προσφερόμενες υπηρεσίες είναι και η υγειονομική κάλυψη που παρέχει το ΕΚΑΒ στο μεγαλύτερο αεροδρόμιο της χώρας, το Ελευθέριος Βενιζέλος . Από το 2001 υπάρχει σύμβαση συνεργασίας όπου το προσωπικό του ΕΚΑΒ καλύπτει υγειονομικά το αεροδρόμιο όχι μόνο με μέσα διακομιδής αλλά και με ιατρεία ΤΕΠ εντός του αεροδρομίου όπου οι ιατροί και οι νοσηλευτές που το στελεχώνουν είναι από το προσωπικό του ΕΚΑΒ.
3.8.1 Η δύναμη ασθενοφόρων στην Αττική
Η Αττική έχει πληθυσμό εγγεγραμμένο σύμφωνα με την τελευταία απογραφή του 2011 περίπου στα 3,7 εκατομμύρια άτομα. Η δύναμη ασθενοφόρων είναι στην πρωινή βάρδια περίπου 50 οχήματα, το απόγευμα γύρω στα 55 και τη νύχτα κοντά στα 30. Οι ΚΙΜ είναι από 8 σε πρωινή και απογευματινή βάρδια και 6 στην νυχτερινή βάρδια.
Το πρωί και το απόγευμα επιχειρούν και τα ασθενοφόρα χρόνιων παθήσεων (8 περίπου στον αριθμό), που διακομίζουν χρόνιους ασθενείς για επανεξέταση ή αιμοκάθαρση, και εξυπηρετούν εξιτήρια από νοσοκομεία για την οικία του ασθενή όταν αυτός δεν μπορεί να μεταβεί με άλλο μέσον λόγω κινητικού κολλήματος. Το πρωί και το απόγευμα συμβάλουν και οι μοτοσυκλέτες ταχείας ανταπόκρισης, και αυτές 8 σχεδόν σε κάθε βάρδια. Οι πληροφορίες είναι από το site του ΕΚΑΒ και αναφέρονται για το διάστημα μέχρι και 6/5/20, είναι υπολογισμένες κατά μέσο όρο (ΕΚΑΒ 2021 πρόσβαση 9/10/21).
Από τα παραπάνω αναγραφόμενα αντιλαμβανόμαστε ότι η αναλογία ασθενοφόρων και πληθυσμού είναι δυσανάλογη, ειδικά εάν αναλογιστούμε τα διεθνή και ευρωπαϊκά στάνταρ των αναπτυγμένων χωρών. Ο πληθυσμός στην Αττική ύστερα και από τις μεταναστευτικές ροές λόγω της προσφυγικής κρίσης αλλά και το άνοιγμα του τουρισμού είναι κατά πολύ αυξανόμενος, με προβλέψεις να αγγίζουν τα 4,5 εκατομμύρια.
Έτσι ενώ ο πληθυσμός αυξάνεται, η δύναμη των ασθενοφόρων μειώνεται, πρώτον λόγω του γερασμένου στόλου που εξαιτίας των αρκετών χιλιόμετρων δημιουργεί ασύμφορες και χρονοβόρες βλάβες και δεύτερον, λόγω ελλείψεως εργατικού πιστοποιημένου προσωπικού.
Ενδεικτικά να επισημαίνουμε ότι και σε άλλα παραρτήματα τα προβλήματα με την στελέχωση ασθενοφόρων είναι αρνητικά. Για παράδειγμα, υπάρχουν νησιά ολόκληρα στα οποία επιχειρεί ένα μόνο ασθενοφόρο όπως πχ η Σάμος, η Μύκονος κ.α.
3.9 Ο εξοπλισμός των μέσων διακομιδής
Ο εξοπλισμός που έχουν τα ασθενοφόρα για την ασφαλή αντιμετώπιση των περιστατικών περιλαμβάνει ενδεικτικά (ΕΚΑΒ, 2021):
• Πιεσόμετρο
• Αναπνευστήρα*
• Ηλεκτροκαρδιογράφο* – Απινιδωτή
• Παλμικό οξύμετρο & θερμόμετρο
• Φορείο – Φαράσι (Scoop-strecher)
• Στρώμα πολυτραυματία
• Γιλέκο απεγκλωβισμού*
• Αερονάρθηκες
• Κηδεμόνα κεφαλής (αυχενικό κολλάρο)
• Συσκευή αναρρόφησης (σταθερή και φορητή)
• Μάσκα τύπου ambu
• Φορητό στηθοσκόπιο
• Λαρυγγοσκόπιο με τρεις λάμες* • Glucotest – Σακχαρόμετρο
• Ισοθερμική κουβέρτα
• Φαρμακευτικό εξοπλισμό.
Ο εξοπλισμός με αστερίσκο (*) βρίσκεται μόνο στις κινητές ιατρικές μονάδες (ΚΙΜ) Οι ενέργειες και η παροχή εξειδικευμένης προνοσοκομειακής φροντίδας σε τραυματίες και ασθενείς που βρίσκονται σε απειλητική για τη ζωή τους κατάσταση, είναι ουσιαστικές και άμεσες από τους διασώστες.
Μερικές σημαντικές από τις ενέργειες αυτές είναι:
• Υποστήριξη αεραγωγού με ακινητοποίηση της αυχενικής μοίρας της σπονδυλικής στήλης.
• Διατήρηση και υποστήριξη αναπνοής με χορήγηση οξυγόνου, διασωλήνωση*, κρικοθυροειδοτομή*, χρήση αναπνευστικών συσκευών
• Βασική και Εξειδικευμένη ΚΑΡΠΑ – Απινίδωση – Βηματοδότηση*
• Έλεγχος εξωτερικής αιμορραγίας, αξιολόγηση και δυνατότητα συρραφής τραυμάτων*
• Διατήρηση κυκλοφορίας με ενδοφλέβια χορήγηση υγρών και φαρμάκων (μόνο με εντολή ιατρού η χορήγηση φαρμάκων)
• Αξιολόγηση και ακινητοποίηση ανοικτών και κλειστών κακώσεων και καταγμάτων άκρων και σπονδυλικής στήλης με χρήση των συσκευών ακινητοποίησης
• Αντιμετώπιση θερμικών και χημικών εγκαυμάτων
• Αντιμετώπιση δηλητηριάσεων, χρήση ναρκωτικών και άλλων ουσιών
• Διάγνωση και αντιμετώπιση επιληπτικών κρίσεων, υπογλυκαιμίας, οξέος πνευμονικού οιδήματος, οξέος εμφράγματος μυοκαρδίου και πολλών άλλων απειλητικών για τη ζωή καταστάσεων
• Αντιμετώπιση επειγόντων μαιευτικών (τοκετός, κ.α.), νεογνολογικών και παιδιατρικών περιστατικών
• Εκτίμηση, αξιολόγηση, ακινητοποίηση και ασφαλή διακομιδή του πολυτραυματία.
Οι πράξεις που είναι με αστερίσκο (*) διδάσκονται αλλά απαγορεύεται να γίνουν στην Ελλάδα λόγω του νομικού πλαισίου που διέπει την ειδικότητα του διασώστη. (ΕΚΑΒ, 2021)
Οι μοτοσυκλέτες χρησιμοποιούνται διεθνώς, από όλα τα σύγχρονα Συστήματα Ιατρικών Επειγόντων, για την αντιμετώπιση των κυκλοφορικών συνθηκών στα κέντρα των σύγχρονων μεγαλουπόλεων, καθώς και την ταχεία ανταπόκριση σε κρίσιμα περιστατικά, στον προβλεπόμενο χρόνο κάτω των 5 λεπτών. Ο αναβάτης – μοτοσικλετιστής είναι πιστοποιημένος διασώστης με επιπλέον παρακολούθηση σεμιναρίων καρδιοαναπνευστικής αναζωογόνησης, βασικής και εξειδικευμένης (BLS&ILS), καθώς και σεμιναρίων για την αντιμετώπιση πολυτραυματία (PHTLS)
O ρόλος των μοτοσικλετιστών είναι:
• Ταχεία ανταπόκριση, σε κρίσιμα συμβάντα, ιδίως καρδιολογικά, με αποτέλεσμα την επιτυχή ανάταξη περισσότερων ανακοπών
• Υποστήριξη σε ασθενοφόρο, ιδίως σε περιπτώσεις ατυχημάτων με πολλά θύματα
• Αποσαφήνιση κλήσεων για μεταφορά ασθενούς, με αποτέλεσμα την κατακόρυφη αύξηση της διαθεσιμότητας των ασθενοφόρων, τα οποία πλέον μπορούν να απασχολούνται εκεί που πραγματικά υπάρχει ανάγκη
• Κάλυψη ειδικών συμβάντων τα οποία απασχολούσαν για πολύ χρόνο ασθενοφόρα, όπως απειλές αυτοκτονίας ή φωτιές με πιθανά θύματα
• Κάλυψη θυμάτων διαδηλώσεων, συμβάντα στα οποία δεν μπορούσαν με ευκολία να προσεγγίσουν τα ασθενοφόρα
• Κάλυψη αθλητικών εκδηλώσεων, λόγω της δυνατότητας κίνησης μέσα στο πλήθος (ΕΚΑΒ, 2021).
Ο εξοπλισμός της μοτοσυκλέτας περιλαμβάνει:
• Διαγνωστικό monitor 12 απαγωγών με δυνατότητα αποστολής του καρδιογραφήματος στο ιατρό του κέντρου ασύρματα ως τηλεϊατρική.
• Παλμικό οξύμετρο, πιεσόμετρο, στηθοσκόπιο, σακχαρόμετρο, φορητή αναρρόφηση
• Πλήρες σετ αεραγωγού, με ασκό ενηλίκων, παιδιών, με στοματοφαρυγγικούς αεραγωγούς και λαρυγγικές μάσκες όλων των μεγεθών
• Σετ τραύματος, εγκαυμάτων, τοκετού
• Σετ φλεβοκέντησης με αντίστοιχους ορούς
• Αερονάρθηκες, αυχενικά κολάρα
• Φιάλη Ο2, με μάσκες χορήγησης
Στις αρμοδιότητες των Διασωστών του ΕΚΑΒ είναι η μεταφορά προώρων και νεογνών που χρήζουν επείγουσας φροντίδας, από υγειονομικούς σχηματισμούς της ελληνικής περιφέρειας προς εξειδικευμένα κέντρα νοσηλείας νεογνών.
Το ΕΚΑΒ πραγματοποιεί και μεταφορές νεογνών όταν είναι ακόμη στη μήτρα της μητέρας τους (μεταφορά inutero), εξασφαλίζοντας ασφαλείς συνθήκες στη μητέρα και το νεογνό. (ΕΚΑΒ, 2021)
Σε ειδικές καταστάσεις, όπως Μαζικές Απώλειες Υγείας από Τρομοκρατικές Ενέργειες με Όπλα Μαζικής Καταστροφής, Φυσική Μαζική Καταστροφή, Μαζικό Συμβάν που αφορά στη Δημόσια Υγεία, Τεχνολογική Μαζική Καταστροφή, ενεργοποιείται το Ειδικό Τμήμα Ιατρικής Καταστροφών (ΕΤΙΚ).
Τα οχήματα της ΕΤΙΚ απαρτίζονται από το συντονιστικό κινητό κέντρο με δορυφορική λήψη. Πρόκειται για οχήματα που φέρουν εξοπλισμό για μαζική μεταφορά ασθενών καθώς και υποστήριξη σε υπαίθριο χώρο με στήσιμο σκηνής, που λειτουργεί ως τμήμα επειγόντων, διαλογής ή βραχείας νοσηλείας. ( ΕΚΑΒ 2021)
3.10 Το προσωπικό του ΕΚΑΒ
Ο κύριος πυλώνας του ΕΚΑΒ είναι οι διασώστες – πληρώματα ασθενοφόρων οι οποίοι είναι πτυχιούχοι διασώστες της σχόλης των ΙΕΚ με τίτλο «διασώστης πλήρωμα ασθενοφόρου» . Ανήκουν στη μεταδευτεροβάθμια εκπαίδευση και τα καθήκοντά τους καλύπτονται από το 2007 με προεδρικό διάταγμα. Τον οργανισμό τον απαρτίζουν και διοικητικά στελέχη για τις οικονομικές και διοικητικές υπηρεσίες, καθώς ιατροί και νοσηλευτές.
Οι νοσηλευτές στο οργανόγραμμα του ΕΚΑΒ έχουν κυρίως καθήκοντα διοικητικά, ενώ νοσηλευτική υποστήριξη και εργασία παρέχουν στο ιατρείο του αερολιμένος Αθηνών «Ελ. Βενιζέλος».
Οι Ιατροί έχουν την ευθύνη της διαχείρισης των ΜΕΘ καθώς και την υποστήριξη και τις ιατρικές συμβουλές μέσω τηλεφώνου στα πληρώματα και στους πολίτες. Οι ιατροί επίσης στελεχώνουν τις κινητές μονάδες, τα εναέρια μέσα, τα πλωτά και τα οχήματα μικρού όγκου. Υπάρχει τεχνικό τμήμα για συντήρηση των εγκαταστάσεων και των οχημάτων, τμήμα πληροφορικής και συντήρηση δικτύων και ασυρμάτων. (Καρούτσου και συν 2007)
Ο αριθμός όλων των εργαζομένων στο ΕΚΑΒ για όλη την Ελλάδα μέχρι και το Σεπτέμβριο του 2021 είναι 4950 (ιατροί, διασώστες, νοσηλευτές, διοικητικοί και τεχνικοί) (ΚΕΠΥ-ΕΚΑΒ, 2021)
3.11 Ο ρόλος του διασώστη στην Ελλάδα
Η εκπαίδευση των διασωστών στην Ελλάδα είναι δυο χρόνια και ένα επιπλέον εξάμηνο πρακτικής άσκησης. Μια ειδικότητα σχετικά νέα για την Ελλάδα διότι το ΙΕΚ που παρέχει αυτό τον τίτλο σπουδών ξεκίνησε τη λειτουργία του το 2001.
Σωματεία και εργαζόμενοι στην εκπαίδευση προσπαθούν όλα αυτά τα χρόνια για αναβάθμιση της σχόλης στην τριτοβάθμια εκπαίδευση, με σκοπό την περισσότερη εξειδίκευση και αρτιότερη διαχείριση ενεργειών για να παρακολουθήσουν τις αυξημένες ανάγκες και την ποιότητα των υπηρεσιών που επιτάσσει η σύγχρονη κοινωνία.
Τα καθήκοντα τους θεσμοθετήθηκαν το 2007 με το προεδρικό διάταγμα 62 (ΦΕΚ 70Α/2007) και η άδεια ασκήσεως επαγγέλματος καθορίσθηκε το 2015.
Στους κόλπους του ΕΚΑΒ όμως απασχολούνται και εργαζόμενοι εκτός της βασικής εκπαίδευσης και χωρίς άδεια ασκήσεως επαγγέλματος. Αυτή η μερίδα εργαζομένων η οποία μεταφέρθηκε στο ΕΚΑΒ λόγω μνημονικών υποχρεώσεων από άλλους οργανισμούς προϋπήρχε της λειτουργίας της σχόλης και της θεσμοθέτησης της ονομασίας του επαγγέλματος.
Κατά κανόνα κάνουν χρέη οδηγού, όμως λόγω ελλείψεως προσωπικού χρησιμοποιούνται και στη προνοσοκομειακή φροντίδα. Συνεπώς, ενώ για το επάγγελμα του διασώστη προβλέπεται άδεια ασκήσεως επαγγέλματος, γίνεται ανεκτό από την πολιτεία να ασκείται και από ανειδίκευτο προσωπικό, για να καλύψει τις κενές θέσεις από την έλλειψη εργαζομένων με την αντίστοιχη ειδικότητα.
Αυτό δημιουργεί σύγχυση στην συνεργασία μεταξύ πληρωμάτων και μειώνει το επίπεδο των παρεχόμενων υπηρεσιών στο τομέα της ποιότητας. Επιπρόσθετα, στην Ελλάδα οι εθελοντικές οργανώσεις ακόμη και η πυροσβεστική δεν εκπαιδεύονται από κοινού με το ΕΚΑΒ. Ακολουθούν τροποποιημένα πρωτόκολλα που πολλές φορές δεν ακολουθούν τις νέες προσθήκες οδηγιών με αποτέλεσμα να υπάρχει δυσκολία στη συνεργασία σε ένα συμβάν. Ακόμη και ο μη κοινός εξοπλισμός δυσχεραίνει τη μεταξύ τους αλληλοεπίδραση σε ένα επείγον ατύχημα.
3.12 Η εκπαιδευτική δράση του ΕΚΑΒ
Το ΕΚΑΒ έχει δημιουργήσει σχολή ΙΕΚ από το 2001 και λειτουργεί κυρίως στην Αθήνα και Θεσσαλονίκη, κατά καιρούς όμως λειτουργεί και σε κάποια παραρτήματα αναλόγως την τοπική ζήτηση. Το ΙΕΚ εποπτεύεται από το Υπουργείο Υγείας, ενώ από το 2016 η ειδικότητα πέρασε και στα ΙΕΚ του Υπουργείου Παιδείας καθώς και στα ιδιωτικά ΙΕΚ.
Το ΕΚΑΒ εκπαιδεύει ομάδες πολιτών ή μεμονωμένα άτομα στις πρώτες βοήθειες δωρεάν. Επίσης διοργανώνει εβδομάδες εκπαίδευσης στις πρώτες βοήθειες ανά την Ελλάδα. Μια ακόμη εκπαιδευτική δράση είναι η συνεχιζόμενη εκπαίδευση στους ήδη εργαζομένους, με ενημέρωση για τα νέα πρωτόκολλα και υπενθύμιση για τις υπάρχουσες δεξιότητες .
Κατά την περίοδο της πανδημίας δημιούργησε το Be Safe που αφορούσε στα μέτρα προφύλαξης από covid-19 και γενικά από λοιμώδη περιστατικά ,σε επαγγελματίες υγείας, εργαζομένους σε ΟΤΑ και στελέχη του λιμενικού στη νησιωτική χώρα.
3.13 Εμπειρική βιωματική προσέγγιση του ρόλου του διασώστη και τους παράγοντες εμφάνισης ΕΕ.
Οι εργαζόμενοι διασώστες του ΕΚΑΒ σε όλους τους τομείς που έχουν επαφή με τον ασθενή (ασθενοφόρα, μηχανές, εναέριες μεταφορές και πλωτά) παρέχουν φροντίδα όχι σε ένα οργανωμένο και ελεγχόμενο περιβάλλον όπως το τμήμα ενός νοσοκομείου, αλλά το συμβάν μπορεί να εξελίσσεται σε κάθε είδους κατάσταση και μη ελεγχόμενα, ενώ οι ίδιοι βρίσκονται εκτεθειμένοι σε κάθε καιρική συνθήκη.
Κατά την εκτέλεση των πράξεων τους ενδέχεται να παρακολουθούνται και να κριτικάρονται από συγγενείς, γνωστούς ή και τυχαίους παρευρισκόμενους, γεγονός που τους επιφορτίζει πολύ περισσότερο και ψυχικά. (Cydulka 1989) Η έκθεση σε αρρώστους με μολυσματικά μεταδιδόμενα νοσήματα (ΗΙV, ηπατίτιδα κ.ά.), είναι μεγάλη, ειδικά την περίοδο της πανδημίας με έναν άγνωστο ιό και με οδηγίες προφύλαξης που άλλαζαν συχνά.
Αρκετοί ασθενείς όταν δίνουν την τηλεφωνική κλίση ή και δια ζώσης όταν βρίσκονται με τους διασώστες αποκρύβουν εσκεμμένα το ιστορικό. Η έκθεση σε ένα συμβάν με μολυσματικά υγρά σε συνδυασμό με τον χρόνο που πιέζει, ενδέχεται να είναι μεγάλη, το ίδιο ισχύει και με μολυσματικές ασθένειες που μεταδίδονται από την αναπνευστική οδό με τα σταγονίδια.(πχ μηνιγγίτιδα, φυματίωση).
Οι διασώστες καλούνται να παρέχουν φροντίδα σε ασθενείς με χρόνια ή και σπάνια νοσήματα χωρίς να έχουν διδαχτεί ανάλογο τρόπο προσέγγισης ή χρήζουν ιδιαίτερης μεταχείρισης χωρίς να τις έχουν σπουδάσει αυτές τις ιδιαίτερες δεξιότητες με επακόλουθο να νιώθουν αναποτελεσματικοί.
Ο συναισθηματικός χειρισμός και η επικοινωνία με τους χρόνιους πάσχοντες συνεπάγεται πλεόνασμα ψυχικών αποθεμάτων ειδικά όταν βρίσκονται στη δύση της ζωής τους ή όταν μιλάμε για παιδική ηλικιακή ομάδα (Mahony, 2001).
Οι διασώστες βρίσκονται ακόμη εκτεθειμένοι στον κίνδυνο διαφόρων έντονων θορύβων ειδικά αυτοί που εργάζονται σε μεγάλα αστικά κέντρα, λόγω της κυκλοφοριακής κίνησης, των κορναρισμάτων, της σειρήνας του ασθενοφόρου, την επιβεβλημένη 60 προσοχή τους να ακούνε ταυτόχρονα και τον ασύρματο, παράγοντες που επιφορτίζουν τη σωματική και την ψυχική υγεία. (Καρούτσου και συν., 2007)
Η υπηρεσία επειγόντων όπως και τα περισσότερα υγειονομικά επαγγέλματα τελούν επί 24αώρου και οι εργαζόμενοι εναλλάσσονται σε βάρδιες για την κάλυψη των υπηρεσιακών αναγκών, με αποτέλεσμα να επιβαρύνει το βιολογικό – φυσιολογικό ρολόι του εργαζομένου με τις ανάλογες αρνητικές επιπτώσεις σε όλο του το σώμα (αίσθημα κόπωσης, υπνηλία, νευρικότητα κ.α.). (Sveinsdóttir, 2006)
Ένα μεγάλο κίνδυνο που αντιμετωπίζουν τα πληρώματα είναι να εμπλέκονται σε τροχαίο. Η παραμονή στο δρόμο πολλές εργατοώρες σε συνδυασμό με τις υψηλές ταχύτητες που αναπτύσσονται, τους ελιγμούς, την παραβίαση σηματοδότη για την εκπλήρωση μιας γρήγορης διακομιδής που χρήζει άμεσης μεταφοράς στο νοσοκομείο υποδοχής, δημιουργεί μεγάλο άγχος στον οδηγό.
Παράμετροι που επίσης δημιουργούν συνθήκες τροχαίου ατυχήματος είναι η συμπεριφορά άλλων οδηγών, η έλλειψη οδηγικής παιδείας στην Ελλάδα , η κακοτεχνία των δρόμων με τον ελλιπή φωτισμό καθώς και τις καιρικές συνθήκες. Οι όποιες ενέργειες παραβίασης του Κ.Ο.Κ που κάνουν οι οδηγοί του ασθενοφόρου για να φθάσουν γρήγορα σε ένα σήμα, είναι με δική τους ευθύνη, και εάν προξενήσουν ατύχημα είναι υπόλογοι απέναντι στον Νόμο, χωρίς ελαφρυντικά.
Το εργασιακό άγχος οφείλεται και σε συγκρούσεις που αναπτύσσονται στις εργασιακές σχέσεις με τους συναδέλφους, τη διοίκηση, με το κοινό, με άλλους φορείς όπως η αστυνομία, η ΠΣ, τα Νοσηλευτικά Ιδρύματα κ.λπ., καθώς και σε συγκρούσεις μεταξύ τηλεφωνικού κέντρου – ασυρμάτου – πληρωμάτων ασθενοφόρου, νέων υπάλληλων με παλαιών, μονίμου με επικουρικό προσωπικό.
Ένα μεγάλο θέμα που αντιμετωπίζουν οι διασώστες που βρίσκονται στην κίνηση με τα ασθενοφόρα είναι τα μυοσκελετικά προβλήματα τα οποία και προκαλούνται από την μεταφορά ασθενών, την καταπόνηση από την ανύψωση παχύσαρκων ατόμων υπερβολικού βάρους, ατόμων διασωληνωμένων με επιπλέον εξοπλισμό για μεταφορά, διεγερτικών ατόμων ή πολυτραυματιών που οι χειρισμοί μεταφοράς είναι λεπτομερείς.
Συγχρόνως η καταπόνηση από τη συχνότητα έλλειψης ασανσέρ στις οικίες, οι στενές και απότομες σκάλες, η αδυναμία συνεργασίας λόγω της κατάστασης του ασθενή κατά τη μεταφορά και οι κραδασμοί κατά την οδήγηση ασθενοφόρων των οποίων οι αναρτήσεις προορίζονται για άλλου τύπου αυτοκίνητα πχ φορτηγάκια μεταφοράς υλικών και όχι αερανάρτηση όπως χρησιμοποιούνται από τα ασθενοφόρα όπως σε χώρες του Ηνωμένου Βασιλείου , Σλοβενίας κ.α. , καθώς και ο εξοπλισμός που δεν πληροί τις προδιαγραφές πχ καρέκλες με όγκο δυσανάλογο και με αρκετό βάρος, φορεία ασθενοφόρων που δεν μετακινούνται εύκολα και δεν είναι εύκαμπτα σε στενά περάσματα, με βαριά ανύψωση και χωρίς υδραυλική υποβοήθηση.
Τέλος, η Επαγγελματική Εξουθένωση και η κατάθλιψη μαζί με όσα αναφέρθηκαν, οφείλεται κατά κύριο λόγο στο ίδιο το είδος της εργασίας, λόγω της συχνής επαφής με τον πόνο και τον θάνατο, αλλά και σε άλλους παράγοντες υπό το βιωματικό πρίσμα όπως περιγράφονται πιο κάτω :
α) Η μη αναγνώριση του έργου των διασωστών από την πολιτεία. Η μισθοδοσία ενός διασώστη είναι η βασική του ενιαίου μισθολογίου σαν να εργάζεται σε γραφείο
β) Η έλλειψη επαγγελματικής εξέλιξης στον εν λόγω κλάδο. Ακόμη και σήμερα δεν υπάρχει προοπτική αναβάθμισης της σχολής σε τριτοβάθμια. Η όποια εξέλιξη που θα επιδιώξει να έχει ένας εργαζόμενος προϋποθέτει μετεκπαίδευση σε άλλο τίτλο πτυχίου και εν συνέχεια αναμονή έγκρισης από την υπηρεσία για μετάταξη σε άλλο κλάδο εργασίας και άλλης ειδικότητας. Η εκπαίδευση αυτή κάθε αυτή αντιμετωπίζει προβλήματα λόγω ότι οι ανάγκες της υπηρεσίας είναι αυξημένες και αρκετές εκπαιδευτικές άδειες πέφτουν στο κενό
γ) Οι συχνές επιθέσεις κατά των διασωστών όταν εκτελούν το έργο τους από τους συγγενείς κυρίως αλλά και άλλα άτομα, αναδεικνύεται σε μεγάλο ζήτημα των ημερών. Αυτό ως επί το πλείστων οφείλεται στο γεγονός ότι το ασθενοφόρο έχει αργήσει να ανταποκριθεί στο συμβάν. Ένα πρόσθετο στοιχείο εκδήλωσης έντασης προέρχεται από την πεποίθηση ότι το πλήρωμα ασθενοφόρου επιτελεί μόνο χρέη οδηγού και δεν επιτρέπουν στους διασώστες να προβούν σε διασωστικές πράξεις επειδή νομίζουν ότι θα κάνουν επιπλέον ζημιά στον συγγενή– ασθενή τους . Ο νόμος αντιμετωπίζει αυτές τις επιθέσεις ως οι διασώστες να είναι απλοί πολίτες και όχι λειτουργοί του κράτους. Η υπεράσπισή τους γίνεται με δικά τους έξοδα ή του σωματείου τους.
δ) Η έλλειψη υλικών ή χρήση υλικών που δεν πληρούν τις προδιαγραφές δυσχεραίνουν το έργο των διασωστών
ε) Η έλλειψη καθηκοντολογιών και η εφαρμογή κοινών πρωτόκολλων
στ) Η έλλειψη ιεραρχίας σε συνδυασμό με την έλλειψη διαμόρφωσης κοινής κουλτούρας, δυσχεραίνει το έργο του διασώστη και οδηγεί σε Επαγγελματική Εξουθένωση.
3.14 Εμπειρικοί Τρόποι αντιμετώπισης του άγχους στα πληρώματα ασθενοφόρων
Το προσωπικό ασθενοφόρων χρησιμοποιεί πολλές τεχνικές για να αντιμετωπίσει αγχωτικά περιστατικά. Πρώτον, από τη στιγμή που είναι καθ’ οδόν για οποιοδήποτε περιστατικά , οι εργαζόμενοι βρίσκουν τον εαυτό τους να προβλέπουν την άγνωστη κατάσταση μέσω της διεξαγωγής ενός «εσωτερικού διαλόγου».
Με μια απεικόνιση της φόρμας για τον τρόπο αντιμετώπισης που θα εφαρμόσουν όταν φθάσουν στο σημείο που βρίσκετε ο ασθενής, αυτός ο διάλογος τους βοηθά να παραμείνουν σε εγρήγορση και να χειριστούν το άγχος της πρόβλεψης. Δεύτερον, καθ’ όλη τη διάρκεια του περιστατικού, το προσωπικό του ασθενοφόρου καταβάλλει λογικές προσπάθειες για να αποτρέψει συναισθηματικές αποκρίσεις προς τους ασθενείς, μέσω μιας στρατηγικής γνωστικής ενσυναίσθησης, επιτρέποντας στα τεχνικά και γνωστικά τους μέσα να αντιμετωπίσουν το περιστατικό. Τρίτον κατανοούν τον πόνο και την κατάσταση των ασθενών, αλλά διατηρούν συναισθηματική απόσταση για να διατηρήσουν την ικανότητά τους να παρέχουν θεραπεία. (Avraham N et al.,,2014)
Συνεχίζεται…
ΕΡΓΑΣΙΑΚΗ ΕΞΟΥΘΕΝΩΣΗ ΣΤΗΝ ΕΠΕΙΓΟΥΣΑ ΠΡΟΝΟΣΟΚΟΜΕΙΑΚΗ ΦΡΟΝΤΙΔΑ ΥΓΕΙΑΣ (Μέρος Πρώτο)
ΕΡΓΑΣΙΑΚΗ ΕΞΟΥΘΕΝΩΣΗ ΣΤΗΝ ΕΠΕΙΓΟΥΣΑ ΠΡΟΝΟΣΟΚΟΜΕΙΑΚΗ ΦΡΟΝΤΙΔΑ ΥΓΕΙΑΣ (Μέρος Δεύτερο)
ΕΡΓΑΣΙΑΚΗ ΕΞΟΥΘΕΝΩΣΗ ΣΤΗΝ ΕΠΕΙΓΟΥΣΑ ΠΡΟΝΟΣΟΚΟΜΕΙΑΚΗ ΦΡΟΝΤΙΔΑ ΥΓΕΙΑΣ (Μέρος Τρίτο)
ΕΡΓΑΣΙΑΚΗ ΕΞΟΥΘΕΝΩΣΗ ΣΤΗΝ ΕΠΕΙΓΟΥΣΑ ΠΡΟΝΟΣΟΚΟΜΕΙΑΚΗ ΦΡΟΝΤΙΔΑ ΥΓΕΙΑΣ (Μέρος Τέταρτο)
ΕΡΓΑΣΙΑΚΗ ΕΞΟΥΘΕΝΩΣΗ ΣΤΗΝ ΕΠΕΙΓΟΥΣΑ ΠΡΟΝΟΣΟΚΟΜΕΙΑΚΗ ΦΡΟΝΤΙΔΑ ΥΓΕΙΑΣ (Μέρος Πέμπτο)
ΕΡΓΑΣΙΑΚΗ ΕΞΟΥΘΕΝΩΣΗ ΣΤΗΝ ΕΠΕΙΓΟΥΣΑ ΠΡΟΝΟΣΟΚΟΜΕΙΑΚΗ ΦΡΟΝΤΙΔΑ ΥΓΕΙΑΣ
ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΗ ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ
ΖΥΓΟΥΡΗΣ Κ. ΓΕΩΡΓΙΟΣ
ΑΘΗΝΑ 2022
ΔΙΑΣΩΣΤΕΣ ΡΟΔΟΥ
