Στις αρχές του 1784, ο Γάλλος γιατρός Ζαν Πικότ χρησιμοποιήσουσε αερόστατα για να θεραπεύσει τους ασθενείς. Θεωρούσε ότι ο φτωχός αέρας σε σε μεγάλο υψόμετρο ήταν ευεργετικός για την κατάσταση του ασθενούς και χρησιμοποιούσε το αερόστατο ως μέσο μεταφοράς.
Μέχρι το 1912, ο γαλλικός στρατός ήταν εκπαιδευμένος στην διαχείρηση αεροσκάφους και πραγματοποιούνταν μεταφορές ασθενών σε νοσοκομεία. (Thomson D et all, 2014)
Η πρώτη αεροδιακομιδή έγινε με αεροσκάφος σταθερού πτερυγίου για τον ασθενή French Dorand AR II.
Αργότερα, κατά τη διάρκεια του δεύτερου παγκόσμιου πολέμου, ο στρατός των ΗΠΑ χρησιμοποιούσε αεροσκάφη σταθερών και περιστρεφόμενων πτερυγίων (ελικόπτερα) για να μεταφέρουν τους τραυματισμένους ασθενείς. Οι αερομεταφορές με ελικόπτερα συνεχίστηκαν και κατά τη διάρκεια του πολέμου του Βιετνάμ το 1960 και η επιτυχία τους αποτέλεσε το έναυσμα για την ενσωμάτωσή τους στο σύστημα υγείας των ΗΠΑ.
Στις αρχές του 1970, η πρόοδος της ιατρικής στην αντιμετωπίση τραυμάτων και ακρωτηριασμών, επεμβατική καρδιολογία και την μαιευτική υψηλού κινδύνου συνέβαλε στην αύξηση της ζήτησης των μεταφορών με τα ελικόπτερα.
Σήμερα, οι αεροδιακομιδές εξακολουθούν να αποτελούν αναπόσπαστο κομμάτι της υγειονομικής περίθαλψης σε όλο τον κόσμο.
Στην Ελλάδα, σύμφωνα με τα αποτελέσματα μιας έρευνας, ο αριθμός των αεροδιακομιδών για το 2014 ήταν 2.298 πτήσεις. Ο αυξημένος αριθμός διακομιδών οφείλεται στην γεωγραφική ιδιομορφία της Ελλάδας αλλά και στον τρόπο που λειτουργεί το εθνικό σύστημα υγείας. (Τούσης, 2016)
Σύμφωνα με τη διεθνή βιβλιογραφία, βασική αρχή των υπηρεσιών επείγουσας εναέριας διακομιδής είναι: «το όφελος που αποκομίζει ο ασθενής να υπερέχει των κινδύνων που ελλοχεύουν κατά τη διάρκεια μιας αεροδιακομιδής».
Περιστασιακά όμως οι αποφάσεις που λαμβάνονται για αεροδιακομιδή βασίζονται στην «ευκολίαάμεση λύση» και όχι στο «όφελος». Για να αποφεύγονται οι επιπόλαιες αποφάσεις προκύπτει η ανάγκη δημιουργίας κατευθυντήριων οδηγιών που αφορούν στην κατάλληλη και ασφαλή χρησιμοποίηση των εναέριων μέσων αλλά και στην εκλογή των ασθενών που θα διακομισθούν. (Teihman, 2007)
Ενδείξεις για αερομεταφορά
Καθώς τα ελικόπτερα και τα αεροσκάφη σταθερών πτερυγίων είναι «όργανα του χρόνου», οι καταστάσεις που τα απαιτούν συχνότερα είναι απειλητικές για την ζωή του ανθρώπου.(Floccare D et all, 2013)
Οι κλινικές καταστάσεις που απαιτούν αεροδιακομιδή είναι:
Οξείες νευρολογικές παθήσεις Καρδιαγγειακές παθήσεις Ασθενείς αιμοδυναμικά ασταθής ή με αναπνευστικά προβλήματα Εγκυμονούσες σε κρίσιμη κατάσταση που η καθυστερημένη μεταφορά σε κέντρο υγείας μπορεί να οδηγήσει σε επιπλοκές και να προσβάλει τη υγεία του μωρού ή της μητέρας
Πολυοργανική ανεπάρκεια που απαιτεί μεταμόσχευση κάποιου οργάνου Καταστάσεις που απαιτούν θεραπεία με υπερβαρικό οξυγόνο και δηλητηριάσεις Εγκαύματα που απαιτούν εξειδικευμένη φροντίδα σε μονάδα εγκαυμάτων Πολυτραυματίες με ακρωτηριασμένα άκρα και μαζική αιμορραγία Ηλεκτρολυτικές διαταράχες, σήψη, οξεία μηνιγγίτιδα και μεταβολική οξέωση
Σύμφωνα με τη διεθνή βιβλιογραφία ένα μεγάλο ποσοστό, της τάξης του 36%, των αεροδιακομιδών γίνεται για τραυματισμούς από τροχαία ατυχήματα ενηλικών. Σε ποσοστό 17% γίνεται αεροδιακομιδή για καρδιακά προβλήματα ενώ σε μικρότερα ποσοστά οι αεροδιακομιδές αφορούν παιδιατρικά περιστατικά, επείγουσες καταστάσεις σε εγκυμονούσες και περιστατικά εγκεφαλικών τραυματισμών σε ενήλικές.
Οι αερομεταφορές ενδείκνυνται σε μαζικές απώλειες που προκύπτουν από πυρκαγιές, πολέμους, πλημμύρες και επικείμενες καταστροφές όπως π.χ τυφώνας. Άλλοι λόγοι για τους οποίους πραγματοποιούνται είναι για μεταγγίσεις αίματος στην περίπτωση που το κέντρο υγείας ή το νοσοκομείο της περιφέρειας δεν διαθέτει αιμοδοσία ή όταν υπάρχει έλλειψη φαρμάκων, συνηθέστερα ενδοφλέβιων, που είναι απαραίτητα για την επιβίωση του ασθενούς. (Teichman P. et all, 2007) (McGinnis K, Hutton K, 2010) .
Δυσκολίες και κίνδυνοι κατά την πτήση
Η ασφάλεια της πτήσης αποτελεί την πρώτη σε σειρά ανησυχία για τις υπηρεσίες επειγόντων εναέριων ασθενόφορων. Αν και στην πλειοψηφία οι αεροδιακομιδές είναι επιτυχείς, δεν απουσιάζουν τα ατυχήματα. Τα ατυχήματα αυτά σχετίζονται με την απόφαση του πιλότου για πτήση, το βαθμό προετοιμασίας του αεροσκάφους, τις συνθήκες του καιρού και το υψόμετρο.
Το CRS ανέλυσε μια βάση δεδομένων με 120 ατυχήματα εναέριων ασθενόρων. Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι οι τρεις λόγοι για του οποίους συνέβαιναν ατυχήματα ήταν: Απόφαση του πιλότου για πτήση- κατανόηση της κατάστασης
Ο έλεγχος της πτήσης στο έδαφος
Μηχανικοί λόγοι
Σε δεύτερο στάδιο, αίτια που ευθύνονταν για ατυχήματα με μικρότερα ποσοστά ήταν η νύχτα, η τεχνική του πιλότου, ο καιρός, ο βαθμός ορατότητας.
Οι παράγοντες που επιδρούν αρνητικά στην κρίση των πιλότων για το αν πρέπει ή όχι να εκτελέσουν την πτήση, είναι οι πιέσεις που τους ασκούνται για την ολοκλήρωση της αποστολής.
Πιο συγκεκριμένα, επειδή δεν υπάρχει επίβλεψη από κάποιον εμπειρογνώμονα για τον αν πρέπει να γίνει η πτήση, με βάση τις συνθήκες του καιρού και την κατάσταση που βρίσκεται το εναέριο μέσο, οι πιλότοι στηρίζονται στην απόφαση των γιατρών.
Οι γιατροί όμως δεν έχουν την κατάλληλη εκπαίδευση ώστε να κρίνουν πότε οι συνθήκες του καιρού ή η κατάσταση του εναέριου μέσου είναι οι κατάλληλες για την εκτέλεση της αποστολής. Επιπλέον, στον ιδιωτικό τομέα, οι σχέσεις μεταξύ των υπηρεσιών εναέριων μέσων και των νοσοκομείων είναι επιχειριασιακές.
Προκειμένου λοιπόν να διατηρηθεί αυτή η «πελατειακή» σχέση, οι πιλότοι εκτελούν την πτήση χωρίς να δίνουν την απαραίτητη σημασία στις προϋποθέσεις που απαιτούνται για να είναι μια πτήση ασφαλής.
Εκτός από τους εξωτερικούς, περιβαλλοντικούς κινδύνους, τόσο οι πιλότοι αλλά περισσότεροι οι γιατροί, όταν πάρουν απόφαση για διακομιδή πρέπει να λάβουν υπόψιν ότι σε μεγάλο υψόμετρο τα αέρια υφίστανται μεταβολές. 5000 με 8000 πόδια πάνω από τη στάθμη της θάλασσας μπορεί να δημιουργηθούν συνθήκες υποξίας.
Σε αυτές τις συνθήκες η ζωή των ασθενών με χαμηλό κορεσμό οξυγόνου τίθεται σε κίνδυνο. Η υποξία μπορεί να προληφθεί με χορήγηση συμπληρωματικού οξυγόνου, με μετάγγιση αίματος πριν την πτήση και την κατάλληλη προετοιμασία του ασθενούς. (Elias B, 2006) Όσο το υψόμετρο αυξάνεται, τόσο η βαρομετρική πίεση μειώνεται.
Σύμφωνα με τον νόμο του Boyle (V2= V1P1/P2), ο όγκος στον οποίο συμπιέζεται μια δεδομένη ποσότητα αερίων είναι αντιστρόφος ανάλογη προς την περιβάλλουσα πίεση- στην προκειμένη περίπτωση την βαρομετρική πίεση. 8.000 πόδια πάνω από το επίπεδο της θάλασσας ο όγκος των αερίων αυξάνεται κατά 35%.
Ασθενείς που είναι πρόσφατα χειρουργημένοι διατρέχουν μεγάλο κίνδυνο ρήξης σπλάχνου. Άλλες κλινικές καταστάσεις ασθενών που η αύξηση του όγκου των αερίων μπορεί να έχει αρνητική επίδραση σε αυτές είναι: ασθενείς με πνευμοθώρακα ή πνευμοθώρακα υπό τάση, αυξημένη ενδοκράνια πίεση, εγκεφαλική αιμορραγία, πρόσφατο χειρουργείο εγκεφάλου ή θώρακα. (Polikoff L, Giuliano J, 2013)
Ασθενείς σε κρίσιμη κατάσταση μπορεί να είναι ευάλωτοι στις αλλαγές των δυνάμεων της βαρύτητας κατά τη διάρκεια της πτήσης.
Σε ένα παιδιατρικό ασθενή για παράδειγμα, που βρίσκεται σε ήπτια θέση με το κεφάλι ανάμεσα στη μύτη του αεροσκάφους, οι θετικές δυνάμεις της βαρύτητας μπορεί να προκαλέσουν φλεβική συγκέντρωση του αίματος στα κάτω άκρα. Αυτή η συγκέντρωση μπορεί να επηρεάσει τη φλεβική επιστροφή και κατά συνέπεια τη καρδιακή παροχή αίματος.
Το περιβάλλον της αερομεταφοράς κάνει την κλινική αξιολόγηση δύσκολη. Η ακρόαση του θώρακα και της κοιλίας μπορεί να επηρεαστεί λόγω θορύβου και κραδασμών. Η καρδιοαναπνευστική παρακολούθηση και η μέτρηση παλμικής οξυμετρίας μπορεί να είναι αναξιόπιστη.
Οι στρατιωτικοί ιατροί υποστηρίζουν πως, επιπρόσθετα με την καρδιοαναπνευστική παρακολούθηση, άλλες συσκευές όπως ο καπνογράφος και οι μετρητές σακχάρου είναι σημαντικοί για να βοηθήσουν στην ανίχνευση διαταραχών κατά τη διάρκεια της πτήσης.
Λόγω των απρόβλεπτων συνθηκών της αερομεταφοράς, τα πληρώματα πρέπει να διαθέτουν ένα εύρος φαρμάκων.
Τα ινότροπα και αγγειοδραστικά φάρμακα είναι απαραίτητα να υπάρχουν σε περίπτωση αιμοδυναμικών αλλαγών. Για παράδειγμα, οι αρρυθμίες μπορεί να εμφανιστούν σε ασθενείς με προβλήματα καρδιακής λειτουργίας λόγω του στρες που βιώνουν κατά τη διάρκεια της πτήσης. Η κατάλληλη χορήγηση αγχολυτικών και αναλγητικών φαρμάκων μειώνει το στρες και συμβάλει στην ασφαλή μεταφορά.
Τέλος, η μυϊκή χαλάρωση είναι απαραίτητη όταν μεταφέρονται ασθενείς που υποστηρίζονται από αναπνευστήρα καθώς μειώνεται ο κίνδυνος αποσωλήνωσης. Τόσο τα ελικόπτερα όσο και τα αεροσκάφη σταθερής έλικας έχουν προβλήματα που σχετίζονται με τον υπεβολικό θόρυβο και τη δόνηση κατά τη μεταφορά. Αυτά τα στοιχεία της πτήσης επηρεάζουν την φροντίδα του ασθενούς και δημιουργούν άγχος στο εργασιακό περιβάλλον του πληρώματος.
Ο αυξημένος θόρυβος στην καμπίνα δημιουργεί σημαντικές προκλήσεις στην αξιολόγηση και τη διαχείρηση του ασθενούς π.χ εμποδίζει την σωστή ακρόαση όπως αναφέρθηκε και νωρίτερα. Η δόνηση μπορεί να αυξήσει τις απαιτήσεις του μεταβολισμού, να επηρεάσει αρνητικά την αναπνευστική κατάσταση, να αυξήσει τον πόνο και να επιδεινώσει την αιμοδυναμική αστάθεια. Επιπλέον, μπορεί να προκαλέσει δυσλειτουργία στα συστήματα παρακολούθησης (monitor).
Όσο το υψόμετρο αυξάνεται, τόσο η θερμοκρασία του περιβάλλοντος μειώνεται. Η ρύθμιση της θερμοκρασίας πρέπει να διατηρηθεί σε σταθερά επίπεδα καθώς η υποθερμία και το ρίγος αυξάνουν την κατανάλωση οξυγόνου και μπορεί να επιδεινώσουν την μεταβολική οξέωση και την υπογλυκαιμία.
Έρευνα έχει δείξει πως η υποθερμία σε τραυματισμένους παιδιατρικούς ασθενείς σχετίζεται με αλλαγές του βασικού μεταβολισμού, της παραγωγής των ούρων, του καρδιακού ρυθμού και αυξάνει τον κίνδυνο θνησιμότητας. (Polikoff L, Giuliano J, 2013)
Συμπερασματικά τόσο οι πιλότοι όσο και οι γιατροί οτάν λαμβάνουν απόφαση για διακομιδή πρέπει λαμβάνουν υπόψιν την κατάσταση του ασθενούς και τους περιβαλλοντικούς κινδύνους που ελλοχεύουν κατά τη διαρκεια της πτήσης.
Κατευθυντήριες οδηγίες Αεροδιακομιδών
Οι παρακάτω κατευθυντήριες οδηγίες της Task Force έχουν συνταχθεί με σκοπό να βοηθήσουν το πάροχο στην ορθή προνοσοκομειακή λήψη αποφάσεων σχετικά με το μέσο που είναι κατάλληλο να χρησιμοποιηθεί ανάλογα την κατάσταση του ασθενούς.
Οι οδηγίες δεν είναι ίδιες για όλα τα συστήματα επείγουσας μεταφοράς καθώς τα γεωγραφικά και δημογραφικά χαρακτηριστικά διαφέρουν από περιοχή σε περιοχή και η ποσότητα των διαθέσιμων πόρων δεν είναι ίδια.
Προκειμένου να χρησιμοποιηθεί το κατάλληλο μέσο, η Task Force εξέδωσε μερικές ερωτήσεις που βοηθούν στον προσδιορισμό του κατάλληλου μέσου:
. Μήπως η κλινική κατάσταση του ασθενούς απαιτεί ελαχιστοποίηση του χρόνου παραμονής του έξω από το νοσοκομειακό περιβάλλον;
2. Μήπως ο ασθενής χρειάζεται εξειδικευμένη ή χρονοεξαρτώμενη εκτίμηση ή θεραπεία που δεν είναι διαθέσιμη στην αναφερόμενη μονάδα υγείας;
3. Μήπως ο ασθενής βρίσκεται σε περιοχή που το επίγειο ασθενόφο δεν έχει πρόσβαση;
4. Ποιες είναι οι τρέχουσες και προβλεπόμενες καιρικές συνθήκες κατά τη διάρκεια της μεταφοράς;
5. Είναι το βάρος του ασθενούς (μαζί με το βάρος του εξοπλισμού και το βάρος του πληρώματος) εντός των επιτρεπόμενων ορίων για αεροπορικές μεταφορές;
6. Για τις διανοσοκομειακές μεταφορές, υπάρχει ελικοδρόμιο ή αεροδρόμιο κοντά στην μονάδα υγείας;
7. Ο ασθενής χρήζει επείγουσας φροντίδας κατά τη διάρκεια μεταφοράς που δεν είναι διαθέσιμη από επίγειο ασθενοφόρο;
8. Υπάρχει επαρκής αριθμός ασθενοφόρων ώστε ανά πάσα στιγμή να ανταποκριθούν σε κάποιο επείγον περιστατικό; (Thomson D et all, 2014)
Κατευθυντήριες οδηγίες
Γενικές
i. Οι ασθενείς σε σταθερή κατάσταση πρέπει να μεταφέρονται με τρόπο που αναποκρίνεται καλύτερα στις ανάγκες τους αλλά και στις ανάγκες του συστήματος.
ii. Ασθενείς με σοβαρούς τραυματισμούς ή ασθένειες που τα ζωτικά τους σημεία είναι ασταθή πρέπει να μεταφέρονται με τον ταχύτερο τρόπο, από κατάλληλο εκπαιδευμένο πλήρωμα στην πιο εξειδικευμένη μονάδα υγείας.
iii. Ασθενείς με σοβαρούς τραυματισμούς ή ασθένεις πρέπει να μεταφέρονται από πλήρωμα το οποίο μπορεί, κατά τη διάρκεια της μεταφοράς, να παρέχει επείγουσα φροντίδα.
iv. Ασθενείς που χρειάζονται υψηλό επίπεδο φροντίδας αλλά η κατάστασή τους δεν είναι χρονικά εξαρτώμενη μπορούν να είναι υποψήφιοι για επείγουσα μεταφορά. Ο αυξανόμενος αριθμός των ειδικών επίγειων ασθενοφόρων έχει επηρεάσει τις ενδείξεις για αεροδιακομιδή, καθώς κάποιοι ασθενείς που μεταφέρονταν παραδοσιακά από αεροσκάφη είναι υποψήφιοι για μεταφορά με ασθενοφόρο εδάφους.
Ωστόσο το ποσοστό των αεροδιακομιδών παραμένει υψηλό. Όταν λαμβάνεται απόφαση για διακομιδή, ο πάροχος προνοσοκομειακής περίθαλψης θα πρέπει να λάβει υπόψιν του κάποια χαρακτηριστικά των ελικοπτέρων και των αεροσκαφών σταθερής πτέρυγας που θα τον βοηθήσουν να καθορίσει πιο από τα δύο είναι κατάλληλο για την περίπτωση του ασθενούς.
Έρευνα των Thomas et all έδειξε ότι το ποσοστό ατυχημάτων των ελικοπτέρων είναι διπλάσιο σε σχέση με τα αεροσκάφη σταθερής πτέρυγας. Επίσης τα αποτελέσματα της έρευνας έδειξαν ότι το κόστος μεταφοράς ασθενών με ελικόπτερο είναι 400% υψηλότερο από το κόστος μεταφοράς με σταθερά πτερύγια.
Σύμφωνα με τις οδηγίες της Task Force τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματα του κάθε τύπου αεροσκάφους είναι:
Ελικόπτερα
Πλεονεκτήματα
• Μειωμένος χρόνος απόκρισης
• Μειωμένος χρόνος μεταφοράς εκτός του νοσοκομείου
• Διαθεσιμότητα άρτια εκπαιδευμένου προσωπικού και εξοπλισμού
Μειονεκτήματα
• Ευάλωτα στις καιρικές συνθήκες
• Περιορισμένη διαθεσιμότητα σε σύγκριση με τα επίγεια ασθενοφόρα
Αεροσκάφη σταθερής έλικας
Πλεονεκτήματα
• Σε σύγκριση με τα ελικόπτερα ο χρόνος απόκρισης μειώνεται όταν οι αποστάσεις ξεπερνούν τα 100 μίλια
• Σε σύγκριση με τα επίγεια ασθενοφόρα, ο χρόνος μεταφοράς μειώνεται εκτός νοσοκομείου
• Διαθεσιμότητα πληρώματος με υψηλό επίπεδο εκπαίδευσης και ειδικό εξοπλισμό
• Συγκριτικά με τα ελικόπτερα είναι λιγότερο ευαίσθητα στις καιρικές συνθήκες
Μειονεκτήματα
• Απαιτείται προσγείωση σε αερολιμένα, με δύο επιπλέον μεταφορικά για τον προορισμό και την προσέλευση του ασθενούς
• Είναι γενικά λιγότερο επιθυμητά ως τρόπος μεταφοράς για σοβαρά αρρώστους ή τραυματισμένους ασθενείς
Κλινικές καταστάσεις που χρήζουν αερομεταφοράς
Όπως αναφέρθηκε και παραπάνω, οι κλινικές καταστάσεις με τις οποίες έρχονται σε επαφή οι πάροχοι προνοσοκομειακής φροντίδας είναι οι τραυματισμοί, καρδιαγγειακά προβλήματα, κρίσιμες νευρολογικές καταστάσεις, επιπλοκές εγκυμοσύνης, παιδιατρικά επείγοντα περιστατικά και άλλες.
Σε κάποιες περιπτώσεις η διάγνωση μπορεί να καθοριστεί στο προνοσοκομειακό περιβάλλον, π.χ ασταθή θώρακα ενώ σε κάποιες άλλες οι πάροχοι πρέπει να δράσουν με βάση την κρίση τους και την εμπειρία τους.
Επειδή τις περισσότερες φορές η διάγνωση στο προνοσοκομειακό περιβάλλον είναι ανέφικτη ή ανεπαρκής, χρησιμοποιούνται ελικόπτερα για να μεταφέρουν τους ασθενείς σε μια μονάδα υγείας και όχι αεροσκάφη σταθερής πτέρυγας. (Thomson D et all, 2014)
Στην περίπτωση τραύματος καταλληλότερο μέσο μεταφοράς θεωρείται το ελικόπτερο.
Σύμφωνα με τις οδηγίες του 2011 (2011 Guidelines for Field Triage of Injured Patients), η μεταφορά με ελικόπτερο είναι χρήσιμη όταν:
Βήμα 1ο:
Εκτιμώντας τα ζωτικά σημεία και το επίπεδο συνείδησης διαπιστωθεί
- Κλίμακα γλασκώβης <=13
• Επιδείνωση νοητικής κατάστασης
• Ασταθή ζωτικά σημεία
• Συστολική αρτηριακή πίεση <90mmHg
• Αριθμός Αναπνοών <10 ή >29 ανά λεπτό ή ανάγκη για αναπνευστική υποστήριξη
Βήμα 2ο:
Εκτιμώντας το τραύμα με βάση την ανατομία διαπιστωθέι
• Δυεισδητικό τραύμα σε λαιμό, κεφάλι, κορμό, θώρακα
• Πνευμοθώρακας ή Αιμοθώρακας
• Υποψία καρδιακής βλάβης
• Κοιλιακός πόνος μετά από αμβλύ τραυματισμό
• Παρουσία «ζώνης κοιλίας» ή μώλωπες στην κοιλιακή χώρα
• Εμφανές κάταγμα πλευρών κάτω από τη γραμμή της θηλής
• Μαζικό πυελικό κάταγμα
• Μερικός ή ολικός ακρωτηριασμός άκρου
• Δύο ή περισσότερα κατάγματα μεγάλων οστών
• Ανοιχτό κάταγμα μακρού οστού
• Ισχαιμία άκρων, άσφυγμο
• Εγκαύματα
• Ολικού βάθμού έγκαυμα >20%
• Εγκαύματα τα οποία συνοδεύονται από τραυματισμό
• Ηλεκτρικό ή χημικό έγκαυμα
Βήμα 3ο:
Εκτιμώντας τον μηχανισμό του τραύματος διαπιστώθεί
• Πτώση ενήλικα πάνω από 20 πόδια
• Πτώση παιδιού πάνω από 10 πόδια ή τρεις φορές το ύψος του
• Πεζός ή ποδηλάτης που έχει πληγεί από αυτοκίνητο
• Εκτίναξη από όχημα λόγω κρούσης
Βήμα 4ο:
Εκτιμώντας με βάση τα χαρακτηριστικά των ασθενών διαπιστωθεί
• Τραυματισμός σε ηλικιωμένο >55 ετών
• Ασθενείς που λαμβάνουν αντιπηκτική αγωγή ή έχουν διαταραχές του αίματος η κατάστασή τους μπορεί να επιδεινωθεί ταχέως
• Εγκυμοσύνη >20 εβδομάδες
Όταν το νοσοκομείο στο οποίο βρίσκονται οι ασθενείς δεν μπορεί να ικανοποιήσει τις ανάγκες τους σε επίπεδο διαγνωστικών εξετάσεων και θεραπευτικών αναγκών τότε η μεταφορά τους σε μια άλλη μονάδα υγείας κρίνεται απαραίτητη. Και αν ο χρόνος και η απόσταση είναι καθοριστική παράγοντες για την έκβαση του ασθενούς τότε η μεταφορά τους γίνεται με εναέριο μέσο. (Thomas S et all, 2013)
Τραύμα
Στην περίπτωση του τραύματος ο καλύτερος τρόπος μεταφοράς είναι το ελικόπτερο.
Οι αεροδιακομιδές ενδείκνυνται όταν το νοσοκομείο στο οποίο βρίσκεται ο ασθενείς διαγνώσει περαιτέρω τραυματισμούς που είναι εν δυνάμει επικίνδυνοι για τη ζωή του και θα πρέπει να αντιμετωπιστούν σε κάποιο εξιδεικευμένο κέντρο τραυματισμών.
Καρδιά
Επειδή οι καρδιακές παθήσεις είναι χρονο-εξαρτώμενες και οι διάγνωσή τους είναι αδύνατο εκτός νοσοκομείο οι ασθενείς διακομίζονται αμέσως σε κάποια μονάδα υγείας όπου και πραγματοποιείται η διάγνωση.
Στην περίπτωση που το σημείο αναφοράς δεν μπορεί να πραγματοποιήσει διαγνωστικές εξετάσεις και να καλύψει τις θεραπευτικές ανάγκες του ασθενούς τότε ο ασθενής μεταφέρεται σε κάποια άλλη μονάδα υγειονομικής περίθαλψης (διανοσομειακή αεροδιακομιδή).
Οι καρδιακές παθήσεις που έχουν ένδειξη για αεροδιακομιδή είναι:
1. Οξέα στεφανιαία σύνδρομα
2. Καρδιογενές σοκ
3. Καρδιακός επιπωματισμός
4. Μηχανική καρδιακή νόσος (π.χ οξεία καρδιακή ρήξη)
Χειρουργικοί ασθενείς και ασθενείς σε κρίσιμη κατάσταση
Οι ασθενείς αυτής της κατηγορίας, απαιτούν γενικά υψηλό επίπεδο φροντίδας κατά τη διάρκεια της μεταφοράς, μπορούν να εποφεληθούν από την ελαχιστοποίηση του χρόνου μεταφοράς και οι διαγνωστικές και θεραπευτικές παρεμβάσεις μπορεί να είναι χρονο- εξαρτώμενες.
Συχνότερα οι μεταφορές αυτών των ασθενών γίνονται από επίγεια ασθενοφόρα αλλά οι παρακάτω κλινικές καταστάσεις αποτελούν ένδειξη για αερομεταφορά:
1. Καρδιακή/ αναπνευστική ανακοπή πριν την πτήση
2. Απαίτηση για συνεχή χορήγηση ενδοφλέβιων αγγειοδραστικών φαρμάκων ή μηχανικού αερισμού
3. Οξεία αναπνευστική ανεπάρκεια ή/ και ανάγκη για προηγμένη πνευμονική εντατική φροντίδα κατά τη διακομιδή
4. Δηλητηρίαση ή υπερδοσολογία φαρμάκου
5. Ανάγκη για θεραπεία με υπερβαρικό οξυγόνο
6. Επείγουσα αιμοκάθαρση
7. Γαστρεντερική αιμορραγία με συνοδό αιμοδυναμική αστάθεια
8. Χειρουργικές καταστάσεις έκτακτης ανάγκης όπως απονευρωσίτιδα
Μαιευτικές καταστάσεις
Σε μαιευτικές καταστάσεις συνίσταται η επίγεια μεταφορά. Ωστόσο στις παρακάτω κλινικές καταστάσεις, και δεδομένου ότι ο χρόνος και η μεγάλη απόσταση παίζουν ρόλο στην έκβαση του ασθενούς, ενδείκνυνται οι αεροδιακομιδές
1. Προσδοκία ότι το βρέφος που θα γεννηθεί μπορεί να χρειαστεί μαιευτική ή νεογνική φροντίδα πέρα από τη δυνατότητα του αιτούντος νοσοκομείου.
2. Ενεργός πρόωρος τοκετός σε ηλικία κύησης <34 εβδομάδες ή εκτιμώμενο βάρος εμβρύου <2.000 γραμμάρια
3. Σοβαρή εκλαμψία ή προεκλαμψία
4. Αιμορραγία στον τρίτο μήνα κύησης
5. Ύδρωπας εμβρύου
6. Παθολογικοί νόσοι της μητέρας που μπορεί να προκαλέσουν πρόωρο τοκετό
7. Σοβαρή προβλεπόμενη εμβρυϊκή καρδιακή νόσος
8. Οξύ κοιλιακό επείγων περιστατικό σε ηλικία κύησης <34 εβδομάδες ή βάρος εμβρύου <2.000 γραμμάρια
Νευρολογικές καταστάσεις
Στην κατηγορία αυτή συμπεριλαμβάνονται ασθενείς που έχουν ανάγκη από εξειδικευμένες νευροχειρουργικές επεμβάσεις ή που χρειάζονται μεταφορά σε εξειδικευμένα κέντρα αντιμετώπισης εγκεφαλικού επεισοδίου.
Οι αεροδιακομιδές είναι χρήσιμες στις παρακάτω νευρολογικές καταστάσεις:
1. Αιμορραγία κεντρικού νευρικού συστήματος
2. Συμπίεση νωτιαίου μυελού με έλλειψη μάζας
3. Εξελισσόμενο ισχαιμικό επεισόδιο
4. Επιληπτική κατάσταση
Νεογνά
Η αεροδιακομιδή νεογνών πραγματοποιείται όταν η επίγεια μεταφορά σε νοσομείο υπερβαίνει τα 30 λεπτά.
Παραδείγματα ενδείξεων για μεταφορά με εναέριο μέσο:
1. Παροχή συμπληρωματικού οξυγόνου που υπερβαίνει το 60% συνεχούς θετικής πίεσης αεραγωγών ή μηχανικού αερισμού
2. Σπασμοί, συμφορητική καρδιακή ανεπάρκεια, διάχυτη ενδοαγγειακή πήξη
3. Εξωπνευμονική διαρροή αέρα η οποία δεν είναι εμφύσημα ή κριτήριο για διακοπή των προσπαθειών ανάνηψης του πνευμοθώρακα
4. Επείγουσα διαφραγματοκήλη, υποψήφια συστροφής εντέρου, οξεία εντεροκολίτιδα
Μεταμοσχεύσεις
• Ασθενείς που πληρούν τα κριτήρια για εγκεφαλικό θάνατο και η αεροδιακομιδή είναι απαραίτητη για οργανική διάσωση
• Όργανα και παραλήπτες οργάνων απαιτούν αερομεταφορά στο κέντρο μεταμόσχευσης για να διατηρήσουν την βιωσιμότητα χρονοεξαρτώμενες μεταμοσχεύσεις (Thomson D et all, 2014)
Από τα παραπάνω φαίνεται ότι η άμεση διακομιδή είναι απαραίτητη σε ένα πλήθος διαφορετικών καταστάσεων.
Παράλληλα, όπως επισημάνθηκε, οι αχρείαστες αεροδιακομιδές πρέπει να αποφεύγονται για πολλούς λόγους.
Ο πρώτος λόγος, αν και δεν είναι ο σημαντικότερος, είναι το οικονομικό κόστος.
Ο δεύτερος λόγος είναι ο περιορισμένος αριθμός των κατάλληλων ελικοπτέρων: η δέσμευσή τους για αχρείαστες μεταφορές στερεί ενδεχομένως αυτόν τον σημαντικό πόρο από κάποιον ασθενή που τον έχει πραγματικά ανάγκη για τη δική του άμεση μεταφορά.
Ο τρίτος λόγος είναι ότι η αεροδιακομιδή δεν είναι ο ασφαλέστερος τρόπος μεταφοράς ενός ασθενή: εκτός από τον κίνδυνο ατυχήματος (και δυστυχώς έχουν συμβεί πτώσεις ελικοπτέρων του ΕΚΑΒ κατά το παρελθόν), σημειώθηκε ήδη ότι η μεταβολή του υψομέτρου και οι αναταράξεις μπορεί να δρουν αρνητικά στην έκβαση του ασθενή που διακομίζεται.
Για όλους αυτούς τους λόγους, θα πρέπει να γίνεται συνεχιζόμενη προσπάθεια ώστε οι αεροδιακομιδές να περιορίζονται στις πραγματικά απαραίτητες.
ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΔΥΤΙΚΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ
ΣΧΟΛΗ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΩΝ ΥΓΕΙΑΣ ΚΑΙ ΠΡΟΝΟΙΑΣ
ΤΜΗΜΑ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗ
ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ‘Η ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΣΤΑΣΗ ΤΗΣ ΥΓΕΙΑΣ ΣΤΙΣ ΑΚΡΙΤΙΚΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣ ΚΑΙ ΤΑ ΝΗΣΙΑ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ’
ΧΑΤΖΗΠΟΛΥΧΡΟΝΗ ΑΙΜΙΛΙΑ
ΕΠΟΠΤΕΥΩΝ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ ΗΓΟΥΜΕΝΙΔΗΣ ΜΙΧΑΛΗΣ
ΠΑΤΡΑ 2018
ΔΙΑΣΩΣΤΕΣ ΡΟΔΟΥ
