Η ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΑ ΤΟΥ ΑΣΘΕΝΟΥΣ ΚΑΙ Η ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΑΝΑΛΟΓΑ ΜΕ ΑΥΤΗ
Στρες που παρατηρούνται κατά τη διάρκεια της νοσηλείας
- Βασική απειλή στη ναρκισσιστική ακεραιότητα (+ φόβος θανάτου).
- Φόβος των ξένων.
- Άγχος αποχωρισμού.
- Φόβος απώλειας ή τραυματισμού.
- Από την προσωπικότητα εξαρτάται πως θα αντιμετωπίσει τα στρες.
Είδη προσωπικότητας
- Στοματική, υπεραπαιτητική, (εξαρτημένη) προσωπικότητα.
- Τακτική, ελεγχόμενη, (ψυχαναγκαστική καταναγκαστική) προσωπικότητα.
- Υπερβολικά συναισθηματική, σαγηνευτική (δραματική) προσωπικότητα.
- Μακροχρόνια βασανισμένη, αυτοθυσιαζόμενη (μαζοχιστική) προσωπικότητα.
- Επιφυλακτική, καχύποπτη, φιλόνικη (παρανοειδής) προσωπικότητα.
- Η με έντονο αίσθημα ανωτερότητας και υπεροψίας (ναρκισσιστική) προσωπικότητα.
- Απομονωμένη, απόμακρη (σχιζοειδή) προσωπικότητα.
Στοματική, υπεραπαιτητική, (εξαρτημένη) προσωπικότητα
- Στηρίζεται στους άλλους για ασφάλεια
- Προσδίδει υπερεπείγουσα απόχρωση στις απαιτήσεις του
- Χρειάζεται ειδική προσοχή και συμβουλές
- Αν δεν ικανοποιηθούν οι ανάγκες του: μνησίκακος, Θυμώνει, Θλίβεται, kαπνίζει, πίνει πολύ, εθίζεται εύκολα.
- Νιώθει αβοήθητος, η τροφή, η φροντίδα, τα φάρμακα ισοδυναμούν με αγάπη.
Πρέπει
- Σε οξεία φάση που η εξάρτηση είναι έντονη, να δίνεται αποτελεσματική και γρήγορη φροντίδα.
- Όταν χρειάζεται να μπαίνουν όρια, όχι ως τιμωρία, αλλά για περιορισμό απαιτητικότητας.
- Όταν χρειάζεται, υποχωρήσεις τακτικής για ανταμοιβή της προσπάθειας να δεχθεί περιορισμούς (π.χ. αλλαγή δίαιτας-διευκόλυνση επισκέψεων).
Τακτική, ελεγχόμενη, (ψυχαναγκαστική καταναγκαστική) προσωπικότητα
- Άτομα τακτικά, ακριβή, συγκρατημένα, συνεπή, ευσυνείδητα, υπεραπασχολούμενα με το σωστό και το λάθος, σφιχτά με το χρήμα, με πείσμα
παράδειγμα αυτοελέγχου και αυτοσυγκράτησης.
- Σε συνθήκες στρες έχουν ανάγκη να γνωρίζουν με ακρίβεια την κατάστασή τους επειδή έτσι ελέγχουν το άγχος τους.
Ψυχαναλυτική σχολή
- Kαθήλωση σε πρωκτικό στάδιο (έλεγχος σφικτήρων, διανοητική ανάπτυξη).
- Ο υπέρμετρος έλεγχος και η υπερβολική χρησιμοποίηση της λογικής είναι άμυνα στη προσπάθεια ελέγχου των παρορμήσεων, ιδ. των επιθετικών.
Η αρρώστια συνεπάγεται:
- Απειλή απώλειας ελέγχου παρορμήσεων.
- Ένταση προσπάθειας να φανεί υπεύθυνος και τακτικός. Επίταση αυτοσυγκράτησης, τυπικότητας, πείσματος. Άκαμπτος, ισχυρογνώμων.
- Δισταγμός και αμφιβολία για το αν ξέρει όλες τις λεπτομέρειες.
- Έχει ανάγκη να νιώθει το επιστημονικό προσωπικό τέλεια καταρτισμένο, προσεκτικό, αποτελεσματικό, ακριβές, καθαρό.
Πρέπει:
- Να εξηγούνται οι λεπτομέρειες για τη νόσο και τις συνθήκες νοσηλείας.
- Να μην παρατίθενται άσχετες λεπτομέρειες που προκαλούν άγχος.
- Ενθάρρυνση για συμμετοχή στη θεραπεία.
- Αναγνώριση και επιβράβευση της δυνατής λογικής τους.
Υπερβολικά συναισθηματική, σαγηνευτική (δραματική) προσωπικότητα
- Άτομο που παρουσιάζεται ως ιδιαίτερα ενδιαφέρον, γοητευτικό, προκλητικό, ύποπτο προσποίησης.
- Ζηλεύει για το ενδιαφέρον σε άλλους ασθενείς.
- Άνδρες υπερβάλλουν για τον ανδρισμό τους.
- Γυναίκες φλερτάρουν.
- Αναπτύσσουν έντονο άγχος για την οποιαδήποτε ιατρική παρέμβαση.
Ψυχανάλυση:
- Καθήλωση στο φαλλικό στάδιο.
- Κάτω από τη σεξουαλικότητα κρύβεται ανάγκη για προστασία.
- Η αρρώστια θεωρείται προσωπικό ελάττωμα (ανίατος, άσχημος, αποτυχημένος).
- Άνδρες: φόβος για παραμόρφωση σώματος οδηγεί σε ερωτοτροπίες.
- Γυναίκες: φόβος απώλειας θηλυκότητας.
- Και οι δυο προσπαθούν να κινήσουν ενδιαφέρον και συμπάθεια, αδιαφορώντας ενδεχομένως για την υγεία τους.
- Αντιφοβική συμπεριφορά.
Υπερβολικά συναισθηματική, σαγηνευτική (δραματική) προσωπικότητα
Πρέπει:
- Αναγνώριση ελκυστικότητας και θάρρους με μέτρο.
- Προσεκτικοί και σταθεροί για να αποφευχθεί εμπλοκή σε συναισθηματικές σχέσεις.
- Εξηγήσεις για την αρρώστια χωρίς λεπτομέρειες (για να εξασφαλισθεί το αίσθημα ασφάλειας).
- Να δοθεί η ευκαιρία για εκτόνωση των φόβων.
Μακροχρόνια βασανισμένη, αυτοθυσιαζόμενη (μαζοχιστική) προσωπικότητα
- Ιστορικό επανειλημμένων βασάνων από αρρώστιες, ατυχίες, αναποδιές.
- Αποδίδονται από τους ασθενείς σε κακή τύχη.
- Κάποιοι από αυτούς έχουν ασυνείδητα την τάση να προκαλούν τις δυστυχίες τους.
- Πέφτουν σε δυσάρεστες καταστάσεις.
- Αντιδρούν υπερβολικά σε αυτές.
- Τείνουν να αδιαφορούν για τον εαυτό και να υπηρετούν τους άλλους.
- Συχνά υποφέρουν επιδεικτικά.
- Προκαλούν συμπάθεια και επιδοκιμασία αλλά και αμηχανία και εκνευρισμό.
- Ο πόνος συνδέεται με ευχαρίστηση (ψυχολογικά αλλά και σωματικά).
- Ασυνείδητα ανάγκη για τιμωρία, η αρρώστια εξιλέωση.
Ψυχαναλυτικά:
- Καταπιεστική ανατροφή με διαρκή ενοχή, που δεν επιτρέπει την έκφραση θυμού.
- Το ξύλο σε μερικά παιδιά προκαλεί διέγερση συνδεμένη με ευχαρίστηση.
- Γονέας που πρώτα τιμωρεί και μετά για να εξιλεωθεί προσφέρει ευχαρίστηση.
- Προσκόλληση σε επιθετικό η σαδιστικό γονέα μπορεί να οδηγήσει σε αναζήτηση παρόμοιων ανθρώπων αργότερα.
- Υπερβολική φροντίδα στο άρρωστο παιδί, μπορεί να οδηγήσει σε αναζήτηση φροντίδας με τον ίδιο τρόπο αργότερα.
Βασική ανάγκη:
- Να κερδίσει αγάπη, φροντίδα και αποδοχή, αν και νιώθει ένοχο να τις αποδεχθεί χωρίς αυτοθυσία και πόνο τονίζοντας πόσο υποφέρει στην αρρώστια του, μπορεί μόνο έτσι να δεχθεί φροντίδα.
- Όσο τον ενθαρρύνουμε για τη βελτίωση εκείνος παραπονείται περισσότερο. Νιώθει ενοχή να βελτιωθεί επειδή έχει μάθει μια ζωή να υποφέρει.
- Για να συνεργασθεί πρέπει η βελτίωση να παρουσιασθεί ως επιπρόσθετο βάρος που χρειάζεται να επωμισθεί! π.χ. Να γίνει καλά για να συνεχίσει να βοηθά την οικογένεια.
Επιφυλακτική, καχύποπτη, φιλόνικη (παρανοειδής) προσωπικότητα
- Άτομο επιφυλακτικό απέναντι στους άλλους.
- Υποπτεύεται, αμφισβητεί, τον ρίχνουν, τον εκμεταλλεύονται.
- Εριστικός, τον καταδιώκουν όταν του κάνουν κριτική, ευαίσθητος σε υπαινιγμούς.
- Βαθιά έγνοια για λάθη και αδυναμίες του, που προβάλλονται στους άλλους και βιώνονται ως δίωξη (με κέρδος τη διατήρηση της αυτοεκτίμησης).
Επιφυλακτική, καχύποπτη, φιλόνικη (παρανοειδής) προσωπικότητα
- Κατηγορεί τους άλλους για την αρρώστια.
- Η αρρώστια συνεπάγεται μεγαλύτερο φόβο ότι οι άλλοι θα του κάνουν κακό και γίνεται πιο εριστικός και φιλόνικος.
Πρέπει:
- Να να τον ενημερώσουμε κατά το δυνατόν καλύτερα για τη διάγνωση και τη θεραπεία.
- Να μην εμπλακούμε σε συγκρούσεις.
- Διατηρούμε σταθερή φιλική στάση, χωρίς ιδιαίτερο πλησίασμα, που μπορεί να παρανοηθεί.
- Όταν γίνεται εριστικός με το προσωπικό, να τονίσουμε ότι αντιλαμβανόμαστε τη δυσφορία, ενός ατόμου με τις ευαισθησίες του, που προκύπτει από τις ατέλειες της νοσηλευτικής φροντίδας.
Η με έντονο αίσθημα ανωτερότητας και υπεροψίας (ναρκισσιστική) προσωπικότητα
- Άτομα που βλέπουν τον εαυτό τους ως πολύ σημαντικό και σπουδαίο.
- Αντιδράσεις σε βαθύτερες αμφιβολίες και την αβεβαιότητα για την ουσιαστική αξία τους ως ατόμων.
- Προσπαθούν να βρουν μόνο αντάξιούς τους γιατρούς.
- Κοιτάζουν αφ’ υψηλού τους νεώτερους.
- Ανταγωνίζονται τους πεπειραμένους.
- Ψάχνουν λάθη και γίνονται ενοχλητικοί και ίσως προσβλητικοί.
- Κλονίζεται η εμπιστοσύνη τους.
- Η αρρώστια άμεση απειλή για τον τέλειο εαυτό τους.
Πρέπει:
- Να τους αναγνωρισθεί ένας βαθμός σπουδαιότητας.
- Χωρίς να υποσκελίζονται οι γιατροί και το νοσηλευτικό προσωπικό.
- Παρά την προσπάθειά να τους ακυρώσουν, έχουν ανάγκη να βρίσκονται σε χέρια εμπείρων.
Απομονωμένη, απόμακρη (σχιζοειδής) προσωπικότητα
- Μοναχικές ασχολίες και ενδιαφέροντα, εργασία όχι ανταγωνιστική, με ελάχιστη διαπροσωπική επαφή.
- Μερικά άτομα είναι: εκκεντρικά, με παράξενο ντύσιμο ,φανατικά, με ιδιαίτερες δίαιτες, υγιεινή διατροφή, με θρησκευτικά ή πολιτικοοικονομικά κινήματα.
- Η αρρώστια εισβάλλει και απειλεί την εύθραυστη ισορροπία του.
- Αντιδρά με το να γίνεται περισσότερο απομονωμένος και απαθής.
Πρέπει:
- Να σεβαστούμε την ανάγκη του να είναι μοναχός.
- Να διατηρήσουμε το ενδιαφέρον μας χωρίς να τον πιέσουμε να γίνει πιο κοινωνικός.
ΣΥΓΓΡΑΦΕΑΣ: Τσακάλου Μαρία, Νοσηλεύτρια ,ΤΕ, Μsc Κοινωνικής Ψυχιατρικής, Εκπαιδεύτρια Ενηλίκων, Υπεύθυνη Ψυχιατρικής κλινικής ,Γ.Ν.Καβάλας
ΔΙΑΣΩΣΤΕΣ ΡΟΔΟΥ
