Ορισμένοι τύποι καρκίνου του μαστού είναι πιο πιθανό να υποτροπιάσουν από άλλους. Οι ερευνητές το γνωρίζουν αυτό εδώ και περισσότερο από μια δεκαετία.
Αλλά αναρωτιόντουσαν επί μακρόν γιατί.
«Πώς προέκυψαν αυτοί οι τύποι όγκων;» δήλωσε η Christina Curtis, PhD, καθηγήτρια ιατρικής, γενετικής και βιοϊατρικής επιστήμης δεδομένων στο Πανεπιστήμιο του Στάνφορντ, στο Στάνφορντ της Καλιφόρνια. «Είναι όλοι καρκίνοι του μαστού. Είναι όλοι θετικοί στους υποδοχείς οιστρογόνων. Αλλά αυτές οι ομάδες είναι διαφορετικές. Πότε έγιναν διαφορετικές και πώς καθορίζεται αυτό;»
Η Curtis και οι συνάδελφοί της αρχίζουν επιτέλους να απαντούν σε αυτά τα ερωτήματα. Πρόσφατα άνοιξαν νέους δρόμους σε μια μελέτη που συνδέει τις διαφορές στα γονίδια που σχετίζονται με τον καρκίνο με τον υπότυπο της νόσου και την επιθετικότητα.
Η Curtis και οι συνάδελφοί της διαπίστωσαν ότι, όπως τα δάχτυλα που πλάθουν τον πηλό, τα γονίδια με τα οποία γεννιέσαι μπορούν να ”πείσουν” το ανοσοποιητικό σύστημα να πάρει σχήμα. Το DNA που κληρονομείται από τους γονείς μας είναι γνωστό ως γονιδίωμα της γεννητικής γραμμής. Επηρεάζει το αν το ανοσοποιητικό σύστημα επιτίθεται ή υποχωρεί όταν έρχεται αντιμέτωπο με παραλλαγές που μπορεί να οδηγήσουν σε καρκίνο του μαστού.
«Αποδεικνύεται ότι το γεννητικό γονιδίωμα διαμορφώνει την εξέλιξη των όγκων», δήλωσε ο Curtis.
Η μελέτη αποτελεί μέρος μιας αυξανόμενης προσπάθειας για την κατανόηση του «προκαρκίνου» – της κρίσιμης περιόδου αφού τα κύτταρα έχουν αρχίσει να αναπτύσσονται αφύσικα, αλλά πριν εξελιχθούν σε καρκίνο – μια ερευνητική τάση που θα μπορούσε να προκαλέσει μια αποφασιστική αλλαγή στον τρόπο με τον οποίο πραγματοποιούνται οι θεραπείες του καρκίνου. Οι θεραπείες θα μπορούσαν να σχεδιαστούν με βάση τη βιολογία αυτών των προκαρκινικών κυττάρων.
Ενώ οι νεοφυείς εταιρείες βιοτεχνολογίας προωθούν νέες δοκιμές για την έγκαιρη σύλληψη του καρκίνου, ερευνητές όπως η Curtis ελπίζουν να σταματήσουν τον καρκίνο πριν καν αρχίσει.
«Πρόκειται για έναν πραγματικά συναρπαστικό τομέα έρευνας», δήλωσε η Susan Domchek, MD, εκτελεστική διευθύντρια του Basser Center for BRCA στο Πανεπιστήμιο της Πενσυλβάνια στη Φιλαδέλφεια, η οποία δεν συμμετείχε στη μελέτη. «Αυτό για το οποίο ελπίζουμε είναι ότι, με την πάροδο του χρόνου, θα έχουμε όλο και περισσότερη βιολογικά καθοδηγούμενη αναχαίτιση».
‘Ουσιαστικά ανακαλύπτουμε τη σκοτεινή ύλη του ανθρώπινου γονιδιώματος’
Βέβαια, έχουμε ήδη μηχανικούς τρόπους αποτροπής του καρκίνου, όπως η αφαίρεση ενός προκαρκινικού πολύποδα. Αλλά για τους ερευνητές του Στάνφορντ, η βιολογική αναχαίτιση είναι ο στόχος. Ελπίζουν να βρουν πώς να χρησιμοποιήσουν το ανοσοποιητικό σύστημα για να σταματήσουν τον καρκίνο.
Στη μελέτη τους, εξέτασαν τις παραλλαγές του DNA που είναι γνωστές ως σωματικές εκτροπές ή πρωτεϊνικές αλληλουχίες ενός νουκλεοτιδίου (SNPs). Το γονίδιο HER2, για παράδειγμα, μπορεί να περιέχει SNPs – ενδεχομένως επηρεάζοντας τον τρόπο με τον οποίο η πρωτεΐνη HER2 ρυθμίζει την ανάπτυξη και τη διαίρεση των κυττάρων του μαστού.
«Έχει γίνει τεράστια προσπάθεια μέσω μελετών συσχέτισης σε επίπεδο γονιδιώματος να συνδεθούν τα SNPs με τα αποτελέσματα και τον κίνδυνο καρκίνου», δήλωσε ο Curtis.
Εστιάζοντας σε άτομα με γενετική προδιάθεση για καρκίνο του μαστού, η Curtis χρησιμοποίησε μηχανική μάθηση για να δείξει ότι αυτές οι παραλλαγές μπορούν να εμφανιστούν σε συγκεκριμένους επίτοπους (χαρακτηριστικά πρωτεϊνών που μπορούν να προκαλέσουν ανοσολογική απόκριση).
Διαπίστωσαν επίσης ότι η αυξημένη μεταβλητότητα μπορεί να εμφανιστεί σε μια περιοχή του γονιδιώματος που ονομάζεται αντιγόνο ανθρώπινων λευκοκυττάρων (HLA). Κάθε μόριο HLA μπορεί να περιέχει πολλούς επίτοπους.
«Αναπτύξαμε έναν εντελώς νέο αλγόριθμο για τον υπολογισμό αυτού του «βλαστικού φορτίου επίτοπων»», δήλωσε η Curtis. «Ουσιαστικά ξεθάβουμε τη σκοτεινή ύλη του ανθρώπινου γονιδιώματος για να αναρωτηθούμε για την αλληλεπίδραση μεταξύ των SNPs και της παρουσίασης HLA κατηγορίας ένα».
Αυτές οι πλούσιες σε εκτροπές περιοχές μπορούν να τραβήξουν την προσοχή του ανοσοποιητικού συστήματος. Μερικές φορές το ανοσοποιητικό σύστημα εντοπίζει και εξαλείφει αυτούς τους επίτοπους.
Σε αυτή την περίπτωση: «Έχω ανοσοεπιτήρηση. Έχω θεραπεύσει τον καρκίνο μου», δήλωσε η Nora Disis, PhD, διευθύντρια του Ινστιτούτου Εμβολίων κατά του Καρκίνου και καθηγήτρια Ιατρικής στο Πανεπιστήμιο της Ουάσιγκτον στο Σιάτλ. Η Disis δεν συμμετείχε στη μελέτη.
Άλλες φορές όμως, το ανοσοποιητικό σύστημα βρίσκει τρόπο να παρακάμψει το υψηλό «φορτίο επίτοπων» και οι όγκοι γίνονται πιο επιθετικοί και ανοσοκατασταλτικοί. Τότε είναι που σχηματίζεται ο καρκίνος.
Αυτό υποδηλώνει ένα «κρίσιμο μεταίχμιο μεταξύ της προεπεμβατικής και της διηθητικής νόσου», δήλωσε η Curtis.
Και αυτή η «κρίσιμη συγκυρία» μπορεί κάλλιστα να είναι η βέλτιστη στιγμή για παρέμβαση.
Η προκαρκινική ώθηση
Τα ευρήματα του Στάνφορντ προσθέτουν πληροφορίες σε προηγούμενους βιοδείκτες και μπορεί να παρέχουν έναν τρόπο για τον εντοπισμό των «όγκων που δρουν άσχημα» από μια απλή αιμοληψία που μετράει το φορτίο του γεννητικού επίτοπου, δήλωσε η Curtis. Κοιτάζοντας πιο μπροστά, πρόσθεσε: «Αυτό αποκαλύπτει επίσης μια νέα πηγή επίτοπων που μπορεί να είναι ανοσογόνοι και μπορεί να είναι πληροφοριακά για την ανάπτυξη εμβολίων».
Πολλά εργαστήρια προσπαθούν να κατανοήσουν τη βιολογία του προκαρκίνου και να διερευνήσουν πιθανά εμβόλια.
Το δίκτυο Human Tumor Atlas Network του Εθνικού Ινστιτούτου Καρκίνου κατασκευάζει τρισδιάστατα μοντέλα της εξέλιξης από την προκαρκινική στην προχωρημένη νόσο. Και οι ερευνητές του Ινστιτούτου Εμβολίων κατά του Καρκίνου στο Πανεπιστήμιο της Ουάσιγκτον αναπτύσσουν ένα εμβόλιο για μια προκαρκινική βλάβη που συνδέεται με πολλούς καρκίνους των ωοθηκών.
Η έρευνα του Domchek διερευνά κατά πόσον οι καρκίνοι του μαστού που προκαλούνται από μεταλλάξεις στα γονίδια BRCA 1 και 2 μπορούν να αναχαιτιστούν σε πολύ πρώιμα στάδια. Σε μια κλινική δοκιμή σε υγιείς ανθρώπους με αυτές τις μεταλλάξεις, η Domchek και οι συνάδελφοί της προσπαθούν να «αναζωογονήσουν το ανοσοποιητικό σύστημα για να αντιμετωπίσει την τελομεράση», ένα ένζυμο που υπερεκφράζεται στο 95% των καρκίνων. Η ελπίδα είναι αυτό το πειραματικό εμβόλιο να μειώσει τον κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου.
Στο Κέντρο Καρκίνου Fred Hutch, στο Σιάτλ, η Ming Yu, PhD, μελετά πώς τα γερασμένα κύτταρα επηρεάζουν τα κύτταρα του ανοσοποιητικού συστήματος στον προκαρκίνο. Καθώς τα κύτταρα γερνούν και σταματούν να διαιρούνται, είπε, μπορούν να συσσωρευτούν και να δημιουργήσουν ένα «μικροπεριβάλλον που ευνοεί τον όγκο» στους ηλικιωμένους.
Η Yu διαπίστωσε ότι το αντιγηραντικό φάρμακο ραπαμυκίνη μπορεί να εξαλείψει αυτά τα «κύτταρα ζόμπι» σε ποντίκια. Μελετάει κατά πόσον η «εκκαθάριση» μπορεί να βοηθήσει στην πρόληψη του καρκίνου και αναμένει αποτελέσματα σε λίγους μήνες.
Στα χρόνια και τις δεκαετίες που έρχονται, όλα αυτά θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε μια νέα εποχή στη θεραπεία του καρκίνου.
«Η ανάπτυξη των περισσότερων φαρμάκων ξεκινά με ανθρώπους με προχωρημένο καρκίνο και στη συνέχεια περνά σε όλο και πιο πρώιμα διαστήματα», δήλωσε ο Domchek. «Αλλά μπορεί να είναι ότι σκεφτόμαστε λάθος και ότι πρέπει πραγματικά να κατανοήσουμε τη μοναδική βιολογία των πρώιμων βλαβών για να τις κυνηγήσουμε».
Πηγή: https://www.medscape.com/viewarticle/biology-precancer-stopping-cancer-before-it-starts-2024a1000icz?ecd=mkm_ret_241022_mscpmrk-OUS_InFocus_etid6925331&uac=437283AK&impID=6925331
Παναγιώτης Σπανός
ΔΙΑΣΩΣΤΕΣ ΡΟΔΟΥ
