Η ανατομή της αορτής μπορεί να είναι δύσκολο να εντοπιστεί και να αντιμετωπιστεί στο προνοσοκομειακό περιβάλλον, αλλά δεν χρειάζεται να συμβαίνει πάντα έτσι.
Ιστορικό
Το 2021, είχα την απίστευτη χαρά αλλά και τον απόλυτο τρόμο να συναντήσω την Amy Yasbeck και τη Meredith O’Neal από το Ίδρυμα John Ritter και να συζητήσω για την προνοσοκομειακή αναγνώριση και φροντίδα των ασθενών που αντιμετωπίζουν οξεία αορτική ανατομή.
Πρώτον, η χαρά…
Τόσο η Amy όσο και η Meredith είναι απίστευτοι άνθρωποι. Η Amy μπορεί να είναι γνωστή στους περισσότερους αναγνώστες ως η πρωταγωνίστρια πολλών επιτυχημένων κωμικών σειρών και ταινιών, συμπεριλαμβανομένου του αγαπημένου πυροσβεστικού σταθμού, Robinhood: Men in Tights. Είναι επίσης η χήρα του αγαπημένου και εθνικά πολύτιμου ηθοποιού, John Ritter, ο οποίος πέθανε από ανατομή αορτής. Στο πλευρό της βρίσκεται η Μέρεντιθ, ένας ανεμοστρόβιλος χαρίσματος και ενέργειας, του οποίου οι ισχυροί άνεμοι έχουν ως μόνο στόχο να καταστρέψουν τις παρεξηγήσεις και τις χαμένες διαγνώσεις της ανατομής της αορτής, της οποίας η ίδια είναι επιζών. Συνεργαζόμενες, αποτελούν ένα ζευγάρι δύναμης που οδηγεί το Ίδρυμα John Ritter, αποστολή του οποίου είναι να τερματίσει τον πόνο και τον θάνατο όσων βιώνουν αορτικές ανατομές και ασθένειες της αορτής. Η σκηνή είναι πλέον έτοιμη για τη συνάντησή μας στην οποία επρόκειτο να συζητήσω και να απαντήσω, σε ένα δημόσιο φόρουμ, το ερώτημα του τρόπου με τον οποίο το σύστημα προνοσοκομειακής φροντίδας προετοιμάζεται και εκπαιδεύεται για την αναγνώριση και τη θεραπεία της αορτικής ανατομής στο προνοσοκομειακό περιβάλλον.
Τώρα ο τρόμος…
Κατά την προετοιμασία της συζήτησής μας, άνοιξα τα εγχειρίδια που χρησιμοποιούνται στην αρχική εκπαίδευση των παραϊατρικών, το περιεχόμενο των οποίων είναι, σε κάποιο βαθμό, εθνικά προδιαγεγραμμένο για να καλύψει συγκεκριμένες πτυχές της προνοσοκομειακής φροντίδας έκτακτης ανάγκης. Με τρόμο ανακάλυψα την έλλειψη περιεχομένου σχετικά με την αορτική ανατομή στο πλαίσιο αυτής της προβλεπόμενης εκπαίδευσης. Διαπίστωσα ότι ακόμη και ως εκπαιδευτικός και ηγέτης της υπηρεσίας προνοσοκομειακής φροντίδας, είχα κι εγώ τεράστια άγνοια για τον εντοπισμό και τη θεραπεία της οξείας αορτικής ανατομής.
Στόχος του παρόντος άρθρου είναι να ρίξει φως σε αυτό το ελάχιστα συζητούμενο ιατρικό επείγον περιστατικό με την ελπίδα ότι ο αναγνώστης θα είναι καλύτερα προετοιμασμένος να διαγνώσει και να αντιμετωπίσει την αορτική ανατομή ως πρώτος ανταποκριτής. Ωστόσο, αντί να βάλω μόνο έναν παραϊατρικό να συζητήσει ένα από τα πιο δύσκολα ιατρικά επείγοντα περιστατικά που αντιμετωπίζει η υπηρεσία ασθενοφόρων, αποφάσισα να ζητήσω από τη φίλη και συνάδελφό μου, πρώην παραϊατρικό και νυν ιατρό έκτακτης ανάγκης, Dr. Lisa Derrick, να βοηθήσει στη συγγραφή του άρθρου που πρόκειται να διαβάσετε.
Τι είναι η ανατομή της αορτής;
Οι αρτηρίες του ανθρώπινου σώματος αποτελούνται από τρία στρώματα, τον έσω χιτώνα (εσωτερικό στρώμα), το μέσον χιτώνα (μεσαίο στρώμα) και τον έξω χιτώνα (εξωτερικό στρώμα).
Η ανατομή μιας αρτηρίας συμβαίνει όταν συμβεί ρήξη στην εσώτερη στιβάδα (τον έσω χιτώνα) και επιτρέπει την έγχυση αίματος (υπό πίεση!) μεταξύ του έσω χιτώνα και των εξωτερικών στιβάδων της εν λόγω αρτηρίας.
Η αορτή, η οποία δέχεται άμεσα αίμα από την αριστερή κοιλία και συνεπώς βρίσκεται υπό σημαντική πίεση, ιδίως στο ανιόν τμήμα της, είναι τρομερά επιρρεπής στην ανάπτυξη ανατομής.
Τα αίτια της αορτικής ανατομής είναι πολλά, με την υπέρταση να αποτελεί την κύρια αιτία σε άτομα μεγαλύτερης ηλικίας και τις γενετικές ασθένειες του συνδετικού ιστού, όπως το σύνδρομο Marfan, σε νεότερα άτομα.
Η ανατομή της αορτής μπορεί επίσης να προκληθεί από τραυματικά περιστατικά, όπως η ταχεία επιβράδυνση.
Η αορτή έχει ένα ανιόν και ένα κατιόν τμήμα (αν θυμάστε, η αορτή έχει σχήμα “μπαστουνιού”), με αποτέλεσμα να υπάρχουν δύο ταξινομήσεις αορτικών ανατομών:
Τύπος Α (αφορά το ανιόν τμήμα, όπου το αίμα εξέρχεται από την αριστερή κοιλία) και Τύπος Β (το μακρύτερο τμήμα του “μπαστουνιού” που έχετε φανταστεί τώρα στο μυαλό σας).1 Από τα δύο, η ανατομή τύπου Α, που βρίσκεται πιο κοντά στην καρδιά, συνδέεται με υψηλότερη θνησιμότητα. Μόνο το 30% των αορτικών ανατομών ανήκει στην κατηγορία τύπου Β.2
Εάν έχετε διαβάσει τώρα μέχρι εδώ στο άρθρο, αυτή είναι πλέον περισσότερη ύλη από ό,τι καλύπτεται στα αρχικά εγχειρίδια παραϊατρικής!
Αορτική ανατομή με αριθμούς
Είναι αλήθεια ότι η αορτική ανατομή είναι μια ασυνήθιστη ασθένεια, που προβλέπεται να εμφανίζεται σε περίπου πέντε έως 30 άτομα ανά ένα εκατομμύριο κάθε χρόνο. Με έναν πληθυσμό των ΗΠΑ λίγο πάνω από 300 εκατομμύρια, αυτό αντιστοιχεί σε 9.000 περιπτώσεις ετησίως.3
Από αυτές τις περιπτώσεις, μία στις πέντε θα πεθάνει στο πίσω μέρος του ασθενοφόρου ή της πυροσβεστικής που τους μεταφέρει στο νοσοκομείο. Προσβάλλει τους μαύρους συχνότερα από ό,τι τους λευκούς και είναι ακόμη λιγότερο διαδεδομένη στους ασιατικούς πληθυσμούς. Επιπλέον, προσβάλλει τους άνδρες τρεις φορές συχνότερα από τις γυναίκες. Ωστόσο, οι έγκυες γυναίκες μπορεί να εμφανίσουν αορτική ανατομή κατά το τρίτο τρίμηνο και αντιπροσωπεύουν το 50% όλων των αορτικών ανατομών σε γυναίκες κάτω των 40 ετών. Μιλώντας για τα 40 έτη, εκτιμάται ότι σχεδόν το 40% όλων των αορτικών ανατομών διαγιγνώσκονται λανθασμένα κατά την αρχική παρουσίαση σε έναν πάροχο επειγόντων περιστατικών.3 Αυτό συνέβη δυστυχώς στον John Ritter στις 11 Σεπτεμβρίου 2003, μόλις έξι ημέρες πριν κλείσει τα 55 του χρόνια.
Παρουσιάσεις ασθενών
Σύμφωνα με την ιατρική βιβλιογραφία (και τους κανόνες Ritter), το υπ’ αριθμόν ένα σύμπτωμα της αορτικής ανατομής είναι ο πόνος. Ωστόσο, μόνο μια μειοψηφία ασθενών παρουσιάζει την κλασική περιγραφή του θωρακικού πόνου. Οι ασθενείς μπορεί να παραπονούνται για θωρακικό πόνο που ακτινοβολεί στο λαιμό ή ανάμεσα στις ωμοπλάτες (ανατομή τύπου Α) ή ακτινοβολεί στην κοιλιά ή την πλάτη (ανατομή τύπου Β).4,5
Το επικρατέστερο σύμπτωμα που θα εκφράσει ο ασθενής είναι ότι ο πόνος είναι ακραίος. Εάν το πλήρωμα του ασθενοφόρου ζητήσει από τον ασθενή να βαθμολογήσει τον πόνο του στην πανταχού παρούσα κλίμακα “από το ένα έως το 10”, συχνότερα οι ασθενείς με αορτική ανατομή θα βρίσκονται στο τέλος της κλίμακας ή πέραν αυτής. Σε αντίθεση με το έμφραγμα του μυοκαρδίου, το οποίο είναι αυτό που αναζητά κάθε πρώτος ανταποκριτής στις κλήσεις “θωρακικού πόνου”, ο πόνος είναι ακραίος από την αρχή. Όπως ένα αγωνιστικό αυτοκίνητο, ο πόνος πηγαίνει από το μηδέν τη μία στιγμή στο 60 μέσα σε λίγα δευτερόλεπτα.
Ορισμένοι ασθενείς, ιδίως οι ηλικιωμένοι, μπορεί να μην παραπονούνται για απότομο ή συνεχιζόμενο πόνο και μπορεί να μην παραπονούνται καθόλου για πόνο. Μπορεί να παρουσιάζουν ζάλη ή ναυτία. Η αρχική παρουσίαση μπορεί επίσης να περιλαμβάνει ένα συγκοπτικό επεισόδιο, το οποίο μπορεί να προέρχεται από έντονο πόνο, υπόταση ή νευρολογική συμμετοχή. Μπορεί να είναι εφιδρωμένοι και χλωμοί, και πάλι μιμούμενοι STEMI.
Ανάλογα με την εντόπιση της αορτικής ανατομής (ανιούσα αορτή έναντι κατιούσας αορτής/θωρακική αορτή έναντι κοιλιακής αορτής), ο ασθενής μπορεί να παρουσιάσει σημεία και συμπτώματα που προκύπτουν από ισχαιμικές μεταβολές σε διάφορα συστήματα οργάνων.5 Αυτή η ποικιλομορφία στην παρουσίαση οφείλεται στη μειωμένη ή απούσα ροή αίματος στις αρτηριακές διακλαδώσεις της αορτής.5
Για παράδειγμα, μια αορτική ανατομή κοντά στη ρίζα της αορτής μπορεί να οδηγήσει σε καρδιακή ισχαιμία λόγω μειωμένης ή απούσας ροής αίματος προς τις στεφανιαίες αρτηρίες.5 Συνήθως, εμπλέκεται η δεξιά στεφανιαία αρτηρία, με αποτέλεσμα ένα κατώτερο ΜΙ.5
Σε αντίθεση με το STEMI ή ακόμη και την ΠΕ σε σπάνιες περιπτώσεις, το ηλεκτροκαρδιογράφημα που διενεργείται σε επείγοντα περιστατικά εμφανίζεται φυσιολογικό στο 90% όλων των αορτικών ανατομών. Αυτό είναι ενοχλητικό για τους προνοσοκομειακούς παρόχους, δεδομένου ότι οι κλήσεις για “πόνο στο στήθος” λαμβάνουν σχεδόν πάντα ηλεκτροκαρδιογράφημα 12 απαγωγών και οι θεραπείες βασίζονται σε αυτό το διαγνωστικό εργαλείο.
Συνδυάστε αυτές τις ενδείξεις: ακραίος θωρακικός πόνος, αιφνίδιος και σοβαρός στην έναρξη, φυσιολογικό ηλεκτροκαρδιογράφημα και ο δείκτης υποψίας σας για αορτική ανατομή θα πρέπει να αυξηθεί.
Μία οξεία αορτική ανατομή μπορεί επίσης να περιλαμβάνει το περικάρδιο, με αποτέλεσμα καρδιακό επιπωματισμό και αιμοδυναμική κατάρρευση.
Μια αορτική ανατομή που περιλαμβάνει το αορτικό τόξο μπορεί να επηρεάσει τη ροή του αίματος σε ένα ή και στα δύο άνω άκρα, γεγονός που μπορεί να οδηγήσει σε ψευδώς χαμηλές μετρήσεις της αρτηριακής πίεσης ή μειωμένους/απουσιάζοντες σφυγμούς στα χέρια.
Εάν επηρεάζεται μόνο το ένα άνω άκρο, συνηθέστερα το αριστερό, μπορεί να προκληθεί διαφορά αρτηριακής πίεσης >20mmHg μεταξύ των βραχιόνων. Εάν προσβληθεί μια καρωτιδική αρτηρία, ο ασθενής μπορεί να παρουσιάσει συμπτώματα που μοιάζουν με εγκεφαλικό επεισόδιο.5
Μια αορτική ανατομή στην κατιούσα αορτή μπορεί να οδηγήσει σε μειωμένη ροή αίματος σε μυριάδες οργανικά συστήματα, συμπεριλαμβανομένων των νεφρών, του νωτιαίου μυελού και του πεπτικού συστήματος.5
Εάν προσβληθούν τα κάτω άκρα, ο ασθενής μπορεί να έχει οξεία ισχαιμία στα πόδια, όπως απώλεια μηριαίων ή πελματικών σφυγμών ή ένα πόδι που είναι ψυχρό, επώδυνο ή χλωμό. Οποιοδήποτε παράπονο που φαίνεται να αφορά πολλαπλά άσχετα συστήματα, για παράδειγμα θωρακικό άλγος, κοιλιακό άλγος και ψυχρό πόδι χωρίς σφυγμό, θα πρέπει να εγείρει υποψίες για αορτική ανατομή.
Οι περισσότεροι ασθενείς με οξεία αορτική ανατομή θα είναι υπερτασικοί (>200/100), αλλά ανάλογα με τη θέση της ανατομής μπορεί να είναι νορμοτασικοί ή υποτασικοί. Η υπόταση μπορεί να οφείλεται σε καρδιακό επιπωματισμό, ρήξη της αορτής ή ανεπάρκεια της αορτικής βαλβίδας που προκαλεί οξεία καρδιακή ανεπάρκεια.4 Μπορεί να έχουν σφυγμικά ελλείμματα που παρατηρούνται κατά την ψηλάφηση της καρωτίδας, της μηριαίας ή της κερκιδικής αρτηρίας.
Ιστορικό
Το προηγούμενο ιατρικό, χειρουργικό και οικογενειακό ιστορικό είναι ένα από τα σημαντικότερα στοιχεία για την ανάπτυξη υψηλής υποψίας για αορτική ανατομή. Ο υπ’ αριθμόν ένα παράγοντας κινδύνου για αορτική ανατομή είναι η υπέρταση.
Όπως αναφέρθηκε προηγουμένως, οι παράγοντες κινδύνου περιλαμβάνουν το φύλο, την προχωρημένη ηλικία, το ιστορικό καπνίσματος, ένα γνωστό ανεύρυσμα αορτής ή προηγούμενο ιστορικό καρδιαγγειακής χειρουργικής επέμβασης, συμπεριλαμβανομένης της προηγούμενης αποκατάστασης της αορτής, του καρδιακού καθετηριασμού ή της αντικατάστασης αορτικής βαλβίδας.
Για τους νεότερους ασθενείς, το ιστορικό μιας διαταραχής του συνδετικού ιστού, όπως το σύνδρομο Marfan ή το αγγειακό σύνδρομο Ehlers-Danlos (VEDS), είναι ο κύριος παράγοντας κινδύνου για αορτική ανατομή.6
Άλλοι παράγοντες κινδύνου περιλαμβάνουν μια διγλώχινα αορτική βαλβίδα ή φλεγμονώδεις νόσους που προκαλούν αγγειίτιδα (π.χ. γιγαντοκυτταρική αρτηρίτιδα ή ρευματοειδή αρθρίτιδα). Αν και σπάνια, οι γυναίκες του τρίτου τριμήνου της εγκυμοσύνης ή μετά τον τοκετό διατρέχουν υψηλότερο κίνδυνο αορτικού διαχωρισμού, ιδίως εάν έχουν παράγοντες κινδύνου.6
Προνοσοκομειακές παρεμβάσεις
Οι προνοσοκομειακές παρεμβάσεις για τον αορτικό διαχωρισμό είναι περιορισμένες.
Οι πιο σημαντικές ενέργειες είναι η υψηλή υποψία για αορτική ανατομή, η ταχεία μεταφορά του ασθενούς και η έγκαιρη ενημέρωση του νοσοκομείου υποδοχής για την υποψία σας.
Εάν είναι δυνατόν, ο ασθενής θα πρέπει να μεταφερθεί σε νοσοκομείο με δυνατότητες καρδιοθωρακικής χειρουργικής. Θα πρέπει να τοποθετηθούν δύο οροί μεγάλης διαμέτρου σε περίπτωση καρδιαγγειακής κατάρρευσης. Θα πρέπει να αρχίσει η συνεχής παρακολούθηση της καρδιακής λειτουργίας, της αρτηριακής πίεσης και του καρδιακού ρυθμού. Θα πρέπει να χορηγείται οξυγόνο ώστε να διατηρείται οξυγόνο σακχάρου μεγαλύτερο από 90%.4
Εάν ο ασθενής είναι υπερτασικός, θα πρέπει να εξεταστεί η μείωση της αρτηριακής πίεσης, βάσει των τοπικών πρωτοκόλλων. Ο στόχος της αρτηριακής πίεσης για την οξεία αορτική ανατομή είναι μικρότερη από 110/συστολική για να εμποδιστεί η περαιτέρω εξέλιξη της ανατομής. Ένας β-αποκλειστής είναι ένας καλός παράγοντας πρώτης επιλογής, ιδίως δεδομένου ότι ο έλεγχος της καρδιακής συχνότητας, με στόχο λιγότερο από 60 bpm, θα επιδιωχθεί μόλις βρεθεί στο τμήμα επειγόντων περιστατικών.
Μην χρησιμοποιείτε νιτρογλυκερίνη για τον έλεγχο της αρτηριακής πίεσης, καθώς αυτό μπορεί να οδηγήσει σε αντανακλαστική ταχυκαρδία και να επιδεινώσει την ανατομή.
Εάν ο ασθενής είναι υποτασικός και εμφανίζει σημεία σοκ ή μεταβολή της νοητικής κατάστασης, να είστε προετοιμασμένοι να χορηγήσετε ενδοφλέβια χορήγηση υγρών, με στόχο συστολική αρτηριακή πίεση 90/συστολική.
Επιτρέπεται η επιτρεπτή υπόταση, καθώς η επιθετική αντιμετώπιση της υπότασης μπορεί να επιδεινώσει την υποκείμενη αιτία, όπως ο καρδιακός επιπωματισμός ή η αορτική διαρροή. Εάν υπάρχουν διαθέσιμα προϊόντα αίματος, το αίμα είναι καλύτερη επιλογή από τα ενδοφλέβια υγρά. Εμπλέκετε τον ιατρικό έλεγχο νωρίς στη φροντίδα των ασθενών με υποψία αορτικής ανατομής.
Μία από τις σημαντικότερες παρεμβάσεις που μπορούν να εκτελέσουν οι προνοσοκομειακοί πάροχοι είναι η συμπτωματική αντιμετώπιση του πόνου, της ναυτίας και του εμέτου, η οποία συχνά παραβλέπεται. Ο έντονος πόνος που σχετίζεται με μια αορτική ανατομή μπορεί να οδηγήσει σε απελευθέρωση αδρεναλίνης, με επακόλουθη αύξηση της αρτηριακής πίεσης και του καρδιακού ρυθμού, η οποία μπορεί να επιδεινώσει την ανατομή. Ο έλεγχος του πόνου θα βοηθήσει τόσο στην άνεση του ασθενούς όσο και στη μείωση της αρτηριακής πίεσης και του καρδιακού ρυθμού.5 Για τον έλεγχο του πόνου θα πρέπει να χρησιμοποιούνται ενδοφλέβια οπιούχα, κατά προτίμηση φαιντανύλη. Η δύναμη του εμετού μπορεί επίσης να επιδεινώσει την ανατομή και, επομένως, είναι σημαντικό να αντιμετωπιστεί η ναυτία και ο εμετός με αντιεμετικά σύμφωνα με τα τοπικά πρωτόκολλα.
Παγίδες
Οι περισσότεροι προνοσοκομειακοί επαγγελματίες πιστεύουν ότι ο καλύτερος τρόπος για τη διαχείριση πραγματικών ιατρικών επειγόντων περιστατικών είναι να σταματήσουν, να αξιολογήσουν και να ολοκληρώσουν έγκαιρες παρεμβάσεις στη σκηνή.
Η ανατομή της αορτής αποτελεί εξαίρεση στον κανόνα.
Αναφέρετε την αορτική ανατομή και οι ίδιοι γιατροί θα αναγνωρίσουν ότι υπάρχουν περιορισμένες προνοσοκομειακές μέθοδοι θεραπείας για αυτό το επείγον περιστατικό. Έχουν επίσης μεγαλύτερη επίγνωση των παγίδων της λανθασμένης διάγνωσης της αορτικής ανατομής ως ένα πιο κοινό ιατρικό επείγον περιστατικό, όπως το STEMI. Και πάλι, ένα ηλεκτροκαρδιογράφημα δεν είναι συνήθως χρήσιμο, καθώς συχνά θα είναι φυσιολογικό ή θα έχει μη ειδικές μεταβολές.
Εάν ένας ασθενής με θωρακικό πόνο έχει παρουσίαση και ιστορικό σχετικά με οξεία αορτική ανατομή, μη χορηγείτε ασπιρίνη, Brilinta (τικαγρελόρη) ή Plavix (κλοπιδογρέλη). Και πάλι, μη χορηγείτε νιτρογλυκερίνη για τον πόνο στο στήθος, καθώς ο μηχανισμός της νιτρογλυκερίνης μπορεί να οδηγήσει σε αντανακλαστική ταχυκαρδία, η οποία μπορεί να επιταχύνει την εξέλιξη της ανατομής. Η αντιμετώπιση μία αορτικής ανατομής ως οξέος MI θα είναι τελικά επιζήμια για τον ασθενή.
Περίληψη
Η αορτική ανατομή είναι ένα περίπλοκο και επισφαλές ιατρικό επείγον περιστατικό για τον εντοπισμό και την αντιμετώπιση στο προνοσοκομειακό περιβάλλον. Οι ασθενείς με αορτική ανατομή μπορούν και συχνά παρουσιάζονται με μυριάδες κύριες ενοχλήσεις, με πιο συχνή τον οξύ και βασανιστικό πόνο.
Στον προνοσοκομειακό χώρο, πρέπει να θυμόμαστε ότι τα συμπτώματα που παρουσιάζει ο ασθενής σπάνια είναι κλασικά, όπως αυτά που διδάσκονται στο εγχειρίδιο του παραϊατρικού.
Θα χρειαστεί μια πλήρης, αλλά γρήγορη εξέταση, με καταγραφή των βασικών δεδομένων, συμπεριλαμβανομένου του ιστορικού, των κύριων συμβάντων και των σχετικών δημογραφικών δεδομένων, για να ενισχύσετε την υποψία σας για αορτική ανατομή.
Τέλος, αν και ο επιπολασμός της αορτικής ανατομής είναι χαμηλός σε σύγκριση με το STEMI και άλλα επείγοντα περιστατικά που απαιτούν παρεμβάσεις EMS, είναι ένα από αυτά που πιθανότατα θα αντιμετωπίσετε κάποια στιγμή στην καριέρα σας. Όταν το κάνετε, θα χρειαστείτε όλες τις γνώσεις και τις δεξιότητές σας για να αναγνωρίσετε με αυτοπεποίθηση και να αντιμετωπίσετε σωστά μία αορτική ανατομή.
Βιβλιογραφικές Αναφορές:
1. Miller, D. (2012, August 28). When aortic abnormalities are life-threatening. EMS1. https://www.ems1.com/cardiac-care/articles/when-aortic-abnormalities-are-life-threatening-23vDaOldWevZgSm0/
2.Patel, A. Y., Eagle, K. A., & Vaishnava, P. (2014). Acute type B aortic dissection: insights from the International Registry of Acute Aortic Dissection. Annals of cardiothoracic surgery, 3(4), 368–374. https://doi.org/10.3978/j.issn.2225-319X.2014.07.06
3.Mancini, M. C., MD PhD. (2021, October 17). Aortic Dissection: Practice Essentials, Background, Anatomy. Aortic Dissection. https://emedicine.medscape.com/article/2062452-overview
4. Weingart, S., Borshoff, D., The Resuscitation Crisis Manual. Edition 1.0. 2018. Leeuwin Press.
5. Willis, G., Rogers, R., Aortic Catastrophes. In Emergency Department resuscitation of the Critically Ill. 2nd Edition. Michael E. Winters, editor-in-chief. 2017. ACEP. Pp.105-113.
6. Johnson, G., Prince, L., . Aortic Dissection and Related Aortic Syndromes. In Tintinalli’s Emergency Medicine: A Comprehensive Study Guide. 8th edition. Judith E. Tintinalli, editor-in-chief. McGraw Hill Education. 2016. Pp 412-416.
Συγγραφείς:
Πηγή: https://www.jems.com/patient-care/what-prehospital-providers-should-know-about-aortic-dissection-s/
Παναγιώτης Σπανός
Διασώστης – Πλήρωμα Ασθενοφόρου
Πρόεδρος Διασωστών Ρόδου
ΔΙΑΣΩΣΤΕΣ ΡΟΔΟΥ
