ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΔΥΣΚΟΛΩΝ ΝΕΩΝ ΣΕ ΨΥΧΙΑΤΡΙΚΑ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΑ

ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΔΥΣΚΟΛΩΝ ΝΕΩΝ ΣΕ ΨΥΧΙΑΤΡΙΚΑ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΑ

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

•  Κατά παράδοση τα άσχημα νέα συνδέονται με την ενημέρωση των ασθενών και των οικογενειών τους σχετικά με κάποια διάγνωση καρκίνου, ασθένεια τελικού σταδίου, θάνατο ή επικείμενο θάνατο.
•  Η έρευνα της επικοινωνίας και οι μελέτες με αντικείμενο την ανακοίνωση δυσάρεστων νέων είναι σπάνιες στην ψυχιατρική και επικεντρώνονται περισσότερο στην άνοια . Μελέτες περιγράφουν τρία σημαντικά στοιχεία:(το πληροφοριακό, το προγνωστικό και το θεραπευτικό).παρά σε άλλες ψυχικές διαταραχές.

ΣΚΟΠΟΣ ΤΟΥ ΑΡΘΡΟΥ

1. Η διάλεξη αποσκοπεί να δώσει μια γενική ανασκόπηση των κρίσιμης σημασίας στοιχείων της ανακοίνωσης δυσάρεστων νέων που έχουν σχέση με την ψυχιατρική πρακτική.
2.  Ειδικότερα  πως να γνωστοποιούν αποτελεσματικά οι επαγγελματίες υγείας δύσκολες διαγνωστικές και θεραπευτικές πληροφορίες στους ασθενείς και στους φροντιστές τους.

ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ

Έγινε ανασκόπηση της Σύγχρονης βιβλιογραφίας (SCOPUS, MEDSCAPE, MEDLINE PUBMΕD, COCHRANE REVIEW), με άρθρα και μελέτες, χρησιμοποιώντας τους όρους κλειδιά: ανακοίνωση δυσάρεστων νέων, επικοινωνία, διαγνωστική αποκάλυψη, ενημέρωση ασθενών, ψυχιατρική, αποκάλυψη αλήθειας.

ΟΜΟΙΟΤΗΤΕΣ ΣΤΗΝ ΑΠΟΚΑΛΥΨΗ ΔΥΣΚΟΛΩΝ ΝΕΩΝ ΣΕ ΙΑΤΡΙΚΑ ΚΑΙ ΨΥΧΙΑΤΡΙΚΑ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΑ

• Ο ασθενής έχει το ηθικό και νομικό δικαίωμα να λαμβάνει ακριβείς πληροφορίες.
•  Η κύρια ευθύνη του επαγγελματία υγείας είναι   απέναντι στον ασθενή.
•  Το περιβάλλον πρέπει να είναι ιδιωτικό και ελεύθερο από διακοπές.
•  Ο επαγγελματίας υγείας πρέπει να είναι υπεύθυνος για την ανακοίνωση των άσχημων νέων.
• Διαπιστώνετε τι γνωρίζει και τι καταλαβαίνει ο ασθενής σχετικά με την κατάστασή του.
• Να ανταποκρίνεστε στις αντιδράσεις του στα νέα – να τον ακούτε με ευαισθησία, να επικυρώνετε τις αντιδράσεις του και να τον υποστηρίζετε.
•  Η διάγνωση πρέπει να γνωστοποιείται αμέσως μόλις διαπιστώνεται.
•  Δίνετε πληροφορίες με σαφήνεια και τμηματικά και ελέγχετε αν είναι κατανοητές.
•  Αποφεύγετε να δίνετε προγνώσεις με συγκεκριμένες χρονικές προβολές.
•  Εξακριβώνετε αν ο ασθενής επιθυμεί να ακούσει περισσότερες λεπτομέρειες
•  Σχεδιάζετε τα επόμενα πρακτικά βήματα.

(Buckman,Girgis& Sanson-Fisher)

ΔΥΣΚΟΛΙΕΣ ΓΝΩΣΤΟΠΟΙΗΣΗΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΩΝ ΣΤΑ ΨΥΧΙΑΤΡΙΚΑ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΑ

• Οι επαγγελματίες ψυχικής υγείας πρέπει να εξετάζουν και να επιλέγουν με μεγάλη προσοχή την κατάλληλη στιγμή για την αποκάλυψη και τη συζήτηση πληροφοριών ή εναλλακτικά για την απόκρυψη των πληροφοριών λόγω νοητικής κατάστασης και της πιθανής ψυχικής δυσφορίας του ασθενούς και της οικογένειάς του.
•  Η αδυναμία των ασθενών να προσέξουν αυτά που τους λένε, η αμφισβητήσιμη διάγνωση, οι αντιδράσεις μη συνεργασίας ή οι εχθρικές αντιδράσεις και ο αυξημένος κίνδυνος αυτοκτονίας.
• Το κοινωνικό στίγμα που συνδέεται με τα ψυχικά νοσήματα μπορεί να κάνει δύσκολη τη συζήτηση και την αποδοχή και σε μερικούς πολιτισμούς, τα μέλη της οικογένειας κρύβουν τις ψυχιατρικές διαγνώσεις για να αποφύγουν την αμηχανία και την ντροπή για την οικογένεια.  Ανεπαρκής ενημέρωση και απομόνωση της οικογένειας.

ΠΡΩΤΟΚΟΛΛΑ ΚΑΙ ΟΔΗΓΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΔΥΣΚΟΛΩΝ ΝΕΩΝ

 

 

ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΕΝΗΜΕΡΩΣΗΣ- ΠΡΩΤΟΚΟΛΛΟ SPIKES

Tο πρωτόκολλο <<spikes>> αφορά σε ένα σύγχρονο, εμπειρικά τεκμηριωμένο μοντέλο παροχής πληροφοριών που έχει εφαρμοστεί στην ανακοίνωση των δυσάρεστων νέων σε ασθενείς με καρκίνο (Baile et al 2000) καθώς μπορεί να καλύψει ένα μεγάλο εύρος ασθενών με άλλες χρόνιες νόσους, αλλά και στην ενημέρωση συγγενών.

ΠΡΩΤΟΚΟΛΛΟ  (SPIKES)

Tο συγκεκριμένο πρωτόκολλο έχει τη διαδεδομένη μορφή των διαδοχικών (βημάτων), προκειμένου να πραγματοποιηθεί ένα βήμα θα πρέπει να έχει ολοκληρωθεί η επίτευξη του προηγούμενου.

ΣΤΟΧΟΙ ΤΟΥ ΠΡΩΤΟΚΟΛΛΟΥ

1. Η εκτίμηση κατά πόσο ο ασθενής είναι σε θέση να ακούσει τα δυσάρεστα νέα.
2.  Η ιατρική ενημέρωση ανάλογα με τις ανάγκες του ασθενή.
3.  Η υποστήριξη του μετά από την ανακοίνωση της κατάστασης της υγείας του.
4.  Η διατύπωση θεραπευτικών στόχων από κοινού.

ΔΙΑΔΟΧΙΚΑ ΒΗΜΑΤΑ ΤΟΥ ΠΡΩΤΟΚΟΛΛΟΥ

ΒΗΜΑ 1ο: Συνθήκες και κλίμα εμπιστοσύνης

•  Εξασφάλιση ιδιωτικού περιβάλλοντος που επιτρέπει τη διεξαγωγή της συζήτησης χωρίς διακοπές.
•  Πρόσκληση σημαντικών άλλων στη συζήτηση.
•  Κατάλληλη στάση και συμπεριφορά του επαγγελματία υγείας. Προτιμάται η καθιστή θέση και η άμεση βλεμματική επαφή (Bennett & Alison 1996).
•  Σωστή διαχείριση του χρόνου.

ΒΗΜΑ 2ο: Διερεύνηση των γνώσεων και αντιλήψεων του αρρώστου σχετικά με την κατάσταση της υγείας του.

• Κυριαρχεί το αξίωμα πριν μιλήσεις (ρώτα). Πριν δοθούν πληροφορίες στον άρρωστο, ο κλινικός οφείλει να διερευνήσει τι πιστεύει για την κατάσταση της υγείας του, πόσο ευάλωτο θεωρεί τον εαυτό του, πως ερμηνεύει τα συμπτώματά του και πόσο απειλητικά τα θεωρεί.
• Χρησιμοποιώντας κατάλληλες ανοιχτές ερωτήσεις του τύπου << όταν εμφάνισες αυτό το σύμπτωμα τι σκέφτηκες ότι μπορεί να είναι; ή << τι σας είπε ο γιατρός Χ όταν σας έστειλε εδώ;>> , μπορεί κανείς να εκτιμήσει την αντίληψη του ατόμου για την αρρώστια του, τις λανθασμένες γνώσεις που έχει για αυτή, τις μη ρεαλιστικές προσδοκίες από τη θεραπεία.

ΒΗΜΑ 3ο: Πρόσκληση του ασθενή για συζήτηση μετά από εκτίμηση των αναγκών του για πληροφόρηση.

Είναι σημαντικό να ερωτάται ευθέως το άτομο τι θα ήθελε να ξέρει. Φράσεις που βοηθούν σε αυτό είναι οι εξής: <<πώς θα θέλατε να σας ενημερώσω για τα αποτελέσματα των εξετάσεών σας; θα θέλατε όλες τις λεπτομέρειες, να δείτε τις εξετάσεις τα διαγράμματα, ή θα θέλατε να δώσουμε περισσότερη έμφαση στη θεραπευτική αγωγή που θα αποφασίσουμε μαζί να ακολουθήσετε;>> Είστε από τους ανθρώπους που θέλουν να ξέρουν όλα αυτά που τους συμβαίνουν; (Buckman 1992).

ΒΗΜΑ 4ο: Παροχή πληροφοριών στον άρρωστο.

 Δίνω πληροφορίες:

– διάγνωση, θεραπεία, πρόγνωση

– υποστήριξη, τι ακριβώς θέλει να

ξέρει, κατανοητή και απλή

γλώσσα, πληροφορίες με δόσεις

– επανάληψη – έλεγχος

– καταγραφή.

ΒΗΜΑ 5ο: Αναγνώριση των συναισθημάτων του αρρώστου.

•  Αναγνώριση και κατανόηση των αντιδράσεων των ασθενών  χωρίς να κρίνουμε ή να συμβουλεύουμε τον άρρωστο για το πως πρέπει να νιώθει, να σκέπτεται, και να ενεργεί.
•  Χρησιμοποιώντας τις κατάλληλες δεξιότητες επικοινωνίας ( ανοικτές ερωτήσεις, ενεργητική ακρόαση ), μπορεί να χειριστεί οποιαδήποτε αντίδραση του ασθενή (κλάμα, θυμό, επιθετικότητα, σιωπή).

ΒΗΜΑ 6ο: Υποστήριξη και προγραμματισμός για το μέλλον.

•  Σύνοψη όλων όσων συζητήθηκαν.
•  Σχεδιασμός και προγραμματισμός από κοινού με τον άρρωστο.
•   Συμβόλαιο και επανέλεγχος.

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

•  Επειδή η ανακοίνωση των δύσκολων νέων στην ψυχιατρική αποτελεί μια από τις απαιτητικές πλευρές της, προϋποθέτει σημαντική ικανότητα από πλευράς των επαγγελματιών ψυχικής υγείας.
•  Για να βελτιώσουν τις ικανότητές τους, η εκμάθησή τους πρέπει να περιλαμβάνεται στην ψυχιατρική εκπαίδευση.
•  Οι εκπαιδευόμενοι πρέπει να ενθαρρύνονται να είναι παρόντες όταν εμπειρότεροι επαγγελματίες ψυχικής υγείας ανακοινώνουν δυσάρεστα νέα στους ασθενείς.
•  Έτσι θα αποκτήσουν την ικανότητα να χρησιμοποιούν διαφορετικές τεχνικές και προσεγγίσεις  που θα τους επιτρέψει να ταυτοποιήσουν αποτελεσματικότερα τις ειδικές ανάγκες και ανησυχίες των μεμονωμένων ασθενών.

ΜΕΛΛΟΝΤΙΚΟΙ ΤΟΜΕΙΣ ΕΡΕΥΝΑΣ

•  Οι μελλοντικές έρευνες θα μπορούσαν να εξακριβώσουν αν οι ασθενείς επιθυμούν πιο λεπτομερή πληροφόρηση σχετικά με τις διαγνώσεις και τις μακροπρόθεσμες συνέπειες της ζωής με ένα σοβαρό ψυχικό νόσημα.
•  Θα μπορούσαν να εξακριβώσουν την επίδραση διαφορετικών τρόπων επικοινωνίας, οι οποίοι μπορεί να ποικίλλουν ευρέως μεταξύ των κλινικών επαγγελματιών υγείας.
•  Ένα άλλο πρόβλημα που χρήζει εξέτασης και έρευνας είναι το πως μπορεί να ελαχιστοποιηθεί ο στιγματισμός ή ακόμα και η αντίληψη των ασθενών ότι στιγματίζεται.

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ

• Η ανακοίνωση και η συζήτηση δύσκολων νέων έχουν  σημασία στη βασική και επικεντρωμένη στον ασθενή συμβουλευτική.
•  Η κατανόηση από τον ασθενή των μεταδιδόμενων πληροφοριών και οι μακροπρόθεσμες συνέπειες του στίγματος που συνδέονται με ψυχικά νοσήματα.
•  Η παροχή σαφών πληροφοριών ακόμα και αν σημαίνουν ψυχική δυσφορία για τον ασθενή ή τον φροντιστή του, μειώνουν τα άγχη του και δεν υπονομεύουν τις ευκαιρίες του για προσωπική ανάρρωση.
•  Απαιτείται περαιτέρω συστηματική έρευνα των αντιδράσεων των ασθενών  για να προκύψουν σαφείς οδηγίες και πρωτόκολλα για την ψυχιατρική.
•  Απαιτούνται εκπαιδευτικά προγράμματα που θα αυξήσουν τις γνώσεις των επαγγελματιών ψυχικής υγείας καθώς και την αυτοπεποίθεσή τους στην εφαρμογή της, θα ενισχύσουν τη σχέση επαγγελματία ψυχικής υγείας – ασθενούς. Με πιθανό αποτέλεσμα μεγαλύτερη ικανοποίηση του ασθενούς και καλύτερες εκβάσεις.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

1. McCabe R, Priebe S.Communication and psychosis: it’s to talk, but how? Br J Psychiatry 2008.: 192:404-5.
2.  Jellinek MS, Hirst J, Stein MT. Giving bad news: a 13-year old with acute psychotic symptoms and catatonia. J Dew Behav Pediatr 2007; 28:241-4.
3.   Zimmermann C, Del Piccolo L, Finset A. Cues and concerns by patients in medical consultations: a literature review. Psychol Bull 2007: 133:438-63.
4.  Barnett MM, Fisher JD, Cooke H, James PR, Dale J. Breaking bad news: consultants experience, previous education and views on education.al format and timing. Med Educ 2007;41:947-56
5.  Horwitz N, Ellis J.Paediatric SpRs’  experiences of breaking bad news. Childcare Health Dev 2007; 33:625-30.

ΣΥΓΓΡΑΦΕΑΣ: Τσακάλου Μαρία, Νοσηλεύτρια ΤΕ, Μsc Kοινωνικής Ψυχιατρικής, Εκπαιδεύτρια Ενηλίκων, Υπεύθυνη Ψυχιατρικής κλινικής Γ.Ν.Καβάλας.

ΔΙΑΣΩΣΤΕΣ ΡΟΔΟΥ