ΤΟ ΤΡΑΥΜΑ (Μέρος Πρώτο)

Το τραύμα αποτελεί την κύρια αιτία θανάτου στα άτομα ηλικίας 1 έως 44 ετών. Άνω του 70% των θανάτων στις ηλικίες 15 έως 24 ετών και άνω του 40% των θανάτων στις ηλικίες 1 έως 14 ετών. Το τραύμα αποτελεί την όγδοη αιτία θανάτου στους ηλικιωμένους. Κάθε χρόνο στις ΗΠΑ χάνουν τη ζωή τους από αμβλύ τραύμα 70 φορές περισσότεροι Αμερικανοί από όσους σκοτώνονται κάθε χρόνο στον Πόλεμο του Ιράκ ^[1,4]

 Υπολογίζεται ότι στις ΗΠΑ σημειώνονται 60 εκατομμύρια τραυματισμοί κάθε χρόνο. Από αυτούς, τα 40 εκατομμύρια θα χρειαστούν φροντίδα στο τμήμα επειγόντων περιστατικών (ΤΕΠ), τα 2,5 εκατομμύρια θα χρειαστούν νοσηλεία και τα 9 εκατομμύρια θα προκαλέσουν κάποιου βαθμού αναπηρία. Περίπου 8,7 τραυματίες θα εμφανίσουν προσωρινή αναπηρία, ενώ 300.000 θα αποκτήσουν κάποια μόνιμη αναπηρία.

 Το κόστος φροντίδας του τραύματος είναι ασύλληπτο. Δισεκατομμύρια δολάρια δαπανώνται στη περίθαλψη των τραυματιών. Το Εθνικό Συμβούλιο Ασφαλείας των ΗΠΑ (NationalSafetyCouncil) υπολόγισε ότι το 2007 ο οικονομικός αντίκτυπος του θανατηφόρου και μη θανατηφόρου τραύματος ήταν περίπου 684 δισεκατομμύρια δολάρια ετησίως. Όσον αφορά τους ασθενείς που καταλήγουν, η απώλεια ισοδυναμεί με 5,1 εκατομμύρια έτη ζωής (34 έτη ανά άτομο) και 50 δισεκατομμύρια δολάρια. Συγκριτικά το κόστος ανα καρκινοπαθή ή καρδιοπαθή είναι πολύ μικρότερο ^[1,4] .

Ανθρώπινα Χαρακτηριστικά

Ηλικία

 Ο μεγαλύτερος αριθμός θανάτων λόγω τραύματος σημειώνεται  στην ηλικιακή ομάδα 3544 ετών. Αν και ο πραγματικός αριθμός ατόμων που πεθαίνουν από τραυματισμούς είναι ο μέγιστος στην ηλικιακή ομάδα ατόμων από 15-64 ετών, όσοι είναι άνω των 85 ετών έχουν μεγαλύτερη πιθανότητα θανάτου. Οι συννοσηρές καταστάσεις που αντιμετωπίζουν πολλοί ηλικιωμένοι αυξάνουν σημαντικά την θνησιμότητα και τη νοσηρότητα. Η κύρια αιτία θανάτου για κάθε ηλικιακή ομάδα μεταξύ 5 και 24ετών είναι τα τροχαία ^[2].

Φύλο

Το συνολικό ποσοστό θανάτων λόγω τραύματος είναι 2,3 φορές μεγαλύτερο στους άνδρες από ότι στις γυναίκες. Η έκθεση σε συμβάντα που προκαλούν κακώσεις. Η έκθεση σε συμβάντα που προκαλούν κακώσεις, το μέγεθος του εμπλεκόμενου κινδύνου, το επάγγελμα και οι πολιτισμικές νόρμες, έχουν θεωρηθεί λόγοι για τη διαφορά στα ποσοστά αυτά μεταξύ των δύο φύλων.

 Οι μηχανισμοί κάκωσης διαφέρουν επίσης σημαντικά μεταξύ των δύο φύλων. Οι άνδρες π.χ. έχουν περισσότερες πιθανότητες θανάτους κατά τη διάρκεια αυτοκινητιστικών συγκρούσεων, ενώ οι γυναίκες υπόκεινται στο 80% όλων των καταγμάτων ισχύων. Ακόμη, το 76% όλων των αυτοκτονιών λόγω ενδοοικογενειακής βίας αφορά σε γυναίκες και το 24% σε άνδρες ^[2] .

Αλκοόλ

 Το αλκοόλ παίζει κάποιο ρόλο σε όλους σχεδόν τους τύπους κάκωσης. Επηρεάζει τις γνωστικές λειτουργείες καθώς και την ισορροπία, το συντονισμό κινήσεων και την κρίση. Οι επιπτώσεις του αλκοόλ εντείνονται από την έκθεση στον ήλιο, τη θερμότητα και την αφυδάτωση. Η Εθνική Διεύθυνση Κυκλοφοριακής Ασφάλειας στις Εθνικές Οδούς (NHTSA-NationalHighwayTrafficSafetyAdministration) αναφέρει ότι οι βίαιοι θάνατοι σε συγκρούσεις οχημάτων που συνδέονται με την κατανάλωση αλκοόλ έχουν πτωτική τάση εδώ και λίγα χρόνια. Αν και οι βίαιοι θάνατοι έχουν μειωθεί κατά 1,8% κατά τη διάρκεια αυτοκινητιστικών συγκρούσεων (όπου η υψηλότερη συγκέντρωση αλκοόλ στο αίμα ήταν 0,08 gr/dl ή παραπάνω), η χρήση αλκοόλ παραμένει ένα πρόβλημα για νεαρούς οδηγούς.

  Με οποιαδήποτε επίπεδο συγκέντρωσης αλκοόλ στο αίμα, ο κίνδυνος εμπλοκής σε αυτοκινητιστικό δυστύχημα είναι μεγαλύτερος για τους εφήβους παρά για οδηγούς μεγαλύτερης ηλικίας. Έρευνες έχουν δείξει ότι το 25% των οδηγών ηλικίας 15  ως 20 ετών που σκοτώθηκαν με τον παραπάνω τρόπο είχαν συγκέντρωση αλκοόλ 0,08 gr/dl. Μεταξύ εφήβων οδηγών που σκοτώθηκαν επίσης λόγω σύγκρουσης οχημάτων, μετά από κατανάλωση αλκοόλ, το 74% δε φορούσε ζώνη ασφαλείας.

 Το αλκοόλ εμπλέκεται στο 25 ως το 50% βίαιων θανάτων εφήβων και ενηλίκων που συνδέονται με ψυχαγωγία στο νερό (κολύμβηση, θαλάσσια σπορ κτλ). Η κατανάλωση αλκοόλ συμβάλλει επίσης σε ένα εκτιμώμενο 40% θανάτων στο σπίτι λόγω πυρκαγιάς ^[5]

Κάπνισμα 

 Το κάπνισμα εμπλέκεται στην πρόκληση τραύματος με διάφορους τρόπους. Προκαλεί σημαντικά προβλήματα υγείας που αυξάνουν σημαντικά τη νοσηρότητα και τη θνητότητα που συνδέεται με το τραύμα. Επιπρόσθετα το κάπνισμα είναι η κορυφαία αίτια θανάτων που συνδέονται με πυρκαγιά ^[5] .

Βία 

Η βία, ένα πρόβλημα της δημόσιας υγείας από πολλές απόψεις, περιλαμβάνει μεταξύ άλλων τη βιαιοπραγία, την ανθρωποκτονία, την ενδοοικογενειακή βία, τη σωματική, σεξουαλική και ψυχολογική κακοποίηση. Η ανθρωποκτονία είναι η κύρια αιτία θανάτου μεταξύ νέων 10 ως 24 ετών. Εκτιμάται ότι η βιαιοπραγία οδηγεί στο θάνατο 19.000 ως 23.000 ατόμων ετησίως στις ΗΠΑ.

Ο τραυματισμός λόγω χρήσης πυροβόλων όπλων στις Ηνωμένες Πολιτείες έχει προκαλέσει κατά μέσο όρο 32.608 θανάτους ετησίως (από το 1970 ως το 2001). Είναι η δεύτερη κύρια αιτία θανάτου λόγω τραυματισμού μετά τα αυτοκινητιστικά δυστυχήματα και είναι η κορυφαία αιτία θανάτου σε πολλές πολιτείες.

Τα πυροβόλα όπλα εμπλέκονται στο 70% περίπου των ανθρωποκτονιών, το 60% των αυτοκτονιών, το 40% των ληστειών, και το 20% των επικίνδυνων σωματικών βλαβών ^[5] .

 Τα ακόλουθα στοιχεία προέρχονται από το Ενημερωτικό Δελτίο του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας για τους Τραυματισμούς από Τροχαία (WorldHealthOrganizationRoadTrafficInjuriesFactSheet). No. 358:

• Τα τραύματα από τροχαία αποτελούν ένα τεράστιο πρόβλημα δημόσιας υγείας, που μπορεί όμως να αντιμετωπιστεί με την ανάπτυξη μεθόδων πρόληψης. Παγκοσμίως, τα τροχαία οδηγούν κάθε χρόνο στο θάνατο 1,24 εκατομμύρια άτομα, ή κατά μέσον όρο 3.242 άτομα καθημερινά. Ευθύνονται για τον τραυματισμό ή την πρόκληση αναπηρίας σε 20 έως 40 εκατομμύρια άτομα κάθε χρόνο. Τα τροχαία κατατάσσονται ώς η ένατη συνολικά αιτία θανάτου και ως η πρώτη αιτία θανάτου από τραύμα, προκαλώντας το 2,2% του συνόλου των θανάτων σε παγκόσμιο επίπεδο. Το κόστος αυτών των τραυματισμών και θανάτων υπολογίζεται σε 518 δισεκατομμύρια δολάρια ετησίως. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ) προβλέπει ότι αν δεν βελτιωθεί η πρόληψη, το 2020 θα χάνουν τη ζωή τους από τροχαία 1,9 εκατομμύρια άτομα κάθε χρόνο.

• Η πλειονότητα των τραυματισμών από τροχαία σημειώνεται σε χώρες με χαμηλό και μεσαίο κατά κεφαλήν εισόδημα, κυρίως σε νέους άντρες και σε «ευάλωτους» χρήστες των δρόμων (όπως οι μοτοσικλετιστές και οι πεζοί).

Στις χώρες με χαμηλό κατά κεφαλήν εισόδημα σημειώνονται περισσότεροι από το 90% όλων των θανάτων που οφείλονται σε τροχαία.

• Παγκοσμίως, χάνουν κάθε χρόνο τη ζωή τους από τραύμα 5,8 εκατομμύρια άτομα. Αυτός ο αριθμός περιλαμβάνει τόσο τους ακούσιους όσο και τους εσκεμμένους τραυματισμούς. 

Αν και τα τροχαία αποτελούν την πρώτη αιτία θανάτου, η αυτοκτονία (844,000) και η ανθρωποκτονία (600.000) καταλαμβάνουν τη δεύτερη και τρίτη θέση, αντίστοιχα.

Όπως δείχνουν ξεκάθαρα αυτές οι στατιστικές, το τραύμα συνιστά ένα παγκόσμιο πρόβλημα. Αν και τα επακριβή γεγονότα που οδηγούν σε τραυματισμούς και θανάτους διαφέρουν από χώρα σε χώρα, οι συνέπειες είναι παρόμοιες. Ο αντίκτυπος των αποτρέψιμων θανάτων είναι παγκόσμιος ^[1,6] .

 Ο Trunkey το 1985 μελέτησε το τραύμα και έκανε λόγο την συσχέτιση των θανάτων με τον χρόνο που έχει επέλθει από την στιγμή του τραυματισμού. Τα αποτελέσματά του αναφέρονται παρακάτω και κατανέμονται σε τρεις χρονικούς περιόδους.

  Στην πρώτη περίοδο συμβαίνει το 50% των θανάτων και αναφέρεται στα πρώτα λεπτά μετά την κάκωση. Συνήθως οφείλονται σε κακώσεις καρδίας, μεγάλων αγγείων, κρανιοεγκεφαλικές κακώσεις, στελέχους του εγκεφάλου, νωτιαίου μυελού, θωρακικά τραύματα και ρήξη σπλήνας.

 Στη δεύτερη περίοδο συμβαίνει το 30% των θανάτων και αναφέρεται στις πρώτες ώρες μετά την κάκωση. Οφείλεται σε βαριά κρανιοεγκεφαλική κάκωση, ακατάσχετη αιμορραγία (υπoογκαιμικό shock), αιμοθώρακα, πνευμοθώρακα και αιμάτωμα.

 Στη δεύτερη περίοδο συμβαίνει το 30% των θανάτων και αναφέρεται στις πρώτες ώρες μετά την κάκωση. Οφείλεται σε βαριά κρανιοεγκεφαλική κάκωση, ακατάσχετη αιμορραγία (υπoογκαιμικό shock), αιμοθώρακα, πνευμοθώρακα και αιμάτωμα.

  Τέλος, στην τρίτη περίοδο συμβαίνει το 20% των θανάτων και αναφέρεται σε λίγες ημέρες ή εβδομάδες μετά την κάκωση. Εδώ οι θάνατοι οφείλονται κυρίως σε σηπτικές επιπλοκές και πολυοργανική ανεπάρκεια^[7] .

Οι άμεσοι θάνατοι μπορούν να αποτραπούν μόνο μέσω ενημέρωσης σχετικά με τη πρόληψη των τραυμάτων, επειδή η μοναδική πιθανότητα επιβίωσης ορισμένων ασθενών έγκειται στο να μην πραγματοποιηθεί το συμβάν. Οι πρώιμοι θάνατοι μπορούν να αποτραπούν μέσω κατάλληλης και έγκαιρης προνοσοκομειακής φροντίδας για μείωση της νοσηρότητας και της θνητότητας. Οι όψιμοι θάνατοι μπορούν να αποτραπούν μόνο μέσω ταχείας μεταφοράς σε ένα νοσοκομείο κατάλληλα στελεχωμένο για τη φροντίδα του τραύματος.

Ο θάνατος από τραυματισμούς αποτελεί μείζον πρόβλημα υγείας παγκοσμίως, και οδηγεί σε περισσότερους από 14.000 θανάτους την ημέρα, με τα τροχαία ατυχήματα να ευθύνονται για 1,3 εκατομμύρια, τις αυτοκτονίες για 884.000 και τις ανθρωποκτονίες για 600.000 θανάτους ετησίως. Στις περισσότερες χώρες, ανεξάρτητα από το επίπεδο ανάπτυξής τους , οι τραυματισμοί βρίσκονται μεταξύ των πέντε σημαντικότερων αιτιών θανάτου. Σύμφωνα με στατιστικά στοιχεία αφορούν τις κακώσεις σε παγκόσμιο επίπεδο, τα οκτώ κύρια αίτια θανάτου που σχετίζονται με τη κάκωση ήταν, κατά σειρά συχνότητας:

1. Κακώσεις λόγω τροχαίων – 1.3 εκατ. Θάνατοι ετησίως

2. Διαπροσωπική βία –  815.000 θάνατοι ετησίως

3. Αυτοπροκληθείσα βία – 520.000 θάνατοι ετησίως

4. Πτώσεις – 424.000 θάνατοι ετησίως

6. Πνιγμός – 398.000 θάνατοι ετησίως

7. Πυρκαγιές – 346.000 θάνατοι ετησίως

8. Δηλητηρίαση – 195.000 θάνατοι ετησίως

 Η επισήμανση τις τελευταίες δεκαετίες ότι το τραύμα αποτελεί σημαντικό παγκόσμιο θέμα υγείας, οδήγησε μεγάλες εταιρίες και οργανισμούς χειρουργών, όπως το Αμερικάνικο Κολέγιο Χειρουργών (AmericanCollegeofSurgeons-ACS), στην αναγνώριση του τραύματος ώς χειρουργική νόσου. Έτσι δημιουργήθηκε το πρόγραμμα εξειδικευμένης αντιμετώπισης της ζωής στο τραύμα – AdvancedTraumaLifeSupport (ATLS), που προωθεί ότι πιο σύγχρονη αντίληψη στην αντιμετώπιση του τραύματος και επικεντρώνεται στην συστηματική, ταχεία και αποτελεσματική αρχική αντιμετώπιση του τραυματία ^[8] .

 Στην Ελλάδα κάθε χρόνο σημειώνονται 24.000 ατυχήματα, 2.500 νεκρούς εκ των οποίων οι περισσότεροι από αυτούς οφείλονται στα τροχαία ατυχήματα  και 32.000 τραυματίες εκ των οποίων οι 4.500 σε σοβαρή κατάσταση, ενώ το ετήσιο οικονομικό κόστος φτάνει τα 338 εκατ. Ευρώ. 

Συμπερασματικά, κάθε μέρα στην Ελλάδα λαμβάνουν χώρα κατά μέσο όρο περίπου 65 τροχαία ατυχήματα, όπου 4 άτομα καταλήγουν νεκρά, και 80 τραυματίζονται, είτε σοβαρά είτε ελαφρά. Με βάση στατιστικά στοιχεία και άλλων χωρών, η Ελλάδα παρουσιάζει ένα προβάδισμα στον αριθμό των τροχαίων ατυχημάτων, καθώς εμφανίζει διπλάσια ποσότητα θυμάτων σχετικά με την Γαλλία, το Βέλγιο και την Ιρλανδία, και τετραπλάσια συγκριτικά με τη Βρετανία και Ιταλία ^[9] .

 

ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ