Τα πέντε κορυφαία πράγματα που πρέπει να γνωρίζετε για τον αποκλεισμό στη δουλειά.
# 1. Πώς μοιάζει ο αποκλεισμός;
Η περιθωριοποίηση, ή ο αποκλεισμός ενός ατόμου από ένα άτομο ή μια ομάδα, είναι μια συνηθισμένη τακτική των νταήδων στον χώρο εργασίας.
Χρησιμεύει ως σιωπηλό όπλο, που δύσκολα κατονομάζεται, δύσκολα καταγγέλλεται και είναι επιζήμιο για την ψυχική υγεία του στόχου και την ικανότητά του να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις της εργασίας.
Τα συναισθήματα απόρριψης είναι έντονα και ενεργοποιούνται γρήγορα, όπως καταδεικνύεται σε μια ερευνητική μελέτη με τη χρήση του Cyberball, ενός παιχνιδιού ρίψης μπάλας που δημιουργείται από υπολογιστή και στο οποίο ο στόχος αποκλείεται ξαφνικά από το παιχνίδι.
Ο κύκλος του αποκλεισμού, σύμφωνα με τον Kipling Williams, διακεκριμένο καθηγητή Ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο Purdue και κορυφαίο εμπειρογνώμονα στον τομέα, ακολουθεί μια διαδικασία τριών σταδίων που αναφέρεται ως Διαχρονικό Μοντέλο Ανάγκης Απειλής .
Ξεκινά με το Αντανακλαστικό στάδιο στο οποίο απειλούνται οι θεμελιώδεις ανάγκες του στόχου για ένταξη, αυτοεκτίμηση, έλεγχο και ουσιαστική ύπαρξη.
Ακολουθεί το Αναστοχαστικό στάδιο ή στάδιο αντιμετώπισης, όπου ο στόχος αξιολογεί τη ζημιά και μπορεί να προσπαθήσει να αποκαταστήσει τη σύνδεση συμμορφούμενος με τους κανόνες της ομάδας ή να εξοργιστεί από την κακοποίηση και να επιδιώξει αντίποινα.
Εάν ο αποκλεισμός παραταθεί, ο στόχος εισέρχεται στο στάδιο της Παραίτησης, όπου συχνά βιώνει συναισθήματα αναξιότητας, απελπισίας και κατάθλιψης.
#2. Γιατί οι εκφοβιστές στο χώρο εργασίας χρησιμοποιούν τον αποκλεισμό ως όπλο; 
Δύσκολο να αποδειχθεί, εύκολο να συμμετάσχει κανείς και καταστροφικό σε αντίκτυπο, ο αποκλεισμός είναι μια αγαπημένη τακτική των επιτιθέμενων στον χώρο εργασίας.
Σύμφωνα με τον Williams, “ο αποκλεισμός ή η περιθωριοποίηση είναι μια αόρατη μορφή εκφοβισμού που δεν αφήνει μώλωπες και γι’ αυτό συχνά υποτιμούμε τον αντίκτυπό της”.
Ο κοινωνικός αποκλεισμός επιτίθεται στην αίσθηση του ανήκειν του στόχου, διαλύει το κοινωνικό της δίκτυο και εμποδίζει τη ροή πληροφοριών που είναι απαραίτητες για την επιτυχή ολοκλήρωση έργων και εργασιών.
Για να γίνει ακόμη πιο ελκυστικός ο εργασιακός εκφοβισμός, η έρευνα δείχνει ότι ο αποκλεισμός είναι μεταδοτικός.
Ο φόβος του κοινωνικού αποκλεισμού είναι τόσο έντονος, που οι περισσότεροι παρευρισκόμενοι θα υιοθετήσουν τη συμπεριφορά του επιτιθέμενου, εξασφαλίζοντας τη συμμετοχή τους στην “εντός ομάδας”, σε αντίθεση με τον κίνδυνο πιθανών αντιποίνων για την αμφισβήτηση των ομαδικών κανόνων.
Μόλις εντοπιστεί ένας στόχος αποκλεισμού, μπορεί να ακολουθήσει μαζικό mobbing, εντείνοντας τον πόνο και την έκταση του αποκλεισμού.
# 3. Γιατί ο αποκλεισμός πονάει τόσο πολύ;
Σύμφωνα με τον Robert Sapolsky, νευροενδοκρινολόγο στο Πανεπιστήμιο του Στάνφορντ και αποδέκτη της επιχορήγησης Genius Grant του Ιδρύματος MacArthur, ο πόνος του εξοστρακισμού φαίνεται να είναι εξελικτικός.
Είμαστε από τη φύση μας κοινωνικά πλάσματα. Στην άγρια φύση, το να ανήκουμε σε μια ομάδα είναι απαραίτητο για την επιβίωση και το να ταξιδεύουμε μόνοι μάς αφήνει ευάλωτους σε τραυματισμούς και θάνατο. Ο πόνος του αποκλεισμού μπορεί να είναι ένα εξελικτικό εργαλείο που μας προειδοποιεί ότι κινδυνεύουμε.
Τα θύματα του αποκλεισμού συχνά λένε ότι ο (αποκλεισμός) πονάει, μια εύστοχη περιγραφή όπως αποδεικνύεται σύμφωνα με τους Eisenberger, Lieberman και Williams, η έρευνα των οποίων δείχνει ότι η απομόνωση ενεργοποιεί το ραχιαίο πρόσθιο τμήμα του προσαγωγίου και την πρόσθια νησίδα, τις ίδιες περιοχές του εγκεφάλου που ανάβουν ως αποτέλεσμα του σωματικού πόνου.
Υποθέτουν ότι “ο κοινωνικός πόνος είναι ανάλογος ως προς τη νευρογνωστική του λειτουργία με τον σωματικό πόνο, προειδοποιώντας μας όταν έχουμε υποστεί τραυματισμό στις κοινωνικές μας συνδέσεις, επιτρέποντας τη λήψη μέτρων αποκατάστασης”.
#4. Πώς η περιθωριοποίηση προωθεί τη συμμόρφωση, καταπνίγει τη δημιουργικότητα και αποθαρρύνει την καταγγελία;
Οι στάσεις και οι πράξεις των εργαζομένων συμβάλλουν στη διαμόρφωση της επικρατούσας κουλτούρας στον χώρο εργασίας και δημιουργούν κανόνες για την ένταξη.
Οι Parks και Stone διαπίστωσαν ότι οι κουλτούρες με αυστηρούς κανόνες, οι οποίοι αποθαρρύνουν τη διαφωνία, θα περιθωριοποιήσουν μερικές φορές άτομα που έχουν υψηλές επιδόσεις και υπερβολικά αλτρουιστική δράση.
Υποθέτουν ότι τέτοιοι εργαζόμενοι ανεβάζουν τον πήχη πολύ ψηλά, ξεπερνώντας τα πρότυπα παραγωγής εργασίας και δημιουργικότητας, και κάνουν ορισμένους συναδέλφους να αισθάνονται άσχημα για τον εαυτό τους επειδή δεν είναι καλύτεροι διαχειριστές των άλλων.
Για να αποκατασταθεί η ιδιότητα του μέλους της ομάδας, ο εργαζόμενος με υψηλές επιδόσεις πιέζεται να το παίξει μικρός ή να παραιτηθεί, διαιωνίζοντας μια ασφυκτική και ενίοτε τοξική κουλτούρα στο χώρο εργασίας.
Ο Cialdini (2005), καθηγητής στο Πολιτειακό Πανεπιστήμιο της Αριζόνα, διαπίστωσε ότι συχνά υποτιμούμε την έντονη επιρροή της κοινωνικής δυναμικής. Όταν η κακή συμπεριφορά είναι διάχυτη σε έναν οργανισμό, όσον αφορά τις επαγγελματικές αλληλεπιδράσεις και τη λήψη ηθικών αποφάσεων, οι εργαζόμενοι είναι πιο πιθανό να συμμορφωθούν.
Ποιος διακινδυνεύει να γίνει απόβλητος στο όνομα του να μιλήσει ενάντια στην αδικία;
Η Kenny (2019), στο νέο της βιβλίο Whistleblowing: Toward a New Theory, που δημοσιεύθηκε από τον εκδοτικό οίκο Harvard University Press, διαπίστωσε ότι οι εργαζόμενοι που εκτιμούν τη δικαιοσύνη και την αμεροληψία έναντι της αφοσίωσης και της συμμόρφωσης τείνουν να είναι αυτοί που καταγγέλλουν καταχρήσεις και παραβιάσεις των νόμων και της δεοντολογίας.
Μία καταγγελία, σύμφωνα με το θεμελιώδες έργο της Alford, έχει σημαντικές συνέπειες, συμπεριλαμβανομένης της απομόνωσης για αντίποινα με τη μορφή της απομάκρυνσης από τις συσκέψεις, της αποκοπής από την τεχνολογία και της φυσικής απομόνωσης.
Παρόλο που η καταγγέλλουσα συχνά εξυμνείται στην ευρύτερη κοινότητα για το θάρρος της, η γενναιότητά της μπορεί να τιμωρηθεί στη δουλειά, καθώς ο νταής τη ζωγραφίζει ως αποκλίνουσα και δημιουργεί χάος για να εκτρέψει τα ζητήματα που κατήγγειλε.
Οι Miceli, Near, Rehg και van Scotter διαπίστωσαν ότι ο αποκλεισμός των τολμηρών φωνών χρησιμεύει επίσης ως προειδοποίηση για άλλους υπαλλήλους που μπορεί να επιδιώκουν διαφάνεια στη λήψη αποφάσεων και δικαιοσύνη για παραβάσεις.
Ο αντίκτυπος της απομόνωσης στους καταγγέλλοντες είναι σημαντικός, προκαλώντας σε προηγουμένως υγιείς ανθρώπους κατάθλιψη, άγχος, διαταραχή του ύπνου και φόβο.
#5. Ποια εργαλεία είναι διαθέσιμα για να βοηθήσουν τους στόχους να αντιμετωπίσουν την απομόνωση;
Η εργασία συχνά παρέχει έναν κύκλο κοινωνικής υποστήριξης που εκτείνεται πέρα από τους τοίχους του γραφείου. Όταν ένας εκφοβιστής στον χώρο εργασίας περιθωριοποιεί έναν στόχο και πιέζει τους άλλους να συμμετάσχουν στον αποκλεισμό, ο στόχος μπορεί να κατακλυστεί από συναισθήματα απόρριψης. Για να ξαναβρεί τα πατήματά του και να βρει ανακούφιση και υποστήριξη, η έρευνα δείχνει ότι υπάρχουν διάφορα μέρη στα οποία μπορεί να στραφεί για παρηγοριά.
Οι εργαζόμενοι που διατηρούν πλήρη ζωή εκτός γραφείου και καλλιεργούν σχέσεις σε διαφορετικές ομάδες φίλων αποτελούν ένα είδος ρυθμιστικού παράγοντα ενάντια στον αντίκτυπο του αποκλεισμού. Τα μέλη της οικογένειας και οι ομάδες που σχηματίζονται γύρω από δραστηριότητες όπως τα χόμπι, η άσκηση και ο θρησκευτικός σχηματισμός βοηθούν τους στόχους να αισθάνονται λιγότερο απομονωμένοι. Όταν οι κοινωνικοί κύκλοι των θυμάτων στην εργασία τους αποκόπτονται, τα εξωτερικά τους δίκτυα τούς βοηθούν να ικανοποιήσουν τις θεμελιώδεις ανάγκες τους.
Οι Molet, Macquet, Lefebvre και Williams διαπίστωσαν ότι η πρακτική της ενσυνειδητότητας αποτελεί χρήσιμη στρατηγική για την άμβλυνση του πόνου του εξοστρακισμού. Μέσω ασκήσεων αναπνοής, οι στόχοι μαθαίνουν πώς να εστιάζουν στο τώρα αντί να αναπολούν τα οδυνηρά συναισθήματα του αποκλεισμού στην εργασία.
Οι Derrick, Gabriel και Hugenberg προτείνουν ότι τα κοινωνικά υποκατάστατα, ή οι συμβολικοί δεσμοί που παρέχουν ψυχολογική και όχι φυσική σύνδεση, μπορούν επίσης να βοηθήσουν στην άμβλυνση του πόνου του αποκλεισμού.
Τα κοινωνικά υποκατάστατα εμπίπτουν σε τρεις κατηγορίες.
Υπάρχει το Παρακοινωνικό, στο οποίο δημιουργούμε μια μονόδρομη σύνδεση με ανθρώπους που δεν γνωρίζουμε στην πραγματικότητα αλλά μας φέρνουν ευτυχία, όπως το να παρακολουθούμε μια αγαπημένη ηθοποιό σε μια ταινία ή να απολαμβάνουμε μια συναυλία από έναν αγαπημένο μουσικό.
Στη συνέχεια, υπάρχει ο Κοινωνικός Κόσμος, στον οποίο βρίσκουμε διέξοδο και ηρεμία μεταφερόμενοι σε ένα άλλο σύμπαν μέσω βιβλίων και τηλεόρασης, όπως, για παράδειγμα, τοποθετώντας τους εαυτούς μας στη Νάρνια του C.S. Lewis.
Τέλος, υπάρχουν οι Αναμνήσεις των Άλλων, όπου χρησιμοποιούμε φωτογραφίες, οικιακά βίντεο, αναμνηστικά και γράμματα για να συνδεθούμε με τους ανθρώπους που αγαπάμε και που μας αγαπούν κι αυτοί.
Τα κοινωνικά υποκατάστατα έχει επίσης αποδειχθεί ότι ωφελούν τα θύματα τραυμάτων, τα οποία αναζητούν παρηγοριά σε δραστηριότητες και τελετουργίες, αντί να ανοίγονται σε αμοιβαίες ανθρώπινες σχέσεις που μπορεί να τους θέσουν σε κίνδυνο επανατραυματισμού.
Αν και ορισμένοι υποθέτουν ότι η στήριξη στα κοινωνικά υποκατάστατα είναι ένδειξη κακής προσαρμογής και ανεπάρκειας της προσωπικότητας, πρόσφατες έρευνες δείχνουν ότι τα κοινωνικά υποκατάστατα συσχετίζονται με την ανάπτυξη της ενσυναίσθησης, της αυτοεκτίμησης και άλλων φιλοκοινωνικών χαρακτηριστικών της υγιούς ανθρώπινης ανάπτυξης.
Συνοψίζοντας, ο αποκλεισμός πληγώνει, εξαπλώνεται και έχει μακροχρόνιες επιπτώσεις στο θύμα.
Οι πρακτικές αποκλεισμού μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την επιβολή τοξικών ομαδικών κανόνων και να αποθαρρύνουν τους εργαζόμενους από το να μιλήσουν κατά των ηθικών παραβιάσεων και των αδικιών.
Ο αποκλεισμός, στον πυρήνα του, απογυμνώνει τα άτομα από τις θεμελιώδεις ανάγκες τους για ένταξη, αυτοεκτίμηση, έλεγχο και αναζήτηση μιας ουσιαστικής ύπαρξης.
Η εργασία δεν θα έπρεπε να είναι επώδυνη.
Βιβλιογραφικές Αναφορές
Alford, C. F. (2001). Whistleblowers: Broken lives and organizational power. New York: Cornell University Press.
Cialdini, R. B. (2005). Basic social influence is underestimated. Psychological Inquiry, 16(4), 158–161.
Derrick, J. L., Gabriel, S., & Hugenberg, K. (2009). Social surrogacy: How favored television programs provide the experience of belonging. Journal of Experimental Social Psychology, 45, 352–362.
Eisenberger, N. I., Lieberman, M. D., & Williams, K. D. (2003). Does rejection hurt? an fMRI study of social exclusion. Science, 302(5643), 290–292.
Gabriel, S., Read, J. P., Young, A. F., Bachrach, R. L., & Troisi, J. D. (2017). Social surrogate use in those exposed to trauma: I get by with a little help from my (fictional) friends. Journal of Social and Clinical Psychology, 36(1), 41–63.
Kenny, K. (2019). Whistleblowing: Toward a new theory. Cambridge: Harvard University Press.
Miceli, M. P., Near, J. P., Rehg, M. T., & van Scotter, J. R. (2012). Predicting employee reactions to perceived organizational wrongdoing: Demoralization, justice, proactive personality, and whistle-blowing. Human Relations, 65(8), 923–954.
Molet, M., Macquet, B., Lefebvre, O., & Williams, K. D. (2013). A focused attention intervention for coping with ostracism. Consciousness & Cognition, 22(4).
Parks, C. D., & Stone, A. B. (2010). The desire to expel unselfish members from the group. Journal of Personality and Social Psychology, 99(2), 303–310.
Sapolsky, R. M. (2004). Why zebras don’t get ulcers. New York: Times Books.
Williams, K. D., Cheung, C. K. T., & Choi, W. (2000). CyberOstracism: Effects of being ignored over the Internet. Journal of Personality and Social Psychology, 79, 748-762.
Williams, K. D., & Jarvis, B. (2006). Cyberball: a program for use in research on interpersonal ostracism and acceptance. Behavior Research Methods, 38(1).
Williams, K.D. (2009). Ostracism: A temporal need-threat model. In Zadro, L., & Williams, K. D., & Nida, S. A. (2011). Ostracism: Consequences and coping. Current Directions in Psychological Science, 20(2), 71–75.
Williams, K. D., & Nida, S. A. (Eds.). (2017). Ostracism, exclusion, and rejection (First, Series Frontiers of social psychology). New York: Routledge.
Συγγραφέας: Η Dorothy Suskind, Ph.D., είναι Επίκουρη Καθηγήτρια στο Τμήμα Εκπαίδευσης
και Συμβουλευτικής του Πανεπιστημίου Longwood στο Farmville της Βιρτζίνια. Η έρευνά της επικεντρώνεται στον εκφοβισμό στο χώρο εργασίας.
Πηγή: https://www.psychologytoday.com/gb/blog/bully-wise/202007/the-pain-of-ostracization-the-bullys-silent-weapon
Παναγιώτης Σπανός
Προνοσοκομειακός Διασώστης
ΔΙΑΣΩΣΤΕΣ ΡΟΔΟΥ
