Μια φονική αλυσίδα που σκοτώνει τραυματίες
Είναι 11 το βράδυ Σαββάτου όταν καλείστε σε ένα νυχτερινό κέντρο διασκέδασης. Ένας νεαρός άνδρας έχει δεχθεί πολλαπλούς πυροβολισμούς και αιμορραγεί ακατάσχετα. Φτάνετε και βρίσκετε έναν 25χρονο σχεδόν αναίσθητο μέσα σε μια λίμνη αίματος. Το δέρμα του είναι ψυχρό και υγρό. Ο σφυγμός του, σχεδόν ανεπαίσθητος. Γνωρίζετε πως αυτός ο ασθενής βρίσκεται στο χείλος του θανάτου.
Τι είναι η Θανάσιμη Τριάδα
Η υποθερμία, η οξέωση και οι διαταραχές της πήξης αποτελούν έναν φαύλο κύκλο που, εάν δεν διακοπεί έγκαιρα, οδηγεί στην κατάρρευση του οργανισμού. Παρά τις προόδους στην τραυματιολογία, η αιμορραγία παραμένει η κυριότερη αποτρέψιμη αιτία θανάτου. Και όταν εμφανιστεί αυτή η τριάδα, η επιβίωση μειώνεται δραματικά.
🔹 Υποθερμία
Η φυσιολογική θερμοκρασία του σώματος είναι 35,6–37,8°C. Υποθερμία ορίζεται ως <35°C. Σε ασθενείς με τραύμα, η υποθερμία:
- Μειώνει την αποτελεσματικότητα των αιμοπεταλίων και των παραγόντων πήξης
- Αυξάνει τη θνησιμότητα ακόμη και σε ήπια μορφή
- Προκαλείται από απώλεια αίματος, έκθεση στο περιβάλλον, εγκεφαλικά τραύματα, χρήση αλκοόλ
- Επιδεινώνεται με χορήγηση ψυχρών υγρών ή αίματος
✅ Τι κάνουμε:
- Ζεστά υγρά (>40°C)
- Ζεστά ρούχα και κουβέρτες
- Θέρμανση ασθενοφόρου στους 27°C
- Περιορισμός έκθεσης
🔹 Οξέωση
Το pH του αίματος φυσιολογικά είναι 7.35–7.45. Οξέωση ορίζεται ως pH <7.35 και προκαλείται κυρίως από:
- Κακή αιμάτωση ιστών λόγω αιμορραγικού σοκ
- Υποθερμία & αγγειοσυστολή
- Αναπνευστική καταστολή (κρανιοεγκεφαλική κάκωση, φάρμακα)
- Χορήγηση φυσιολογικού ορού (pH 5.5 – προκαλεί μεταβολική οξέωση)
🧪 Αποτέλεσμα: Παραγωγή γαλακτικού οξέος και διαταραχή του pH → Περαιτέρω απορρύθμιση του μηχανισμού πήξης.
✅ Τι κάνουμε:
- Μικρότερη χρήση φυσιολογικού ορού
- Χορήγηση μόνο θερμαινόμενων υγρών
- Στρατηγική «υπότασης» (permissive hypotension)
🔹 Διαταραχές Πήξης (Coagulopathy)
Οι διαταραχές πήξης εμφανίζονται σε ~25% των σοβαρών τραυμάτων και τετραπλασιάζουν τη θνησιμότητα.
Προκαλούνται από:
- Υποθερμία και οξέωση
- Απώλεια παραγόντων πήξης μέσω αιμορραγίας
- Αραίωση (με ορούς και ερυθρά)
- Υπέρμετρη ενεργοποίηση του συστήματος πήξης (κατανάλωση)
- Φάρμακα (π.χ. αντιπηκτικά)
✅ Τι κάνουμε:
- Έλεγχος αιμορραγίας: άμεση πίεση, τουρνικέ, αιμοστατικά επιθέματα
- Αναγνώριση υψηλού κινδύνου (αντιπηκτικά, ηπατική νόσος)
- Χορήγηση TXA (τρανεξαμικό οξύ) εντός 3 ωρών από το τραύμα
🔸 Παρέμβαση προνοσοκομειακού διασώστη: Στρατηγικές
- Εντοπίζουμε και ελέγχουμε άμεσα την αιμορραγία
- Περιορίζουμε την έκθεση και αποτρέπουμε την υποθερμία
- Χρησιμοποιούμε ελάχιστα κρυσταλλοειδή – προτιμάται υπόταση
- Χορηγούμε μόνο θερμαινόμενα υγρά
- Διατηρούμε επαρκή οξυγόνωση & αερισμό
- Αναγνωρίζουμε ασθενείς υψηλού κινδύνου για διαταραχές πήξης
🔻 Τελικές Σκέψεις
Η Θανάσιμη Τριάδα λειτουργεί ως αυτοτροφοδοτούμενος κύκλος: Η αιμορραγία → προκαλεί υποθερμία → που οδηγεί σε οξέωση → η οποία απορρυθμίζει την πήξη → που ενισχύει την αιμορραγία.
Το σύστημα προνοσοκομειακής φροντίδας, παρότι δεν έχει πάντα άμεση πρόσβαση σε εργαστηριακά αποτελέσματα, έχει τη μοναδική ευκαιρία να διακόψει τον κύκλο πριν γίνει μη αναστρέψιμος.
Η αναγνώριση, πρόληψη και η στοχευμένη παρέμβαση σώζουν ζωές.
Βιβλιογραφικές Αναφορές
1. Centers for Disease Control and Prevention, National Center for Injury Prevention and Control. (Jan. 24, 2014.) Injury Prevention & Control: Data & Statistics (WISQARS). Retrieved Feb. 11, 2014, from www.cdc.gov/injury/wisqars/.
2. Sauaia A, Moore Fa, Moore EE, et al. Epidemiology of trauma deaths: A reassessment. J Trauma. 2007;62(2):307—310.
3. Kauvar DS, Lefering R, Wade CE. Impact of hemorrhage on trauma outcome: An overview of epidemiology, clinical presentations, and therapeutic considerations. J Trauma. 2006;60(Suppl. 6):S3—S11.
4. Kashuk JL, Moore EE, Millikan JS, et al. Major abdominal vascular trauma–A unified approach. J Trauma. 1982;22(8):672—679.
5. Moffatt SE. Hypothermia in trauma. Emerg Med J. 2013;30(12):989—996.
6. Helm M, Lampl L, Hauke J, et al. Accidental hypothermia in trauma patients. Is it relevant to preclinical emergency treatment? Anaesthesist. 1995;44(2):101—107.
7. Tsuei BJ, Kearney PA. Hypothermia in the trauma patient. Injury. 2004;35(1):7—15.
8. Soreide E, Smith CE. (2005.) Hypothermia in trauma victims–friend or foe? Trauma Care International. Retrieved Feb. 10, 2014, from www.itaccs.com/traumacare/archive/05_01_Winter_2005/friendorfoe.pdf .
9. Weingart S, Meyers CM. (March 1, 2008.) Thoughts on the resuscitation of the critically ill trauma patient. EMCrit Blog. Retrieved Feb. 10, 2014, from www.emcrit.org/podcasts/trauma-resus-part-i/.
10. Ho AM, Karmakar MK, Contardi LH, et al. Excessive use of normal saline in managing traumatized patients in shock: A preventable contributor to acidosis. J Trauma. 2001;51(1):173—177.
11. De Backer D, Cortes DO. Characteristics of fluids used for intravascular volume replacement. Best Pract Res Clin Anaesthesiol. 2012;26(4):441—451.
12. Adrogue HJ, Madias NE. Management of life-threatening acid-base disorders first of two parts. N Engl J Med. 1998;338(1):26—34.
13. Meng ZH, Wolberg AS, Monroe DM, et al. The effect of temperature and pH on the activity of factor VIIa: Implications for the efficacy of high-dose factor VIIa in hypothermic and acidotic patients. J Trauma. 2003;55(5):886—891.
14. Brohi K, Singh J, Heron M, et al. Acute traumatic coagulopathy. J Trauma. 2003;54(6):1127—1130.
15. McLeod JB, Lynn M, McKenney MG, et al. Early coagulopathy predicts mortality in trauma. J Trauma. 2003;55(1):39—44.
16. Maegele M, Lefering R, Yucel N, et al. Early coagulopathy in multiple injury: An analysis from the German Trauma Registry on 8,724 patients. Injury. 2007;38(3):298—304.
17. Lewis AM. Trauma triad of death emergency. Nursing. 2000;30(3):62—64.
✍️ Μετάφραση & Επιμέλεια από το αρχικό άρθρο του JEMS: “Trauma’s Lethal Triad of Hypothermia, Acidosis & Coagulopathy”
Πηγή: https://www.jems.com/patient-care/emergency-trauma-care/trauma-s-lethal-triad-hypothermia-acidos/
Παναγιώτης Σπανός
ΔΙΑΣΩΣΤΕΣ ΡΟΔΟΥ
