Σε κλάσματα δευτερολέπτου, ακόμη και πριν συνειδητοποιήσουμε την απόφασή μας, ο εγκέφαλός μας την έχει ήδη κάνει για εμάς. Αυτό συμβαίνει τόσο σε απλούστερες καταστάσεις, όπως η επιλογή ενός προϊόντος στο σούπερ μάρκετ, όσο και σε πιο περίπλοκες καταστάσεις, όπως η ψήφιση ενός πολιτικού υποψηφίου σε εκλογές. Η προτίμηση για έναν πολιτικό δεν εξαρτάται μόνο από την εκτίμησή μας για ιστορικούς, πολιτικούς, κοινωνικοοικονομικούς και πολιτιστικούς παράγοντες, αλλά και από τους μηχανισμούς λήψης αποφάσεων του εγκεφάλου.
Η λήψη αποφάσεων σχετικά με το ποιον μπορούμε και ποιον δεν μπορούμε να εμπιστευτούμε είναι σημαντική για την ασφάλεια και την ευημερία μας, τόσο ως άτομα όσο και ως ομάδα. Πολλοί πολίτες δεν είναι πάντα σίγουροι για το ποιον να ψηφίσουν, επειδή τα στοιχεία που παρέχονται από τις διαθέσιμες πληροφορίες είναι συχνά ασαφή και δεν υπάρχει τρόπος να γνωρίζουμε πόσο ειλικρινείς είναι οι υποψήφιοι στις δηλώσεις τους. Σε δύσκολες επιλογές όπως αυτές, μια σειρά από διεθνείς μελέτες βασισμένες σε πειράματα που πραγματοποιήθηκαν με τεχνικές νευροαπεικόνισης έχουν δείξει πώς ο εγκέφαλος μερικές φορές αδυνατεί να λειτουργήσει ορθολογικά και, σε τέτοιες καταστάσεις, καταφεύγει σε μια σειρά από «γνωστικές συντομεύσεις».
Η εικόνα των πολιτικών είναι μία από αυτές τις γνωστικές συντομεύσεις. Η συναισθηματική εκφραστικότητα και η δομή του προσώπου ενός υποψηφίου είναι επίσης βασικοί παράγοντες σε μεγάλες αποφάσεις όπως αυτές. Ο εγκέφαλος επεξεργάζεται το πρόσωπο ενός ατόμου και δημιουργεί αυθόρμητα και αυτόματα μια απόδοση εμπιστοσύνης ή δυσπιστίας. Περιλαμβάνει βασικές δομές στην επεξεργασία συναισθηματικών πληροφοριών, όπως η αμυγδαλή και η πρόσθια νησίδα.
Το σχήμα του στόματος και των φρυδιών, για παράδειγμα, μπορεί να είναι καθοριστικό. Πρόσωπα με χαρούμενη έκφραση, με στόμα σε σχήμα U και φρύδια σε σχήμα Α, για παράδειγμα, εμπνέουν εμπιστοσύνη. Αντίθετα, γενικά τείνουμε να μην εμπιστευόμαστε πρόσωπα που εκφράζουν δυσαρέσκεια, με στόμα σε σχήμα ∩ και φρύδια σε σχήμα V».
Οι άνθρωποι που έχουν ρηχά μάγουλα, φαρδιά πηγούνια, χαμηλά φρύδια και στρογγυλά πρόσωπα δημιουργούν λιγότερη εμπιστοσύνη. «Στην περίπτωση των γυναικών, τα σημαντικά δομικά χαρακτηριστικά είναι η ψηλότερη προεξοχή των φρυδιών (η κορυφογραμμή του κρανιακού οστού πάνω από τις κόγχες των ματιών), τα πιο εμφανή ζυγωματικά και τα στενά πρόσωπα».
Επιπλέον, η αντίληψή μας όταν βλέπουμε για πρώτη φορά το πρόσωπο ενός ατόμου μπορεί να επηρεαστεί από προηγούμενες αισθήσεις που είχαμε όταν βλέπαμε τα πρόσωπα ανθρώπων που ανήκουν στην ίδια ομάδα. Έτσι, για παράδειγμα, η αντίληψή μας για τα άτομα σε έναν εκλογικό κατάλογο μπορεί να καθοριστεί προηγουμένως από την αντίληψή μας για το πρόσωπο που είναι επικεφαλής της λίστας. Σε πειραματικά πλαίσια, όταν στα υποκείμενα έχουν δειχθεί υποσυνείδητα ένα πρόσωπο με χαρακτηριστικά που εκφράζουν δυσπιστία, και στη συνέχεια εμφανίστηκε ένα ουδέτερο πρόσωπο ή ένα πρόσωπο που δεν δείχνει κανένα συναίσθημα και δεν είχε προηγουμένως συσχετιστεί με κάποια θετική ή αρνητική κατάσταση, τα υποκείμενα στη συνέχεια αποδίδουν αυτή τη δυσπιστία στο ουδέτερο πρόσωπο.
Η ψηφοφορία της αγέλης μας απαλλάσσει από αμφιβολίες
Όταν ένα άτομο πρέπει να κάνει μια πολύ δύσκολη επιλογή και δεν είναι σίγουρο αν παίρνει τη σωστή απόφαση, κοιτάζει γύρω του και καταλήγει να κάνει αυτό που κάνουν οι άλλοι ως διέξοδο από το δίλημμα. Διάφορες μελέτες που πραγματοποιήθηκαν σε τομείς όπως η νευροεπιστήμη, η πειραματική ψυχολογία και τα οικονομικά δείχνουν ότι οι γείτονες, οι φίλοι, οι κοινωνικές ομάδες και οι οικογένειες ψηφίζουν με παρόμοιο τρόπο. Η ομάδα μας λύνει το πρόβλημα. Όταν είναι πολύ δύσκολο να διαλέξουμε, μπορούμε είτε συνειδητά είτε ασυνείδητα να αντιγράψουμε και να επιλέξουμε το ίδιο με εκείνους που ζουν στην άμεση γειτνίασή μας. Είναι μια εύκολη διέξοδος και ευθυγραμμίζεται με την κλίση του εγκεφάλου προς την «αδράνεια».
Η σημασία των συναισθημάτων
Σε μια παρουσίαση του τελευταίου του βιβλίου, ο νευροεπιστήμονας Antonio Damasio είπε ότι οι άνθρωποι τείνουν να υποτιμούν τα συναισθήματα. «Η κοινωνία έχει επικεντρωθεί στην επιστήμη και την τεχνολογία, αλλά το κλειδί για όλα είναι το γεγονός ότι είμαστε όντα με συναισθήματα. Όλα τα υπόλοιπα, όπως η διάνοια ή η κοσμοθεωρία μας, έρχονται μετά». Όπως προτείνει ο Damasio, οποιαδήποτε διαδικασία λήψης αποφάσεων πρέπει να περιλαμβάνει μια διαπραγμάτευση μεταξύ λογικής και συναισθημάτων. Κατά την επιλογή ενός πολιτικού υποψηφίου, τα συναισθήματα μπορεί να μας βοηθήσουν ή να μας δώσουν στοιχεία για να ολοκληρώσουμε τις πληροφορίες που μπορούμε να συγκεντρώσουμε μέσω του συλλογισμού μας σχετικά με πτυχές όπως η ιδεολογία ή το πολιτικό πρόγραμμα του υποψηφίου.
Χρησιμοποιώντας νευρικές συνάψεις, ο εγκέφαλός μας αποθηκεύει ασυνείδητα κάθε εμπειρία που έχουμε με τη μορφή θετικών ή αρνητικών αισθήσεων, οι οποίες με τη σειρά τους συνδυάζονται με συναισθήματα έγκρισης ή απόρριψης. Όταν βιώνουμε μια παρόμοια κατάσταση, αυτές οι εγκεφαλικές συνδέσεις ενεργοποιούνται, προκαλώντας μια διαισθητική αντίδραση έγκρισης ή απόρριψης.
Πηγή: Dr. Sotirios D. Douklias
ΔΙΑΣΩΣΤΕΣ ΡΟΔΟΥ
