Εισαγωγή
Ως επαγγελματίες του ΕΚΑΒ των υπηρεσιών προνοσοκομειακής φροντίδας, έχετε έναν κρίσιμο ρόλο στη λεγόμενη “Επανάσταση της Ανακούφισης του Πόνου”.
Η ικανότητά σας να αναγνωρίζετε, να αξιολογείτε και να αντιμετωπίζετε τον πόνο γρήγορα και αποτελεσματικά μπορεί να βελτιώσει θεαματικά την εμπειρία και την έκβαση του ασθενούς.
Τα τελευταία χρόνια, τα πρωτόκολλα του Συστήματος Προνοσοκομειακής Φροντίδας εμπλουτίζονται με νέες τεχνικές και εργαλεία, που στοχεύουν σε πιο προσωποκεντρική και ασφαλή φροντίδα.
Αυτό το άρθρο παρουσιάζει τις βασικές αρχές και τις νεότερες εξελίξεις στη διαχείριση του πόνου για διασώστες.
🔹 Η Σημασία της Αντιμετώπισης του Πόνου
Ο πόνος είναι από τα πιο συχνά συμπτώματα που συναντά ένας διασώστης, από ένα απλό διάστρεμμα έως σοβαρά τραύματα.
Η ανεπαρκής αντιμετώπισή του μπορεί να προκαλέσει:
-
αύξηση του στρες και του καρδιακού ρυθμού,
-
δυσκολία στη σταθεροποίηση του ασθενούς,
-
επιβράδυνση της ανάρρωσης.
Η Αμερικανική Εταιρεία Επειγοντολόγων (ACEP) προτείνει να θεωρούμε τον πόνο ως “πέμπτο ζωτικό σημείο”, δηλαδή να αξιολογείται με την ίδια σοβαρότητα όπως ο σφυγμός ή η πίεση.
🔹 Παραδοσιακές Μέθοδοι Αντιμετώπισης Πόνου
1. Μη οπιοειδή αναλγητικά
Φάρμακα όπως η παρακεταμόλη και η ιβουπροφαίνη χρησιμοποιούνται για ήπιο έως μέτριο πόνο (π.χ. πονοκέφαλος, μικρός τραυματισμός).
➡️ Περιορισμός: δεν επαρκούν για σοβαρό πόνο, όπως στα πολλαπλά τραύματα.
2. Οπιοειδή (μορφίνη, φαιντανύλη, υδρομορφόνη)
Αποτελεσματικά για έντονο πόνο, αλλά συνοδεύονται από κινδύνους:
-
αναπνευστική καταστολή,
-
πτώση πίεσης,
-
εξάρτηση ή υπερδοσολογία.
➡️ Η κρίση των οπιοειδών τα τελευταία χρόνια έχει ωθήσει τις υπηρεσίες να αναζητήσουν ασφαλέστερες εναλλακτικές.
3. Υποξείδιο του Αζώτου (“αέριο του γέλιου”)
Έχει άμεση και παροδική δράση, ιδανικό για σύντομες μεταφορές ή διαδικασίες που προκαλούν πόνο.
➡️ Πλεονέκτημα: γρήγορη ανακούφιση χωρίς μεγάλη διάρκεια δράσης.
🔹 Νεότερες Τεχνικές Αντιμετώπισης Πόνου
1. Κεταμίνη σε χαμηλή δόση
Η κεταμίνη χρησιμοποιείται πλέον σε χαμηλές, μη αναισθητικές δόσεις για αντιμετώπιση οξέος πόνου.
🧠 Μηχανισμός: μπλοκάρει τους NMDA υποδοχείς στον εγκέφαλο, μειώνοντας την αίσθηση του πόνου.
✅ Πλεονεκτήματα:
-
Δεν προκαλεί αναπνευστική καταστολή όπως τα οπιοειδή.
-
Δρα και σε περιπτώσεις όπου τα οπιοειδή δεν είναι αποτελεσματικά (π.χ. σοβαρά τραύματα).
⚠️ Παρενέργειες: αύξηση πίεσης, ταχυκαρδία, μερικές φορές ψευδαισθήσεις.
Απαιτείται κατάλληλη εκπαίδευση του πληρώματος.
2. Ενδορρινική χορήγηση φαρμάκων
Η χορήγηση φαρμάκων από τη μύτη είναι ανώδυνη και ταχεία.
Χρησιμοποιείται κυρίως σε παιδιά ή ασθενείς με δύσκολη φλεβική πρόσβαση.
💊 Συνήθη φάρμακα: φαιντανύλη ή κεταμίνη.
✅ Γρήγορη απορρόφηση μέσω του ρινικού βλεννογόνου.
✅ Δεν χρειάζεται βελόνα (λιγότερος φόβος, λιγότερος πόνος).
⚠️ Περιορισμός: μικρή ποσότητα φαρμάκου μπορεί να δοθεί ανά χορήγηση.
3. Υπερηχογραφικά καθοδηγούμενοι νευρικοί αποκλεισμοί
Σε πιο εξελιγμένα συστήματα, εκπαιδευμένοι παραϊατρικοί χρησιμοποιούν υπερηχογράφημα για να “μπλοκάρουν” συγκεκριμένα νεύρα.
📍 Χρήση: κατάγματα, εξαρθρήματα, σοβαρά τραύματα άκρων.
✅ Παρέχει τοπική και παρατεταμένη ανακούφιση χωρίς να χρειάζονται οπιοειδή.
⚙️ Απαιτεί ειδικό εξοπλισμό και εκπαίδευση.
4. Λιδοκαΐνη για πόνο στο στήθος
Η λιδοκαΐνη χρησιμοποιείται πειραματικά σε ορισμένα πρωτόκολλα για πόνο από έμφραγμα ή αρρυθμίες.
✅ Δρα αναλγητικά και σταθεροποιεί την καρδιακή μεμβράνη.
⚠️ Δεν έχει υιοθετηθεί ακόμη ευρέως.
5. Μη φαρμακολογικές τεχνικές
Οι τεχνικές χωρίς φάρμακα είναι ασφαλείς, απλές και συχνά αποτελεσματικές.
-
❄️ Κρυοθεραπεία (παγοκύστες): μειώνει το οίδημα και τον πόνο.
-
🧸 Τεχνικές απόσπασης προσοχής: συζήτηση, αναπνοές, εικονική πραγματικότητα, ειδικά σε παιδιά.
-
⚡ TENS (διαδερμική ηλεκτρική διέγερση): διακόπτει τα σήματα πόνου μέσω ήπιων ηλεκτρικών ερεθισμάτων στο δέρμα.
🔹 Προσέγγιση Επικεντρωμένη στον Ασθενή
Η σύγχρονη φιλοσοφία στη διαχείριση πόνου είναι προσωποκεντρική.
Δεν αρκεί να μετρήσουμε τον πόνο – πρέπει να κατανοήσουμε την εμπειρία του ασθενούς.
👉 Ο πόνος είναι υποκειμενικός: αυτό που σε εμάς φαίνεται μικρό, για τον ασθενή μπορεί να είναι αφόρητο.
Οι διασώστες πρέπει να:
-
χρησιμοποιούν κλίμακες πόνου (VAS, NRS),
-
παρατηρούν μη λεκτικά σημάδια σε παιδιά ή ασθενείς που δεν μπορούν να επικοινωνήσουν,
-
δείχνουν ενσυναίσθηση και σεβασμό.
🔹 Συμπέρασμα
Η διαχείριση του πόνου εξελίσσεται ραγδαία και αποτελεί βασικό κομμάτι της σύγχρονης προνοσοκομειακής φροντίδας.
Οι νέες τεχνικές — όπως η χαμηλή δόση κεταμίνης, η ενδορρινική χορήγηση, οι νευρικοί αποκλεισμοί, αλλά και οι μη φαρμακολογικές μέθοδοι — δίνουν στους διασώστες περισσότερα εργαλεία από ποτέ.
Για εσάς, τους επαγγελματίες, αυτές οι γνώσεις αποτελούν τη βάση για να:
-
κατανοήσετε πώς και γιατί εφαρμόζουμε κάθε μέθοδο,
-
μάθετε να αξιολογείτε σωστά τον πόνο,
-
παρέχετε φροντίδα που ανακουφίζει, σέβεται και προστατεύει τον ασθενή.
Η επόμενη γενιά διασωστών δεν θα προσφέρει απλώς πρώτες βοήθειες — θα προσφέρει ανθρώπινη, στοχευμένη και επιστημονικά τεκμηριωμένη φροντίδα.
Βιβλιογραφικές Αναφορές
American College of Emergency Physicians (ACEP). (2020). “Pain Management in the Emergency Setting.”
Kottkamp, H. W., et al. (2019). “Ketamine for Pain Management in the Prehospital Setting: A Review of Recent Literature.” Journal of Emergency Medicine.
National Association of EMS Physicians. (2021). “EMS Pain Management Protocols and Guidelines.”
Πηγή: Pain Relief Revolution: Navigating the Latest Advances in EMS Pain Management Techniques
Παναγιώτης Σπανός
ΔΙΑΣΩΣΤΕΣ ΡΟΔΟΥ
