Εισαγωγή: Ο ρόλος του πόνου στο ΣΠΦ
Ο πόνος είναι ένας από τους πιο συχνούς λόγους για τους οποίους οι ασθενείς καλούν το ΕΚΑΒ. Είτε προέρχεται από τραύμα, είτε από παθολογική κατάσταση, είτε από άγνωστη αιτία, η σωστή αντιμετώπιση του πόνου αποτελεί κρίσιμη δεξιότητα για κάθε διασώστη και παραϊατρικό.
Η αποτελεσματική ανακούφιση από τον πόνο βελτιώνει την άνεση του ασθενούς και μειώνει το στρες, το οποίο μπορεί να επιδεινώσει την υποκείμενη κατάσταση. Για να επιτευχθεί όμως σωστή αναλγησία, απαιτείται ισορροπία μεταξύ φαρμακευτικών παρεμβάσεων, μη φαρμακευτικών τεχνικών και μιας ανθρωποκεντρικής προσέγγισης.
Η σημασία της εκτίμησης του πόνου
Πριν ξεκινήσει οποιαδήποτε θεραπεία, ο διασώστης πρέπει να αξιολογήσει με ακρίβεια τον πόνο. Η κατανόηση της έντασης, του τύπου και της αιτίας του πόνου είναι η βάση για κάθε σχέδιο ανακούφισης.
Κοινά εργαλεία εκτίμησης πόνου:
- Numeric Rating Scale (NRS): Κλίμακα 0–10 όπου ο ασθενής βαθμολογεί τον πόνο του.
- Wong-Baker FACES: Ιδανική για παιδιά ή μη λεκτικούς ασθενείς, με πρόσωπα που απεικονίζουν επίπεδα πόνου.
- OPQRST: Μνημονικό για τη διερεύνηση Έναρξης, Πρόκλησης, Ποιότητας, Εντοπισμού/Ακτινοβολίας, Σοβαρότητας, Χρόνου.
- FLACC Scale: Χρησιμοποιείται κυρίως σε βρέφη ή ασθενείς που δεν μπορούν να επικοινωνήσουν, αξιολογώντας Πρόσωπο, Κίνηση Ποδιών, Δραστηριότητα, Κλάμα, Καθησυχασμός.
Η εκτίμηση πρέπει να είναι επαναλαμβανόμενη, ώστε να παρακολουθείται η αποτελεσματικότητα της παρέμβασης. Ο πόνος είναι υποκειμενικός και κάθε ασθενής πρέπει να αντιμετωπίζεται εξατομικευμένα.
Φαρμακευτικές επιλογές στη διαχείριση πόνου
Οι επιλογές εξαρτώνται από τη βαρύτητα, την αιτία του πόνου, την κατάσταση του ασθενούς και τα τοπικά πρωτόκολλα.
Μη Οπιοειδή Αναλγητικά
- Παρακεταμόλη (Depon, Tylenol): Ασφαλής για ήπιο–μέτριο πόνο.
- Μη Στεροειδή Αντιφλεγμονώδη (Ιβουπροφαίνη, Κετορολάκη): Χρήσιμα σε φλεγμονώδη άλγη (κατάγματα, κακώσεις), με προσοχή σε νεφρική δυσλειτουργία ή αιμορραγία.
Οπιοειδή Αναλγητικά
- Μορφίνη: Παραδοσιακό οπιοειδές για μέτριο–σοβαρό πόνο. Απαιτεί στενή παρακολούθηση για καταστολή αναπνοής.
- Φαιντανύλη: Ταχείας δράσης, με λιγότερες επιπτώσεις στην αρτηριακή πίεση – κατάλληλη για τραύμα.
Εναλλακτικά Φάρμακα
- Κεταμίνη: Αυξανόμενη χρήση στον προνοσοκομειακό χώρο, ιδανική για ασθενείς με υπόταση. Αναλγησία χωρίς αναπνευστική καταστολή.
- Νιτρώδες Οξείδιο (Entonox): Εισπνεόμενο αναλγητικό με γρήγορη δράση και γρήγορη αποδρομή – ιδανικό για σύντομες μεταφορές.
Μη φαρμακευτικές τεχνικές διαχείρισης πόνου
Η αναλγησία δεν περιορίζεται στα φάρμακα. Συχνά, απλές πρακτικές μειώνουν τον πόνο ή τον κάνουν πιο ανεκτό:
- Σωστή θέση – ακινητοποίηση: Με νάρθηκες, επιδέσμους ή κατάλληλη τοποθέτηση του άκρου.
- Θερμοθεραπεία/Κρυοθεραπεία: Πάγος για φλεγμονή – ζεστά επιθέματα για μυϊκούς σπασμούς.
- Τεχνικές απόσπασης: Συζήτηση, έλεγχος αναπνοής, προσανατολισμός αλλού.
- Χαλάρωση και καθοδηγούμενη φαντασία: Αναπνοές, νοερή απεικόνιση.
- Επικοινωνία και καθησυχασμός: Η ήρεμη, συμπονετική στάση του διασώστη μειώνει το άγχος και τον αντιλαμβανόμενο πόνο.
Ο συνδυασμός φαρμακευτικών και μη τεχνικών εξασφαλίζει ολιστική αντιμετώπιση.
Προκλήσεις στη διαχείριση πόνου
Παρά τα εργαλεία και τις γνώσεις, υπάρχουν εμπόδια:
- Υποθεραπεία: Φόβος υπερδοσολογίας, περιορισμοί πρωτοκόλλων, ανησυχία για οπιοειδή.
- Μεταβλητότητα ανταπόκρισης: Ο πόνος είναι διαφορετικός σε κάθε ασθενή.
- Περιορισμένος χρόνος μεταφοράς: Μερικές φορές δεν υπάρχει χρόνος για πλήρη αναλγησία.
- Κανονιστικοί περιορισμοί: Αυστηρά πρωτόκολλα ή ανάγκη για τηλεφωνική άδεια από ιατρό.
Το μέλλον στη διαχείριση πόνου στο ΣΠΦ
Οι εξελίξεις υπόσχονται καλύτερα αποτελέσματα:
- Ευρύτερη χρήση κεταμίνης ως ασφαλές εναλλακτικό των οπιοειδών.
- Πολυτροπική αναλγησία: Συνδυασμός διαφορετικών κατηγοριών φαρμάκων.
- Συνεχής εκπαίδευση και πρωτόκολλα βασισμένα σε τεκμηρίωση.
- Τηλεϊατρική: Συμβουλή ειδικού σε πραγματικό χρόνο για σωστή επιλογή θεραπείας.
Συμπέρασμα
Η ανακούφιση του πόνου είναι θεμελιώδες κομμάτι της προνοσοκομειακής φροντίδας. Από την ακριβή εκτίμηση μέχρι τις φαρμακευτικές και μη τεχνικές παρεμβάσεις, οι διασώστες παίζουν κρίσιμο ρόλο στη βελτίωση της ποιότητας φροντίδας και στην άνεση του ασθενούς.
Με συνεχή εκπαίδευση, σωστή χρήση εργαλείων και ενημέρωση στις βέλτιστες πρακτικές, οι επαγγελματίες του ΕΚΑΒ μπορούν να βελτιώσουν τα αποτελέσματα και να προσφέρουν ουσιαστική ανακούφιση σε όσους τη χρειάζονται περισσότερο.
Πηγή: Mastering Pain Management in EMS: Techniques, Medications, and Best Practices
Παναγιώτης Σπανός
ΔΙΑΣΩΣΤΕΣ ΡΟΔΟΥ
