ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6
6.1 Η χρήση του χιούμορ στην φροντίδα ψυχικά ασθενών
Η βασική σημασία του χιούμορ ως ένας ξεχωριστός τρόπος επικοινωνίας, που έχει σκοπό την πρόκληση γέλιου αποτελεί στοιχείο της ανθρώπινης συμπεριφοράς. Για τους Ισπανούς το χαμόγελο και η χειραψία είναι δυο βασικοί παράγοντες που συντελούν στην ανάπτυξη ειλικρινούς επαφής και εμπιστοσύνης. Οι Ρώσοι όμως μια τέτοια συμπεριφορά από την πλευρά των νοσηλευτών την θεωρούν ως αυθάδεια και άσκοπη κίνηση (Στάθαρου και
Γαλάτου, 2012)
Ο Mishkinsky το 1977 τόνισε δυο στοιχεία του χιούμορ: το διανοητικό και το συναισθηματικό. Το διανοητικό στοιχείο είναι δημιουργική σκέψη. Το συναισθηματικό στοιχείο είναι ο συνδυασμός της θλίψης κα της διασκέδασης η οποία ενεργοποιεί το γέλιο, για να επιδράσει στο άτομο. Το χιούμορ εμφανίζεται ως μηχανισμός «θάρρους» στα
πλαίσια ενός αμυντικού μηχανισμού. Η ομοιότητα εντοπίζεται στο γεγονός ότι, όπως οι αμυντικοί μηχανισμοί, έτσι και το χιούμορ χρησιμοποιείται σε καταστάσεις καθημερινών συγκρούσεων. Η διαφορά τους είναι ότι το χιούμορ δεν στηρίζεται σε γνωστικά στοιχεία αλλά δίνει έμφαση σε κάποια σημεία μιας δεδομένης κατάστασης. Αντίθετα ένας αμυντικός μηχανισμός χρησιμοποιεί παθογόνα συστατικά (Freud, 2009).
Ο Ιπποκράτης υποστηρίζει πως ο άνθρωπος αποτελείται από τέσσερις κράσεις, όπου κάθε μία έχει σχέση με την επικράτηση ενός από τους τέσσερις χυμούς του ανθρώπινου οργανισμού (χολή, φλέγμα, μέλαινα χολή, αίμα). Όταν ο συνδυασμός αυτών των χυμών είναι ομαλός, τότε άνθρωπος είναι υγιής και ευδιάθετος (Freud, 2009).
Το χαρούμενο χιούμορ συνδέθηκε με το αίμα, το ευερέθιστο και το άγριο χιούμορ συνδέθηκε με τη χολή. Το φλεγματικό χιούμορ που ήταν απαθές συνδέθηκε με το φλέγμα, ενώ το μελαγχολικό, που δεν είναι αυθόρμητο, με τη μαύρη χολή (Αθανασιάδου, 2014).
Μελέτες υποστηρίζουν ότι το χιούμορ είναι το καλύτερο φάρμακο. Υποστηρίζουν ότι ενδυναμώνει το σύστημα άμυνας του οργανισμού και καταπολεμάει το άγχος. Τα άτομα εκείνα που γελούν εύκολα και έχουν αίσθηση του χιούμορ, σε σχέση με τα άτομα που εξαγριώνονται εύκολα, έχει διαπιστωθεί ότι παρουσιάζουν λιγότερα καρδιακά επεισόδια.
Επίσης και η αναμονή κάποιου ευχάριστου γεγονότος που συνδέεται με το γέλιο παρουσιάζει αλλαγές στον μεταβολισμό του σώματος και των αιμοφόρων αγγείων (Γαλάτου και Κοτρώτσιου, 2012).
Σε έρευνα του Πανεπιστημίου Irwin της Καλιφόρνιας επιβεβαιώθηκε ότι οι ορμονικές αλλαγές εμφανίζονται στη αναμονή για χιούμορ και γέλιο. Η έρευνα αυτή βασίστηκε σε 20 εθελοντές οι οποίοι βρίσκονταν σε αναμονή κάποιου ευχάριστου γεγονότος και οι οποίοι υποβλήθηκαν σε τριήμερη παρακολούθηση.
Στα αποτελέσματα της έρευνας διαπιστώθηκε ότι υπήρξε (Freud, 2009):
· Μείωση του 39% των επιπέδων της κορτιζόλης στο αίμα, μιας ορμόνης που σχετίζεται με το άγχος
· Μείωση του 70% της αδρεναλίνης, ορμόνης του στρες
· Αύξηση του 27% της ενδορφίνης, είναι μια ορμόνη που παράγεται στον οργανισμό και βοηθάει τα άτομα να νιώθουν καλά
· Αύξηση του 87% της αυξητικής ορμόνης η οποία δρα θετικά στο ανοσοποιητικό σύστημα (Στάθαρου, 2012).
· Η μείωση του άγχους και της αρτηριακής πίεσης αποτρέπουν την πιθανότητα βλάβης στο ενδοθήλιο, τον εσωτερικό χιτώνα του αυλού των αρτηριών. Οι βλάβες που δημιουργούνται από το στρες και την αυξημένη πίεση καταλήγουν σε αγγειακά προβλήματα ενώ στη παρακάτω παρουσιάζεται απόφραξη των ζωτικών αρτηριών της καρδιάς και του εγκεφάλου που οδηγούν σε καρδιακά και εγκεφαλικά επεισόδια. Έτσι το χιούμορ και το γέλιο μεταβάλουν τα επίπεδα ορμονών στο αίμα. Οι καταστάσεις αυτές είναι πολύ καλές για την καρδιά, τον
εγκέφαλο και τα άλλα αγγεία (Στάθαρου, 2012).
Το χιούμορ είναι ένας παράγοντας ο οποίος είναι ιδιαίτερα χρήσιμος στο νοσηλευτικό προσωπικό έτσι, ώστε να πετύχει τους στόχους και τους σκοπούς που έχει προγραμματίσει σε σχέση με την υγεία του ασθενούς. Επίσης χρησιμοποιείται ως θεραπευτική μέθοδος σε ψυχικές παθήσεις αλλά και σε ψυχοθεραπείες, καθώς αποτελεί μια διαδικασία η οποία βοηθάει στην ανταλλαγή των ιδεών και της έκφρασης (Αθανασιάδου, 2014)
Για την σχέση ανάμεσα στους ασθενή-νοσηλευτή το χιούμορ ίσως να έχει κάποιες ψυχολογικές συνέπειες. Μπορεί να δημιουργήσει έναν μηχανισμό άμυνας για αντιμετώπιση ψυχοπιεστικών καταστάσεων αλλά και για καλύτερη επικοινωνία. Η αίσθηση του χιούμορ όπως είπαμε είναι ένας παράγοντας ο οποίος συνδέεται με το δείκτη
ευφυΐας και την δημιουργία ενσυναίσθησης. Επιστήμονες θεωρούν πως το γέλιο είναι ένας τρόπος απάντησης, ωστόσο και το γέλιο και το χιούμορ δημιουργούν θετικά στοιχεία και στον αποστολέα αλλά και στο λήπτη από την ανάπτυξη συναισθημάτων που ωθούν την σταθερότητα και μειώνουν την αρνητικότητα ελέγχοντας την πίεση. Σε μελέτη που έγινε παρατηρήθηκε πως το χιούμορ ξεχωρίζει από ένα ερέθισμα, μια απάντηση, κάποιου χαρακτηριστικού προσωπικότητας, μια γνωστική διαδικασία κα τέλος μια θεραπευτική παρέμβαση (Freud, 2009).
Ο τρόπος κατά τον οποίο λειτουργεί ο μηχανισμός των θετικών συναισθημάτων έχει αποδειχθεί ότι μειώνει ή αποβάλει τα συναισθήματα αρνητικού περιεχομένου. Αυτός ο τρόπος βασίζεται στην αμοιβαία επίδραση των φυσιολογικών και των ψυχολογικών διαδικασιών που υπάρχουν στην αντίδραση της πίεσης (άγχος) και στον έλεγχο αυτής. Κάποιες φορές ίσως επεισόδια κρίσης μπορεί να θεωρηθούν και ως επίθεση ή αδιαφορία για την σοβαρότητα της κατάστασης (Freud, 2009).
Σε μια συνάντηση του Αμερικάνικου Συνδέσμου Ψυχιάτρων το 2008 αναφέρθηκε η χρήση του χιούμορ ως θεραπευτική αντιμετώπιση καταλήγοντας στα εξής: · Να μην χρησιμοποιείται ο σαρκασμός και να δίνεται η απαιτούμενη προσοχή στον ασθενή, για να μην θεωρηθεί πως αγνοείται η σοβαρότητα της κατάστασής του.
· Η χρήση του χιούμορ εξαρτάται από τον χρόνο και τον ασθενή
· Το χιούμορ ελαττώνει το στρες και την κατάθλιψη αλλά αυξάνει τα όρια του πόνου, τον αυτοσεβασμό. Επιλύονται προβλήματα και υπάρχει καλύτερη επικοινωνία.
· Βοηθάει τα άτομα σε δύσκολες καταστάσεις
· Βελτιώνει τον τρόπο ζωής των ασθενών και μειώνει την ένταση των συμπτωμάτων (Freud, 2009).
Ο Alehart-Treichl το 2008 έκανε μια έρευνα με θέμα την κατάθλιψη σε ένα δείγμα 200 ασθενών χρησιμοποιώντας το χιούμορ ως μέθοδο αντιμετώπισης. Τα αποτελέσματα ήταν θετικά και ζήτησαν την ενσωμάτωση του στην θεραπευτική πρακτική. Τα τελευταία χρόνια αρκετά στοιχεία αναδεικνύουν την θετική δράση του χιούμορ και ιδιαίτερα όταν ασκείται και από τον θεραπευτή και από τον ασθενή που λαμβάνει την φροντίδα (Freud, 2009).
Ο Froed το 1856 παρουσίασε το χιούμορ σαν μια ευεργετική διαδικασία που βοηθάει τα άτομα να καταπολεμήσουν τα αρνητικά συναισθήματα. Η χρήση του προωθεί την επικοινωνία και βοηθάει στην ανάπτυξη υποστηρικτικού θεραπευτικού περιβάλλοντος (Freud, 2009).
Η Βeck (1963) τονίζει τη θετική πλευρά του χιούμορ στην ανθρώπινη αλληλεπίδραση αλλά και τα αρνητικά αποτελέσματα που ίσως να έχει η λανθασμένη χρήση του η οποία οδηγεί σε μια μελετημένη αλληλεπίδραση. Ο Hullat πιστεύει πως το χιούμορ έχει και μια επικινδυνότητα στην χρήση του αλλά σε σύγκριση με τα θετικά του στοιχεία έχουμε μια ισορροπία Αποτελεί έναν σημαντικό παράγοντα επικοινωνίας που σε πολλές περιπτώσεις είναι ένα έμφυτο συστατικό. Δεν αποσκοπεί αποκλειστικά και μόνο στην πρόκληση γέλιου αλλά και στην ανάπτυξη εμπιστοσύνης με τον ψυχικά ασθενή, όπως και στην ανάπτυξη θεραπευτικής σχέσης (Γαλάτου, 2012).
Ο Falkenberg παρομοιάζει το χιούμορ ως μια κοινωνική ικανότητα. Κύριο χαρακτηριστικό της προσωπικότητας είναι η άμεση απάντηση σε ένα χιουμοριστικό ερέθισμα, όπου στους σχιζοφρενείς επηρεάζεται από την κατάθλιψη. Οι σχιζοφρενείς ασθενείς δεν αποδέχονται εύκολα το χιουμοριστικά ερεθίσματα λόγω των γνωστικών τους ελλειμμάτων που επηρεάζουν την αντιληπτική τους ικανότητα και της δυσαρμονίας ανάμεσα στις εκφράσεις του προσώπου και του συναισθήματος (Αθανασιάδου, 2014).
Συνεχίζεται…
ΕΠΙΘΕΤΙΚΟΣ ΑΣΘΕΝΗΣ ΚΑΙ Ο ΡΟΛΟΣ ΤΟΥ ΝΟΣΗΛΕΥΤΗ – Ορισμός επιθετικότητας (Μέρος Πρώτο)
ΕΠΙΘΕΤΙΚΟΣ ΑΣΘΕΝΗΣ ΚΑΙ Ο ΡΟΛΟΣ ΤΟΥ ΝΟΣΗΛΕΥΤΗ – Κλητικοί παράγοντες επιθετικότητας (Μέρος Δεύτερο)
ΕΠΙΘΕΤΙΚΟΣ ΑΣΘΕΝΗΣ ΚΑΙ Ο ΡΟΛΟΣ ΤΟΥ ΝΟΣΗΛΕΥΤΗ – Αυτοκαταστροφικός Ασθενής (Μέρος Τέταρτο)
ΕΠΙΘΕΤΙΚΟΣ ΑΣΘΕΝΗΣ ΚΑΙ Ο ΡΟΛΟΣ ΤΟΥ ΝΟΣΗΛΕΥΤΗ – Ο ρόλος του νοσηλευτή (Μέρος Ένατο)
ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ
ΘΕΜΑ: ΕΠΙΘΕΤΙΚΟΣ ΑΣΘΕΝΗΣ ΚΑΙ Ο ΡΟΛΟΣ ΤΟΥ ΝΟΣΗΛΕΥΤΗ
ΣΠΟΥΔΑΣΤΡΙΑ
ΤΣΙΡΩΝΗ ΜΑΡΙΑ
ΔΙΑΣΩΣΤΕΣ ΡΟΔΟΥ
