Είναι δύσκολο να διαχειριστεί κανείς την ιατρική φροντίδα όταν κουβαλάει ανεπίλυτο τραύμα
Για τον μέσο άνθρωπο, είναι λογικό να υποθέσει ότι η επιτυχία μιας ιατρικής θεραπείας εξαρτάται κυρίως από τη σωματική του υγεία και την ανταπόκρισή του στις θεραπείες. Οι θεραπείες φαίνεται να αποτελούνται από έναν
συνδυασμό φαρμάκων, ιατρικών διαδικασιών και της ίδιας της νόσου. Στην πραγματικότητα όμως, η σωματική υγεία είναι στενά συνδεδεμένη με την ψυχολογική κατάσταση ενός ατόμου — ο νους και το σώμα είναι αλληλένδετα. Με αυτό κατά νου, ίσως σας εκπλήξει το πόσο μπορεί να περιπλέξει η ύπαρξη ανεπίλυτου τραύματος την ιατρική φροντίδα. Αν το τραύμα μείνει χωρίς θεραπεία, μπορεί να έχει μακροχρόνιες αρνητικές επιπτώσεις — από χρόνιο πόνο μέχρι δυσκολίες εμπιστοσύνης και φαινομενικά ανεξήγητα συμπτώματα.
Τι είναι το τραύμα;
Οι άνθρωποι βιώνουν τραύμα όταν εκτίθενται σε εξαιρετικά δυσάρεστα και τρομακτικά γεγονότα, συνήθως πέρα από τον έλεγχό τους. Μπορεί να είναι ένα σοκαριστικό, επικίνδυνο ή απειλητικό γεγονός. Κάποιες φορές πρόκειται για μεμονωμένα περιστατικά, ενώ άλλες είναι επαναλαμβανόμενα γεγονότα σε βάθος χρόνου.
Τραυματικά γεγονότα μπορεί να συμβούν σε οποιονδήποτε, αλλά η επίδρασή τους διαφέρει από άτομο σε άτομο. Δεν υπάρχει ένας οριστικός κατάλογος όλων των πιθανών τραυματικών εμπειριών, καθώς η φύση τους είναι υποκειμενική. Για παράδειγμα, ένα γεγονός μπορεί να είναι εξαιρετικά τραυματικό για κάποιον, ενώ για άλλον να μην έχει καμία αρνητική επίδραση. Σύμφωνα με το World Mental Health Survey Consortium, το 70% των 
ενηλίκων παγκοσμίως έχουν βιώσει κάποια μορφή τραύματος στη ζωή τους.
Γενικά, οτιδήποτε σας κάνει να νιώθετε ανασφάλεια, εξευτελισμό, απειλή ή φόβο μπορεί να θεωρηθεί τραυματικό. Κάποιοι άνθρωποι, όπως όσοι υπηρετούν στις ένοπλες δυνάμεις ή όσοι ζουν σε συνθήκες ακραίας φτώχειας, είναι πιο πιθανό να βιώσουν τραύμα.
Πώς μας επηρεάζει το τραύμα;
Όταν βιώνουμε τραύμα, το σώμα ενεργοποιεί τα αντανακλαστικά «μάχης ή φυγής» ως μέτρο προστασίας, παράγοντας κορτιζόλη και αδρεναλίνη.
Αν οι τραυματικές εμπειρίες μείνουν ανεπίλυτες, το σώμα μπορεί να συνεχίσει να ενεργοποιεί αυτές τις αντιδράσεις ακόμη και σε μη απειλητικές, καθημερινές καταστάσεις. Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε σωματικά συμπτώματα ψυχικής δυσφορίας, όπως κόπωση, διαταραχές ύπνου και ανεξήγητο πόνο.
Μάλιστα, υπάρχουν ενδείξεις ότι το παιδικό τραύμα μπορεί να αλλάξει μόνιμα τη δομή του εγκεφάλου, οδηγώντας σε μακροχρόνια προβλήματα υγείας.
Όσοι έχουν βιώσει τραύμα συχνά αναπτύσσουν ανθυγιεινούς μηχανισμούς αντιμετώπισης, όπως:
- Χρήση ουσιών.
- Κάπνισμα και κατανάλωση αλκοόλ.
- Υπερφαγία και γενικά ανθυγιεινή διατροφή.
Με την πάροδο του χρόνου, αυτοί οι μηχανισμοί μπορεί να οδηγήσουν σε χρόνιες ασθένειες, αλλά και σε κατάθλιψη ή άγχος.
Διαταραχή μετατραυματικού στρες (PTSD)
Μερικοί άνθρωποι αναπτύσσουν μετατραυματική διαταραχή στρες (PTSD). Αν και είναι φυσιολογικό να αισθάνεται κανείς φόβο κατά τη διάρκεια και μετά από ένα τραυματικό γεγονός, οι περισσότεροι ανακάμπτουν. Όμως, αν τα συμπτώματα συνεχίζονται, μπορεί να πρόκειται για PTSD.
Τραυματικά γεγονότα που μπορούν να προκαλέσουν PTSD περιλαμβάνουν: βίαιες επιθέσεις, φυσικές ή ανθρωπογενείς καταστροφές, ατυχήματα, πολεμικές εμπειρίες και άλλες μορφές βίας.
Πώς το τραύμα περιπλέκει την ιατρική φροντίδα;
Το ανεπίλυτο τραύμα μπορεί να κάνει πολύ πιο δύσκολη τη θεραπεία των προβλημάτων υγείας — ακόμα κι αν αυτά δεν σχετίζονται άμεσα με το τραύμα.
- Μπορεί να σας οδηγήσει στην αποφυγή λήψης ιατρικής φροντίδας.
- Οι γιατροί ενδέχεται να κάνουν λανθασμένη διάγνωση, αποδίδοντας τα σωματικά συμπτώματα σε άλλες αιτίες.
- Η έλλειψη αναγνώρισης των ψυχολογικών συμπτωμάτων μπορεί να επιδεινώσει το πρόβλημα και να περιπλέξει περαιτέρω τη θεραπεία.
Επιπλέον, το τραύμα αφήνει μόνιμο ψυχολογικό αποτύπωμα, το οποίο μπορεί να οδηγήσει σε εμπόδια όπως: φόβος στιγματισμού, ντροπή, ενοχές, περιορισμένους οικονομικούς πόρους και δυσπιστία προς τη θεραπεία.
Επιπτώσεις στις σχέσεις με τους γιατρούς
Το τραύμα μπορεί να επηρεάσει σημαντικά τον τρόπο που δημιουργείτε και αντιλαμβάνεστε τις σχέσεις με τους επαγγελματίες υγείας. Πολλοί ασθενείς δυσκολεύονται να διατηρήσουν ανοιχτή και υγιή σχέση με τον γιατρό τους, ακόμα κι αν το τραυματικό γεγονός δεν σχετίζεται με την ιατρική.
Ένας αρνητικός ιατρικός χειρισμός στο παρελθόν (π.χ. αίσθημα παραμέλησης ή παραβίασης) μπορεί να ενισχύσει την καχυποψία και τον φόβο.
Επιπτώσεις στην επικοινωνία
Πολλοί ασθενείς με ανεπίλυτο τραύμα διστάζουν να μιλήσουν ανοιχτά στους γιατρούς τους, αποκρύπτοντας σημαντικές πληροφορίες. Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε λάθος διάγνωση και αναποτελεσματικά πλάνα θεραπείας. Η κακή εμπειρία ενισχύει περαιτέρω την καχυποψία, δημιουργώντας έναν φαύλο κύκλο.
Επιπτώσεις στην κινητοποίηση και την κρίση
Το ανεπίλυτο τραύμα συχνά συνυπάρχει με άλλες ψυχικές διαταραχές, όπως:
- PTSD.
- Άγχος.
- Κατάθλιψη.
- Διαταραχές προσαρμογής.
Αυτές επηρεάζουν αρνητικά την ικανότητα τήρησης των θεραπευτικών οδηγιών, μειώνουν τη διάθεση και θολώνουν την κρίση. Έτσι, οι ασθενείς μπορεί να μην παίρνουν σωστά τα φάρμακά τους, να παραλείπουν ραντεβού ή να αποφεύγουν απαραίτητες διαδικασίες λόγω φόβου ή υπερευαισθησίας στον πόνο.
Αποφυγή ιατρικής φροντίδας
Η αποφυγή είναι ένα από τα μεγαλύτερα προβλήματα. Μια αρνητική εμπειρία σε κλινικό περιβάλλον μπορεί να οδηγήσει στην αποφυγή εξετάσεων ή επεμβάσεων που είναι απολύτως αναγκαίες, με αποτέλεσμα επιδείνωση της υγείας.
Επίσης, πολλοί ασθενείς αποφεύγουν να μοιραστούν συμπτώματα ή ιστορικό με τον γιατρό τους, συχνά λόγω ντροπής ή φόβου κριτικής. Αυτό όμως περιορίζει τη δυνατότητα σωστής διάγνωσης.
Πώς μπορείτε να λάβετε την απαραίτητη φροντίδα;
Αν έχετε βιώσει τραύμα, είναι σημαντικό να αναζητήσετε επαγγελματίες που παρέχουν τραυματο-ενημερωμένη φροντίδα (Trauma-Informed Care – TIC). Οι γιατροί αυτοί κατανοούν το τραύμα, τις επιδράσεις του και τις πιθανές αντιδράσεις των ασθενών.
Προτιμήστε γιατρούς που σας κάνουν να νιώθετε άνετα σωματικά και ψυχικά. Αν νιώθετε ότι ο γιατρός σας δεν σας κατανοεί ή σας προκαλεί δυσφορία, ίσως χρειάζεται να βρείτε άλλον.
Για να βρείτε τέτοιους επαγγελματίες:
- Ερευνήστε τοπικές κλινικές που δηλώνουν ότι παρέχουν TIC.
- Διαβάστε κριτικές άλλων ασθενών.
- Ανατρέξτε σε ιστοσελίδες οργανισμών ψυχικής υγείας.
- Επικοινωνήστε με την ασφαλιστική σας για λίστα συνεργαζόμενων γιατρών με σχετική εκπαίδευση.
Πριν κλείσετε ραντεβού, ρωτήστε τον γιατρό για την εκπαίδευσή του στο TIC και πώς χειρίζεται περιστατικά όπου το τραύμα επηρεάζει τη θεραπεία.
Συμπέρασμα
Το ανεπίλυτο τραύμα μπορεί να επηρεάσει κάθε πτυχή της ζωής σας — συμπεριλαμβανομένης της ιατρικής σας φροντίδας, ακόμη κι αν δεν σχετίζεται άμεσα με το αρχικό τραυματικό γεγονός. Μπορεί να οδηγήσει σε έλλειψη
εμπιστοσύνης στους γιατρούς, λανθασμένες αποφάσεις και αποφυγή θεραπείας — όλα αυτά με αρνητικές συνέπειες για την υγεία σας.
Πηγή: How Unresolved Trauma Can Complicate Medical Care
Παναγιώτης Σπανός
ΔΙΑΣΩΣΤΕΣ ΡΟΔΟΥ
