Είδη Τραύματος
Οπτικά, τα τραύματα διακρίνονται σε εσωτερικά και εξωτερικά. Τα εσωτερικά τραύματα είναι και τα πιο επικίνδυνα καθώς δεν μπορεί να διακριθεί η σοβαρότητά του παρά μόνο με κατάλληλο εξοπλισμό και δεν είναι απίθανο να οδηγήσουν σύντομα στον θάνατο. Τέτοια τραύματα είναι συνήθως στην κρανιακή, θωρακική και περιτοναϊκή κοιλότητα. Τα εξωτερικά τραύματα διακρίνονται σε ανοιχτά και κλειστά και είναι αυτά που, κατά το ήμισυ, φαίνονται και με γυμνό μάτι.
Στα ανοιχτά τραύματα, η βλάβη εμπεριέχει λύση της συνέχειας των ορατών ιστών όπως είναι για παράδειγμα το δέρμα, ο υποδόριος και/ή ο μυϊκός ιστός. Το βάθος και ο ιστός ποικίλλουν ανάλογα με την αιτία που τα προκάλεσε. Στα κλειστά τραύματα η ρήξη των ιστών – ή ακόμη και των οργάνων – δεν υπάρχει λύση της συνέχειας του δέρματος, αλλά η κλινική εικόνα του τραυματία μας προμηνύει για τα εν λόγω τραύματα. Τέτοια είναι η ρήξη σπλήνας, το κάταγμα σπονδυλικής στήλης και μυελού, η ρήξη αορτής και μεγάλων αγγείων, η ρήξη τενόντων κ.α..
Τα ανοικτά τραύματα με τη σειρά τους, χωρίζονται σε εκδορές, νύσσοντα και τέμνοντα τραύματα, αποσπαστικά ή εξελκυστικά τραύματα και τους ακρωτηριασμούς, ενώ τα κλειστά χωρίζονται σε εκχυμώσεις (μελανιές) και αιματώματα [10] .
Ως εκδορά ορίζει η μερική ή ολική απώλεια της δερματικής στιβάδας ως αποτέλεσμα τριβής με σκληρή και ανώμαλη επιφάνεια. Στις περισσότερες περιπτώσεις συνοδεύεται από τριχοειδική αιμορραγία, αλλά συνήθως είναι ακίνδυνη και το μόνο που χρειάζεται είναι να ληφθούν αντισηπτικά μέτρα λόγω πιθανής λοίμωξης [10] .
Νύσσοντα θεωρούνται τα τραύματα που προκαλούνται από αιχμηρά αντικείμενα και προκαλούν κάθετη ή λοξή βλάβη στον ιστό (το βάθος τους είναι μεγαλύτερης έκτασης από το εύρος τους. Μπορεί να είναι από νύξη με βελόνα έως πλήξη με μαχαίρι και μπορεί να προκαλέσουν από μια απλή τριχοειδική αιμορραγία έως και θάνατο αντίστοιχα
Τα τέμνοντα τραύματα από την άλλη, δημιουργούν συνήθως βαριά βλάβη και μεγαλύτερη εξωτερική ιστική καταστροφή. Συχνά επέρχεται μεγάλη αιμορραγία έως υποογκαιμικό shock. Ανάλογα με το αντικείμενο που το προκάλεσε, τα χείλη του τραύματος μπορεί να είναι ομαλά (μαχαίρι) ή ανώμαλα (σπασμένο γυαλί) [11] .
Αποσπαστικό ή εξελκυστικό ορίζεται το τραύμα που υπάρχει τέλεια ή ατελή αποκοπή δερματικού ιστού με ή χωρίς άλλους ιστούς. Τα πιο συνήθη είναι απόσπαση των άκρων, της μύτης το λοβίο του αυτιού, του τριχωτού της κεφαλής κ.α.. Σε γενικές γραμμές είναι σοβαρά και απαιτούν εξειδικευμένη αντιμετώπιση [11] .
Ο ακρωτηριασμός είναι η σοβαρότερη μορφή τραυματισμού, καθώς μιλάμε για αποκοπή ενός μέλους από το υπόλοιπο σώμα. Διακρίνεται σε μερικό ακρωτηριασμό όπου το μέλος συγκρατείται μόνο από μαλακά μόρια, και σε ολικό ακρωτηριασμό όπου η αποκοπή είναι πλήρης. Υπάρχει πιθανότητα να μπορεί να ξαναγίνει η επανασύνδεση του μέλους αλλά αυτό απαιτεί εξειδικευμένες γνώσεις και άμεσες ενέργειες από την πρώτη στιγμή του ατυχήματος. Η μόνη σίγουρη μη αναστρέψιμη αποκοπή είναι αυτή της κεφαλής [12] .
Η εκχύμωση είναι η παθολογική έξοδος αίματος από τα τριχοειδή αγγεία και οίδημα, λόγω σύνθλιψής τους, σε παρακείμενους ιστούς όπως το δέρμα, χωρίς το αίμα να εξέρχεται έξω από αυτό.
Το αιματώματα είναι η κλειστή συλλογή αίματος σε ιστό ή κοιλότητα του σώματος μετά από ρήξη φλέβας ή αρτηρίας. Το αίμα θα πήξει, και μετά από ένα ορισμένο χρονικό διάστημα θα απορροφηθεί από τον οργανισμό. Σε σοβαρές περιπτώσεις απαιτεί χειρουργικές ενέργειες.
Τέλος, θα ήταν παράλειψη να μην αναφερθούν άλλες δύο ξεχωριστές μορφές τραύματος, το τυφλό και το διαμπερές τραύμα. Στο μεν πρώτο το τραύμα έχει πύλη εισόδου αλλά όχι εξόδου, ενώ στο δεύτερο έχουμε πύλη εισόδου και εξόδου [12] .
Αίτια τραύματος
Τα αίτια πρακτικά θα μπορούσαν να είναι άπειρα, καθώς οποιαδήποτε μη φυσιολογική κίνηση που δεν αντέχουν οι ιστοί, μπορεί να προκαλέσει κάποιο τραύμα. Όμως για λειτουργικούς λόγους έχουν χωριστεί σε τραύματα που οφείλονται σε απότομη μεταβολή της κινητικής του σώματος, σε τραύματα από πυροβόλα όπλα, σε τραύματα από εκρήξεις και σε μετακτινικές κακώσεις [13] .
Τα τραύματα που οφείλονται σε απότοµη µμεταβολή της κινητικής του σώματος μπορούν να προκληθούν από απότομη επιτάχυνση ή πρόσκρουση σε ακίνητη επιφάνεια όπως είναι οι πτώσεις, τα τροχαία ατυχήματα κ.α.. Ανάλογα με τις βλάβες που μπορούν να προκαλέσουν, διακρίνονται σε εξωτερικά ή εμφανείς και σε εσωτερικά τραύματα. Τα τελευταία αφορούν κυρίως όργανα όπως το ήπαρ ή ο σπλήνας και είναι και τα πιο επικίνδυνα καθώς μπορούν να επιφέρουν άμεσο θάνατο [2, 14] .
Τα τραύματα από πυροβόλα όπλα προκαλούν ανοικτά τραύµατα µε θύρα εισόδου και εξόδου, δηλαδή διαµπερή, ή παρουσιάζουν µόνο θύρα εισόδου, δηλαδή τυφλά. Πρόκειται για τραυματισμούς από βλήματα μικρής ταχύτητας (600-1.100 m/sec) με συνέπεια η βλάβη που θα προκληθεί να είναι µικρή. Εδώ όμως οι τρεις σημαντικοί παράγοντες που θα καθορίσουν τη σοβαρότητα του τραύματος είναι το είδος του όπλου που θα χρησιμοποιηθεί, η απόσταση βολής και το σημείο το οποίο θα τραυματιστεί. Έτσι, αν το βλήμα χτυπήσει την κεφαλή ή την καρδιά, η επιβίωση ανέρχεται στο 0%, ενώ αν χτυπήσει κάποιο άκρο, με την κατάλληλη προσέγγιση, η επιβίωση μπορεί να φτάσει έως το 100%. Αξίζει να σημειωθεί πως η αντιμετώπισή του, πέρα από το τραύμα αυτό καθαυτό, ακολουθείται και από άμεση επικοινωνία με τις αρμόδιες αρχές (αστυνομία) για να διερευνηθούν τα αίτια του ατυχήματος, καθώς μπορεί να πρόκειται είτε για ανθρωποκτονία από πρόθεση είτε για αυτοκτονία είτε για ατυχές γεγονός. Σε οποιαδήποτε περίπτωση, η ανθρώπινη ζωή είναι πιο σημαντική και οι πρώτες ενέργειες που πρέπει να γίνουν αφορούν τη διάσωση του τραυματία.
Τα τραύματα από έκρηξη οφείλονται σε απότοµη έκλυση ενέργειας, είτε σε στρατιωτικές επιχειρήσεις είτε στην καθημερινή ζωή όπως για παράδειγμα από βόμβες, μαγειρικά γκαζάκια κλπ. Η βλάβη δε που δηµιουργεί η απότοµη αυτή εκτόνωση των αερίων είναι ανάλογη της έντασης, της απόστασης, του χώρου που γίνεται αυτή (κλειστός, ανοικτός ή µέσα στο νερό) αλλά και των ξένων σωµάτων που συμπαρασύρονται. Εάν δεν γίνει διαμελισμός θύματος, συχνά προκαλούνται ρήξη τυμπάνου (έως και πλήρη κώφωση), ακατάσχετες αιμορραγίες, ακρωτηριασμοί κλπ. [1, 15]
Στις μετακινιτικές κακώσεις περιλαμβάνονται βλάβες των ιστών που παρατηρούνται ύστερα από τοπική αλλά έντονη θεραπευτική αγωγή µε ιονίζουσα ακτινοβολία. Προκαλούν καταστροφή του DNA των κυττάρων, ιστική ισχαιμία και καταστροφή των ινοβλαστών. Η συνέπεια αυτού, είναι μια σημαντική βλάβη στο µμηχανισμό επούλωσης και συστολής του τραύματος. Στην περίπτωση αυτή όμως, θα μπορούσε να λεχθεί πως η κατάσταση είναι υπό έλεγχο, καθώς ο θεράπων ιατρός είναι γνώστης και μπορεί να προλάβει ακραίες καταστάσεις.
Τέλος, υπάρχουν και κάποιες άλλες κατηγορίες που προκαλούν και τραύματα όπως τα εγκαύματα, η θερμοπληξία, τα κρυοπαγήµατα, η υποθερµία αλλά και οι βλάβες από ηλεκτρικό ρεύμα [16] .
Τραύμα – Είδη Τραύματος – Αίτια Τραύματος (Μέρος Δεύτερο)
Κινηματική του Τραύματος – Επιπλοκές τραύματος – Πρόληψη Τραύματος (Μέρος Τρίτο)
Συστήματα αντιμετώπισης του τραύματος παγκοσμίως – Σημερινή κατάσταση στην Ελλάδα (Μέρος Τέταρτο)
ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ
Διερεύνηση των γνώσεων και των δεξιοτήτων νοσηλευτών Τ.Ε.Π. σε αρχές εκτίμησης και αντιμετώπισης του πολυτραυματία.
Σπουδάστρια: Ντερβίσι Μιρέλα
ΔΙΑΣΩΣΤΕΣ ΡΟΔΟΥ
