Η δύναμη της ενσυναίσθησης στην προνοσοκομειακή φροντίδα
Στην επείγουσα ιατρική και τις υπηρεσίες προνοσοκομειακής φροντίδας (ΕΚΑΒ, διασώστες, νοσηλευτές), η τεχνική κατάρτιση είναι ζωτικής σημασίας. Όμως, πολύ συχνά, επισκιάζει την «ήπια» πλευρά της φροντίδας — αυτήν που κάνει τη διαφορά στην εμπειρία και την ψυχολογία του ασθενούς: την ανθρώπινη προσέγγιση.
Ο bedside manner — δηλαδή ο τρόπος επικοινωνίας, η γλώσσα του σώματος, η ενεργητική ακρόαση — δεν είναι «πολυτέλεια». Είναι κομμάτι της κλινικής αποτελεσματικότητας και της ασφάλειας του ασθενούς. Και, πολλές φορές, το πιο προχωρημένο «εργαλείο» που έχετε μαζί σας δεν βρίσκεται στο ιατρικό σας κιτ, αλλά στον τρόπο που μιλάτε και ακούτε.
Όταν οι «απλές» κλήσεις απαιτούν τη μεγαλύτερη φροντίδα
Οι διασώστες γνωρίζουν καλά το σενάριο: κλήση χαμηλής βαρύτητας, χωρίς εμφανή επείγουσα κατάσταση, χωρίς παρεμβάσεις υψηλής τεχνολογίας. Ένας άνθρωπος που «δεν αισθάνεται καλά».
Αυτές οι κλήσεις δεν κάνουν πρωτοσέλιδα, αλλά φτιάχνουν ή χαλάνε επαγγελματικές καριέρες. Γιατί εκεί, αυτό που χρειάζεται δεν είναι στο φαρμακείο σας — είναι στη φωνή σας και στην ικανότητά σας να μεταδώσετε ασφάλεια και εμπιστοσύνη.
Αν για τον ασθενή το σύμπτωμα είναι σημαντικό, τότε είναι σημαντικό και για εσάς. Μερικές από τις πιο ουσιαστικές στιγμές σε μια βάρδια προκύπτουν όταν ο διασώστης απλώς ακούει, δίνει χρόνο και αντιμετωπίζει τον ασθενή με αξιοπρέπεια.
Μίλα σαν να το εννοείς
Μπαίνοντας στη σκηνή, μην ξεκινάς με την οθόνη του tablet ή το πρωτόκολλο. Ξεκίνα με το βλέμμα και τη φωνή σου.
Παράδειγμα:
«Καλησπέρα, είμαι ο Γιώργος, διασώστης του ΕΚΑΒ. Πείτε μου τι σας συμβαίνει σήμερα;»
Εξήγησε πριν κάνεις οποιαδήποτε ενέργεια:
«Θα τοποθετήσω μερικά αυτοκόλλητα στο στήθος σας για να δούμε την καρδιά σας — δεν πονάει.»
Αυτές οι μικρές επεξηγήσεις μειώνουν το άγχος περισσότερο από οποιοδήποτε φάρμακο.
Η ενεργητική ακρόαση είναι ορατή
Η ενεργητική ακρόαση δεν είναι απλώς να κουνάς το κεφάλι περιμένοντας να μιλήσεις. Είναι να είσαι παρών.
Γέρνεις ελαφρά προς τον ασθενή, διατηρείς ήπια οπτική επαφή, δεν σταυρώνεις τα χέρια σου, αφήνεις το σώμα σου να μεταδώσει: «Είμαι εδώ μαζί σας».
Η γλώσσα του σώματος χτίζει εμπιστοσύνη, μειώνει το άγχος και βελτιώνει την επικοινωνία τόσο με τον ασθενή όσο και με την υπόλοιπη ομάδα.
Η επιστήμη πίσω από την ενσυναίσθηση
Η ενσυναίσθηση δεν είναι μόνο «καλοσύνη» — είναι ιατρική πρακτική βασισμένη σε αποδείξεις.
-
JAMA Network Open (2024): Ασθενείς με χρόνιο πόνο ανέφεραν μειωμένη ένταση πόνου όταν ο γιατρός τους έδειξε ενσυναίσθηση, ακόμη και χωρίς αλλαγή στη φαρμακευτική αγωγή.
-
Prehospital Emergency Care: Διασώστες που εφαρμόζουν συστηματικά ενσυναίσθηση αναφέρουν χαμηλότερα επίπεδα εργασιακού στρες και καλύτερη ψυχική υγεία.
-
Circulation: Η αίσθηση σεβασμού και ακρόασης σχετίζεται με καλύτερο έλεγχο αρτηριακής πίεσης, καλύτερη ρύθμιση σακχάρου και ταχύτερη ανάρρωση.
Τι θυμούνται οι ασθενείς
Ο ασθενής δύσκολα θα θυμάται την ακριβή αρτηριακή πίεση που του μετρήσατε. Θα θυμάται όμως:
-
Αν γονατίσατε στο ύψος του αντί να «επιβληθείτε» από πάνω.
-
Αν εξηγήσατε με απλά λόγια τι κάνετε.
-
Αν τον αντιμετωπίσατε σαν άνθρωπο και όχι σαν «περιστατικό».
Μαθήματα από το πλαϊνό κάθισμα
1. Όταν η ιατρική πράξη είναι η ανθρώπινη παρουσία
Μεταφορά ασθενούς σε μονάδα ανακουφιστικής φροντίδας. Καμία επείγουσα παρέμβαση, μόνο μια δύσκολη πραγματικότητα. Ο σύζυγος ήθελε να είναι δίπλα της. Ο διασώστης του έδωσε τη θέση στο πλαϊνό κάθισμα. Όλη η διαδρομή κύλησε σε σιωπή και με τα χέρια τους πλεγμένα.
Η αξία; Ανθρώπινη αξιοπρέπεια και υποστήριξη.
2. Όταν το να κρατάς ένα χέρι είναι η καλύτερη «θεραπεία»
Ρουτίνα μεταφορά από αποκατάσταση στο σπίτι. Η ασθενής, πρόσφατα χήρα, μοιράζεται αναμνήσεις και πόνο. Στη μέση της διαδρομής, πιάνει το χέρι του διασώστη. Εκείνος, αντί να το τραβήξει για να συνεχίσει την αναφορά, έμεινε εκεί.
Αυτό ήταν η φροντίδα που χρειαζόταν εκείνη τη στιγμή.
Η διαχρονική κληρονομιά της ενσυναίσθησης
Ο Δρ. Edward Rosenbaum στο βιβλίο A Taste of My Own Medicine το είπε ξεκάθαρα:
«Είναι πιο σημαντικό να ξέρεις τι είδους άνθρωπος έχει μια ασθένεια, παρά τι είδους ασθένεια έχει ένας άνθρωπος.»
Στην επείγουσα προνοσοκομειακή φροντίδα, είτε πρόκειται για καρδιακή ανακοπή είτε για απλή μεταφορά, δεν φροντίζουμε απλώς μια πάθηση. Φροντίζουμε έναν άνθρωπο.
Συμπέρασμα – Εσείς είστε το πιο προχωρημένο «εργαλείο» σας
Η τεχνολογία εξελίσσεται, τα φάρμακα βελτιώνονται, τα πρωτόκολλα αλλάζουν. Αλλά αυτό που παραμένει σταθερό είναι η ανάγκη για καλοσύνη, επαφή, πραγματική παρουσία.
Στο τέλος της ημέρας, το πιο προηγμένο «μηχάνημα» στο ασθενοφόρο σας δεν είναι ο μόνιτορ. Είστε εσείς.
Βιβλιογραφικές Αναφορές
1. Richmond, N. (2017). Listening to Our Patients. JEMS. https://www.jems.com/patient-care/listening-to-our-patients/
2. Licciardone JC, Tran Y, Ngo K, Toledo D, Peddireddy N, Aryal S. Physician Empathy and Chronic Pain Outcomes. JAMA Netw Open. 2024;7(4):e246026. doi:10.1001/jamanetworkopen.2024.6026
3. Schwartz, M., Berkowitz, J., & McCann-Pineo, M. (2024). Understanding the Role of Empathy and Gender on EMS Clinician Occupational Stress and Mental Health Outcomes. Prehospital emergency care, 28(4), 635–645. https://doi.org/10.1080/10903127.2024.2319139
4. Naik, A. D., Kallen, M. A., Walder, A., & Street, R. L., Jr (2008). Improving hypertension control in diabetes mellitus: the effects of collaborative and proactive health communication. Circulation, 117(11), 1361–1368. https://doi.org/10.1161/CIRCULATIONAHA.107.724005
5. Rosenbaum, E. (1988). A Taste of My Own Medicine: When the Doctor Is the Patient. Random House.
Πηγή: Lessons from the Bench Seat: Why Your Bedside Manner Matters More Than Your Monitor
Παναγιώτης Σπανός
ΔΙΑΣΩΣΤΕΣ ΡΟΔΟΥ
