Κεφάλαιο Τρίτο: Επείγουσα Προνοσοκομειακή Φροντίδα Υγείας
3.1 Επείγουσα Προνοσοκομειακή Φροντίδα Υγείας στην Ευρώπη
Η παροχή επείγουσας προνοσοκομειακής περίθαλψης ποικίλλει σημαντικά μεταξύ των χωρών της Ευρώπης και σε ορισμένες περιπτώσεις μεταξύ των διαφορετικών περιοχών της ίδιας χώρας, εξαιτίας των διαθέσιμων πόρων και της άνισης γεωγραφικής κατανομής που διέπει την κάθε χώρα.
Η Επείγουσα Ιατρική είναι μία ειδικότητα βασισμένη στη γνώση και τις δεξιότητες που απαιτούνται για την πρόληψη, τη διάγνωση και τη διαχείριση των έκτακτων και επειγόντων εκφράσεων των ασθενειών και του τραύματος, που αφορούν ασθενείς όλων των ηλικιακών ομάδων με ένα ευρύ φάσμα αδιαφοροποίητων διαταραχών της φυσιολογίας και της συμπεριφοράς.
Είναι μια ειδικότητα στην οποία ο χρόνος είναι κρίσιμος. Η πρακτική της Επείγουσας Ιατρικής περιλαμβάνει προνοσοκομειακή και ενδονοσοκομειακή διαλογή, αναζωογόνηση, αρχική εκτίμηση και διαχείριση αδιαφοροποίητων έκτακτων και επειγόντων περιστατικών μέχρι την έξοδό τους ή τη μεταβίβασή τους στη φροντίδα άλλου ιατρού ή επαγγελματία υγείας.
Επίσης, περιλαμβάνει τη συμμετοχή στην ανάπτυξη προνοσοκομειακών και ενδονοσοκομειακών συστημάτων Επείγουσας Ιατρικής (EuSEM, 2007).
Η Επείγουσα Ιατρική αλλά και το σύνολο αυτών που ασχολούνται με την επείγουσα προνοσοκομειακή περίθαλψη στην Ευρώπη, περιλαμβάνουν την άμεση παροχή πρώτων βοηθειών και τη θεραπεία που παρέχεται επί τόπου οπουδήποτε συμβεί ή κατά τη μεταφορά στο νοσοκομείο, σε κάθε έκτακτη περίπτωση λόγω ατυχήματος ή ασθένειας.
Στόχος, είναι να δημιουργηθούν οι καλύτερες δυνατές συνθήκες μέσα από ένα ενιαίο σύστημα παροχής υπηρεσιών υγείας και επείγουσας προνοσοκομειακής φροντίδας, που θα προετοιμάσουν τον ασθενή και θα τον βάλουν σε όσο το δυνατόν καλύτερη κατάσταση για το επόμενο τμήμα της αλυσίδας υγειονομικής περίθαλψης.
Αποτελείται κυρίως από την ιατρική περίθαλψη, την επείγουσα περίθαλψη, τη διατήρηση στη ζωή ενός ασθενή ή τραυματία ή ενός ατόμου σε κίνδυνο και τη μεταφορά του σε ασφαλή τοποθεσία με ασθενοφόρα, καθώς και τις πράξεις διάσωσης στο χώρο μιας καταστροφής.
Οι κλήσεις έκτακτης ανάγκης στα Τηλεφωνικά Κέντρα Άμεσης Βοήθειας αποτελούν μέρος του προνοσοκομειακού συστήματος υγείας στην Ευρώπη.
Οι φορείς έκτακτης ανάγκης, πρέπει να δώσουν προτεραιότητα στις κλήσεις έκτακτης ανάγκης μετά από πραγματοποίηση αξιολόγησης με βάση τις πληροφορίες που παρέχονται από τον καλούντα, σχετικά με την 40 παρούσα κατάσταση υγείας του ατόμου που βρίσκεται σε κίνδυνο η υγεία του.
Επιπλέον, παρέχονται συμβουλές στον καλούντα μέχρις ότου καταφθάσει το εξειδικευμένο προσωπικό και ταυτοχρόνως ενημερώνουν επαρκώς το προσωπικό ασθενοφόρων για το τι πρόκειται να αντιμετωπίσουν.
Παρά το γεγονός ότι ο στόχος της επείγουσας ιατρικής παγκοσμίως παραμένει ο ίδιος, ο τρόπος εφαρμογής της δεν είναι ενιαίος. Δύο είναι τα βασικά συστήματα το Άγγλο-Αμερικάνικο και το Γάλλο-Γερμανικό μοντέλο, με το καθένα να έχει διαφορετική φιλοσοφία και συγκεκριμένους παράγοντες που επηρεάζουν την λειτουργία τους (Ανθόπουλος, 2001).
Το Άγγλο- Αμερικάνικο μοντέλο στηρίζεται σε παραϊατρικό προσωπικό και δεν συμμετέχουν ιατροί. Ο ασθενής μεταφέρεται όσο γίνεται γρηγορότερα στο τμήμα επειγόντων περιστατικών του νοσοκομείου όπου παρέχεται ολοκληρωμένη αντιμετώπιση από τους ιατρούς Επείγουσας Ιατρικής. Η Επείγουσα Ιατρική είναι μια αυτόνομη ειδικότητα, η οποία παρέχεται και ελέγχεται από τους ιατρούς του τμήματος επειγόντων. Στα περισσότερα κράτη που αναπτύσσεται τώρα το σύστημα προνοσοκομειακής επείγουσας ιατρικής ακολουθείται αυτό το μοντέλο (Ανθόπουλος, 2001).
Το Γάλλο – Γερμανικό μοντέλο στηρίζεται σε ιατρούς κυρίως αναισθησιολόγους και γενικούς ιατρούς, σύμφωνα με το οποίο παρέχεται εξειδικευμένη υποστήριξη στον τόπο του συμβάντος.
Στόχος του συστήματος αυτού είναι να φέρνει το νοσοκομείο κοντά στον βαρέως πάσχοντα ασθενή με απώτερο σκοπό την καλύτερη αντιμετώπιση όσον γίνεται γρηγορότερα. Η εκπαίδευση των ιατρών που συμμετέχουν στο σύστημα αυτό είναι διετής και περιλαμβάνει εκπαίδευση στην επείγουσα ιατρική και την ιατρική των καταστροφών υπό την μορφή ολιγόωρων σεμιναρίων. Ωστόσο, η Επείγουσα Ιατρική μέχρι και σήμερα δεν αποτελεί αυτόνομη ειδικότητα και συνήθως ελέγχεται από τους αναισθησιολόγους ιατρούς (Ανθόπουλος, 2001).
3.2 Επείγουσα Προνοσοκομειακή Φροντίδα Υγείας στην Αμερική
Η Επείγουσα Προνοσοκομειακή Φροντίδα Υγείας και η μεταφορά αρρώστων και τραυματιών στην Αμερική, αποτελείται από μια ομάδα επαγγελματιών φροντίδας υγείας και συγκροτεί το σύστημα υπηρεσιών επείγουσας ιατρικής (EMS). Είναι υπεύθυνη για κάθε περιοχή ή όρια δικαιοδοσίας της και είναι μέρος του τοπικού ή περιφερειακού συστήματος υπηρεσιών Επείγουσας Ιατρικής. Τα πρότυπα της προνοσοκομειακής επείγουσας φροντίδας και των ατόμων που την παρέχουν, καθορίζονται από τους νόμους κάθε πολιτείας και ρυθμίζονται 41 τυπικά από το πολιτειακό γραφείο (Ρούσσος Χ. και συν., 2014).
Η ιστορία του EMS ξεκινάει με την πρώιμη χρήση αυτοκινούμενων οχημάτων σε συνθήκες πολέμου, αλλά και ομάδες εθελοντών τραυματιοφορέων που οργανώθηκαν και εστάλησαν με σκοπό να προσφέρουν φροντίδα στους τραυματίες του Α′ Παγκοσμίου πολέμου. Κατά τη διάρκεια του Β′ Παγκοσμίου πολέμου, ο στρατός εκπαίδευσε ειδικό σώμα για την παροχή φροντίδας στο πεδίο της μάχης και τη μεταφορά των θυμάτων σε σταθμούς βοήθειας, οι οποίοι ήταν στελεχωμένοι με νοσηλευτές και ιατρούς. Έκτοτε, στη περίοδο του πολέμου της Κορέας, το EMS άρχισε να εξελίσσεται στην παροχή ιατρικής πεδίου και την άμεση μεταφορά μέσω ελικοπτέρων στις πλησιέστερες κινητές μονάδες στρατιωτικής χειρουργικής κλινικής, όπου υπήρχε άμεση χειρουργική παρέμβαση (Ρούσσος Χ. και συν., 2014).
Ωστόσο, οι πρόοδοι που σημειώθηκαν στην άμεση φροντίδα των τραυματιών ήταν αποτέλεσμα των εμπειριών με τα θύματα των πολέμων της Κορέας και του Βιετνάμ. Κάτι τέτοιο όμως δεν συνέβαινε στους κατοίκους των ΗΠΑ , καθώς δεν είχε εξελιχθεί ακόμα η επείγουσα φροντίδα των τραυματιών και αρρώστων σε αντίστοιχο επίπεδο.
Στις αρχές του 1960, άρχισε να παρατηρείται η μεγάλη διαφοροποίηση της επείγουσας υπηρεσίας ασθενοφόρων μεταξύ των περιοχών των ΗΠΑ.
Πιο συγκεκριμένα, στα περισσότερα μέρη, οι υπηρεσίες παρέχονταν από αρκετά καλά εκπαιδευμένες ομάδες πρώτων βοηθειών, οι οποίες είχαν στη κατοχή τους εφοδιασμένα ασθενοφόρα.
Στις αστικές περιοχές, προσφέρονταν από δίκτυα ασθενοφόρων που ανήκανε σε νοσοκομεία και τα οποία επανδρώνονταν από βοηθούς ή ειδικευόμενους ιατρούς. Όμως σε πολλές περιοχές, η μόνη επιλογή για επείγουσα υπηρεσία ασθενοφόρων προερχότανε από το τοπικό γραφείο κηδειών, όπου μέσω τροποποίησης της νεκροφόρας μπορούσε να μεταφερθεί ένα φορείο και να χρησιμεύσει ως ασθενοφόρο.
Σε άλλες πάλι περιοχές, το ρόλο αναλάμβανε η αστυνομία ή η πυροσβεστική, χρησιμοποιώντας ειδικό φορτηγό, το οποίο διέθετε ένα φορείο και ένα κουτί πρώτων βοηθειών. Τα συγκεκριμένα οχήματα και των δυο υπηρεσιών, επανδρώνονταν από τον οδηγό και έναν φροντιστή, ο οποίος κατείχε τη βασική εκπαίδευση στις πρώτες βοήθειες (Ρούσσος Χ. και συν., 2014).
Παρόλα αυτά, με το πέρασμα των χρόνων φαίνεται ότι πολλές κοινότητες των ΗΠΑ δεν διέθεταν κάποιο επίσημο σχέδιο προνοσοκομειακής επείγουσας φροντίδας ή μεταφοράς.
Συγκεκριμένα, οι τραυματίες δέχονταν τις πρώτες βοήθειες από την αστυνομία ή τους πυροσβέστες στη σκηνή του συμβάντος και μεταφέρονταν στο νοσοκομείο με κάποιο περιπολικό της αστυνομίας ή όχημα της πυροσβεστικής. Απ’ την άλλη όμως, οι ασθενείς που διακρίνονταν με οξεία ασθένεια, μεταφέρονταν στο νοσοκομείο με τη βοήθεια ενός συγγενή ή 42 γείτονα και αντιμετωπίζονταν από οικογενειακό ή νοσοκομειακό ιατρό. Εν συνεχεία, αξιολογούνταν η κατάσταση του ασθενούς από το συγκεκριμένο ιατρό και επιστράτευε τα ειδικά στελέχη του χειρουργείου σε περίπτωση που έκρινε ότι ήταν απαραίτητο (Ρούσσος Χ. και συν., 2014).
Οι υπηρεσίες Επείγουσας Ιατρικής, εκτός από τα μεγάλα αστικά κέντρα, δεν ήτανε όπως τις γνωρίζουμε σήμερα. Μια δημοσίευση του 1966 «Θάνατος και Αναπηρία από Ατυχήματα: Το παραμελημένο νόσημα στη μοντέρνα κοινωνία», έκανε εμφανή στο ευρύ κοινό τη μεγάλη ανεπάρκεια της προνοσοκομειακής επείγουσας φροντίδας και μεταφοράς που υπήρχε σε πολλές περιοχές της χώρας.
Μέσα από αυτήν την αναφορά προτάθηκαν σημαντικά μέτρα, μερικά από τα οποία αναφέρονται παρακάτω (Ρούσσος Χ. και συν., 2014):
- Ανάπτυξη σειράς μαθημάτων σε εθνικό επίπεδο, για προνοσοκομειακή επείγουσα φροντίδα και μεταφορά από την αστυνομία, την πυροσβεστική, τις ομάδες διάσωσης και το προσωπικό των ασθενοφόρων.
- Ανάπτυξη και δημιουργία εθνικά αποδεκτών εγχειριδίων και εκπαιδευτικών βοηθημάτων για την ανωτέρω σειρά μαθήματων.
- Ανάπτυξη ομοσπονδιακών κανόνων για το σχεδιασμό των ασθενοφόρων και τον εξοπλισμό που αυτά φέρουν.
- Ανάπτυξη και υιοθέτηση γενικής πολιτικής και κανονισμών αναφορικά με τις υπηρεσίες ασθενοφόρων, τα προσόντα και την επίβλεψη του προσωπικού των ασθενοφόρων σε κάθε πολιτεία.
- Υιοθέτηση από τον κάθε δήμο, περιφέρεια ή κομητεία, όσο αναφορά τα μέσα για την παροχή της σωστής προνοσοκομειακής ιατρικής φροντίδας και μεταφοράς στα όρια της δικαιοδοσίας του.
- Εγκαθίδρυση τμημάτων επειγόντων στα νοσοκομεία, στελεχωμένα από ιατρούς, νοσηλευτές και άλλο προσωπικό εκπαιδευμένο στην αναζωογόνηση και την άμεση φροντίδα των σοβαρά τραυματισμένων και αρρώστων.
Στις αρχές της δεκαετίας του 1970, το Υπουργείο Μεταφορών προχώρησε στην ανάπτυξη και δημοσίευση του πρώτο εθνικού πρότυπου προγράμματος μαθημάτων με υποδείξεις για την εκπαίδευση των διασωστών.
Έτσι, το 1971 η Αμερικανική Ακαδημία Ορθοπεδικών Χειρουργών ετοίμασε και δημοσίευσε το πρώτο εγχειρίδιο ΕΜΤ «Η επείγουσα φροντίδα και μεταφορά των ασθενών και τραυματιών», με σκοπό να ενισχύσει τη σειρά μαθημάτων ΕΜΤ. 43
Σήμερα, το εγχειρίδιο αυτό βρίσκεται στην δέκατη έκδοση αυτής της δημοσίευσης και είναι απαραίτητος οδηγός για όλους τους διασώστες σε όλο το κόσμο (Ρούσσος Χ. και συν., 2014).
Συνεχίζοντας και κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 1970, κάθε πολιτεία ανέπτυξε το δικό της κατάλληλο νομικό πλαίσιο και το σύστημα επείγουσων ιατρικών υπηρεσιών εμφανίστηκε στις Ηνωμένες Πολιτείες.
Κατά την ίδια περίοδο, η Επείγουσα Ιατρική έγινε αναγνωρισμένη ιατρική ειδικότητα και τα πλήρως στελεχωμένα τμήματα επειγόντων περιστατικών έγιναν το αποδεκτό πρότυπο φροντίδας (Ρούσσος Χ. και συν., 2014).
Στις αρχές του 1980, το υπουργείο μεταφορών ανέπτυξε και πρότεινε ένα εθνικό πρότυπο προγράμματος μαθημάτων για την εκπαίδευση παραϊατρικού προσωπικού επείγουσας φροντίδας.
Επιπροσθέτως, προσδιόρισε ένα μέρος της σειράς των μαθημάτων για την εκπαίδευση των βασικών διασωστών, εγκαθιδρύοντας έτσι το σύστημα EMS σε πανεθνικό επίπεδο.
Το συγκεκριμένο σύστημα βασιζόταν στις δύο ακόλουθες αλλαγές (Ρούσσος Χ. και συν., 2014): 1. Την εισαγωγή νομοθεσίας που καθιστούσε υπεύθυνους τους δήμους, τις διοικητικές περιοχές, τις κομητείες ή τη χώρα για την παροχή ορθής προνοσοκομειακής επείγουσας φροντίδας και μεταφοράς εντός των ορίων τους.
- Την ίδρυση αναγνωρισμένων και ελεγχόμενων προτύπων για την εκπαίδευση του προσωπικού των ασθενοφόρων και τον εξοπλισμό που απαιτείται σε κάθε ασθενοφόρο.
Οι παραπάνω αλλαγές εξασφάλιζαν ότι ανεξάρτητα από τον τόπο όπου ένα άτομο θα τραυματιζόταν ή θα αρρώσταινε οξέος, θα ήταν σε θέση να λάβει έγκαιρη και ορθή επείγουσα φροντίδα και μεταφορά στο νοσοκομείο.
Προχωρώντας στη δεκαετία του 1980, πολλές περιφέρειες ενίσχυσαν το εθνικό πρότυπο προγράμματος μαθημάτων, μέσω της προσθήκης διασωστών με ανώτερο επίπεδο εκπαίδευσης και οι οποίοι θα μπορούσαν να παρέχουν βασικά πρωτόκολλα της προχωρημένης υποστήριξης της ζωής (ALS).
Όμως, ο τρόπος με τον οποίο λειτουργεί το σύστημα ΕΜS είναι δυνατόν να διαφέρει από γεωγραφική περιοχή σε περιοχή και φυσικά ανάλογα με τον εξυπηρετούμενο πληθυσμό. Έτσι, ανεξάρτητα από την περιοχή οπού διαδραματίζεται ένα τέτοιο συμβάν, η Εθνική Αρχή Ασφάλειας Κυκλοφορίας των Εθνικών Οδών είναι σε θέση να αξιολογήσει τα συστήματα ΕΜS βασισμένη στα ακόλουθα 10 κριτήρια που βρίσκονται στα Πρότυπα Αξιολόγησης του Προγράμματος Τεχνικής Βοήθειας (Ρούσσος Χ. και συν., 2014):
- Ρύθμιση και πολιτική 44
- Διαχείριση πόρων
- Ανθρώπινοι πόροι και εκπαίδευση
- Εξοπλισμός μεταφοράς και σύστημα
- Ιατρικές και υποστηρικτικές εγκαταστάσεις
- Συστήματα επικοινωνίας
- Δημόσια πληροφόρηση και εκπαίδευση
- Ιατρική διοίκηση
- Σύστημα τραύματος και αξιοποίηση
- Αξιολόγηση
3.3 Scoop and Run vs. Stay and Play
Ένα από τα πολυσυζητημένα ζητήματα που απασχολεί την επείγουσα προνοσοκομειακή περίθαλψη είναι η ταχύτητα του συστήματος διάσωσης ανάμεσα στο «Scoop and Run» και στο «Stay and Play». Το σύστημα «Scoop and Run», αναφέρεται στη γρήγορη άφιξη του ασθενοφόρου στον τόπο του συμβάντος, παραλαβής του ασθενή χωρίς στοιχειώδης ιατρικές επείγουσες ενέργειες και την μεταφοράς του όσο το δυνατόν γρηγορότερα στον πλησιέστερο καταλληλότερο Υγειονομικό Σχηματισμό (Ανθόπουλος, 2001).
Απ’ την άλλη, το σύστημα «Stay and Play» αναφέρεται σε περιπτώσεις όπου έχουμε βαρέως τραυματισμένους ασθενείς ή άτομα που η ζωή τους βρίσκεται σε κίνδυνο, και είναι ωφέλιμη η εφαρμογή ορισμένων επειγόντων ιατρικών πράξεων στον τόπο του συμβάντος όπως η υποστήριξη των ζωτικών λειτουργιών, η εξασφάλιση αεραγωγού, η εξασφάλιση φλεβικής γραμμής, η χορήγηση υγρών, η αντιμετώπιση ενός πνευμοθώρακα κ.α., προκειμένου να ελαχιστοποιηθούνε οι σχετιζόμενες με την κάκωση δευτεροπαθείς βλάβες (Ανθόπουλος, 2001).
Η διαφωνία λοιπόν για το πιο από τα δυο συστήματα επείγουσας διάσωσης είναι πιο ορθό κατά τη χρήση του, έχει να κάνει με την πρόσβαση στον τόπο του συμβάντος. Στην πραγματικότητα όμως, αυτό εξαρτάται από διάφορους παράγοντες όπως είναι ο τόπος που συμβαίνει, η χρονική 45 στιγμή και το μέσον που χρησιμοποιείται, αλλά κυρίως και με τη συνολική αντιμετώπιση (Ανθόπουλος, 2001).
Ωστόσο, πολλοί επικεντρώνονται στη χρονική στιγμή που συμβαίνει το επείγον περιστατικό, καθώς ο χρόνος προσεγγίσεως είναι δυνατόν είτε να αυξηθεί είτε να μειωθεί κατά ένα λεπτό στα μεγάλα αστικά κέντρα μέσα στη διάρκεια της ημέρας. Σε περιοχές όμως που είναι απομακρυσμένες, ο χρόνος προσεγγίσεως αυξάνεται κατά πολύ λόγω της έλλειψης διαθέσιμων πόρων και της άνισης γεωγραφικής κατανομής (Ανθόπουλος, 2001).
Αυτό λοιπόν που πρέπει να ερευνηθεί και να εκτιμηθεί, είναι αν ένα γρήγορο «Scoop and Run» στον πλησιέστερο καταλληλότερο Υγειονομικό Σχηματισμό χωρίς να επεκτείνεται σε προνοσοκομειακή ιατρική φροντίδα, μπορεί να είναι μεγαλύτερου συμφέροντος για τον ασθενή.
Ένα μεγάλο ποσοστό των διαφωνιών επικεντρώνεται στην προτίμηση του «Scoop and Run» και προέρχεται από τις ΗΠΑ.
Συγκεκριμένα, έρευνες που πραγματοποιήθηκαν δείχνουν ξεκάθαρα ότι στην περίπτωση σοβαρών αιμορραγιών η γρήγορη μεταφορά στο Τμήμα Επειγόντων Περιστατικών του κοντινότερου Νοσοκομείου προτιμάτε συχνότερα (Ανθόπουλος, 2001).
Στην Ευρώπη απ’ την άλλη, φαίνεται να προτιμάται κυρίως το «Stay and Play», καθότι έρευνες κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι η εφαρμογή του «Scoop and Run» σε ασθενείς με απειλητικά για την ζωή τραύματα ή με επιπλοκές της υγείας, χειροτέρευε την κατάσταση των ασθενών μέχρι την άφιξη τους στο νοσοκομείο και καθυστερούσε την ανάρρωση των ασθενών (Ανθόπουλος, 2001).
Περαιτέρω σφαιρικές εκτιμήσεις φαίνεται πως δεν είναι αρκετές ώστε να απαντήσουν πιο πρωτόκολλο είναι καλύτερο. Αυτό συμβαίνει διότι το προφίλ ασθενών μεταξύ ΗΠΑ και Ευρώπης που εξετάζεται στις έρευνες απέχει κατά πολύ.
Ένα άλλο μεγάλο ζήτημα που εμπλέκεται στην προτίμηση των συστημάτων αυτών, είναι η διαφορετική εκπαίδευση που κατέχουν οι διασώστες πάνω στις θεραπευτικές επεμβατικές επείγουσες πράξεις καθώς και τα νομικά πλαίσια που απαρτίζουν την κάθε χώρα (Ανθόπουλος, 2001).
Όνομα φοιτήτριας Φινέ Ελένη – Ιορδανέτα
Αθήνα, 2020
ΙΑΤΡΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΑΘΗΝΩΝ
ΤΜΗΜΑ ΙΑΤΡΙΚΗΣ
ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΠΟΥΔΩΝ «Σχεδιασμός και Διοίκηση Υπηρεσιών Υγείας»
ΔΙΑΣΩΣΤΕΣ ΡΟΔΟΥ
