3 βήματα για τη βελτίωση της επίγνωσης της κατάστασης στο έργο των διασωστών
Όσο πιο περίπλοκη είναι μια δεξιότητα, τόσο περισσότερη συγκέντρωση απαιτεί. Άρα, πώς μπορούμε να κάνουμε τη δουλειά μας και ταυτόχρονα να διατηρούμε επίγνωση ολόκληρης της σκηνής;
Σε ένα κινηματογραφικό πρότζεκτ που αναπαριστούσε ένα περιστατικό κατάρρευσης πυροσβεστών σε φωτιά υπογείου, κατάλαβα κάτι ενδιαφέρον όσο μιλούσα με τους εμπλεκόμενους. Ο πυροσβέστης που κρατούσε το ακροφύσιο της μάνικας θυμόταν τα λιγότερα από τις ραδιοεπικοινωνίες και τις αλλαγές στις συνθήκες μέσα στο υπόγειο. Αντίθετα, όσο πιο πίσω βρισκόταν κάποιος στην αλυσίδα των πυροσβεστών, τόσο περισσότερες λεπτομέρειες ανέφερε. Ο τελευταίος στη γραμμή ήταν αυτός που πρώτος κατάλαβε ότι η φωτιά είχε περάσει πίσω από το πλήρωμα, απειλώντας την έξοδό τους.
Αυτή η διαφορά στις αφηγήσεις είναι κλασικό παράδειγμα της διαφοράς μεταξύ προσήλωσης στο έργο (task orientation) και επίγνωσης της κατάστασης (situational orientation). Κάθε στιγμή που βρισκόμαστε στη σκηνή, επιλέγουμε πού θα αφιερώσουμε την προσοχή μας: στο έργο ή στο περιβάλλον.
Προσήλωση στο έργο (Task Orientation)
Όταν είμαστε απορροφημένοι σε μια δεξιότητα ή διαδικασία, η προσοχή μας εστιάζει σχεδόν αποκλειστικά στο συγκεκριμένο καθήκον.
Παραδείγματα:
-
Ποιο είναι το καλύτερο σημείο για την ενδοφλέβια (IV) πρόσβαση;
-
Έχω καλή σφράγιση στη μάσκα BVM;
-
Ποιο λαρυγγοσκόπιο να επιλέξω και πού βρίσκεται;
Όσο πιο πολύπλοκη είναι η δεξιότητα, τόσο μεγαλύτερη είναι η “νοητική κατάληψη” που προκαλεί. Π.χ., η ακινητοποίηση ενός ασθενούς μπορεί να απαιτεί λίγη προσοχή, ενώ η προσπάθεια διασωλήνωσης μπορεί να την απορροφήσει πλήρως.
Επίγνωση της κατάστασης (Situational Orientation)
Όταν δεν είμαστε απορροφημένοι από ένα έργο, η προσοχή μας στρέφεται φυσικά στο περιβάλλον. Τότε παρατηρούμε πράγματα όπως:
-
το χρώμα των κουρτινών,
-
το τασάκι γεμάτο αποτσίγαρα,
-
την κλειστή πόρτα στο βάθος του διαδρόμου.
Αυτή είναι η ευρύτερη επίγνωση – η ικανότητα να “βλέπουμε τη μεγάλη εικόνα”. Ωστόσο, αυτή η νοητική κατάσταση είναι εφικτή μόνο όταν δεν μας “τραβάνε” οι σύνθετες δεξιότητες.
Στα θεωρητικά μαθήματα για την ασφάλεια της σκηνής γίνεται λόγος για την επίγνωση της κατάστασης, αλλά σπάνια εξηγείται πώς μπορούμε πραγματικά να την αποκτήσουμε.
3 τρόποι για να βελτιώσετε την επίγνωση της κατάστασης
1. Εξασκηθείτε στην «έρευνα της εισόδου» (front-door survey)
Νέοι διασώστες συχνά ορμούν κατευθείαν στη δράση. Αυτό γίνεται:
-
λόγω ανασφάλειας (φοβούνται ότι η καθυστέρηση δείχνει αβεβαιότητα),
-
επειδή η εκτέλεση των βασικών δεξιοτήτων είναι πιο «άνετη» από τη διαχείριση σκηνής.
Η «έρευνα εισόδου» ή εκτίμηση σκηνής είναι το αντίδοτο.
Τι να κάνετε:
Καθώς εισέρχεστε σε μια σκηνή:
-
σταθείτε για λίγα δευτερόλεπτα και χρησιμοποιήστε όλες σας τις αισθήσεις.
-
Δείτε, ακούστε, μυρίστε και νιώστε την ατμόσφαιρα.
-
Εκτιμήστε την ψυχοσυναισθηματική δυναμική και τις πιθανές απειλές.
-
Προβλέψτε ποιοι πόροι θα χρειαστούν.
2. Επαναπροσανατολιστείτε μετά από κάθε εργασία
Αν είστε εσείς αυτός που κάνει τα περισσότερα καθήκοντα, δεν σημαίνει ότι πρέπει να αγνοείτε το περιβάλλον.
Τι να κάνετε:
-
Μετά από κάθε ολοκληρωμένο έργο, σταματήστε για 2-3 δευτερόλεπτα και κοιτάξτε γύρω.
-
Αναρωτηθείτε:
-
Εξελίσσεται σωστά η διαχείριση της σκηνής;
-
Πρέπει να αλλάξουμε τακτική;
-
Χρησιμοποιήστε τα φυσικά “κενά” στη ροή του περιστατικού (π.χ., περιμένοντας το πιεσόμετρο ή ενώ δένετε τον ασθενή στο φορείο) για να επιστρέψετε στην εκτίμηση της κατάστασης.
3. Ηγεσία με βάση την επίγνωση της κατάστασης
Η παρουσία στη σκηνή, η ηγεσία και η ανάθεση ρόλων είναι από τις πιο δύσκολες δεξιότητες – ειδικά όταν είστε “καλοί στο πεδίο” και έχετε την τάση να τα κάνετε όλα μόνοι σας.
Όμως αν είστε ο επικεφαλής, ο ρόλος σας είναι να βλέπετε τη σκηνή στο σύνολό της.
-
Ποιος κρατάει το φορείο πολύ κοντά στην κυκλοφορία;
-
Έλεγξε κάποιος αν υπάρχει άλλο άτομο στο πίσω δωμάτιο;
-
Μήπως ο μεθυσμένος σύζυγος του ασθενούς γίνεται απειλητικός;
Στην εκπαίδευση λέμε ότι η ασφάλεια είναι ευθύνη όλων – και είναι.
Αλλά στην πράξη, η δική σας ματιά είναι αυτή που πρέπει να τα βλέπει όλα.
Αν είστε ο ηγέτης της σκηνής, το κύριο καθήκον σας είναι να ηγείστε — όχι να παίρνετε ζωτικά.
Αφήστε το πιεσόμετρο και καθοδηγήστε.
Αυτές οι δεξιότητες δεν αναπτύσσονται αυτόματα. Χρειάζονται εξάσκηση, εμπειρία και συνειδητή επιλογή κάθε φορά που βρίσκεστε σε σκηνή.
Μην παρασυρθείτε από την άνεση της δράσης – επιλέξτε τη στρατηγική σκέψη. Αυτή σώζει ζωές.
Πηγή: 3 steps to improve EMS situational awareness, spot danger
Παναγιώτης Σπανός
ΔΙΑΣΩΣΤΕΣ ΡΟΔΟΥ
