2.1. Ανορεξία
Σχεδιάστε από πριν τα γεύματα και κανονίστε να σας βοηθήσουν στην παρασκευή τους. Είναι καλύτερα να σας φέρνουν τα φαγητά έτοιμα οι συγγενείς ή οι φίλοι, διότι όταν μαγειρεύονται δημιουργούν δυσάρεστες οσμές, οι οποίες ίσως να σας προκαλέσουν αποστροφή.
- Κάντε ευχάριστη την ώρα του γεύματος.
- Για να ανοίξει η όρεξή σας, κάντε 5 – 10 λεπτά άσκηση μισή ώρα πριν γευματίσετε
- Πάρτε ένα απεριτίφ πριν φάτε (π.χ. ένα μικρό ποτήρι κρασί). Έτσι θα ηρεμήσετε και θα ανοίξει η όρεξή σας.
- Χαλαρώστε λίγα λεπτά πριν γευματίσετε με ασκήσεις χαλάρωσης.
- Να τρώτε συχνά και λίγο. Ανάμεσα στα κύρια γεύματα, να τρώτε κάτι πρόχειρο που να σας αρέσει.
- Προσθέστε λευκώματα στην διατροφή σας. Εμπλουτίστε το γάλα προσθέτοντας 1 φλιτζάνι (250 ml) σκόνη γάλακτος σε κάθε λίτρο πλήρους γάλακτος. Τρώτε πρωτότυπα επιδόρπια και χρησιμοποιήστε θρεπτικά συμπληρώματα (Ραγιά, 2015).
2.2. Διάρροια
- Εάν η διάρροια οφείλεται στην μη ανοχή του γάλακτος, ο ασθενής πρέπει να αποφεύγει το γάλα και τα παράγωγά του (π.χ. παγωτό, τυρί). Ανάλογα με την σοβαρότητα της διαταραχής, πρέπει επίσης να αποφεύγει το βούτυρο ή τις κρέμες.
- Εάν ο ασθενής είναι πολύ ευαίσθητος πρέπει να αναζητήσει ουσίες χωρίς λακτόζη. • Ο ασθενής μπορεί να καταναλώνει παράγωγα σόγιας ή υποκατάστατα λακτόζης αντί των γαλακτοκομικών προϊόντων, σύμφωνα με τις οδηγίες διαιτολόγου. • Τα πολύ ζεστά ή κρύα υγρά και φαγητά αυξάνουν την συσταλτικότητα του εντέρου και επιδεινώνουν την διάρροια. Αντίθετα, συνιστώνται τροφές σε θερμοκρασία δωματίου.
- Όταν η διάρροια περιοριστεί, ο ασθενής μπορεί να επανέλθει σε τροφές με χαμηλό υπόλειμμα.
- Τα συχνά – μικρά γεύματα είναι καλύτερα για την λειτουργία του πεπτικού συστήματος.
- Oρισμένες τροφές επιδεινώνουν την διάρροια και πρέπει να αποφεύγονται. Σε αυτές περιλαμβάνονται: οι λιπαρές, παχιές και πικάντικες τροφές, ο καφές, το τσάι και τα ανθρακούχα ποτά που περιέχουν καφεϊνη, τα ξινά φρούτα (π.χ. πορτοκάλια, σταφύλια), οι τροφές με πολλές φυτικές ίνες (π.χ. δημητριακά, καρύδια, ωμά λαχανικά και φρούτα – εκτός από τα μήλα), καθώς και τα ποτά και τα φαγητά που σερβίρονται πολύ ζεστά ή κρύα (Ραγιά, 2015).
2.3. Δυσκοιλιότητα
- Τρώτε τροφές πλούσιες σε φυτικές ίνες, δηλαδή φρέσκα φρούτα και λαχανικά (ωμά ή μαγειρεμένα με τη φλούδα), αποξηραμένα φρούτα και δημητριακά. Αποφεύγετε τα ωμά φρούτα και λαχανικά εάν τα λευκοκύτταρα του αίματος δεν υπερβαίνουν τα 1.800. Σημείωση:πρέπει να αρχίσετε διαιτολόγιο πλούσιο σε ίνες πριν την έναρξη της χημειοθεραπείας.
- Πίνετε άφθονα υγρά (8 – 10 ποτήρια την ημέρα). Προσπαθήστε να πίνετε κυρίως θρεπτικά υγρά (χτυπητό κρύο γάλα, μείγματα με αυγό και χυμούς) παρά σκέτο νερό, επειδή τα απλά υγρά ίσως σας δημιουργήσουν αίσθημα πληρότητας και μειώσουν την όρεξή σας.
- Προσθέστε σταδιακά στο διαιτολόγιό σας πίτουρο. Ξεκινήστε με 2 κουτάλια της σούπας (10 ml) την ημέρα και βαθμιαία αυξήστε το σε 4 – 6 κουτάλια της σούπας (20-30 ml) την ημέρα.
- Πασπαλίστε με πίτουρο τα δημητριακά ή προσθέστε το στο κομμάτι του κρέατος, στα βρασμένα φαγητά, στο ταψί με το κέικ και στα μαγειρεμένα φαγητά
- Αποφεύγετε τα ραφιναρισμένα τρόφιμα, όπως το λευκό ψωμί, τα αμυλώδη επιδόρπια και τα ζαχαρωτά. Επίσης, αποφεύγετε τις σοκολάτες, το τυρί και τα αυγά, επειδή μπορεί να προκαλέσουν δυσκοιλιότητα.
- Για να σταθεροποιήσετε την κινητικότητα του εντέρου, να τρώτε ξερά δαμάσκηνα ή να πίνετε ένα ποτήρι με χυμό δαμάσκηνου το πρωί ή το βράδυ πριν κοιμηθείτε. Τα δαμάσκηνα περιέχουν φυσικά υπακτικά, όπως οι ίνες. Ο ζεστός χυμός του δαμάσκηνου και τα βρασμένα δαμάσκηνα είναι τα πιο αποτελεσματικά
- Φάτε ένα καλό πρωινό με οποιοδήποτε ζεστό ρόφημα, π.χ. τσάι, ζεστό λεμόνι με νερό ή καφέ χωρίς καφεΐνη.
- Ξεκουράζεστε και τρώτε σε καθορισμένες ώρες και σε ήσυχη ατμόσφαιρα. Κάντε μερικές ασκήσεις για να διεγείρετε τα αντανακλαστικά του εντέρου και να βοηθήσετε να διατηρηθεί η φυσιολογική κένωση (Ραγιά, 2015).
2.4. Ναυτία και εμετός
Για την πρόληψη ή την αντιμετώπιση της ναυτίας και του εμέτου των αντικαρκινικών θεραπειών χρησιμοποιούνται πολλά φάρμακα. Κανένα από αυτά δεν μπορεί να είναι αποτελεσματικό στο 100% των περιπτώσεων, αφ’ ενός διότι κάθε χημειοθεραπευτικό φάρμακο δρα με διαφορετικό τρόπο στο σώμα, αφ’ ετέρου διότι κάθε οργανισμός αντιδρά διαφορετικά στη χημειοθεραπεία.
Επειδή ο κύριος στόχος της αγωγής που συνιστά ο γιατρός είναι να προλάβει τη ναυτία και τον έμετο, η χορήγηση των αντιεμετικών φαρμάκων συχνά αρχίζει πριν γίνει η χημειοθεραπεία – συνεχίζεται για όσο καιρό υπάρχει κίνδυνος ναυτίας και εμέτου.
Κατά τη διάρκεια της κάθε μορφής θεραπείας, ο οργανισμός επιβαρύνεται λόγω της οξείας δράσης των φαρμάκων, γι’ αυτό το λόγο θα είναι καλό για τον θεραπευόμενο να ακολουθεί έναν ισορροπημένο τρόπο διατροφής με σκοπό να μην επιβαρύνεται περισσότερο και έτσι να ελαττώσει κατά το μεγαλύτερο δυνατό βαθμό το σύμπτωμα της ναυτίας και του έμετου. Οι παρενέργειες, είναι σημαντικό να επισημάνουμε, πως εξαρτώνται από τα φάρμακα που χορηγούνται και δεν επηρεάζουν την επιτυχία της θεραπευτικής αγωγής. Οι παρακάτω κανόνες παρασκευής και κατανάλωσης του φαγητού έχουν φανεί πολύ χρήσιμοι στους ασθενείς:
- Αποφύγετε όσο είναι δυνατό το μαγείρεμα , εφόσον υπάρχει κάποιος άλλος στην οικογένεια που μπορεί να το κάνει. Οι δυνατές μυρωδιές του φαγητού που βράζει είναι πιθανό να σας προκαλέσει ναυτία.
- Θα ήταν προτιμότερο να καταναλώνεται χλιαρά ή ακόμη και παγωμένα φαγητά , τα οποία θα ζεσταίνετε, γιατί σε αυτά η μυρωδιά έχει ελαττωθεί σε μεγάλο βαθμό σε σχέση με τα φρεσκομαγειρεμένα φαγητά.
- Καταναλώστε μικρά και συχνά γεύματα κατά τη διάρκεια της ημέρας, αποφεύγοντας τα λιπαρά και με πολλά μπαχαρικά φαγητά, τα οποία επιβαρύνουν το στομάχι.
- Όσο διάστημα έχετε ναυτία να παίρνετε μικρές και συχνές ποσότητες υγρών όπως ελαφριές σούπες , τσάι , παγάκια που θα αφήνεται να λιώνουν στο στόμα σας, χυμούς, με σκοπό την αποφυγή της αφυδάτωσης από τον εμετό.
- Κάνετε σχολαστικό καθαρισμό του στόματος μετά από κάθε έμετο , ώστε να μην μένουν έντονες και άσχημες οσμές που μπορεί να διατηρήσουν την ναυτία. • Η χορήγηση του αντιεμετικού που χορηγήθηκε από το γιατρό σας βοηθά σε μεγάλο βαθμό στη μείωση των συμπτωμάτων. Διαβάστε προσεχτικά τις οδηγίες και σε περίπτωση που έχετε απορίες ως προς τη χορήγηση του φαρμάκου μην διστάσετε να επικοινωνήσετε μαζί του για περισσότερες λεπτομέρειες.
- Η χρησιμοποίηση τεχνικών χαλάρωσης και δραστηριοτήτων που αποσπούν την προσοχή βοηθούν. Η εκπαίδευση σας σε κάποιες από αυτές είναι πιθανόν να γίνουν από το νοσηλευτικό προσωπικό κατά τη διάρκεια της νοσηλείας σας, με στόχο την ανακούφιση σας.
- Η δημιουργία ενός ισορροπημένου διαιτολογίου μπορεί να σχεδιαστεί σε συνεργασία με το διαιτολογικό τμήμα του νοσοκομείου , όπου εξειδικευμένοι διαιτολόγοι είναι υπεύθυνοι για την διατροφή των ασθενών. Εάν πιστεύετε πως χρειάζεστε οδηγίες γι’ αυτό, ζητήστε να σας επισκεφθεί κάποιος από αυτούς (Ραγιά, 2015).
2.5. Διατροφικές διαταραχές
- Προτιμάτε τρόφιμα που περιέχουν πρωτεΐνες υψηλής βιολογικής αξίας όπως ασπράδια αυγών, γαλακτοκομικά προϊόντα, όσπρια, στήθος πουλερικών, ψάρια πλούσια σε ω-3 λιπαρά οξέα.
- Καταναλώστε τουλάχιστον 5 μερίδες φρούτων και λαχανικών την ημέρα.
- Περιορίστε την κατανάλωση κόκκινου κρέατος σε 1 με 2 φορές την εβδομάδα.
• Αποφύγετε την κατανάλωση τηγανιτών, πικάντικων, αλλαντικών και γαλακτοκομικών προϊόντων με υψηλά λιπαρά.
• Αποφύγετε την κατανάλωση λιπαρών και αλκοόλ.
• Καταναλώστε προϊόντα ολικής αλέσεως. - Βάλτε την καθημερινή άσκηση στο πρόγραμμά σας (Ραγιά, 2015).
2.6. Διαταραχές συνείδησης
- Ακολουθήστε τις οδηγίες που θα σας δοθούν από την ιατρική και νοσηλευτική ομάδα που σας παρακολουθεί.
- Αποφύγετε έντονες και πιθανών επικίνδυνες δραστηριότητες όταν είστε μόνοι σας (μαγείρεμα, εξόδους σε άγνωστες για εσάς περιοχές, οδήγηση).
- Ζητήστε από τους οικείους σας να δείξουν ένα ιδιαίτερο ενδιαφέρον και να σας παρακολουθούν.
- Αυξήστε τις ώρες ανάπαυσης και ύπνου, κατά τη διάρκεια της ημέρας.
- Χρησιμοποιείστε υπενθύμιση για να παίρνετε τη φαρμακευτικής σας αγωγή, την ίδια ώρα κάθε μέρα.
- Δημιουργείστε μια λίστα των πραγμάτων που πρέπει να κάνετε πριν φύγετε από το σπίτι σας, όπως των ηλεκτρικών συσκευών που πρέπει να έχετε κλείσει (Ραγιά, 2015).
2.7. Ερεθισμός στοματικής κοιλότητας
- Η τήρηση καλής στοματικής υγιεινής, η εφαρμογή των διαφόρων μέτρων προστασίας των δοντιών και η αποφυγή των εξαγωγών θα συμβάλει στη μείωση του κινδύνου της νέκρωσης.
- Η καλή, ισορροπημένη διατροφή, η χρήση των οδοντοστοιχιών όσο λιγότερο γίνεται, η διακοπή του καπνίσματος, η αποφυγή της κατανάλωσης οινοπνεύματος και άλλα μέτρα, που θα συστήσει ο γιατρός θα συμβάλουν, επίσης, σημαντικά στη μείωση του κινδύνου νέκρωσης των γνάθων σε ασθενείς, που έχουν ακτινοβοληθεί στην περιοχή της κεφαλής και του λαιμού.
| • | Διατηρείτε | το | στόμα | σας | υγρό. |
| • | Πίνετε | πολύ | νερό. | ||
| • | Δοκιμάστε να | κρατάτε | στο στόμα | σας | παγάκια. |
| • | Μασάτε τσίχλες | ή | καραμέλες | χωρίς | ζάχαρη. |
- Χρησιμοποιείστε υποκατάστατο σάλιου να διατηρήσετε το στόμα σας υγρό. • Βουρτσίζετε τα δόντια, τα ούλα και τη γλώσσα σας μετά από κάθε γεύμα και πριν τον ύπνο, με μαλακή οδοντόβουρτσα. Εάν το βούρτσισμα σας πονάει, μπορείτε να μαλακώσετε την οδοντόβουρτσα σε χλιαρό νερό.
- Χρησιμοποιείστε φθοριούχο οδοντόπαστα.
- Χρησιμοποιείστε το ειδικό φθοριούχο ζελέ που σας έχει συστήσει ο οδοντίατρος σας.
- Μη πλένετε το στόμα σας με αντισηπτικά που περιέχουν οινόπνευμα. • Καθαρίζετε τα δόντια σας με οδοντικό νήμα καθημερινά. Αν τα ούλα σας ματώνουν και πονούν, αποφύγετε τη χρήση του νήματος σε αυτές τις θέσεις, αλλά συνεχίστε να καθαρίζετε με το νήμα τα υπόλοιπα δόντια.
- Ξεπλένετε το στόμα σας συχνά με διάλυμα σόδας και αλατιού σε χλιαρό νερό, ή σε χλιαρό χαμομήλι (σε 1 κιλό χλιαρό χαμομήλι προσθέστε 1 κουτάλα του γλυκού αλάτι). Μετά ξεπλύνετε και με σκέτο νερό.
- Οι οδοντοστοιχίες που δεν εφαρμόζουν καλά μπορεί να προκαλέσουν προβλήματα. Συζητήστε για τις οδοντοστοιχίες σας με τον ογκολόγο ή τον οδοντίατρό σας. • Να διαλέγετε τροφές που είναι καλές για σας και είναι εύκολο να τις μασάτε και να τις καταπίνετε.
- Τρωτέ μικρές μπουκιές,, μασώντας αργά και πίνοντας συγχρόνως νερό, μαζί με το φαγητό σας.
- Τρώτε υγρές, μαλακές τροφές, όπως ο πουρές και η ομελέτα.
- Εάν δεν μπορείτε να καταπιείτε εύκολα, μαλακώστε το φαγητό σας με σάλτσες, ζωμό, γιαούρτι, γάλα ή άλλα υγρά.
- Πίνετε υγρά με το φαγητό σας, αυτό θα σας βοηθήσει να τρωτέ καλύτερα. • Συζητήστε με τον γιατρό σας για να σας δώσει φάρμακα που θα βοηθήσουν να ελέγξετε τον πόνο.
- Εάν ο πόνος συνεχίζει, μιλήστε με τον γιατρό σας για πιθανόν ισχυρότερα παυσίπονα.
- Μείνετε μακριά από:
-Σκληρές τροφές που μπορεί να τραυματίσουν το στόμα σας.
-Τροφές που είναι καυτερές, πικάντικες, ζεστές, ή ξινές (πορτοκάλια, λεμόνια, χυμοί) που μπορεί να ερεθίσουν το στόμα σας.
-Ζαχαρούχες τροφές ή ροφήματα (π.χ. αναψυκτικά) που μπορεί να σας χαλάσουν τα δόντια (Ραγιά, 2015).
2.8. Κόπωση
Ο αποτελεσματικότερος τρόπος αντιμετώπισης της κόπωσης είναι ο περιορισμός των αιτίων, που την προκαλούν. Δυστυχώς, δεν είναι πάντα προφανείς οι αιτιολογικοί παράγοντες σε κάθε περίπτωση. Ο ιατρός καλείται να εξετάσει όλες τις πιθανότητες. Για παράδειγμα, εάν η κόπωση προκαλείται από αναιμία, πιθανώς να απαιτηθεί η πραγματοποίηση μετάγγισης αίματος. Άλλα αίτια αντιμετωπίζονται εξατομικευμένα για κάθε ασθενή. Ιδιαίτερη έμφαση σε όλες τις περιπτώσεις – δίδεται στην επαρκή διατροφή του ασθενούς.
- Κρατάτε ημερολόγιο επί μία εβδομάδα ώστε να εντοπίσετε τις ώρες της ημέρας, που αισθάνεστε περισσότερο κουρασμένοι ή έχετε εντονότερη δραστηριότητα.
- Προσδιορίστε ποιές δραστηριότητες επιτείνουν την κόπωση και ποιές την μειώνουν. • Κάντε ένα σχέδιο προγραμματίζοντας τις δραστηριότητες βάσει του πλάνου κόπωσης-ενεργητικότητας.
- Εάν χάνετε βάρος ή αισθάνεστε ανορεξία ή μεταβολές στην γεύση, αναζητήστε συμβουλή ιατρού ή διαιτολόγου.
- Πίνετε 8-10 ποτήρια υγρά την ημέρα, ώστε να αποβάλει ο οργανισμός τις τοξικές μεταβολικές ουσίες.
- Ένα καλό πρόγραμμα ισορροπημένης διατροφής. Τρώτε τροφές υψηλής περιεκτικότητας σε υδατάνθρακες (π.χ. σιτηρά, λαχανικά), οι οποίες παρέχουν ενέργεια για μακρά περίοδο. Αντίθετα, τα γλυκά προσφέρουν άμεσα ένα ποσό ενέργειας και κατόπιν το άτομο νιώθει πιο κουρασμένο από πριν. • Αραιώστε τις δραστηριότητες ανά εβδομάδα και σχεδιάστε περιόδους ανάπαυσης μεταξύ των δραστηριοτήτων.
- Απαιτείται εκλεκτικότητα αναφορικά με τις δραστηριότητες όταν η ενεργητικότητά σας είναι σε χαμηλό επίπεδο.
- Ακολουθείτε ένα πρόγραμμα ασκήσεων για να διατηρήσετε τον τόνο και την δύναμη των μυών.
- Περπατάτε ή κάνετε άλλες ασκήσεις για να αυξήσετε την αντοχή σας (μόνο μετά από ιατρική συμβουλή).
- Ρυθμίστε όσο καλύτερα μπορείτε άλλα συμπτώματα (π.χ. πυρετός, ναυτία, έμετος), που ενδεχομένως έχετε. Εάν είναι απαραίτητο, ο ιατρός θα σας χορηγήσει φάρμακα για την αντιμετώπιση αυτών των συμπτωμάτων.
- Εάν δεν μπορείτε να κοιμηθείτε, προσπαθήστε να εντοπίσετε την αιτία. Εάν είναι απαραίτητο, ο ιατρός θα σας χορηγήσει υπναγωγά φάρμακα για να κοιμηθείτε. • Δημιουργία ενός προγράμματος για καθορισμό του χρόνου δραστηριοτήτων και ξεκούρασης καθώς και ενίσχυση της ποιότητας του ύπνου, επιβάλλονται για την μείωση των επιπτώσεων της κούρασης.
- Θα βοηθούσε η μείωση στοιχείων που επηρεάζουν τον ύπνο όπως η νικοτίνη, η καφεΐνη, το αλκοόλ, η έντονη άσκηση και τα «βαριά» γεύματα πριν τον ύπνο, τα οποία επιβαρύνουν τον οργανισμό και επηρεάζουν την ποιότητα του ύπνου. • Εάν είστε κακόκεφος ή αγχώνεστε για διάφορα πράγματα, μιλήστε με έναν φίλο, έναν πνευματικό σύμβουλο, έναν ψυχολόγο ή οποιοδήποτε άλλο άτομο εμπιστεύεστε. • Ζητήστε από τον ιατρό να σας χορηγήσει φάρμακα, που βελτιώνουν την ψυχική διάθεση (εφόσον απαιτείται).
- Κατά την διάρκεια της θεραπείας, αναθέστε τις δευτερεύουσες δουλειές σε άλλα άτομα (Ραγιά, 2015).
Συνεχίζεται…
ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ
Σωματικές και ψυχικές επιπτώσεις που βιώνει ο ασθενής με καρκίνο και νοσηλευτικές παρεμβάσεις
των Γεωργίου Παπαθανάκος (α.μ: 16446)
Ιωάννη Παπαστεργίου (α.μ: 15299 )
ΔΙΑΣΩΣΤΕΣ ΡΟΔΟΥ
