Το gaslighting στον χώρο εργασίας μπορεί να πάρει πολλές μορφές. Συχνά είναι λεπτό και ύπουλο, κάνοντας το άτομο να αμφισβητεί την αντίληψή του για την πραγματικότητα.
Παρακάτω βρίσκονται μερικά χαρακτηριστικά παραδείγματα gaslighting στο εργασιακό περιβάλλον:
Παραδείγματα Gaslighting στην Εργασία
1. Μεταβαλλόμενη συμπεριφορά (Shifting moods)
Όταν ξεκινάς μια νέα δουλειά, ένας συνάδελφος ή προϊστάμενος μπορεί να φαίνεται υποστηρικτικός και φιλικός («φάση love-bombing»).
Μόλις όμως χαλαρώσεις και αρχίσεις να εμπιστεύεσαι, η συμπεριφορά του γίνεται ψυχρή ή εχθρική.
Αυτό μπορεί να σε κάνει να πιστέψεις ότι έκανες κάτι λάθος και να προσπαθήσεις υπερβολικά να τον ευχαριστήσεις—δίνοντάς του περισσότερο έλεγχο.
2. Υπονόμευση της σχέσης
Ένας συνάδελφος μπορεί να κάνει προσωπικές ερωτήσεις δήθεν από ενδιαφέρον, και αργότερα να χρησιμοποιήσει αυτές τις πληροφορίες εναντίον σου.
3. Μείωση ή απαξίωση των επιτευγμάτων σου
Αν λάβεις αναγνώριση, ένα άτομο που κάνει gaslighting μπορεί να την μειώσει, κάνοντάς σε να αμφισβητήσεις τις ικανότητές σου.
4. Gaslighting στις συναντήσεις
Σε συσκέψεις μπορεί να διαστρεβλώσει τα λόγια σου, να σε εκθέσει ή να παρουσιάσει τις ιδέες σου ως κακές ή αφελείς.
5. Υποκλοπή της δουλειάς σου
Μπορεί να παρουσιάσει τις ιδέες, την έρευνα ή τη δουλειά σου ως δική του, κάνοντάς σε να αμφισβητήσεις την αξία σου στην ομάδα.
6. Αμφισβήτηση προσόντων
Μπορεί να σου λέει ότι είσαι «νέος», «άπειρος» ή «πολύ μικρός» για να έχει σημασία η γνώμη σου.
Ή ένας προϊστάμενος μπορεί να σε παρακολουθεί υπερβολικά, οδηγώντας σε σε αμφιβολία για την επάρκειά σου.
7. Απόκρυψη σημαντικών πληροφοριών
Ένας προϊστάμενος μπορεί να κρύβει πληροφορίες ή να μειώνει σκόπιμα το αντικείμενο της δουλειάς σου, και όταν ρωτάς, να λέει ότι «το φαντάζεσαι».
8. Αγνόηση ή υποτίμηση των ανησυχιών σου
Αν εκφράσεις κάποιο πρόβλημα, μπορεί να σου πουν:
«Αυτό δεν έγινε ποτέ»
«Είσαι απλώς αγχωμένος/η»
«Υπερβάλλεις»
9. Μεταβαλλόμενες απαιτήσεις
Μπορεί να σου ζητήσει ένα έργο και αργότερα να αρνηθεί ότι σου το ανέθεσε, ή να απαιτήσει να παραδώσεις κάτι που ποτέ δεν σου ζητήθηκε.
10. Εχθρικό περιβάλλον
Gaslighters συχνά χρησιμοποιούν επιθετική γλώσσα, προσβολές ή «αστεία» που ταπεινώνουν.
Μπορεί να σε αποκαλέσουν «προβληματικό/ή» ή να σχολιάσουν την εμφάνισή σου. Μετά λένε ότι «αστειεύονταν».
11. Απόδοση ευθυνών για δικά τους λάθη
Μπορεί να ρίχνουν σε εσένα την ευθύνη για δικά τους λάθη, κάνοντάς σε να αμφισβητήσεις την κρίση σου.
Άλλα σημάδια gaslighting στην εργασία
- Ζητάς συγγνώμη χωρίς να ξέρεις τι έκανες.
- Νιώθεις ντροπή ή ανεπάρκεια μετά από αλληλεπιδράσεις με συγκεκριμένο άτομο.
- Γίνεσαι υπερβολικά προσεκτικός/ή στα λόγια και τις κινήσεις σου.
- Νιώθεις ότι δεν κάνεις τίποτα σωστά.
- Όταν εκφράζεις συναισθήματα, σε απορρίπτουν ή σε γελοιοποιούν.
- Η αυτοπεποίθησή σου έχει μειωθεί από τότε που είσαι σε αυτή τη δουλειά.
Είναι το gaslighting μια μορφή παρενόχλησης στην εργασία;
Ναι.
Το gaslighting θεωρείται μορφή εργασιακής παρενόχλησης και ψυχολογικής κακοποίησης.
Πρόκειται για μια διαδικασία όπου ένα άτομο:
- χειραγωγεί τον στόχο,
- υπονομεύει την πραγματικότητα, τη μνήμη και την κρίση του,
- εκμεταλλεύεται τις ανασφάλειες και τους φόβους του,
- αποκτά ισχύ μέσω σύγχυσης και εξάρτησης.
Συχνά, λόγω των εναλλαγών «θερμής–ψυχρής» συμπεριφοράς, ο στόχος μπερδεύεται και νιώθει ότι εκείνος φταίει.
Η Αμερικανική Ψυχολογική Εταιρεία ορίζει το bullying ως:
«Επιθετική συμπεριφορά, επαναλαμβανόμενη, που προκαλεί βλάβη ή δυσφορία μέσω φυσικής επαφής, λόγων ή λεπτών ενεργειών.»
Το gaslighting εμπίπτει ακριβώς σε αυτό.
Πολλές νομοθεσίες πλέον το αναγνωρίζουν ως απαγορευμένη μορφή εργασιακής παρενόχλησης.
Πώς να αντιμετωπίσεις το gaslighting στην εργασία
1. Μάθε τι είναι το gaslighting
Ενημερώσου για τις τακτικές, ώστε να τις αναγνωρίζεις.
Μίλησε με άτομα που εμπιστεύεσαι για μια εξωτερική, αντικειμενική οπτική.
2. Κατέγραψε κάθε περιστατικό
- ημερομηνία
- ώρα
- τι συνέβη
- ποιοι ήταν παρόντες
- τι ειπώθηκε
Κράτα emails, μηνύματα, αρχεία.
Η τεκμηρίωση είναι απαραίτητη.
3. Να είσαι προσεκτικός/ή με την άμεση αντιπαράθεση
Οι gaslighters σπάνια αναλαμβάνουν ευθύνη.
Αν τους αντιμετωπίσεις:
- θα αρνηθούν,
- θα στρέψουν την ευθύνη σε εσένα,
- μπορεί να χειροτερέψουν τη συμπεριφορά τους.
Καλύτερα να εμπλέξεις έναν ανώτερο.
4. Αναφορά στη διοίκηση
Αν παραβιάζονται πολιτικές ή νόμοι:
- συγκέντρωσε τα στοιχεία σου,
- γνώρισε τα δικαιώματά σου,
- κλείσε συνάντηση με προϊστάμενο.
Να είσαι σύντομος/η, σαφής και βασισμένος/η σε γεγονότα.
5. Θέσε όρια και απόφυγε την επαφή
- Μείωσε στο ελάχιστο την άμεση επικοινωνία.
- Προτίμησε γραπτή επικοινωνία.
- Απόφυγε κοινωνικές συναναστροφές μαζί του.
Δημιούργησε ένα δίκτυο υποστήριξης στον χώρο εργασίας.
6. Φρόντισε την ψυχική σου υγεία
Το gaslighting μπορεί να προκαλέσει:
- άγχος
- κατάθλιψη
- μειωμένη αυτοεκτίμηση
Δώσε προτεραιότητα στην ευεξία σου:
άσκηση, ύπνος, υποστήριξη από αγαπημένους, ψυχοθεραπεία.
7. Εάν δεν αλλάζει τίποτα – φύγε
Σπάνια ένας gaslighter αλλάζει.
Αν η ψυχική σου υγεία πλήττεται, ίσως πρέπει να αναζητήσεις νέα θέση σε υγιέστερο εργασιακό περιβάλλον.
Βιβλιογραφικές Αναφορές
American Psychological Association. (2015). APA Dictionary of Psychology (2nd ed.)
The National Bullying Helpline (2022). Gaslighting at work – Spotting the signs of subtle workplace bullying. https://www.nationalbullyinghelpline.co.uk/gaslighting.html
Schat. A & Frone, M.R., (2011). Exposure to Psychological Aggression at Work and Job Performance: The Mediating Role of Job Attitudes and Personal Health. Work Stress, 25 (1): 23-40.
Πηγή: Gaslighting At Work: Signs & How to Respond
Παναγιώτης Σπανός
ΔΙΑΣΩΣΤΕΣ ΡΟΔΟΥ
