Πρόλογος
Η γυναίκα είναι ένα πλάσμα που έχει αντοχές που εντυπωσιάζουν. Μπορεί να διαχειριστεί προβλήματα και να έχει πολλές ευθύνες. Δημιουργεί ευτυχία, αγάπη και έχει άποψη. Χαμογελάει όταν θέλει να σε στηρίξει, τραγουδάει όταν θέλει να κλάψει, κλαίει όταν είναι ευτυχισμένη και γελάει όταν φοβάται. Γυναίκα είναι να αγαπάς να είσαι στοργική, ευαίσθητη, δυναμική, να έχεις την αντίληψη σου οξυμένη. Γυναίκα είναι να αναλαμβάνεις πρωτοβουλίες, να ζητάς συγνώμη όταν έχεις άδικο… να εκδηλώνεις τα συναισθήματα σου χωρίς φόβο. Οι σωστές γυναίκες ξέρουν να περιορίζουν τα πάθη τους. Χρησιμοποιούν το μυαλό τους και το γυναικείο τους ταμπεραμέντο να κερδίσουν έναν άντρα. Μια αληθινή γυναίκα δεν αφήνει ανεξέλεγκτη την πονηριά της αλλά την τιθασεύει.
Γυναίκα είναι να δείχνεις σεβασμό στο άλλο σου μισό στην ζωή. Γυναίκα είναι να είσαι διπλωματική όταν χρειάζεται, ευέλικτη, να χρησιμοποιείς την ευφυΐα για καλό. Γυναίκα δεν είναι να μειώνεις τους άλλους για να ανέβεις εσύ.
Η σωστή γυναίκα δεν χρησιμοποιεί δόλια το μυαλό της για να πετύχει πράγματα. Ακόμα έχει το ταλέντο να κάνει πολλά πράγματα ταυτόχρονα. Η γυναίκα έχει το ταλέντο να ανεβάσει έναν άντρα πολύ ψηλά… όπως και το αντίστροφο. Έχουν μεγάλη δύναμη αρκεί να την χρησιμοποιούν με σωστό τρόπο. Γυναίκα είναι να δίνεις… να δίνεις απλόχερα… χαρά, ξενοιασιά, να δίνεις νόημα στην ζωή, να την ομορφαίνεις να την κάνεις καλύτερη.
Η αλήθεια είναι ότι αν δεν μεγαλώσεις με το σωστό πρότυπο είναι πιο δύσκολα τα πράγματα αλλά όχι ακατόρθωτα. Θα χρειαστεί πιο πολύ αγώνα και προσπάθεια για να επιτύχεις τους στόχους σου.
Η Γυναίκα είναι αυτή που κάνει τους ανθρώπους που την περιβάλλουν ευτυχισμένους, μοναδικούς, να χαίρονται που υπάρχει στην ζωή τους… αυτό έχει σαν αποτέλεσμα να είναι και αυτή ευτυχισμένη.
«Εάν δεν υπήρχαν οι γυναίκες, όλα τα λεφτά του κόσμου δεν θα είχαν καμία αξία.» Αριστοτέλης Ωνάσης
I. ΕΙΣΑΓΩΓΗ
Ορισμός και διατύπωση προβλήματος Καρκίνος.
Η μάστιγα του 21ου αιώνα ή όλων των αιώνων; Ανήκει στην κατηγορία των χρόνιων ασθενειών και αποτελεί το σύνολο εκατοντάδων παθήσεων, οι οποίες μοιράζονται το κοινό χαρακτηριστικό του ανεξέλεγκτου πολλαπλασιασμoύ των κυττάρων και την ικανότητα αυτών να εισβάλουν ή να διαδίδονται σε άλλα μέρη του σώματος. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα την ανάπτυξη μιας μάζας κυττάρων, που ονομάζεται όγκος.
Υπάρχουν τρία βασικά είδη όγκων: καλοήθεις, κακοήθεις και ενδιάμεσοι όγκοι. Η ασθένεια αυτή έχει κάνει την εμφάνιση της εδώ και πολλούς αιώνες. Τις τελευταίες δεκαετίες τα κρούσματα του καρκίνου διαρκώς αυξάνονται καθώς αυξάνεται ο μέσος όρος ζωής σε άντρες και γυναίκες. Για το έτος του 2015, 29.735 άνθρωποι πέθαναν στην Ελλάδα από καρκίνο εκ των οποίων οι 2.420 θάνατοι ήταν γυναικών που οφείλονταν στον καρκίνο του μαστού. (ΕΣΑ, 2015).
Ο όρος «καρκίνος του μαστού» αναφέρεται στη νοσηρή ανάπτυξη κακοήθους όγκου στην ευρύτερη περιοχή του μαστού. Αποτελεί μία από τις πλέον συχνότερα εμφανιζόμενες μορφές καρκίνου σε παγκόσμιο επίπεδο, πρώτη σε αριθμό κρουσμάτων μεταξύ του γυναικείου πληθυσμού, ιδιαίτερα στο δυτικό κόσμο. Τα αίτια εμφάνισης καρκίνου του μαστού δεν είναι γνωστά. Παράγοντες που έχουν συνδεθεί με την εμφάνιση της νόσου είναι το επιβαρυμένο οικογενειακό ιστορικό (σε συγγενής πρώτου βαθμού) (Collaborative Group 2001), πρώιμη έμμηνος ρήση ή καθυστερημένη εμμηνόπαυση (Hulka and Moorman, 2001) και μη τεκνοποίηση ή τεκνοποίηση μετά το 30ο έτος της ηλικία (Albrektsen, 2005). Ο θηλασμός αντίθετα φαίνεται να προστατεύει απέναντι στην ανάπτυξη της νόσου (Hulka and Moorman, 2001).
Ο καρκίνος του μαστού δεν είναι ίδιος σε όλες τις γυναίκες. Υπάρχουν πολλά διαφορετικά είδη, με διαφορετικά χαρακτηριστικά και ιδιαίτερους τρόπους ανάπτυξης και συμπεριφοράς. Κάθε καρκίνος του μαστού έχει την δική του ξεχωριστή ταυτότητα, το δικό του μοριακό προφίλ και αντιμετωπίζεται διαφορετικά. Η θεραπεία έχει ως αρχικό στόχο της την εκρίζωση της νόσου από το μαστό και στη συνέχεια από τον οργανισμό.
Το πρώτο βήμα λοιπόν στην αντιμετώπιση της νόσου είναι συνήθως η εγχείρηση. Μετά την εγχείρηση και με βάση ορισμένα στοιχεία που θα προκύψουν κυρίως από την ιστολογική εξέταση μπορεί, στη συνέχεια, να χρειασθεί ακτινοθεραπεία, χημειοθεραπεία, ορμονοθεραπεία ή συνδυασμός των θεραπειών. Πολλοί ασθενείς με καρκίνο που έκαναν θεραπεία ή βρίσκονται κατά τη διάρκεια αυτής βιώνουν έντονες ψυχολογικές μεταπτώσεις εξαιτίας της ασθένειας.
Το άγχος και ο φόβος αποτελούν δύο από τα κύρια συναισθήματα που αναπτύσσονται σε ασθενείς με καρκίνο και ειδικότερα σε γυναίκες ασθενείς με καρκίνο του μαστού. Η χειρουργική αντιμετώπιση της νόσου τραυματίζει το σώμα, κλονίζει την αυτοπεποίθηση της γυναίκας και διαταράσσει την ισορροπία της καθημερινότητας που βιώνει στο προσωπικό, το οικογενειακό, το φιλικό και το εργασιακό της περιβάλλον. Ιδιαίτερα οι νεότερες γυναίκες αισθάνονται έντονα το φόβο της μη αποδοχής από το άλλο φύλο. Το νόημα και ο σκοπός της ζωής, τα συναισθήματα κενότητας και ενοχής και φυσικά το άγχος του θανάτου, αναδύονται αναπόφευκτα στο συγκεκριμένο πληθυσμό (Halldórsdóttir & Hamrin, (1996), LeMay & Wilsonb , (2008).
Τα συναισθήματα αυτά ασκούν καθοριστική (μικρή ή μεγάλη) επίδραση στη διατήρηση ή την διαταραχή των ισορροπιών του ανθρώπου. Μία από αυτές τις ανισορροπίες είναι και η διαταραχή του ύπνου. Στους παράγοντες που συμβάλουν στα προβλήματα ύπνου κατά τη διάρκεια των θεραπειών, εκτός από τα αρνητικά συναισθήματα που προαναφέρθηκαν, συμπεριλαμβάνεται και η φαρμακευτική αγωγή.
Η αντιμετώπιση του καρκίνου του μαστού είναι μια συναισθηματικά δύσκολη διαδικασία για τους ασθενείς καθώς και για το οικογενειακό και φιλικό τους περιβάλλον. Παρόλα αυτά, μελέτες έχουν δείξει ότι η άσκηση επιφέρει θετικά αποτελέσματα στην ψυχολογία των ασθενών. Έχει αποδειχθεί από πολλούς μελετητές πως η συστηματική μέτριας έντασης άσκηση αποτελεί ένα ισχυρό καταπραϋντικό για τα άτομα με καρκίνο, ένα μέσο βελτίωσης της αυτοπεποίθησής τους και της ψυχολογίας τους και γενικά ένα όπλο που μέσα από την μακροχρόνια τήρηση του συμβάλλει στην πρόληψη και αποκατάσταση της νόσου.
II. ΑΝΑΣΚΟΠΗΣΗ ΤΗΣ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑΣ
2.1.Ορισμός υγείας
Η υγεία είναι ο παράγοντας που μετράει την φυσική, ψυχολογική ή ακόμα και την πνευματική κατάσταση ενός ζώντος οργανισμού. Σύμφωνα με τον ορισμό που διατυπώθηκε στο καταστατικό του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (1946) η υγεία είναι «η κατάσταση της πλήρους σωματικής, ψυχικής και κοινωνικής ευεξίας και όχι μόνο η απουσία ασθένειας ή αναπηρίας».
Έτσι λοιπόν, η έννοια της υγείας, δεν αποδίδεται μόνο από την ιατρική, αλλά και από άλλους παράγοντες όπως είναι το περιβάλλον, η οικονομία, η εργασία κ.α. Το πώς ορίζεται βέβαια η υγεία και η ασθένεια ως κοινωνική αναπαράσταση ίσως να διαφέρει ανάλογα με τις πολιτιστικές διαφορές, τις ιδέες και πεποιθήσεις, την εκπαίδευση και την παιδεία αλλά και τις θρησκευτικές αντιλήψεις (για τη ζωή, το θάνατο, την αμαρτία, την τιμωρία, το μίασμα), καθώς και τις αντιλήψεις για το σώμα (για τα όρια του, την καθαριότητα, την εικόνα του, το φύλο του) που υπάρχουν σε κάθε κοινωνία.
Η υγεία διακρίνεται σε : ψυχική, σωματική, δημόσια και υγειονομική.
Η ψυχική υγεία είναι ένας όρος που χρησιμοποιείται για να περιγράψει ένα επίπεδο γνωστικής και συναισθηματικής ευεξίας, απουσίας μιας ψυχικής διαταραχής.
Η δημόσια υγεία είναι η μελέτη και η πρακτική αντιμετώπιση των απειλών για την υγεία ενός πληθυσμού μιας κοινωνίας.
Η υγειονομική περίθαλψη περιλαμβάνει, την πρόληψη, τη θεραπεία, καθώς και την διαχείριση των ασθενειών, καθώς και την προστασία της ψυχικής και σωματικής ευεξίας μέσω των υπηρεσιών που προσφέρονται από το ιατρικό, νοσηλευτικό προσωπικό και γενικότερα από τους επαγγελματίες υγείας. (Σουρτζή., 1998)
2.2.Ιστορική αναδρομή καρκίνου
Αν και ο καρκίνος θεωρείται από πολλούς ασθένεια της σύγχρονης εποχής, η ύπαρξή του χρονολογείται εδώ και πολλούς αιώνες. Ο καρκίνος έχει περιγραφεί από συγγραφείς της αρχαίας Ελλάδας, Ρώμης και Περσίας, ενώ στοιχεία για την αντιμετώπισή του έχουν καταγραφεί και σε μεσαιωνικά κείμενα. Η ονομασία της εν λόγω πάθησης αποδίδεται στον Ιπποκράτη το 400 π.Χ., ο οποίος χρησιμοποίησε τον όρο “καρκίνωμα”, από τη λέξη “καρκίνος” (κάβουρας), για τους κακοήθεις όγκους (Potti et. All., 2006).
Ο Γαληνός (131-200 μ.Χ.), ένας από τους σπουδαιότερους γιατρούς του ελληνορωμαϊκού κόσμου, διάλεξε τον καρκίνο (κάβουρα) ως σύμβολο της ασθένειας, λόγω της ομοιότητας των αποφύσεων του όγκου του μαστού με τα πόδια του κάβουρα (Desmedt et. All., 2011).
Απτή απόδειξη της ύπαρξης της νόσου στην αρχαιότητα αποτελεί η παρουσία όγκων σε αιγυπτιακές μούμιες, όπως, για παράδειγμα, η αποκάλυψη εκτεταμένου καρκίνου των ωοθηκών, με κοιλιακές μεταστάσεις, σε θηλυκή μούμια (Collins et. All., 1956).
Καταγραφές από την αρχαία Ινδία (Αγιουβέρδα) περιέχουν περιγραφές για διάφορα είδη καρκίνου, όπως της στοματικής κοιλότητας, του φάρυγγα, του οισοφάγου και του ορθού, υποδηλώνοντας ότι ο καρκίνος ήταν μια ασθένεια που μπορούσε να διαγνωστεί επιτυχώς εδώ και 2500 χρόνια, θεωρείτο όμως ανίατη.
O καρκίνος του μαστού αποτελεί ένα από τα είδη της νόσου που είχε μελετηθεί πολύ καλά από τους γιατρούς της Αρχαίας Ελλάδας και του Βυζαντίου, τόσο λόγω της συχνότητάς του, όσο και της επιφανειακής θέσης του. O Ηρόδοτος αναφέρει ότι ο Δημοκήδης, περίφημος γιατρός της εποχής, όταν υπηρετούσε στην Περσική Αυλή (520 π.Χ.), θεράπευσε τη γυναίκα του Βασιλιά Δαρείου, την Ατόσα, από ένα καρκίνωμα του μαστού.
Στις πιο πρώιμες καταγραφές για τον καρκίνο του μαστού και του καρκίνου γενικότερα, συγκαταλέγεται ένας αιγυπτιακός πάπυρος του 2500 π.Χ., ο οποίος ήρθε στο φως από τον Αμερικάνο αιγυπτιολόγο Edwin Smith και είναι αφιερωμένος σε διάφορα ιστορικά χειρουργικών υποθέσεων: “…..if thou examinest a [woman] having bulging tumours on [her] breast and thou findest that swellings have spread over [her] breast, it thou puttest they hand upon [her] breast upon these tumours thou findest them very cool, there being no fever at all therein when thy hand touches [her], they have no granulation, they form no fluid, they do not generate secretions of fluid and they are bulging to thy hand. Thou shouldest say concerning [her], “One having bulging tumours. There is no treatment.” (Μετάφραση από τον Καθηγητή Prof. James Breasted το 1930, ContraCancrum project deliverable, 2009).
Ο Γαληνός αναφέρει ότι οι καρκινικοί όγκοι αναπτύσσονται με μεγαλύτερη συχνότητα στον γυναικείο μαστό και προτείνει τη χειρουργική επέμβαση σαν τη μόνη πιθανότητα για θεραπεία όταν λαμβάνει χώρα κατά τα πρώιμα στάδια της νόσου και είναι εφικτή η αφαίρεση όλης της προσβεβλημένης περιοχής.
Περιστατικά καρκίνων του μαστού που αντιμετωπίζονταν θεραπευτικά με καυτηριασμό καταγράφονται και σε αιγυπτιακούς παπύρους, εφαρμοζόταν δε και στην Αρχαία Ελλάδα. Μικρή πρόοδο ή αναφορά γίνεται στον καρκίνο μέχρι τον 18ο αιώνα, όταν ο Bernard Peyrihle υποστηρίζει την ιογενή αιτιολογία του καρκίνου. Την ίδια περίπου περίοδο, ο Σκοτσέζος John Hunter (1728-1793) πρότεινε ότι κάποιοι τύποι καρκίνου μπορούν να αφαιρεθούν χειρουργικά και ότι κάποιοι όγκοι μπορεί να είναι κληρονομικοί.
Ο 19ο αιώνας χαρακτηρίζεται από σημαντικά βήματα στον τομέα της θεραπείας. Αναφέρουμε ενδεικτικά τις ανακαλύψεις των Roentgen και Curies που οδήγησαν στην ανάπτυξη της ακτινοδιάγνωσης και ακτινοθεραπείας, καθώς και την εργασία του Beatson σχετικά με τον ορμονικό χειρισμό του καρκίνου του μαστού (Collins, 1956).
2.3.Καρκίνος και σύγχρονη εποχή
Ο 20ος αιώνας χαρακτηρίζεται από ραγδαία αύξηση στη συχνότητα εμφάνισης της επάρατης νόσου του καρκίνου για διάφορους λόγους, όπως: αύξηση του προσδόκιμου ζωής. Ο καρκίνος ανήκει στην κατηγορία των χρόνιων ασθενειών, με μεγάλη συχνότητα εμφάνισης σε άτομα που διανύουν την ώριμη περίοδο της ζωής τους. Ο μέσος χρόνος ζωής του ανθρώπου, γύρω στα 40 χρόνια στην Αρχαία Αίγυπτο, παρουσίασε μείωση κατά τον Μεσαίωνα, για να επανέλθει στα ίδια επίπεδα στα μέσα του 19ου αιώνα. Η θεραπεία και ο έλεγχος ενός μεγάλου αριθμού θανατηφόρων ασθενειών, όπως η πανούκλα, η χολέρα, η φυματίωση, ο υποσιτισμός, ασθένειες νεογέννητων, κλπ, κατά τον 20ο αιώνα, εκτόξευσε το προσδόκιμο ζωής στα σημερινά επίπεδα, με αποτέλεσμα ένα σημαντικό ποσοστό του παγκόσμιου πληθυσμού να διανύει πλέον την έβδομη, όγδοη, ακόμα και ένατη δεκαετία της ζωής του.
Η αξιοσημείωτη βελτίωση στις απεικονιστικές και διαγνωστικές τεχνικές οδήγησε στην αποτελεσματικότερη διάγνωση περιπτώσεων καρκίνου, για τις οποίες πριν από κάποια χρόνια δεν θα ήταν εφικτός ο εντοπισμός τους. Πλέον, δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η σημερινή εποχή χαρακτηρίζεται από μια πραγματική αύξηση του αριθμού των ατόμων που θα εμφανίσουν τη νόσο, εξαιτίας της μεγαλύτερης έκθεσης σε καρκινογόνους παράγοντες. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η ραγδαία αύξηση των κρουσμάτων καρκίνου του πνεύμονα, ενός σπάνιου τύπου καρκίνου κατά τις αρχές του 20ου αιώνα, σαν αποτέλεσμα της υπέρμετρης κατανάλωσης τσιγάρου (Κολοκοτρώνη, 2013)
Επιδημιολογικά στοιχεία
Σύμφωνα με την Ελληνική Στατιστική Αρχή, για το έτος του 2015, 29.735 άνθρωποι πέθαναν στην Ελλάδα από καρκίνο, εκ των οποίων οι 2.840 ήταν από κακοήθη νεοπλάσματα των οστών, του συνδετικού ιστού, του δέρματος και του μαστού. Οι 2.420 θάνατοι ήταν γυναικών που συνεπάγεται ότι 2 στις 100 γυναίκες έχουν πιθανότητα να πεθάνουν από καρκίνο του μαστού. (ΕΣΑ, 2015).
Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (ΠΟΥ), ο καρκίνος είναι μια σύνθετη νόσος και χαρακτηρίζεται από ένα ανεξέλεγκτο πολλαπλασιασμό μη φυσιολογικών κυττάρων και συσχετίζεται με εκατοντάδες παθήσεις. Η πολύπλοκη, συνεχής λειτουργία του πολλαπλασιασμού και αντικατάστασης των κυττάρων, ελέγχεται πολύ αυστηρά από το γενετικό κώδικα το DNA που εμπεριέχεται στον πυρήνα των κυττάρων. Παρ’όλα αυτά, υπάρχουν πολλοί παράγοντες που μπορούν να προκαλέσουν διαφοροποίηση στο DNA (Boyle and Levin , 2008).
Στις Ηνωμένες Πολιτείες, ο καρκίνος αποτελεί τη δεύτερη πιο συνηθισμένη αιτία θανάτου, με τις καρδιακές παθήσεις να καταλαμβάνουν την πρώτη θέση (Heuser et.al., 1979). Στους άντρες ο καρκίνος του προστάτη είναι ο πιο συνηθισμένος τύπος καρκίνου στις πιο ανεπτυγμένες χώρες (20% των νέων περιστατικών), ενώ σε λιγότερο ανεπτυγμένα κράτη κατατάσσεται πρώτος ο καρκίνος του πνεύμονα ( 15% των νέων περιστατικών). Αντίθετα, στον γυναικείο πληθυσμό, ο καρκίνος του μαστού εμφανίζει τη μεγαλύτερη συχνότητα εμφάνισης, τόσο στις περισσότερο αναπτυγμένες (26% των νέων περιστατικών), όσο και στις λιγότερο ανεπτυγμένες χώρες (19% των νέων περιστατικών). Ως προς τη θνησιμότητα, ο καρκίνος του πνεύμονα κατέχει την πρώτη θέση παγκοσμίως (Heuser et.al., 1979).
Επιδημιολογικές μελέτες έχουν αναδείξει ένα αριθμό παραγόντων κινδύνου για την ανάπτυξη καρκίνου μαστού και κάθε ένας από αυτούς σχετίζεται με αυξημένη έκθεση των ασθενών σε ενδογενή ή εξωγενή οιστρογόνα. Τα οιστρογόνα προάγουν την καρκινογένεση στο μαστό μέσω διέγερσης αυξητικών παραγόντων όπως ο TGF-alpha (transforming growth factor). Ο κίνδυνος για ανάπτυξη καρκίνου του μαστού φαίνεται ότι είναι 3 έως 4 φορές μεγαλύτερος σε γυναίκες των οποίων η πρώτη εγκυμοσύνη ήταν μετά την ηλικία των 30 ετών, αλλά και σε αυτές που δεν έχουν τεκνοποιήσει. Επίσης, ο κίνδυνος είναι μεγαλύτερος σε γυναίκες με εμμηναρχή πριν τα 12 χρόνια ζωής και εμμηνόπαυση μετά τα 50 (Rosner et all, 1996). Αντίθετα, ο μητρικός θηλασμός έχει συνδυασθεί με ελάττωση του κινδύνου (Kalkali et.al., 2018).
Συνεχίζεται…
ΦΥΣΙΚΗ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΕΠΙΠΕΔΑ ΑΓΧΟΥΣ ΚΑΙ ΥΠΝΟΥ ΣΕ ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΜΕ ΚΑΡΚΙΝΟ ΤΟΥ ΜΑΣΤΟΥ (Μέρος Πρώτο)
Φυσική δραστηριότητα και επίπεδα άγχους και ύπνου σε γυναίκες με καρκίνο του μαστού (Μέρος Δεύτερο)
ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ
ΦΥΣΙΚΗ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΕΠΙΠΕΔΑ ΑΓΧΟΥΣ ΚΑΙ ΥΠΝΟΥ ΣΕ ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΜΕ ΚΑΡΚΙΝΟ ΤΟΥ ΜΑΣΤΟΥ
Ανδριώτη Ανδρεάνα
Κούλα Ανδρονίκη
ΔΙΑΣΩΣΤΕΣ ΡΟΔΟΥ
