Οι θεραπείες κατά του καρκίνου στοχεύουν στη θανάτωση των καρκινικών κυττάρων και το ανοσοποιητικό σύστημα είναι επιφορτισμένο με την απαλλαγή από τα κυτταρικά πτώματα που προκύπτουν.
Οι αντικαρκινικές θεραπείες, όπως η χημειοθεραπεία, σκοτώνουν τα καρκινικά κύτταρα, συχνά ωθώντας τα να αυτοκαταστραφούν, να συρρικνωθούν και να πεθάνουν αθόρυβα, ή σπανιότερα, προκαλώντας μια πιο εκρηκτική μορφή κυτταρικού θανάτου.
Τι συμβαίνει όμως στα καρκινικά κύτταρα μετά το θάνατό τους;
Συνήθως, τα σκοτωμένα καρκινικά κύτταρα ανακυκλώνονται με τον ίδιο τρόπο που θα ανακυκλωνόταν οποιοδήποτε άλλο νεκρό κύτταρο στο σώμα.
Όταν τα καρκινικά κύτταρα βρίσκουν το θάνατό τους, οι εξωτερικές μεμβράνες τους συνήθως υποβαθμίζονται. Αυτό συμβαίνει στην “ήσυχη” μορφή κυτταρικού θανάτου, που ονομάζεται απόπτωση, μια προγραμματισμένη διαδικασία που χρησιμοποιείται για την απομάκρυνση των μη απαραίτητων ή κατεστραμμένων κυττάρων από το σώμα.
Μόλις “ανοίξουν” οι μοριακοί διακόπτες που πυροδοτούν την απόπτωση, το κύτταρο που πεθαίνει συρρικνώνεται και κομμάτια της μεμβράνης του αποσπώνται σε “φυσαλίδες”. Αυτό προκαλεί διαρροή των εσωτερικών συστατικών των κυττάρων και προσελκύει τα φαγοκύτταρα, τα οποία είναι κύτταρα του ανοσοποιητικού συστήματος που είναι υπεύθυνα για την καταβρόχθιση των κυτταρικών υπολειμμάτων.
Τα προσκληθέντα φαγοκύτταρα καταπίνουν τα νεκρά καρκινικά κύτταρα και στη συνέχεια τα διασπούν σε μικρότερα συστατικά, όπως σάκχαρα και νουκλεϊκά οξέα, τα αλυσιδωτά μόρια που βρίσκονται στο DNA. Μέσω αυτής της διαδικασίας, τα νεκρά καρκινικά κύτταρα ανακυκλώνονται σε συστατικά που μπορούν αργότερα να επαναχρησιμοποιηθούν από άλλα κύτταρα.
Στην περίπτωση της απόπτωσης – το είδος του κυτταρικού θανάτου που παραδοσιακά σχεδιάζεται για να προκαλέσουν οι καρκινικές θεραπείες – κομμάτια των καρκινικών κυττάρων ανακυκλώνονται γενικά με αυτόν τον τρόπο παρά αποβάλλονται από τον οργανισμό, με τα ούρα, για παράδειγμα. Οι αντικαρκινικές θεραπείες μπορούν μερικές φορές να προκαλέσουν και άλλους τύπους κυτταρικού θανάτου, όπως η νεκρόπτωση, η “εκρηκτική” μορφή κυτταρικού θανάτου κατά την οποία τα καρκινικά κύτταρα διογκώνονται και εκρήγνυνται αντί να συρρικνώνονται. Τα φαγοκύτταρα καταβροχθίζουν επίσης αποτελεσματικά αυτόν τον τύπο ετοιμοθάνατων κυττάρων.
Ωστόσο, τα καρκινικά κύτταρα που πεθαίνουν δεν φεύγουν πάντα ήσυχα. Μελέτες υποδεικνύουν ότι, απελευθερώνοντας διάφορα υπολείμματα που πυροδοτούν φλεγμονές, τα κύτταρα αυτά μπορούν μερικές φορές να ενισχύσουν την ανάπτυξη των επιζώντων καρκινικών κυττάρων που βρίσκονται σε κοντινή απόσταση.
Αυτό το φαινόμενο, γνωστό ως φαινόμενο Révész, μπορεί να συμβάλει στην εξήγηση του τρόπου με τον οποίο ορισμένοι καρκίνοι επανέρχονται μετά από θεραπεία. Παρατηρήθηκε για πρώτη φορά τη δεκαετία του 1950 σε ποντίκια με όγκους. Πιο πρόσφατα, μια μελέτη του 2018 σε ποντίκια και κύτταρα σε εργαστηριακά σκεύη διαπίστωσε ότι η ακτινοβολία και η χημειοθεραπεία μπορούν να προκαλέσουν την απελευθέρωση προφλεγμονωδών κυτταροκινών, τα οποία είναι μόρια που απελευθερώνονται από τα κύτταρα του ανοσοποιητικού συστήματος που ενισχύουν τη φλεγμονή και μπορούν μερικές φορές να υποστηρίξουν την ανάπτυξη όγκων.
Τα κύτταρα του ανοσοποιητικού συστήματος, γνωστά ως φαγοκύτταρα, καταβροχθίζουν και στη συνέχεια ανακυκλώνουν τα ετοιμοθάνατα καρκινικά κύτταρα.
Τα μακροφάγα, ένας τύπος φαγοκυττάρων, απελευθερώνουν αυτά τα μόρια σε μια προσπάθεια να καταπολεμήσουν τον καρκίνο, δήλωσε στο Live Science ο Dr. Dipak Panigrahy, συν-συγγραφέας της μελέτης και επίκουρος καθηγητής παθολογίας στο Beth Israel Deaconess Medical Center στη Βοστώνη.
Μια μελέτη του 2023 που διεξήχθη από μια διαφορετική ομάδα διαπίστωσε ότι τα κέντρα ελέγχου ή οι πυρήνες των καρκινικών κυττάρων που πεθαίνουν μπορούν μερικές φορές να διογκωθούν και να εκραγούν, εκτοξεύοντας έτσι DNA και άλλα μόρια στο περιβάλλον τους. Στα ποντίκια, αυτά τα μόρια που χύθηκαν μπορούν να επιταχύνουν τη μετάσταση, δηλαδή την εξάπλωση των καρκινικών κυττάρων πέρα από τον αρχικό τους όγκο.
Οι μελέτες αυτές βοηθούν να φωτιστεί ο τρόπος με τον οποίο ο θάνατος των καρκινικών κυττάρων μπορεί να συμβάλλει στην εξέλιξη και την υποτροπή του καρκίνου. Ωστόσο, η έρευνα βρίσκεται ακόμη σε σχετικά πρώιμο στάδιο και οι επιστήμονες δεν κατανοούν ακόμη τις πλήρεις συνέπειες αυτής της σύνδεσης.
Με περισσότερες έρευνες, οι ερευνητές στοχεύουν στην καλύτερη κατανόηση των βιολογικών μηχανισμών που διέπουν τον καρκίνο και έτσι στην ανάπτυξη αποτελεσματικότερων θεραπειών για τη νόσο.
Για παράδειγμα, η μελέτη του 2018 ανέδειξε έναν τρόπο αντιμετώπισης της ανάπτυξης του όγκου που οδηγείται από τα νεκρά υπολείμματα των καρκινικών κυττάρων: τις ρεσολβίνες, μόρια που προέρχονται από τα ωμέγα 3 και μπορούν να βοηθήσουν στη μείωση της φλεγμονής και των επιδράσεων των κυτταροκινών, ενώ παράλληλα προτρέπουν την απομάκρυνση των κυτταρικών υπολειμμάτων.
“Το πρόβλημα στον καρκίνο είναι ότι δεν υπάρχουν θεραπείες που να διεγείρουν την επίλυση της φλεγμονής και να ρυθμίζουν προς τα κάτω τις κυτταροκίνες και να καθαρίζουν τα υπολείμματα”, δήλωσε ο Panigrahy. Οι ρεσολβίνες θα μπορούσαν να αποτελέσουν έναν τρόπο αντιμετώπισης αυτών των προβλημάτων, σύμφωνα με τη μελέτη τους. Τούτου λεχθέντος, οι επιστήμονες εξακολουθούν να διαλευκάνουν πώς ακριβώς και αν αυτά τα μόρια θα μπορούσαν να βοηθήσουν στην καταπολέμηση του καρκίνου.
Η μελέτη Nature του 2023, από την άλλη πλευρά, εντόπισε πώς τα ζωντανά καρκινικά κύτταρα αναγνωρίζουν και ανταποκρίνονται στα σήματα που μεταδίδονται από τα ετοιμοθάνατα ομόλογά τους. Το μπλοκάρισμα των μηνυμάτων των ετοιμοθάνατων κυττάρων θα μπορούσε ενδεχομένως να βοηθήσει στην πρόληψη της επανεμφάνισης του καρκίνου μετά τη θεραπεία, υποδεικνύει η μελέτη. Χρειάζεται περισσότερη δουλειά για να είμαστε σίγουροι.
Πηγή: https://www.livescience.com/health/cancer/what-happens-to-cancer-cells-after-theyre-killed-by-treatments
Παναγιώτης Σπανός
ΔΙΑΣΩΣΤΕΣ ΡΟΔΟΥ
