Σε περιστατικά με εκρηκτικούς μηχανισμούς, οι διασώστες πρώτης γραμμής καλούνται να αντιμετωπίσουν ένα από τα πιο σύνθετα και επικίνδυνα είδη τραυματισμών. Οι εκρήξεις προκαλούν συνδυασμένες βλάβες στο ανθρώπινο σώμα – πολλές από τις οποίες δεν είναι άμεσα ορατές, αλλά μπορεί να είναι θανατηφόρες αν δεν αναγνωριστούν και δεν αντιμετωπιστούν εγκαίρως.
Γιατί οι εκρήξεις παραμένουν βασική απειλή;
Οι εκρηκτικοί μηχανισμοί παραμένουν η πιο συχνά χρησιμοποιούμενη μέθοδος τρομοκρατικής επίθεσης παγκοσμίως. Είναι φθηνοί, εύκολα προσβάσιμοι, και απαιτούν σχετικά χαμηλό τεχνολογικό υπόβαθρο για την κατασκευή και ενεργοποίησή τους. Δυστυχώς, οι πρώτοι ανταποκριτές – πυροσβέστες, αστυνομικοί και διασώστες – θα συνεχίσουν να βρίσκονται στην πρώτη γραμμή αυτών των περιστατικών.
Σύμφωνα με μελέτη της Ισραηλινής Ομάδας Τραύματος που δημοσιεύτηκε στο Journal of the American College of Surgeons, τα θύματα από εκρήξεις έχουν σημαντικά διαφορετικό προφίλ τραύματος συγκριτικά με τα υπόλοιπα περιστατικά τραυματισμών. Συγκεκριμένα, καταγράφονται υψηλότεροι δείκτες βαρύτητας (ISS), χαμηλότερη αρχική κλίμακα Γλασκώβης, χαμηλότερη συστολική πίεση, αυξημένη επιφάνεια εγκαυμάτων ή βλαβών και μεγαλύτερη ανάγκη νοσηλείας σε ΜΕΘ.
Η εξήγηση; Τα τραύματα από έκρηξη προκαλούνται ταυτόχρονα από τέσσερις διαφορετικούς μηχανισμούς, καθένας εκ των οποίων επιβαρύνει τον οργανισμό με διαφορετικό τρόπο. Αυτοί είναι:
1. Πρωτογενής τραυματισμός (Primary Blast Injury)
Προκαλείται αποκλειστικά από υψηλής ισχύος (HE) εκρηκτικά, λόγω του υπερηχητικού κύματος υπερπίεσης που παράγεται κατά την έκρηξη. Αυτό το κύμα μπορεί να προκαλέσει:
-
ρήξη τυμπάνων
-
πνευμονικό βαροτραύμα
-
ρήξη εντέρου ή άλλων κοιλοτήτων με αέρα
-
διάσειση ή εγκεφαλική κάκωση χωρίς εμφανές τραύμα στο κεφάλι
Πρόκειται για τραυματισμούς που δεν απαιτούν επαφή με θραύσματα ή φλόγα. Το κύμα πίεσης μόνο αρκεί.
2. Δευτερογενής τραυματισμός (Secondary Blast Injury)
Αυτός είναι ο πιο συχνός τύπος τραύματος για τους επιζώντες ενός περιστατικού. Οφείλεται σε θραύσματα ή αντικείμενα που εκτοξεύονται από την έκρηξη και προκαλούν:
-
διαμπερή ή αμβλέα τραύματα
-
βλάβες από κομμάτια της συσκευής ή υλικών του περιβάλλοντος
Ο σωστός όρος για τέτοια τραύματα είναι “τραυματισμός από θραύσματα” (fragmentation injury) και όχι «shrapnel» – καθώς ο δεύτερος όρος αναφέρεται τεχνικά μόνο σε συγκεκριμένο τύπο πολεμικού πυρομαχικού.
3. Τριτογενής τραυματισμός (Tertiary Blast Injury)
Αφορά τραυματισμούς που προκαλούνται όταν το σώμα εκτοξεύεται από το ωστικό κύμα και προσκρούει στο έδαφος ή άλλα αντικείμενα. Συνήθως περιλαμβάνει:
-
κατάγματα
-
τραυματικές ακρωτηριαστικές κακώσεις
-
σοβαρή κρανιοεγκεφαλική κάκωση
4. Τεταρτογενής τραυματισμός (Quaternary Blast Injury)
Περιλαμβάνει όλους τους υπόλοιπους τραυματισμούς που δεν εμπίπτουν στις προηγούμενες κατηγορίες:
-
εγκαύματα από θερμότητα ή φλόγα
-
κρίσεις άσθματος ή ΧΑΠ λόγω εισπνοής σκόνης/καπνού
-
θωρακικό άλγος/στηθάγχη
-
τραύματα από καταπλάκωση
Τι πρέπει να γνωρίζουν οι διασώστες;
Οι περισσότεροι επιζώντες από έκρηξη έχουν συνδυασμό δευτερογενών, τριτογενών και τεταρτογενών τραυμάτων. Οι παθόντες μπορεί να φαίνονται σταθεροί, αλλά να έχουν κρυμμένα, επικίνδυνα εσωτερικά τραύματα. Η άμεση εκτίμηση, το σωστό triage και η γρήγορη διακομιδή σε τραυματολογικό κέντρο είναι κρίσιμα.
Προσοχή στα δευτερεύοντα περιστατικά – και τις παγίδες
Ποτέ μη θεωρείτε μια σκηνή ασφαλή μέχρι να επιβεβαιωθεί από αρμόδιες δυνάμεις (π.χ. πυροτεχνουργούς). Σε τρομοκρατικά χτυπήματα, είναι πιθανό να υπάρχουν και δεύτερες βόμβες για την πρόκληση απωλειών στους διασώστες. Η συντονισμένη ανταπόκριση με την αστυνομία, την πυροσβεστική και τις μονάδες εξουδετέρωσης εκρηκτικών είναι απαραίτητη – όχι μόνο για την ασφάλεια των διασωστών, αλλά και για τη διάσωση όσο το δυνατόν περισσότερων ζωών.
Τι μπορείς να κάνεις ως διασώστης:
-
Μάθε τα τοπικά σου πρωτόκολλα για τραύματα από έκρηξη
-
Ενημερώσου για το μοντέλο SALT και τα πρωτόκολλα MCI (Mass Casualty Incident)
-
Εκπαιδεύσου σε διατμηματική συνεργασία με ΕΛ.ΑΣ. και Πυροσβεστική
-
Συμμετείχε σε ασκήσεις που προσομοιώνουν τρομοκρατικά σενάρια
Θυμήσου: Το τραύμα από έκρηξη δεν είναι ποτέ μονόπλευρο. Πρέπει να προσεγγίζεται με γνώση, ψυχραιμία και συντονισμό. Κάθε δευτερόλεπτο και κάθε απόφαση μετρά.
Πηγή: Blast injuries: 4 types EMS providers need to know
Παναγιώτης Σπανός
ΔΙΑΣΩΣΤΕΣ ΡΟΔΟΥ
