Τι ισχύει για τους διασώστες και πώς η νομολογία καθορίζει τα όρια εντός και εκτός υπηρεσίας
Οι διασώστες, οι πυροσβέστες και όλοι οι εργαζόμενοι στον δημόσιο τομέα συχνά πιστεύουν ότι μπορούν να εκφράζονται ελεύθερα στα κοινωνικά δίκτυα χωρίς συνέπειες, επικαλούμενοι την προστασία της ελευθερίας λόγου από το Σύνταγμα. Η πραγματικότητα, όμως, είναι πιο περίπλοκη.
Η βάση: Η 1η Τροπολογία του Συντάγματος των ΗΠΑ
Η φράση «Το Κογκρέσο δεν θα θεσπίσει νόμο που περιορίζει την ελευθερία του λόγου…» είναι ξεκάθαρη στα χαρτιά. Όμως ήδη από το 1892, ο δικαστής Oliver Wendell Holmes στο McAuliffe v. City of New Bedford είχε δηλώσει για έναν αστυνομικό:
«Μπορεί να έχεις συνταγματικό δικαίωμα να μιλάς πολιτικά, αλλά δεν έχεις συνταγματικό δικαίωμα να είσαι αστυνομικός».
Αυτό σημαίνει ότι η κυβέρνηση ως κυρίαρχος έχει διαφορετικό ρόλο από την κυβέρνηση ως εργοδότης. Στην πρώτη περίπτωση, η ελευθερία λόγου προστατεύεται αυστηρά. Στη δεύτερη, ο δημόσιος οργανισμός έχει δικαίωμα να ρυθμίζει τον τρόπο, τον τόπο και τον χρόνο της έκφρασης, ώστε να προστατεύει την πειθαρχία, την εμπιστοσύνη και την αποτελεσματικότητα.
Το «Τεστ Pickering»: Η αρχή της ισορροπίας
Το 1968, στην υπόθεση Pickering v. Board of Education, το Ανώτατο Δικαστήριο αποφάσισε ότι οι δημόσιοι υπάλληλοι δεν χάνουν πλήρως το δικαίωμα της ελευθερίας λόγου. Δημιουργήθηκε το λεγόμενο Pickering Test, με δύο βήματα:
-
Δημόσιο ενδιαφέρον: Αφορά η ομιλία/ανάρτηση ζήτημα που αφορά την κοινωνία (π.χ. ασφάλεια, δημόσια υγεία, χρηματοδότηση υπηρεσιών);
-
Ισορροπία: Το δικαστήριο σταθμίζει το συμφέρον του εργαζόμενου να μιλήσει ελεύθερα έναντι του συμφέροντος του εργοδότη να διατηρήσει πειθαρχία, συνεργασία και εμπιστοσύνη.
Έτσι, αν η ανάρτηση ενός διασώστη αγγίζει θέμα που αφορά την κοινότητα, μπορεί να προστατευθεί. Όμως αν προκαλεί διάσπαση, υπονομεύει τη συνοχή του οργανισμού ή μειώνει την εμπιστοσύνη του κοινού, τότε το δικαστήριο μπορεί να στηρίξει την πειθαρχική κύρωση.
Η απόφαση Garcetti v. Ceballos (2006): Περιορισμός στην υπηρεσιακή ομιλία
Το 2006, το Ανώτατο Δικαστήριο έκρινε ότι όταν ένας δημόσιος υπάλληλος μιλά «στα πλαίσια των καθηκόντων του», δεν προστατεύεται από το Σύνταγμα. Η προστασία μπορεί να δοθεί μόνο από νόμους για whistleblowers, οι οποίοι όμως διαφέρουν από πολιτεία σε πολιτεία.
Συνεπώς:
-
Εντός υπηρεσίας (on duty): Ελάχιστη ή καθόλου προστασία.
-
Εκτός υπηρεσίας (off duty): Εφαρμόζεται το Pickering Test.
Νομολογία που επηρεάζει και τους διασώστες
-
Pappas v. Giuliani (2002): Αστυνομικός απολύθηκε επειδή μοίραζε ανώνυμα φυλλάδια με ρατσιστικό περιεχόμενο. Το δικαστήριο τόνισε ότι η εμπιστοσύνη του κοινού είναι κρίσιμη.
-
Locurto v. Giuliani: Απόλυση πυροσβεστών που συμμετείχαν σε ρατσιστικό άρμα σε παρέλαση.
-
Phillips v. Pamplico: Αστυνομικός διευθυντής απολύθηκε επειδή άσκησε κριτική στο δημοτικό συμβούλιο – το δικαστήριο αποφάσισε ότι τα διευθυντικά στελέχη έχουν μικρότερη προστασία λόγου.
Όλες αυτές οι αποφάσεις έχουν άμεση εφαρμογή και στους διασώστες, οι οποίοι, όπως και οι πυροσβέστες ή οι αστυνομικοί, εξαρτώνται απόλυτα από την εμπιστοσύνη του κοινού για να κάνουν τη δουλειά τους.
Social media: Ο νέος κίνδυνος
Με την έκρηξη των κοινωνικών δικτύων, το θέμα πήρε άλλες διαστάσεις. Πολλοί δημόσιοι υπάλληλοι πίστεψαν ότι μπορούν να γράφουν ελεύθερα στο Facebook, στο Χ (πρώην Twitter) ή στο Instagram, χωρίς συνέπειες. Η αλήθεια είναι ότι:
-
Αν η ανάρτηση προσβάλλει, διχάζει ή δημιουργεί απώλεια εμπιστοσύνης, ο εργοδότης μπορεί να επέμβει.
-
Οι δικαστικές αποφάσεις δείχνουν ότι η προστασία του οργανισμού και της εμπιστοσύνης του κοινού υπερισχύει συχνά της ατομικής ελευθερίας λόγου.
Τι σημαίνει αυτό για τους διασώστες;
-
Μην θεωρείτε ότι «εκτός υπηρεσίας» σημαίνει πλήρη ελευθερία. Αν το περιεχόμενο σχετίζεται με την εργασία σας ή επηρεάζει την εικόνα σας ως διασώστη, μπορεί να έχει συνέπειες.
-
Να θυμάστε την εμπιστοσύνη του πολίτη. Αν οι πολίτες χάσουν την πίστη τους σε εσάς, δεν θα συνεργαστούν, δεν θα καλέσουν βοήθεια και δεν θα εμπιστευτούν τις υπηρεσίες σας.
-
Σκεφτείτε πριν δημοσιεύσετε. Μια ανάρτηση που φαίνεται «προσωπική» μπορεί να ερμηνευτεί ως επαγγελματική.
✅ Συμπέρασμα: Η ελευθερία λόγου για τους διασώστες και τους εργαζόμενους στον δημόσιο τομέα δεν είναι απόλυτη. Οι νόμοι και οι δικαστικές αποφάσεις δείχνουν ότι, αν η έκφραση απειλεί την πειθαρχία, τη συνεργασία ή την εμπιστοσύνη του κοινού, τότε ο εργοδότης έχει δικαίωμα να παρέμβει. Στην εποχή των social media, η επαγγελματική μας εικόνα δεν τελειώνει με το τέλος της βάρδιας.
Πηγή: Freedom of speech: Social media and the public sector
Παναγιώτης Σπανός
ΔΙΑΣΩΣΤΕΣ ΡΟΔΟΥ
