Πότε ο λόγος μας προστατεύεται και πότε μπορεί να δημιουργήσει επαγγελματικά προβλήματα
Οι διασώστες καλούνται καθημερινά να υπηρετούν την κοινότητα σε ένα περιβάλλον με υψηλή ορατότητα και έντονο στρες. Η εργασία μας δεν είναι μόνο κλινική· συνοδεύεται από ηθικές, κοινωνικές και επαγγελματικές ευθύνες. Στη σημερινή εποχή, όπου προσωπικές απόψεις και εμπειρίες μοιράζονται συχνά στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, τα όρια της ελευθερίας λόγου και της επαγγελματικής δεοντολογίας είναι πιο θολά από ποτέ.
Η εμπιστοσύνη της κοινωνίας στην ικανότητά μας να παρέχουμε φροντίδα είναι θεμελιώδης. Αυτή η εμπιστοσύνη μπορεί εύκολα να κλονιστεί αν τα σχόλια ή οι αναρτήσεις μας εκληφθούν ως διχαστικά, προσβλητικά ή αντιεπαγγελματικά.
Η ελευθερία λόγου δεν είναι απόλυτη
Το Σύνταγμα των ΗΠΑ (και αντίστοιχα τα περισσότερα δημοκρατικά συντάγματα) αναγνωρίζει την ελευθερία λόγου, αλλά δεν την προστατεύει σε όλες τις μορφές της. Υπάρχουν κατηγορίες λόγου που δεν προστατεύονται:
-
λόγος που υποκινεί άμεση βία ή παρανομία,
-
απειλές, εκφοβισμός ή παρενόχληση,
-
δυσφήμηση,
-
παραπλανητικές ή ψευδείς δηλώσεις.
Ακόμη και ο «προστατευμένος λόγος» μπορεί να περιοριστεί, αν δημιουργεί κινδύνους για τη δημόσια ασφάλεια ή την εργασιακή λειτουργία (π.χ. η ψευδής κραυγή «φωτιά» σε κινηματογράφο).
Δημόσιος vs. ιδιωτικός εργοδότης
Η προστασία που απολαμβάνει ένας διασώστης εξαρτάται από το αν εργάζεται στον δημόσιο ή τον ιδιωτικό τομέα:
-
Δημόσιος τομέας: Υπάρχει συνταγματική προστασία, ειδικά αν ο λόγος αφορά ζητήματα δημόσιου ενδιαφέροντος (π.χ. υποχρηματοδότηση ΕΚΑΒ, ελλείψεις σε εξοπλισμό). Ωστόσο, τα δικαστήρια ισορροπούν ανάμεσα στο δικαίωμα του εργαζόμενου και στο συμφέρον του οργανισμού να διατηρεί πειθαρχία και δημόσια εμπιστοσύνη.
-
Ιδιωτικός τομέας: Η συνταγματική προστασία δεν ισχύει στον ίδιο βαθμό. Τα δικαιώματα του εργαζόμενου βασίζονται σε άλλες νομοθεσίες, όπως οι κανονισμοί εργασίας, οι συλλογικές συμβάσεις ή οι νόμοι για προστασία μαρτύρων δημοσίου συμφέροντος.
Μέσα κοινωνικής δικτύωσης: Ο μεγάλος κίνδυνος
Οι προσωπικές αναρτήσεις στα social media δεν είναι ποτέ πλήρως “προσωπικές” όταν είσαι διασώστης. Αν στη σελίδα σου υπάρχουν φωτογραφίες με στολή ή υπηρεσιακά οχήματα, κάθε σχόλιο μπορεί να συνδεθεί με τον οργανισμό σου.
Κύριοι κίνδυνοι:
-
Παραβίαση απορρήτου ασθενών (HIPAA / GDPR) – αυστηρά απαγορευμένη με ποινές, απολύσεις ή απώλεια άδειας.
-
Υπονόμευση φήμης εργοδότη – προσωπικές γνώμες που δημιουργούν κακή εικόνα μπορούν να οδηγήσουν σε πειθαρχικά μέτρα.
-
Ρατσιστικός/προσβλητικός λόγος – μπορεί να θεωρηθεί παραβίαση αντιδιακριτικών νόμων.
-
Πλήγμα στην επαγγελματική εικόνα – χωρίς εμπιστοσύνη, καμία κλινική δεξιότητα δεν αρκεί.
Όπως το έθεσε χαρακτηριστικά ο νομικός David Givot:
«Οι διασώστες δεν μπορούν να επιτρέπουν στις πολιτικές, κοινωνικές ή θρησκευτικές τους πεποιθήσεις να θολώνουν την αντικειμενικότητά τους. Το νόμισμά μας είναι η εμπιστοσύνη του κοινού· και δεν μπορούμε να το ρισκάρουμε».
Προστασία από τον νόμο
Υπάρχουν ορισμένες ειδικές περιπτώσεις όπου ο λόγος ενός διασώστη προστατεύεται:
-
Συλλογική δράση – Ο εργατικός νόμος προστατεύει εργαζόμενους που μιλούν συλλογικά για συνθήκες εργασίας (π.χ. ασφάλεια, ωράρια, στελέχωση).
-
Καταγγελίες / Whistleblowing – Αν αναφέρονται παρανομίες ή ζητήματα ασφάλειας ασθενών.
-
Νομοθεσίες πολιτικής δραστηριότητας – Σε ορισμένες πολιτείες/χώρες υπάρχουν περιορισμένες προστασίες για πολιτική δράση εκτός εργασίας.
Τι πρέπει να κάνουν οι Οργανισμοί Προνοσοκομειακής Φροντίδας
Για να ισορροπήσουν ανάμεσα στην ελευθερία λόγου και την επαγγελματική ακεραιότητα:
-
Να έχουν σαφείς πολιτικές για social media, εμπιστευτικότητα και επαγγελματική συμπεριφορά.
-
Να παρέχουν εκπαίδευση (κατά την πρόσληψη, ετησίως και μετά από κάθε περιστατικό).
-
Να ενθαρρύνουν τη σωστή αναφορά προβλημάτων χωρίς φόβο αντιποίνων.
-
Να εφαρμόζουν τους κανόνες δίκαια και ομοιόμορφα.
Συμπέρασμα
Η ελευθερία λόγου είναι θεμελιώδες δικαίωμα, αλλά για τους διασώστες δεν είναι απεριόριστη. Ο χώρος εργασίας (δημόσιος ή ιδιωτικός), το περιεχόμενο της έκφρασης (προσωπική γνώμη ή ζήτημα δημοσίου συμφέροντος) και το μέσο που χρησιμοποιείται (πρόσωπο με πρόσωπο ή διαδικτυακά) καθορίζουν αν ο λόγος προστατεύεται ή μπορεί να επιφέρει συνέπειες.
Η κατανόηση αυτών των ορίων βοηθά τον επαγγελματία να προστατεύσει τον εαυτό του και ταυτόχρονα να διατηρήσει την εμπιστοσύνη που είναι απαραίτητη για να συνεχίσει να υπηρετεί την κοινότητα.
Πηγή: EMS personnel and their rights of speech: A primer
Παναγιώτης Σπανός
ΔΙΑΣΩΣΤΕΣ ΡΟΔΟΥ
