Πώς ο Γενεσιουργός Διάλογος Λύνει τα «Δαιδαλώδη» Προβλήματα των Ηγετών
Έχεις μπροστά σου ένα «wicked problem»;
Όλοι έχουμε να αντιμετωπίσουμε ζητήματα. Όμως ένα πρόβλημα γίνεται «wicked» όταν τα δεδομένα και η λογική δεν επαρκούν για να το λύσουν. Εκείνο το excel και το στρατηγικό πλάνο είναι τόσο χρήσιμα όσο μια σταγόνα σε καταιγίδα.
Όταν το επόμενο πρόβλημα αντιστέκεται στις απλοϊκές λύσεις και αρνείται να ποσοτικοποιηθεί, η ορθολογική ανάλυση από μόνη της δεν θα σε πάει μακριά. Όπως λέει ο καθηγητής του Πανεπιστημίου Tilburg, Rens Van Loon, τότε χρειάζεται γενεσιουργός διάλογος. Στον διάλογο αυτό δεν έρχεσαι οπλισμένος με έτοιμες απαντήσεις, αλλά αντλείς λύσεις μέσα από καλύτερες ερωτήσεις.
Τι Εννοούμε με το «Wicked»
Καμία σχέση με το γνωστό μιούζικαλ· ο Van Loon χρησιμοποίησε τον όρο πολύ νωρίτερα. Το «wicked» το εννοεί περισσότερο με την έννοια της Νέας Αγγλίας: ένα μεγάλο, απρόσμενο ή φαινομενικά άλυτο ζήτημα. Τα «wicked problems» διαφέρουν από τις συνηθισμένες προκλήσεις σε τρία σημεία:
-
Είναι συστημικά: Πολιτισμός, εξουσία, ιστορία και ανθρώπινη συμπεριφορά συνδέονται.
-
Είναι αμφίσημα: Δεν υπάρχει μία σωστή απάντηση ή προφανής δρόμος.
-
Είναι σχεσιακά: Η επιτυχία εξαρτάται από το πώς αλληλεπιδρούν οι άνθρωποι, όχι μόνο από την τελική απόφαση.
Όπως εξήγησε στο podcast, τα «wicked problems» ωθούν τους ηγέτες πέρα από την άνεση των γρήγορων λύσεων και των στατικών δεδομένων. Ακόμα και τα «γεγονότα» είναι σχεσιακά· παράγονται και ερμηνεύονται από ανθρώπους, στο πλαίσιο τους. Αυτή η οπτική αποσταθεροποιεί τους ηγέτες που έχουν συνηθίσει σε απόλυτες βεβαιότητες, αλλά ταυτόχρονα είναι απελευθερωτική: όταν σταματήσεις να ψάχνεις για βεβαιότητα, μπορείς να αρχίσεις να δημιουργείς νόημα μαζί με άλλους.
Εισαγωγή στον Γενεσιουργό Διάλογο
Η λύση δεν έχει καμία σχέση με την τεχνητή νοημοσύνη· δεν απαιτεί καμία υψηλή τεχνολογία.
Ο γενεσιουργός διάλογος είναι ένας διαφορετικός τρόπος δημιουργίας νοήματος που φέρνει εσένα και την ομάδα σου σε κοινό έδαφος. Σε αντίθεση με τη συζήτηση ή τη διαμάχη, όπου κάθε πλευρά υπερασπίζεται τη θέση της, ο γενεσιουργός διάλογος αναστέλλει την κρίση και επιτρέπει να προκύψει κάτι νέο. Αυτό επιτυγχάνεται με:
-
Αναστολή υποθέσεων: Αντί για «ναι, αλλά…», μπες με περιέργεια: «Ενδιαφέρον. Και;»
-
Ανοιχτές ερωτήσεις: Προσκάλεσε σε εξερεύνηση αντί να κατευθύνεις σε συμπέρασμα.
-
Σεβαστική ακρόαση: Όχι για να απαντήσεις, αλλά για να καταλάβεις τι κρύβεται πίσω από τα λόγια. Μια μορφή ενεργητικής ακρόασης.
-
Δημιουργία χώρου αναστοχασμού: Από την ιαπωνική αισθητική· το κενό, η παύση, ο χώρος όπου μπορεί να αναδυθεί νέο νόημα.
Στην πράξη, αυτό σημαίνει να αντισταθείς στην παρόρμηση να κλείσεις γρήγορα μια συζήτηση. Σημαίνει να αντέξεις την αμηχανία της αβεβαιότητας μέχρι να εμφανιστούν φρέσκες ιδέες. Και αυτό, προφανώς, απαιτεί υπομονή – ένα χαρακτηριστικό που πολλοί ηγέτες έχουν ξεχάσει στον χώρο εργασίας.
Γιατί ο Διάλογος Λειτουργεί Εκεί που η Λογική Αποτυγχάνει
Επειδή τα «wicked problems» δεν λύνονται μόνο με ανάλυση, απαιτούν επαναπροσδιορισμό βαθιά ριζωμένων προτύπων στο μυαλό, στη συμπεριφορά και στον οργανωσιακό πολιτισμό. Ο διάλογος δημιουργεί τις προϋποθέσεις για αυτόν τον μετασχηματισμό μέσω:
-
Εμπιστοσύνης και ανοιχτότητας: Οι άνθρωποι πρέπει να αισθάνονται ασφαλείς για να φέρουν στην επιφάνεια άβολες αλήθειες.
-
Ενσωμάτωσης διαφορετικών οπτικών: Ο διάλογος αντλεί ρόλους και ταυτότητες που συχνά κρατάμε χωριστά (προϊστάμενος, γονιός, φίλος, λάτρης της μουσικής κ.λπ.) και τους υφαίνει σε μια πληρέστερη εικόνα.
-
Συλλογικής ιδιοκτησίας: Επειδή οι λύσεις συνδημιουργούνται, διατηρούνται. Δεν είναι επιβεβλημένες αποφάσεις· είναι κοινά νοήματα και στόχοι.
Ο Van Loon το δοκιμάζει στην πράξη με εταιρικούς πελάτες. Στο podcast περιέγραψε πραγματικές συνεδρίες όπου τα διοικητικά στελέχη εξασκήθηκαν στον διάλογο σε πραγματικό χρόνο: έμαθαν να κάνουν παύσεις, να ρωτούν χωρίς υποθέσεις, να καλωσορίζουν νέες οπτικές. Μόνο τότε προχώρησαν σε ζητήματα όπως η αλλαγή κουλτούρας. Το αποτέλεσμα; Ανακάλυψαν ότι μπορούσαν να συνεργαστούν πολύ πιο αποτελεσματικά.
Ηγετική Μετατόπιση
Για να χρησιμοποιήσει κάποιος τον γενεσιουργό διάλογο, πρέπει να κάνει μια βαθιά μετατόπιση: από «λυτής προβλημάτων» σε δημιουργός νοήματος.
Αυτό απαιτεί:
-
Ταπεινότητα: δύσκολο για ανώτερα στελέχη να δεχθούν ότι δεν υπάρχει απόλυτη αλήθεια στον επιχειρηματικό κόσμο, μόνο σχεσιακές αλήθειες που βασίζονται σε κανόνες κλάδου, συναίνεση ομάδας ή κοινωνικές νόρμες.
-
Ωριμότητα: η ενσωμάτωση διαφορετικών ρόλων της ζωής επηρεάζει την ταυτότητα· μια ώριμη σκέψη το διαχειρίζεται πιο εύκολα.
-
Κουράγιο: να αγκαλιάσεις την αβεβαιότητα αντί να την ελέγχεις· να φοβάσαι λιγότερο.
Ο Van Loon τονίζει ότι στην ηγεσία δεν υπάρχει σταθερή αίσθηση εαυτού. Οι ταυτότητές μας εξελίσσονται μέσα από σχέσεις και εμπειρίες. Έτσι, οι αποτελεσματικοί ηγέτες δεν παραμένουν ίδιοι σε όλη την καριέρα τους· γίνονται αυθεντικοί ενσωματώνοντας τις διαφορετικές πλευρές τους.
Πρακτικά Βήματα για Ηγέτες
Πώς μπορείς να εφαρμόσεις τον γενεσιουργό διάλογο στον δικό σου χώρο εργασίας;
-
Δημιούργησε χώρο αναστοχασμού – στις συναντήσεις άφηνε παύσεις για σκέψη πριν μιλήσει κάποιος.
-
Εξάσκησε τον διάλογο – αντικατάστησε την κριτική με ανοιχτές ερωτήσεις: «Τι σημαίνει αυτό για εσένα;» αντί για «Δεν πιστεύεις ότι αυτό είναι λάθος;»
-
Χρησιμοποίησε παρεμβάσεις σε πραγματικό χρόνο – αν η συζήτηση γίνει αμυντική, κάνε «διάλειμμα» και ξαναρχίστε με ανοιχτά μυαλά.
-
Δείξε ευαλωτότητα – μοιράσου τις δικές σου αφηγήσεις για το πώς οι εμπειρίες σου σε διαμόρφωσαν ως ηγέτη. Προκάλεσε και άλλους να κάνουν το ίδιο.
-
Ξεκίνα από τα μικρά – εφάρμοσε πρακτικές διαλόγου σε πιο απλά θέματα πριν τις μεταφέρεις σε υψηλού ρίσκου προκλήσεις.
Γιατί Έχει Σημασία Τώρα
Τα «wicked problems» δεν πρόκειται να εξαφανιστούν. Αντίθετα, πληθαίνουν: υιοθέτηση της AI, υποχώρηση επιχειρηματικής ηθικής, κλιματική αλλαγή, μετασχηματισμός εργασίας, παγκόσμια αστάθεια κ.ά. Οι οργανισμοί που βασίζονται μόνο σε παλιά μοτίβα – αυστηρή ιεραρχία, top-down έλεγχο, άκαμπτες διαδικασίες – θα συνεχίσουν να συγκρούονται με μια πολυπλοκότητα που δεν μπορούν να ελέγξουν.
Αντίθετα, οι ηγέτες που καλλιεργούν τον γενεσιουργό διάλογο μπορούν να ξεκλειδώσουν νέες δυνατότητες:
-
Δημιουργούν εμπιστοσύνη μέσα στην αβεβαιότητα.
-
Ενσωματώνουν διαφορετικές οπτικές, χτίζοντας ένα μεγαλύτερο «συλλογικό μυαλό».
-
Συνδημιουργούν λύσεις εκεί που πριν δεν υπήρχαν.
Όπως το λέει ο Van Loon: «Νέες προκλήσεις απαιτούν νέο νόημα. Τα παλιά μοτίβα δεν θα μας φτάσουν εκεί.»
Επίλογος
Οι ηγέτες που θα ευημερήσουν σε αυτήν την εποχή δεν θα είναι αυτοί με τις πιο έξυπνες απαντήσεις. Θα είναι αυτοί που θα διαμορφώνουν τις καλύτερες ερωτήσεις. Ο γενεσιουργός διάλογος βοηθά ακριβώς σε αυτό.
Οπότε ρώτησε τον εαυτό σου:
👉 Πώς έχει αντιμετωπίσει ο οργανισμός σου τα δικά του «wicked problems»;
👉 Ποιες πρακτικές διαλόγου έχεις βρει αποτελεσματικές – ή έχεις αποφύγει;
Maureen Metcalf, MBA
CEO/Board Chair @ Innovative Leadership Institute | MBA I Elevating Leadership
Πηγή: Why You Don’t Want Answers (You Want Better Questions)
Παναγιώτης Σπανός
ΔΙΑΣΩΣΤΕΣ ΡΟΔΟΥ
