II. ΑΝΑΣΚΟΠΗΣΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑΣ
2.1. Η σπουδαιότητα παροχής πρώτων βοηθειών εντός του σχολικού περιβάλλοντος και οι ελάχιστες προδιαγραφές
Πρώτος ο χειρουργός P. Shepherd το 1872 υποστήριξε τη συμμετοχή των πολιτών στις πρώτες βοήθειες καθώς τους εκπαίδευε έτσι ώστε να ελαττωθεί η νοσηρότητα και η θνητότητα του πληθυσμού. Η παροχή των πρώτων βοηθειών στον τόπο του ατυχήματος με ό,τι διαθέσιμα μέσα υπάρχουν είναι καθοριστικής σημασίας για την ανακούφιση του πόνου του θύματος, για τη διάσωση της ζωής του και για την αποφυγή οποιασδήποτε περαιτέρω επιδείνωσης της κατάστασής του (Colonel, 1999).
Πρόκειται για τις πρώτες ζωτικής σημασίας ενέργειες, των οποίων η κρισιμότητα πολλαπλασιάζεται στο χώρο του σχολείου, όπου η αθλητική δραστηριότητα των μαθητών μεγιστοποιεί τον κίνδυνο τραυματισμού. Αξιοσημείωτη είναι η αμφισημία της Εγκυκλίου του Υπουργείου Παιδείας (Φ. 7/495/123484/Γ1/04.10.2010) που αναφέρει ότι «οι εκπαιδευτικοί δεν υποχρεούνται να έχουν τις απαραίτητες ιατρικές ή φαρμακευτικές γνώσεις, ώστε να συνεισφέρουν με εξειδικευμένες πράξεις (χορήγηση φαρμάκου από το στόμα ή σε ενέσιμη μορφή), ωστόσο, αυτό δεν αποκλείει την υποχρέωση του εκπαιδευτικού να παρέχει τις στοιχειώδεις πρώτες βοήθειες στους μαθητές του σχολείου του».
Προς την κατεύθυνση αυτή η αναγκαιότητα για τη δημιουργία ενός θεσμικού πλαισίου για την παροχή πρώτων βοηθειών εντός του σχολικού περιβάλλοντος αποτυπώνεται με σαφήνεια και στις προτάσεις της βουλευτού Β’ Θεσσαλονίκης Κατερίνας Μάρκου (2014) προς τους Υπουργούς Παιδείας και Θρησκευμάτων και Υγείας, όσον αφορά την υποχρεωτική επιμόρφωση των εκπαιδευτικών σε θέματα παροχής πρώτων βοηθειών, καθώς, σε περιπτώσεις επειγόντων περιστατικών, η καθυστέρηση χορήγησης φαρμάκων αλλά και χρησιμοποίησης συσκευών που είναι σχεδιασμένες για χρήση από μη γιατρούς, μπορεί να αποβεί μοιραία.
Συγκεκριμένα, ανέφερε τα εξής: α) την υποχρεωτική παρουσία σε κάθε εκπαιδευτική μονάδα εκπαιδευτικών με πιστοποιημένες γνώσεις παροχής των πρώτων βοηθειών, β) τη διασύνδεση σχολείων ανά περιοχή με συγκεκριμένο νοσοκομείο, γ) τον καθορισμό ελάχιστου υποχρεωτικού εξοπλισμού που πρέπει να διαθέτει κάθε σχολείο, ε) την ευαισθητοποίηση και ενημέρωση των γονέων, της εκπαιδευτικής κοινότητας αλλά και των παιδιών για την αναγνώριση και αντιμετώπιση τέτοιων περιστατικών. Οι πρώτες βοήθειες και ιδιαιτέρως η βασική υποστήριξη της ζωής είναι τόσο σημαντικές που θα πρέπει να διδάσκονται υποχρεωτικά στα σχολεία (Baser et al., 2007).
Η Αμερικάνικη Ένωση Καρδιάς, το 2011, υποστήριξε την υποχρεωτική εκπαίδευση στην ανάνηψη στα σχολεία της Αμερικής. Επειδή τα παιδιά περνούν τον περισσότερο χρόνο στα σχολεία τους, όταν αυτά δεν είναι με τις οικογένειές τους, τις καταστάσεις που απαιτούν πρώτες βοήθειες τις διαχειρίζεται το σχολείο. Στα σχολεία οι καθηγητές συχνά παρέχουν πρώτες βοήθειες. Η διδασκαλία των πρώτων βοηθειών στα σχολεία επιβάλλεται να είναι υποχρεωτική (Cave et al., 2011; Eisenburger & Safar, 1999; Frederick, Bixby, Brown, Willett, & Orzel, 2002; Orzel, 1996).
Επιπλέον, είναι γεγονός ότι σε έρευνα που έγινε στην Τουρκία διαπιστώθηκε ότι όταν η ηλικία των καθηγητών αυξάνεται, ο μη σωστός τρόπος παροχής πρώτων βοηθειών αυξάνεται επίσης. Το ίδιο επιβεβαιώνεται και από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Αναζωογόνησης. Αυτό το εύρημα μπορεί να σχετίζεται με την αποτυχία των εκπαιδευτικών να ανανεώνουν τις γνώσεις τους στις πρώτες βοήθειες. Ως εκ τούτου, τα βασικά μαθήματα πρώτων βοηθειών πρέπει να δίνονται στο διδακτικό προσωπικό, και τα μαθήματα θα πρέπει να επαναλαμβάνονται τακτικά από τους εκπαιδευτές (Baser et al., 2007; Greif et al., 2015).
Σε έρευνα που αφορούσε τη σημαντικότητα της γνώσης των πρώτων βοηθειών κατά τη διάρκεια της άσκησης, οι Carter και Muller (2008) υποστήριξαν ότι η κατάλληλη αντιμετώπιση επηρεάζει τη θεραπεία του τραυματισμού, μειώνει τον πόνο, το οίδημα και τον χρόνο αποκατάστασης. Επίσης μειώνει τον κίνδυνο επανατραυματισμού στους αθλητές.
Η σπουδαιότητα κατάρτισης των εκπαιδευτικών στις πρώτες βοήθειες είναι αδιαμφισβήτητη, όπως επισημαίνεται και σε πληθώρα μελετών. Η κατάρτιση των εκπαιδευτικών στο πώς να αντιμετωπίζουν τα ατυχήματα είναι υψίστης σημασίας, δεδομένου ότι ορισμένα απλά βήματα των πρώτων βοηθειών μπορούν να αποτρέψουν επικίνδυνες συνέπειες που προκαλούνται από τη μη εφαρμογή τους ή τη λανθασμένη εφαρμογή τους (Yossra, 2013).
Επομένως αρχικά, για την παροχή πρώτων βοηθειών σε περίπτωση τραυματισμού, ατυχήματος ή εκτάκτου ασθένειας, σε κάθε σχολείο δημόσιας και ιδιωτικής εκπαίδευσης, θα πρέπει να υπάρχει ένα φαρμακείο που θα περιέχει όλα τα απαραίτητα υλικά σύμφωνα με το ΥΠ.Ε.Π.Θ. (12-11-2008). Οι χώροι πρώτων βοηθειών πρέπει να επισημαίνονται σύμφωνα με το π.δ. 105/95. ‘Ελάχιστες προδιαγραφές για τη σήμανση ασφάλειας ή και υγείας στην εργασία σε συμμόρφωση με την οδηγία 92/58/ΕΟΚ’ (67/Α).
Το υλικό πρώτων βοηθειών πρέπει να διατίθεται, επίσης, σε όλους τους χώρους όπου αυτό απαιτείται λόγω συνθηκών εργασίας. Το υλικό πρέπει να φέρει κατάλληλη σήμανση και η πρόσβαση σε αυτό να είναι ευχερής. Επιπλέον, ένας πίνακας με οδηγίες για την παροχή πρώτων βοηθειών συνοδευόμενες κατά το δυνατόν και με αντίστοιχα σχήματα και εικόνες πρέπει να αναρτάται σε εμφανή σημεία των χώρων εργασίας (ΔΔΕ Φθιώτιδας, 2015).
Επίσης, οι σοβαροί τραυματισμοί μπορεί να οδηγήσουν σε ψυχολογικό στρες, απουσία από το σχολείο για κάποιες μέρες, και, ενδεχομένως, μόνιμες σωματικές αναπηρίες (Dempsey, Layde, Laud, Guse, & Hargarten, 2005; Simon, Bublitz, & Hambidge, 2006; Yang, Peek-Asa, Allareddy, Phillips, Zhang, & Cheng, 2007). Αυτές οι βλάβες μπορεί να αποτελέσουν οικονομική επιβάρυνση τόσο στην οικογένεια των αθλητών όσο και στο σύστημα υγειονομικής περίθαλψης (Danseco, Miller, & Spicer, 2000; Yang et al., 2007).
Από την άλλη πλευρά οι πιθανότητες αυτές τραυματισμού κατά τη διάρκεια του μαθήματος της Φυσικής Αγωγής δεν πρέπει να αφήνουν περιθώρια ενδοιασμού για το ζήτημα αναίτιας απαλλαγής από τις αθλοπαιδιές που είναι άρρηκτα συνδεδεμένες με το παιδευτικό και ηθοπλαστικό έργο του σχολείου. Προς την κατεύθυνση αυτή, μολονότι τεκμηριώνεται από την επιδημιολογία των σχολείων όσον αφορά τους τραυματισμούς κατά τη διάρκεια της άθλησης στην Ιρλανδία (Weir & Watson, 1996), η κυβέρνηση της Αγγλίας δίνει έμφαση στο μάθημα της Φυσικής Αγωγής στα σχολεία και θεωρεί τις αθλοπαιδιές αναπόσπαστο κομμάτι για την ανάπτυξη της φυσικής άσκησης. Έτσι, όλοι οι μαθητές συμμετέχουν στο μάθημα της Φυσικής Αγωγής και εξαιρούνται μόνο σε περίπτωση τραυματισμού ή ασθένειας (Trippe, 1996).
2.2. Η διττή επαγγελματική ταυτότητα των καθηγητών Φυσικής Αγωγής: η γοητεία της άσκησης αντιμέτωπη με το πρόβλημα παροχής πρώτων βοηθειών
Το κύριο αντικείμενο της φυσικής δραστηριότητας είναι η διατήρηση της υγείας και αν η φυσική δραστηριότητα έρθει σε αντίθεση με τη βασική επιστήμη της Φυσικής Αγωγής, χάνει την αξιοπιστία και την αξία της (Rodrick, 2004).
Η Φυσική Αγωγή αποτελεί ένα από τα πρώτα και παλαιότερα μαθήματα του προγράμματος διδασκαλίας και παίζει σημαντικό ρόλο στην εκπαίδευση των παιδιών και νέων. Το σώμα χρειάζεται υγεία και οι λειτουργίες ενός υγιούς ανθρωπίνου σώματος προμηθεύουν ενέργεια για μια ποικιλία ασκήσεων που επιτυγχάνονται μέσω της φυσικής δραστηριότητας και της κίνησης (Azmoun et al., 2013).
Ο αθλητισμός λοιπόν, αυξάνει τη δύναμη, την αντοχή και την ευλυγισία, ενώ ταυτόχρονα βελτιώνει τη διαχείριση του βάρους του σώματος και της αυτοεκτίμησης (World Health Organization, 2008).
Η Φυσική Αγωγή είναι ένα από τα πιο διασκεδαστικά και ενδιαφέροντα μαθήματα, πολλοί είναι οι μαθητές που επιδιώκουν να συμμετέχουν σε αυτό το μάθημα και το απολαμβάνουν.
Η ελκυστικότητα και η ανταγωνιστική φύση του μαθήματος επιτρέπει στους μαθητές να ξοδεύουν αρκετή ενέργεια με σκοπό να κερδίσουν έναν αγώνα.
Η νίκη για τους μαθητές είναι σημαντική, με αποτέλεσμα να γίνονται πιο ανταγωνιστικοί, και αυτό έχει ως συνέπεια να διαπιστώνεται μεγάλη συχνότητα τραυματισμών στο σχολείο.
Η ανεπάρκεια των αθλητικών εγκαταστάσεων, όπως τα κλειστά γήπεδα, και ο ακατάλληλος εξοπλισμός έχουν αυξήσει το ποσοστό των αθλητικών τραυματισμών στα σχολεία (Hossein Pour et al., 2010).
Επιπλέον, απειλητικές για τη ζωή καταστάσεις έκτακτης ανάγκης μπορούν να συμβούν ανά πάσα στιγμή στο σχολείο. Αυτό μπορεί να είναι αποτέλεσμα προϋπαρχόντων προβλημάτων υγείας, βίας, ακούσιων τραυματισμών, φυσικών καταστροφών, ή τοξινών (Hazinski et al., 2004).
Προς την κατεύθυνση αυτή, η εκπαίδευση των πρώτων βοηθειών για τους καθηγητές Φυσικής Αγωγής είναι υψίστης σημασίας, καθώς είναι οι πρώτοι μάρτυρες των συμβάντων. Οι καθηγητές Φυσικής Αγωγής πρέπει να γνωρίζουν τις κατάλληλες μεθόδους ώστε να προβλέπουν τυχόν ατυχήματα και να αποφεύγουν πιθανά ρίσκα στο αθλητικό περιβάλλον που προκαλούν τραυματισμούς, μέσω της καθοδήγησης και της συνεχούς επίβλεψης των μαθητών. Σε περίπτωση ανεπιθύμητων συμβάντων θα πρέπει να γνωρίζουν να παρέχουν τις πρώτες βοήθειες στους τραυματισμένους αθλητές (Yousefi et al., 1992).
2.3. Η συχνότητα τραυματισμών στις αθλητικές δραστηριότητες του σχολείου
Είναι αξιοσημείωτο ότι υπάρχουν πολλά οφέλη για την υγεία που συνδέονται με τη συμμετοχή των ανθρώπων στον αθλητισμό (Pate, Trost, Levin, & Dowda, 2000). Ωστόσο, οι τραυματισμοί είναι μια πιθανή έκβαση της συμμετοχής αυτής και ένα σημαντικό πρόβλημα για τη δημόσια υγεία. Εξάλλου, έχει διαπιστωθεί ότι οι σοβαροί τραυματισμοί επηρεάζουν την υγεία του αθλητή και επιβαρύνουν το σύστημα υγειονομικής περίθαλψης, γι’ αυτό το λόγο θα πρέπει να υπάρξει μέριμνα για τον τρόπο μείωσης της συχνότητας των τραυματισμών (Darrow, Collins, Yard, & Comstock, 2009).
Σε έρευνα που έγινε διαπιστώθηκε ότι 3,7 εκατομμύρια άνθρωποι στην Αμερική παρουσιάζουν επείγοντα περιστατικά ετησίως, που σχετίζονται με κάποιο άθλημα ή κάποιου είδους άσκηση (Burt & Overpeck, 2001). Είναι γεγονός, ότι οι τραυματισμοί και τα ατυχήματα είναι τα κύρια αίτια θανάτου για τα παιδιά παγκοσμίως (Krug, Sharma, & Lozano, 2000). Εξάλλου τα παιδιά είναι επιρρεπή σε ακούσιους τραυματισμούς (Bruce & McGrath, 2005; Centers For Disease Control and Prevention, 2002).
Ο αθλητισμός και η αναψυχή μέσω του παιχνιδιού που σχετίζονται με τους τραυματισμούς αντιπροσωπεύουν το 46,4 % του τμήματος της έκτακτης ανάγκης μεταξύ των εφήβων ηλικίας 15 – 19 ετών (Centers For Disease Control and Prevention, 2002).
Ειδικότερα σε έρευνα που έγινε διαπιστώθηκε ότι περίπου το 20% των φυσικών δραστηριοτήτων σχετίζεται με τραυματισμούς που συμβαίνουν κατά τη διάρκεια του σχολείου (Spinks, McClure, Bain, & Macpherson, 2006).
Σύμφωνα με έρευνα που έγινε σε σχολεία της Αμερικής κατά τη διάρκεια του ακαδημαϊκού έτους 2009 – 2010, περισσότεροι από 7,5 εκατομμύρια μαθητές λυκείων συμμετέχουν σε ενδοσχολικές αθλητικές δραστηριότητες (National Federation of State High School Associations, 2011).
Αν και σε πολλές έρευνες αναφέρεται η πληθώρα πλεονεκτημάτων κατά τη συμμετοχή σε αθλήματα, οι μαθητές του λυκείου εκτίθενται σε κίνδυνο τραυματισμού (Hyman, Gaffney, Epps, & Matsumoto, 2011; Khan, Thompson, Blair, Sallis, Powell, Bull, & Bauman, 2012; Knowles et al., 2007; Powell & Barber – Foss, 1999).
Εκτιμάται ότι 6 εκατομμύρια μαθητές λυκείου από περίπου 20.000 σχολεία τραυματίζονται κατά τη συμμετοχή τους σε αθλητικά προγράμματα κάθε χρόνο (Powell & Barber –Foss, 1999).
Επιπρόσθετα, σύμφωνα με την Εθνική Αθλητική Ομοσπονδία Προπονητών (ΝΑΤΑ) της Αμερικής εκτιμάται ότι 3,1 εκατομμύρια αθλητές τραυματίζονται στα σχολεία ετησίως (Almquist et al., 2008).
Η συμμετοχή των μαθητών σε αθλητικές δραστηριότητες εντός του σχολείου συνήθως αυξάνουν τον κίνδυνο μυοσκελετικών κακώσεων (Abernethy et al., 2003; Centers for Disease Control and Prevention, 2002).
Σε έρευνα που έγινε μεταξύ 401 μαθητών γυμνασίου, αναφέρθηκε η συχνότητα των τραυματισμών στο σχολείο ως 10,7% κατά τη διάρκεια τριών μηνών. Στο 44,2% αυτών των περιπτώσεων οι πρώτες βοήθειες εφαρμόστηκαν στο σημείο που έγινε το συμβάν (Uner, Ozcebe, & Cetik, 2009).
Οι περισσότεροι τραυματισμοί στην Ελλάδα γίνονται το Φεβρουάριο καθώς είναι η περίοδος που διεξάγονται περισσότερες αθλητικές δραστηριότητες και αγώνες. Επίσης οι μαθητές τραυματίζονται τους χειμερινούς μήνες καθώς η θερμοκρασία είναι χαμηλή (Tyflidis, Travlos, Tripolitsioti, Giannopoulos, & Stergioulas, 2009).
Η σοβαρότητα του τραυματισμού ποικίλει ανά φύλο και άθλημα. Λόγω της συχνότητας των τραυματισμών στα σχολεία οι γονείς και οι πολιτεία θα πρέπει να ενδιαφερθούν ώστε να θεσπιστεί ένας νόμος που θα επιβάλλει ένα ασφαλές περιβάλλον για τους μαθητές.
2.3.1. Συχνότητα τραυματισμών ανά φύλο
Είναι αποδεδειγμένο ότι ο κίνδυνος εμφάνισης ενός τραυματισμού σε μαθητές εξαρτάται από το φύλο (Arnason et al., 2004) Κατά κοινή ομολογία, πολλές έρευνες αναφέρουν ότι το αρσενικό φύλο παρουσιάζει μεγαλύτερη συχνότητα τραυματισμού συγκριτικά με το θηλυκό (Arnason et al., 2004; Guskiewicz et al., 2000; Powell et al., 2000).
Σε έρευνα που έγινε σε 47 λύκεια της Ιαπωνίας στην περιοχή του Κιότο διαπιστώθηκε ότι τα αγόρια τραυματίζονται 1,6 περισσότερο από τα κορίτσια και μάλιστα το 20% των τραυματισμών συμβαίνουν κατά τη διάρκεια του μαθήματος της Φυσικής Αγωγής (Kimura, Okayama, Yamagucchi, & Masumoto, 2010).
Επίσης, σύμφωνα με τους Boyce και Quigley (2004) η αναλογία της πιο συχνής εμφάνισης τραυματισμού αγοριών – κοριτσιών είναι 9:1. Ο πιο συνήθης λόγος που τα αγόρια τραυματίζονται πιο συχνά από τα κορίτσια είναι ότι συμμετέχουν περισσότερο σε αθλήματα επαφής σε σύγκριση με τα κορίτσια (Swenson, Henke, Collins, Fields, & Comstock, 2012). Όσον αφορά το ποσοστό της συχνότητας του τραυματισμού που διαφέρει σημαντικά ανάμεσα στα δύο φύλα είναι το κάταγμα.
Σε έρευνα που έγινε στη Γερμανία διαπιστώθηκε ότι στα αγόρια το 30% από το σύνολο των τραυματισμών ήταν τα κατάγματα, ενώ στα κορίτσια το 20% (Schneider, Yamamoto, Weidmann, & Bruhmann, 2012).
Όσον αφορά το γυναικείο φύλο, οι έρευνες αναφέρουν ότι τα κορίτσια παθαίνουν πιο συχνά κατάγματα κόπωσης (De Souza et al., 2014; Nichols, Rauh, Lawson, Ji, & Barkai, 2006; Wentz, Liu, Haymes, & Ilich, 2011). Επιπλέον σε έρευνα που έγινε σε σχολεία της Ινδίας στα αγόρια ηλικίας 10 – 14 – 15 παρουσίασαν μεγαλύτερη συχνότητα καταγμάτων σε σχέση με τα κορίτσια της ίδιας ηλικίας (Khadilkar, Ekbote, Chiplonkar, Mughal, & Khadilkar, 2015).
Επιπρόσθετα, σε έρευνα που έγινε στην Ελλάδα διαπιστώθηκε ότι από την καταγραφή 223 διαστρεμμάτων, το 73,5% αφορούσε διαστρέμματα αγοριών ενώ το 26,5% διαστρέμματα κοριτσιών (Tyflidis et al., 2009)
Βέβαια, σύμφωνα με τον Darrow, τα κορίτσια τραυματίζονται πιο σοβαρά (2009).
Συνεχίζεται…
«ΓΝΩΣΙΑΚΗ ΕΤΟΙΜΟΤΗΤΑ ΤΩΝ ΚΑΘΗΓΗΤΩΝ ΦΥΣΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ ΣΤΗΝ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΕΠΕΙΓΟΝΤΩΝ
ΠΕΡΙΣΤΑΤΙΚΩΝ ΣΤΑ ΣΧΟΛΕΙΑ»
Φαλούκα Αικατερίνη
Μεταπτυχιακή Διατριβή
ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ
«ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΑΣΚΗΣΗΣ»
ΑΘΗΝΑ 2019
ΔΙΑΣΩΣΤΕΣ ΡΟΔΟΥ
