Συγγραφείς: Joslyn Joseph, DO (EM Resident Physician, Morristown Medical Center) and Joshua Bucher, MD (EM Attending Physician/EMS Fellow, Morristown Medical Center) // Επιμέλεια: Jennifer Robertson, MD, MSEd and Alex Koyfman, MD (@EMHighAK, EM Attending Physician, UTSW / Parkland Memorial Hospital)
10 Φεβρουαρίου 2016
Είστε ο θεράπων ιατρός του Τμήματος Επειγόντων Περιστατικών (ΤΕΠ) που περιμένει στο χώρο τραύματος τις ιατρικές υπηρεσίες έκτακτης ανάγκης να φέρουν έναν ασθενή.
Έχετε πληροφορηθεί για έναν 33χρονο παχύσαρκο άνδρα οδηγό φορτηγού που έριξε το όχημά του εκτός οδοστρώματος.
Οι παραϊατρικοί αναφέρουν ότι ο ασθενής ήταν περιπατητικός και δεν υπέστη απώλεια συνείδησης.
Παραπονέθηκε για πόνο στον αυχένα στη σκηνή και πραγματοποιήθηκε “όρθια ακινητοποίηση” (standing takedown) προκειμένου να διατηρηθεί πλήρης προφύλαξη της αυχενικής μοίρας της σπονδυλικής στήλης.
Στα επείγοντα περιστατικά, ο ασθενής παραπονείται για ναυτία και πόνο στην πλάτη που άρχισε κατά τη διάρκεια της μεταφοράς.
Βλέπετε τον ασθενή σας σε ρυθμιζόμενο ημιάκαμπτο κολάρο με το κεφάλι του κολλημένο με ταινία ανάμεσα σε ακινητοποιητές κεφαλής.
Υπάρχουν επίσης αρκετές διασταυρωμένες, μπερδεμένες ζώνες ασφαλείας που τον ασφαλίζουν σε μια άκαμπτη σανίδα.
Καθώς οι παραϊατρικοί μετακινούν τον ασθενή στο φορείο τραύματος του ΤΕΠ, αρχίζει να κάνει εμετό και να πνίγεται.
Καθώς μετακινείται την σανίδα προς τα πλάγια με την κοιλιά του ασθενούς να πιέζεται πάνω στο πλευρικό κιγκλίδωμα, αναρροφάτε τον αεραγωγό του ασθενούς σας, ενώ αυτός συνεχίζει να κάνει εμετό σε όλο το πάτωμα.
Σε αυτό το σημείο, αναρωτιέστε αν η πλήρης ακινητοποίηση της σπονδυλικής στήλης ήταν εξαρχής απαραίτητη.
Είναι οι σανίδες ακινητοποίησης ωφέλιμες για τους ασθενείς;
Το πρόβλημα
Πριν από σχεδόν ένα χρόνο (2015), το Αμερικανικό Κολλέγιο Ιατρών Έκτακτης Ανάγκης (ACEP) εξέδωσε έκθεση με τίτλο “EMS Management of Patients with Potential Spinal Injury” (Διαχείριση ασθενών με πιθανή κάκωση της σπονδυλικής στήλης από τον πάροχο προνοσοκομειακής φροντίδας), η οποία ασχολήθηκε με την έλλειψη τεκμηριωμένης υποστήριξης για την εξωνοσοκομειακή διαχείριση ασθενών με πιθανή κάκωση της σπονδυλικής στήλης.
Αρκετοί οργανισμοί παροχής προνοσοκομειακής φροντίδας έχουν επιστρέψει την σανίδα ακινητοποίησης στην αρχική της χρήση – ως συμπλήρωμα για τον γρήγορο απεγκλωβισμό του ασθενούς σε ένα σενάριο διάσωσης.
Ωστόσο, πολλοί οργανισμοί εξακολουθούν να διστάζουν να κάνουν την αλλαγή.
Τόσο για τους παρόχους βασικής προνοσοκομειακής φροντίδας όσο και για αυτούς που παρέχουν εξειδικευμένη φροντίδα με πολυετή εμπειρία, είναι δύσκολο να μεταβούν από τη χρήση “πλήρων προφυλάξεων για την σπονδυλική στήλη” στο να μην κάνουν σχεδόν τίποτα.
Είτε διαβάζετε αυτό το κείμενο ως πρωτοετής ειδικευόμενος είτε ως έμπειρος ιατρικός διευθυντής, είναι σημαντικό να εκπαιδεύσετε το κοινό και να παρέχετε ποιοτική προνοσοκομειακή περίθαλψη.
Σε αυτό το άρθρο, θα ασχοληθούμε με τους πολλούς μύθους που περιβάλλουν την σανίδα ακινητοποίησης και πώς να τους προσεγγίσουμε με μια προοπτική βασισμένη σε στοιχεία.
10 κορυφαίοι μύθοι σχετικά με τη διαχείριση τραυματισμού της αυχενικής μοίρας της σπονδυλικής στήλης
Μύθος #1: Οι σανίδες ακινητοποίησης μπορούν να “αδρανοποιήσουν” (δημιουργία κατάστασης μηδενικής αντίδρασης) την αυχενική μοίρα της σπονδυλικής στήλης όταν χρησιμοποιούνται σωστά
Ήδη από το 1991, γνωρίζαμε ότι η σανίδα ακινητοποίησης δεν είναι ιδανική για την ευθυγράμμιση της σπονδυλικής στήλης σε ουδέτερη ανατομική θέση.
Σε μια μελέτη με 100 υγιείς εθελοντές κολεγιακής ηλικίας, το 98% τέθηκε σε κάποιο βαθμό αυχενικής έκτασης ενώ βρισκόταν ξαπλωμένο σε σανίδα. Τοποθετήθηκε επίσης ινιακή επένδυση – μαξιλαράκι ώστε να υπάρξει μια διακύμανση από 0 έως 3,75 ίντσες που απαιτούνταν για να επιτευχθεί σχετική ουδετερότητα και άνεση του ασθενούς.2
Εάν οι υγιείς φοιτητές έχουν την ιδανική καμπυλότητα της σπονδυλικής στήλης και παρόλα αυτά χρειάζονται ινιακή επένδυση – μαξιλαράκι σε μία σανίδα για να επιτευχθεί σωστή ευθυγράμμιση, τότε σκεφτείτε την επίδραση μίας σανίδας σε έναν ηλικιωμένο ασθενή.
Λόγω των οστεοπορωτικών και γεροντικών αλλαγών της σπονδυλικής στήλης καθώς μεγαλώνουμε, οι φυσικές πρόσθιες-οπίσθιες καμπύλες της σπονδυλικής στήλης μας επιτείνονται. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα μια τονισμένη αυχενική λόρδωση και θωρακική κύφωση.
Όσον αφορά τα ”γεμίσματα” από την παραπάνω μελέτη, μπορεί να συναχθεί ότι η ποσότητα των ”γεμισμάτων” που απαιτείται για τον αποτελεσματικό περιορισμό της κίνησης της σπονδυλικής στήλης σε αυτούς τους ασθενείς είναι ακόμη μεγαλύτερη στους ηλικιωμένους.
Έτσι, πολλαπλές περιοχές θα απαιτήσουν πρόσθετες ποσότητες παραγεμίσματος και ακόμη και τότε, μία επίπεδη σανίδα ακινητοποίησης δεν είναι πιθανό να εξουδετερώσει πλήρως αυτές τις ακραίες κυρτώσεις.
Μύθος #2: Οι χειρουργοί τραύματος δεν θα υποστηρίξουν την αφαίρεση των σανίδων ακινητοποίησης από τον αλγόριθμο αντιμετώπισης μας
Η Επιτροπή Τραύματος του Αμερικανικού Κολλεγίου Χειρουργών (ACS) και η Εθνική Ένωση Ιατρών Προνοσοκομειακής Φροντίδας δημοσίευσαν το 2014 ένα έγγραφο με συστάσεις που αποτελούν τη βάση της λευκής βίβλου σχετικά με την πολιτική του Αμερικανικού Κολλέγιου Ιατρών Έκτακτης Ανάγκης (ACEP) τον Ιανουάριο του 2015. Στο έγγραφο αυτό μπορείτε να έχετε πρόσβαση στις παραπομπές που βλέπετε σε αυτό το άρθρο παρακάτω.
Μύθος #3: Η χρήση της σανίδας ακινητοποίησης είναι μια αβλαβής παρέμβαση που μόνο μπορεί να βοηθήσει τον ασθενή.
Μύθος #4: Θα πρέπει να επιχειρούμε περιορισμούς στην κίνηση της σπονδυλικής στήλης σε όλους τους ασθενείς με τραύμα
Το Αμερικανικό Κολλέγιο Χειρουργών και το Αμερικανικό Κολλέγιο Επείγουσας Ιατρικής αναφέρουν ότι η χρήση της σανίδας ακινητοποίησης, καθώς και οποιαδήποτε άλλη ακινητοποίηση της σπονδυλικής στήλης, δεν πρέπει να επιχειρείται στο θύμα διατιτραίνοντος τραύματος λόγω του ότι δεν παρέχει κανένα όφελος και αυξάνει τον κίνδυνο καθυστέρησης της οριστικής χειρουργικής αντιμετώπισης.6
Εκτός από τους ασθενείς διατιτραίνοντος τραύματος, οι περιπατητικοί ασθενείς δεν πρέπει ποτέ να εξαναγκάζονται σε σανίδα.
Οι τεχνικοί έκτακτης ιατρικής βοήθειας (ΕΜΤ) και οι παραϊατρικοί έχουν όλοι μάθει κάποια στιγμή την “όρθια ακινητοποίηση” (standing takedown).
Η όρθια ακινητοποίηση είναι μια διαδικασία τριών διασωστών που περιλαμβάνει τον ψηλότερο διασώστη πίσω από τον περιπατητικό, όρθιο ασθενή και τους δύο άλλους διασώστες σε κάθε πλευρά του ασθενούς που βρίσκονται ο ένας απέναντι από τον άλλο.
Ο ψηλότερος διασώστης εφαρμόζει ένα κολάρο ακινητοποίησης αυχενικής μοίρας στον ασθενή και διατηρεί σε ευθεία γραμμή τη σταθεροποίηση του κεφαλιού, ενώ ένας άλλος διασώστης ολισθαίνει μία σανίδα μεταξύ του ασθενούς και του ψηλού διασώστη.
Στη συνέχεια, ο ασθενής κατεβαίνει στο έδαφος πάνω σε μία σανίδα ενώ υποστηρίζεται από τους διασώστες, δένεται στη σανίδα και στη συνέχεια ανυψώνεται σε ένα φορείο και σε ένα ασθενοφόρο. Σαφώς, αυτό έχει τη δυνατότητα να πάει πολύ στραβά λόγω της μηχανικής της διαδικασίας και μόνο. Επιπλέον, η ύπαρξη ενός μη συνεργάσιμου ασθενούς μπορεί επίσης να δυσχεράνει τη διαδικασία.
Στους ήδη περιπατητικούς ασθενείς, η όρθια ακινητοποίηση είναι εντελώς περιττή, καθώς οι περισσότεροι περπατούν ήδη για κάποιο διάστημα και σαφώς δεν χρειάζονται ακινητοποίηση.
Στην πραγματικότητα, η όρθια ακινητοποίηση μπορεί να προκαλέσει μεγαλύτερη βλάβη σε αυτούς τους ασθενείς από οποιοδήποτε όφελος που θα μπορούσε να προσφέρει η ακινητοποίηση.
Μύθος #5: Απεγκλωβίσαμε τον ασθενή με μια σανίδα και, επομένως, πρέπει να αφήσουμε την σανίδα στη θέση της μέχρι να φτάσουμε στο νοσοκομείο.
Τόσο το Αμερικανικό Κολλέγιο Χειρουργών (ACS) όσο και τα έγγραφα πολιτικής του Αμερικανικού Κολλέγιου Ιατρών Έκτακτης Ανάγκης (ACEP) αναφέρουν ότι οι σανίδες ακινητοποίησης δεν πρέπει να χρησιμοποιούνται ως θεραπευτική διαχείριση.
Οι πολιτικές αναφέρουν ότι οι ασθενείς πρέπει να αφαιρούνται από την σανίδα πριν από τη μεταφορά, εάν δεν υπάρχουν επείγοντα περιστατικά που απειλούν τη ζωή.
Ωστόσο, εάν η αφαίρεση της σανίδας καθυστερεί τη φροντίδα ενός κρίσιμου ασθενούς, θα πρέπει πρώτα να εκτελούνται μέτρα διάσωσης της ζωής πριν επιχειρηθεί η αφαίρεση της.
Παραδείγματα αυτών των μέτρων θα μπορούσαν να περιλαμβάνουν την αποσυμπίεση του θώρακα, τον έλεγχο της αιμορραγίας, τη διαχείριση του αεραγωγού ή άλλα.
Μύθος #6: Λοιπόν, αν δεν χρησιμοποιώ πλέον την σανίδα ακινητοποίησης σε ασθενείς με τραύμα, τότε εξακολουθώ να πρέπει να χρησιμοποιώ αυχενικό κολάρο… σωστά;
Αυτή η ερώτηση δεν είναι ούτε εντελώς μύθος ούτε εντελώς αλήθεια. Η απάντηση σε αυτό το ερώτημα έγκειται στον μηχανισμό τραυματισμού και στο κλινικό σενάριο. Και πάλι, τα κολάρα αυχενικής μοίρας δεν πρέπει να χρησιμοποιούνται σε ασθενείς με διατιτραίνον τραύμα, καθώς δεν υπάρχει αυξημένος κίνδυνος τραυματισμού της αυχενικής μοίρας της σπονδυλικής στήλης, εκτός εάν ο ασθενής τυχαίνει να έχει πυροβοληθεί ή μαχαιρωθεί πριν πέσει από μια στέγη ή από μια σκάλα.
Τα αυχενικά κολάρα εξακολουθούν να αποτελούν κατάλληλες παρεμβάσεις σε ασθενείς με τραύμα που διατρέχουν υψηλό κίνδυνο για τραυματισμούς της αυχενικής μοίρας της σπονδυλικής στήλης και σε εκείνους τους ασθενείς με τραύμα που είναι αναίσθητοι, αποπροσανατολισμένοι ή μεθυσμένοι.7
Κλινικοί κανόνες λήψης αποφάσεων, όπως τα κριτήρια NEXUS (National Emergency X-Radiography Utilization Study), θα πρέπει να εφαρμόζονται σε κάθε απόφαση σχετικά με την κρισιμότητα της κατάστασης αυτών των ασθενών κατά την άφιξη στο Τμήμα Επειγόντων.
Μύθος #7: Οι άνθρωποι έχουν συνηθίσει να περιμένουν “σανίδα και κολάρο” και αν δεν τα χρησιμοποιήσω, τότε θα μου κάνουν μήνυση.
Στις Ηνωμένες Πολιτείες, ο φόβος της δικαστικής διαμάχης είναι παρών σε κάθε απόφαση που λαμβάνουμε.
Ωστόσο, η σύνταξη των δικών σας πρωτοκόλλων για τον περιορισμό της κίνησης της σπονδυλικής στήλης και η εκπαίδευση των ιατρών και των διασωστών σας στον τρόπο εφαρμογής αυτών των τεχνικών μπορεί να βοηθήσει να ξεπεραστούν αυτοί οι φόβοι.
Τα δεδομένα μιλούν από μόνα τους και οι πηγές που αναφέρονται σε αυτή την ανάρτηση στο ιστολόγιο μπορούν να σας βοηθήσουν στη σύνταξη των πρωτοκόλλων σας.
Εάν ένας ασθενής επιμένει πραγματικά στην τοποθέτηση σανίδας, τότε τεκμηριώστε το περιστατικό διεξοδικά.
Επίσης, ενημερώστε τον ασθενή ότι μπορεί να περιμένει κάποιο πόνο στην πλάτη και μια ανώμαλη, άβολη διαδρομή προς το νοσοκομείο.
Μύθος #8: Το στρώμα πολυτραυματία και το “back raft” παρέχουν καλύτερη ακινητοποίηση της σπονδυλικής στήλης με αυξημένη άνεση για τους ασθενείς μας.
Ούτε το στρώμα ακινητοποίησης πολυτραυματία κενού αέρος, ούτε το φουσκωτό “back raft” έχει αποδειχθεί ότι παρέχουν αυξημένη άνεση και καλύτερο περιορισμό της κίνησης της σπονδυλικής στήλης σε σχέση με την άκαμπτη σανίδα ακινητοποίησης.
Το 2013, μια τυχαιοποιημένη δοκιμή ελέγχου (n=60) καθόρισε την ταχύτητα και την ευκολία εφαρμογής, τον βαθμό περιορισμού της κίνησης της σπονδυλικής στήλης και τον βαθμό άνεσης του ασθενούς μεταξύ ενός στρώματος κενού και μίας σανίδας ακινητοποίησης.
Το στρώμα ακινητοποίησης πολυτραυματία κενού αέρος προσαρμόζεται στον ασθενή και ακινητοποιεί όλο το σώμα. Παραδόξως, η σανίδα ακινητοποίησης υπερείχε σε όλα τα μέτρα έναντι του στρώματος ακινητοποίησης. 8
Το Back Raft είναι ένα φουσκωτό στρώμα αέρα που εφαρμόζεται πάνω σε μία σανίδα ακινητοποίησης για άνεση.
Σε μια μελέτη με 10 εθελοντές, η ποσότητα της απτικής πίεσης στην ινιακή χώρα, την ωμοπλάτη και την ιερή περιοχή μειώθηκε σε σχέση με την σανίδα. Ωστόσο, δεν προσέφερε κανένα όφελος ως προς τη μείωση του περιορισμού της κίνησης της σπονδυλικής στήλης σε ασθενείς με τραύμα.9
Μύθος #9: Ένας πάροχος θα πρέπει πάντα να είναι παρών για να “απομακρύνει” έναν ασθενή ΤΕΠ από μία σανίδα ακινητοποίησης.
Σε ένα πολυάσχολο τμήμα επειγόντων η εύρεση ενός παρόχου για να απομακρύνει γρήγορα έναν ασθενή από μία σανίδα μπορεί να αποτελέσει πρόκληση.
Δεκαοκτώ στους είκοσι ασθενείς που βρίσκονται σε μία σανίδα θα παραπονεθούν για δυσφορία και πόνο στην πλάτη που αυξάνεται με την πάροδο του χρόνου.5
Το log-rolling είναι μια δεξιότητα που είναι γνωστή σε όλους τους ιατρούς επειγόντων περιστατικών από το 1987 10.
Έχει αποδειχθεί ότι η απομάκρυνση της σανίδας από πιστοποιημένο νοσηλευτή σε συνεργάσιμο ασθενή που μπορεί να ακολουθήσει τις εντολές είναι ένας αποτελεσματικός και ασφαλής τρόπος μετριασμού αυτού του προβλήματος11 . Αυτό είναι ένα πρωτόκολλο που θα πρέπει να εφαρμόζεται σε όλα τα ΤΕΠ.
Μύθος #10: Πρέπει να διατηρώ σανίδες ακινητοποίησης στα ασθενοφόρα μου για τον απεγκλωβισμό των ασθενών.
Η χρήση διαφορετικών συσκευών απεγκλωβισμού εξαρτάται από την κάθε περίπτωση, αλλά υπάρχουν και άλλες ασφαλέστερες, πιο βολικές επιλογές από την σανίδα.
Μια κλινική δοκιμή σε 31 άτομα που σύγκρινε τους βαθμούς της πλευρικής και αξονικής κίνησης των σπονδυλικών αποφύσεων C3 και T12 κατά την αρχική κατάσταση, την εφαρμογή της συσκευής, την ασφαλιζόμενη κατακόρυφο και την ανύψωση, έδειξε τόσο σημαντικά λιγότερη κίνηση, ανώτερη άνεση και αυξημένη αντιληπτή ασφάλεια.
Πολλές νεότερες συσκευές, όπως το CombiCarrier II, είναι ελαφρύτερες, ευκολότερες στην εφαρμογή, κατασκευασμένες από πλαστικό και λιγότερο τρομακτικές από τα κλασικά φορεία αλουμινίου. Αυτές θα πρέπει να χρησιμοποιούνται για απεγκλωβισμό, όχι για ακινητοποίηση της σπονδυλικής στήλης12.
Η σανίδα μπορεί να είναι μια έγκυρη επιλογή για βραχυπρόθεσμο απεγκλωβισμό ασθενών στο φορείο μόνο, ως μια εφεδρική μέθοδο, αν πρόκειται για ένα μικρό αυτοχρηματοδοτούμενο εθελοντικό τμήμα που δεν μπορεί να αντέξει οικονομικά πολλές συσκευές τέτοιου είδους, ή στην περίπτωση ενός περιστατικού μαζικών ατυχημάτων (MCI) όπου απαιτούνται πολλές συσκευές.
Top 5 πληροφορίες για τη σανίδα ακινητοποίησης
- Η σανίδα ακινητοποίησης δεν πρέπει να χρησιμοποιείται ως θεραπευτική παρέμβαση. Η επίτευξη πλήρους ακινητοποίησης της σπονδυλικής στήλης δεν είναι εφικτή και η χρήση της έχει αποδειχθεί ότι προκαλεί βλάβη στον ασθενή και κανένα όφελος. Αντ’ αυτού, θα πρέπει να εφαρμόζεται περιορισμός της κίνησης της σπονδυλικής στήλης.
- Η χρήση της έχει αποδειχθεί ότι προκαλεί αυξημένα έλκη πίεσης, μειωμένη αναπνευστική λειτουργία, αυξημένο πόνο στην πλάτη και οδηγεί σε ψευδώς θετική ευαισθησία στη μέση σπονδυλική γραμμή. Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε περιττές εξετάσεις, έκθεση σε ακτινοβολία και ιατρικό κόστος.
- Το διεισδυτικό τραύμα από μόνο του δεν αυξάνει τον κίνδυνο τραυματισμού της αυχενικής μοίρας της σπονδυλικής στήλης και οι ασθενείς αυτοί δεν πρέπει ποτέ να ακινητοποιούνται.
- Η προσπάθεια περιορισμού της κίνησης της σπονδυλικής στήλης δεν πρέπει να καθυστερεί τις σωτήριες για τη ζωή επεμβάσεις ή να καθυστερεί τη μεταφορά σε οριστική περίθαλψη.
- Εξετάστε την καθοδηγούμενη από νοσηλευτή αφαίρεση της σανίδας ακινητοποίησης στο τμήμα επειγόντων περιστατικών για να αποφύγετε τις επιπλοκές της παρατεταμένης, περιττής ακινητοποίησης.
Παραπομπές / Περαιτέρω Βιβλιογραφία
- ACEP (Jan 2015) EMS Management of Patients with Potential Spinal Injury. Web.
- Schriger, D. L., Larmon, B., LeGassick, T., & Blinman, T. (1991). Spinal immobilization on a flat backboard: does it result in neutral position of the cervical spine?. Annals of emergency medicine, 20(8), 878-881.
- Ham, W., Schoonhoven, L., Schuurmans, M. J., & Leenen, L. P. (2014). Pressure ulcers from spinal immobilization in trauma patients: a systematic review. Journal of Trauma and Acute Care Surgery, 76(4), 1131-1141.
- Ay, D., Aktaş, C., Yeşilyurt, S., Sarıkaya, S., Çetin, A., & Ozdoğan, E. (2011). Effects of spinal immobilization devices on pulmonary function in healthy volunteer individuals. Ulus Travma Acil Cerrahi Derg, 17(2), 103-107.
- March, J. A., Ausband, S. C., & Brown, L. H. (2002). C HANGES IN P HYSICAL E XAMINATION C AUSED BY U SE OF S PINAL I MMOBILIZATION. Prehospital emergency care, 6(4), 421-424.
- Kang, D. G., & Lehman Jr, R. A. (2011). Spine immobilization: prehospitalization to final destination. Journal of surgical orthopaedic advances, 20(1), 2.
- National Association of EMS Physicians, & American College of Surgeons Committee on Trauma. (2013). EMS spinal precautions and the use of the long backboard.
- Mahshidfar, B., Mofidi, M., Yari, A. R., & Mehrsorosh, S. (2013). Long backboard versus vacuum mattress splint to immobilize whole spine in trauma victims in the field: a randomized clinical trial. Prehospital and disaster medicine, 28(05), 462-465.
- Edlich, R. F., Mason, S. S., Vissers, R. J., Gubler, K. D., Thacker, J. G., Pharr, P., Anderson, M., and Long, W. B. (2011). Revolutionary advances in enhancing patient comfort on patients transported on a backboard. The American journal of emergency medicine, 29(2), 181-186.
- MCGUIRE, R. A., NEVILLE, S., GREEN, B. A., & WATTS, C. (1987). Spinal instability and the log-rolling maneuver. Journal of Trauma and Acute Care Surgery, 27(5), 525-531.
- Bechard, L., & Harding, A. D. (2013). Registered Nurse–Initiated Patient Removal From Backboards in the Emergency Department. Journal of Emergency Nursing, 39(1), 57-58.
- Krell, J. M., McCoy, M. S., Sparto, P. J., Fisher, G. L., Stoy, W. A., & Hostler, D. P. (2006). Comparison of the Ferno Scoop Stretcher with the long backboard for spinal immobilization. Prehospital Emergency Care, 10(1), 46-51.
ΠΗΓΗ: http://www.emdocs.net/pre-hospital-management-of-spinal-injuries-debunking-the-myths-of-the-long-backboard/
Παναγιώτης Σπανός
Διασώστης – Πλήρωμα Ασθενοφόρου
Πρόεδρος Διασωστών Ρόδου
ΔΙΑΣΩΣΤΕΣ ΡΟΔΟΥ
