Εισαγωγή
Ανάμεσα στα ιατρικά επείγοντα, λίγες καταστάσεις είναι τόσο χρονικά κρίσιμες όσο το αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο (ΑΕΕ). Η έγκαιρη αναγνώριση των σημείων και η άμεση δράση μπορεί να κάνουν τη διαφορά ανάμεσα στην ανάρρωση, τη μόνιμη αναπηρία ή ακόμα και τη ζωή και τον θάνατο.
Οι διασώστες, οι επαγγελματίες υγείας αλλά και το κοινό πρέπει να είναι εξοικειωμένοι με την αναγνώριση των συμπτωμάτων και τη χρήση του αλγορίθμου FAST, ενός απλού αλλά εξαιρετικά αποτελεσματικού εργαλείου πρώιμης αναγνώρισης.
Τι είναι το Εγκεφαλικό Επεισόδιο
Το εγκεφαλικό συμβαίνει όταν η αιματική ροή σε τμήμα του εγκεφάλου διακοπεί ή μειωθεί, στερώντας τα εγκεφαλικά κύτταρα από οξυγόνο και θρεπτικά συστατικά.
-
Ισχαιμικό ΑΕΕ: απόφραξη αγγείου.
-
Αιμορραγικό ΑΕΕ: ρήξη αγγείου.
Χωρίς ταχεία παρέμβαση, τα εγκεφαλικά κύτταρα πεθαίνουν μέσα σε λίγα λεπτά. Για τον λόγο αυτό, η άμεση εκτίμηση και διακομιδή σε Κέντρο Αντιμετώπισης Εγκεφαλικών είναι κρίσιμη.
Το FAST Assessment – Ένα Σωτήριο Ακρωνύμιο
Το FAST χρησιμοποιείται από διασώστες, επαγγελματίες υγείας αλλά και από το κοινό:
-
F – Face (Πρόσωπο): Ζητήστε χαμόγελο. Υπάρχει πτώση ή ασυμμετρία;
-
A – Arm (Χέρι): Ζητήστε να σηκώσει και τα δύο χέρια. Ένα κατεβαίνει ή δεν κινείται;
-
S – Speech (Ομιλία): Ζητήστε να επαναλάβει μια απλή φράση. Είναι λόγος δυσνόητος ή ακατάληπτος;
-
T – Time (Χρόνος): Αν κάποιο από τα παραπάνω είναι θετικό → καλέστε 166/112 άμεσα.
Κάθε λεπτό μετράει. Όσο νωρίτερα αναγνωριστεί και διακομισθεί ο ασθενής, τόσο καλύτερη η πιθανότητα επιβίωσης και ανάρρωσης.
Πέρα από το FAST – Πρόσθετα Συμπτώματα
Το FAST καλύπτει τα πιο συχνά σημεία, όμως υπάρχουν και άλλα που μπορεί να υποδηλώνουν ΑΕΕ:
-
Ξαφνική σύγχυση ή δυσκολία κατανόησης λόγου.
-
Έντονος πονοκέφαλος χωρίς προφανή αιτία.
-
Ζάλη, απώλεια ισορροπίας ή αστάθεια στη βάδιση.
-
Ξαφνική απώλεια όρασης σε ένα ή και στα δύο μάτια.
-
Μούδιασμα ή αδυναμία στα πόδια.
Η αναγνώριση αυτών είναι ζωτικής σημασίας για το πλήρωμα ΕΚΑΒ, ειδικά όταν τα κλασικά σημεία FAST δεν είναι παρόντα.
Προνοσοκομειακή Αντιμετώπιση Εγκεφαλικού
Ο ρόλος των διασωστών είναι καθοριστικός:
-
Εκτέλεση FAST assessment και καταγραφή ευρημάτων.
-
Καθορισμός χρόνου έναρξης συμπτωμάτων → κριτήριο για θρομβολυτική θεραπεία.
-
Έλεγχος σακχάρου αίματος → αποκλεισμός υπογλυκαιμίας που μιμείται ΑΕΕ.
-
Συνεχής παρακολούθηση ζωτικών σημείων και κορεσμού Ο₂.
-
Προειδοποίηση νοσοκομείου για προετοιμασία Ομάδας Αντιμετώπισης Εγκεφαλικού.
Η Σημασία των Κέντρων Αντιμετώπισης Εγκεφαλικών (Stroke Centers)
Δεν είναι όλα τα νοσοκομεία κατάλληλα για άμεση αντιμετώπιση ΑΕΕ.
-
Primary Stroke Centers (PSC): διαθέτουν θρομβολυτική αγωγή (tPA).
-
Comprehensive Stroke Centers (CSC): προσφέρουν επιπλέον δυνατότητες όπως μηχανική θρομβεκτομή.
Η σωστή επιλογή προορισμού είναι κομβικής σημασίας για την πρόγνωση.
Δημόσια Εκπαίδευση και Ευαισθητοποίηση
Οι διασώστες δεν είναι μόνο ανταποκριτές· είναι και πρεσβευτές πρόληψης. Η εκπαίδευση της κοινότητας στο FAST και η έγκαιρη ενεργοποίηση του ΕΚΑΒ μπορούν να σώσουν ζωές πριν καν φτάσει το πλήρωμα.
Συμπέρασμα
Το αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο είναι επείγουσα ιατρική κατάσταση που απαιτεί ταχύτατη δράση.
-
Το FAST δίνει τη δυνατότητα έγκαιρης αναγνώρισης σε επαγγελματίες και πολίτες.
-
Οι διασώστες πρέπει να αναγνωρίζουν και τα άτυπα συμπτώματα, να εφαρμόζουν τα προνοσοκομειακά πρωτόκολλα και να διακομίζουν στο κατάλληλο κέντρο.
Ο Χρόνος είναι Εγκέφαλος – Time is Brain – Δράστε FAST!
Πηγές: Act FAST: How to Recognize and Respond to Stroke Symptoms in the Field
Παναγιώτης Σπανός
ΔΙΑΣΩΣΤΕΣ ΡΟΔΟΥ
