Β. Καρδιοπνευμονική αναζωογόνηση
Όπως αναφέρθηκε ήδη, η Βασική Υποστήριξη Ζωής (Basic Life Support, BLS) με ΚΑΡΠΑ, που αφορά το πρώτο επίπεδο ιατρικής φροντίδας που εφαρμόζεται σε ασθενείς με απειλητικές για τη ζωή καταστάσεις, έχει ως στόχο την επίτευξη βατότητας του αεραγωγού και την υποστήριξη της αναπνοής και της κυκλοφορίας χωρίς τη χρήση εξοπλισμού ή με ελάχιστα απλά, βοηθητικά μέσα, όπως προστατευτική μεμβράνη στόματος ή προσωπίδα τσέπης και τη χρήση Αυτόματου Εξωτερικού Απινιδωτή (Automated External Defibrillator, AED).
Μπορεί να εφαρμοσθεί από εκπαιδευμένο ιατρικό προσωπικό και από εκπαιδευμένους πολίτες. Αντίθετα, η Εξειδικευμένη Υποστήριξη Ζωής (Advanced Life Support, ALS) αναφέρεται στην αποκατάσταση της αναπνοής και της κυκλοφορίας με τη χρήση ειδικού εξοπλισμού και φαρμάκων και μπορεί να εκτελεστεί μόνο από εκπαιδευμένους επαγγελματίες υγείας (γιατρούς, νοσηλευτές, τραυματιοφορείς). (Perkins και συν. 2015)
Β1. Ιστορική αναδρομή
o Προϊστορική Εποχή: Η ιστορία της ΚΑΡΠΑ μπορεί να ανιχνευθεί πίσω στην αρχαία Αίγυπτο. Οι πρώτες αναφορές στην ΚΑΡΠΑ βρίσκονται σε αιγυπτιακά γραπτά της εποχής του χαλκού, σύμφωνα με τις οποίες η θεά Ίσις ανέστησε τον θεό Όσιρι με την «πνοή της ζωής». (Baker, 1971)
o Εποχή του Διαφωτισμού: Το 1712 στην Alloa της Σκωτίας, ο Σκωτσέζος χειρουργός William A. Tossach χρησιμοποίησε την μέθοδο ανάνηψης «στόμα με στόμα» για να βοηθήσει έναν ανθρακωρύχο που ήταν φαινομενικά νεκρός για περίπου 30-45 λεπτά. Ο ασθενής ανάρρωσε και επέστρεψε στην εργασία του λίγες μέρες αργότερα. Το περιστατικό αυτό, το οποίο παρακολούθησε ένα μεγάλο πλήθος ανθρώπων, θεωρείται το πρώτο σύγχρονο τεκμηριωμένο περιστατικό επιτυχούς καρδιοπνευμονικής αναζωογόνησης σε ενήλικα.
Ο Tossach δημοσίευσε μια αναφορά του περιστατικού το 1744. (Wright, 2021)
Ο Άγγλος γιατρός John Fothergill (1712-1780) σχολίασε την εμπειρία του Tossach σε μια δημοσίευση την επόμενη χρονιά. (Fothergill, 1745)
Το 1767, μια ομάδα πολιτών στο Άμστερνταμ σχημάτισαν την Εταιρεία για την Ανάρρωση Πνιγμένων Ατόμων (Society for the Recovery of Drowned Persons), που αποτέλεσε την πρώτη οργανωμένη προσπάθεια απάντησης στον ξαφνικό θάνατο. Η ομάδα πρότεινε μια γκάμα τεχνικών ανάνηψης του ανθρώπινου σώματος, που περιλάμβανε τη θέρμανση του θύματος, την απομάκρυνση του νερού από τους πνεύμονες (τοποθετώντας το κεφάλι του θύματος σε χαμηλότερο επίπεδο από αυτό των ποδιών του), την εφαρμογή πίεσης με τα χέρια στην κοιλιακή χώρα, τον αερισμό στόμα με στόμα, τη διέγερση του θύματος με διάφορες μεθόδους και την αφαίμαξη. Μέσα σε 4 χρόνια από την ίδρυσή της, η Εταιρεία αναφέρεται πως έσωσε πάνω από 150 ασθενείς με τις προτάσεις της.
Μέχρι το 1773 παρόμοιες οργανώσεις είχαν σχηματιστεί στο Αμβούργο, τη Βενετία, το Μιλάνο, την Πάντοβα, τη Βιέννη και το Παρίσι. (Johnson, 1773)
Στο Αμβούργο, μάλιστα, το 1769 εγκρίθηκε διάταξη που επέτρεπε να διαβάζονται μέσα στις εκκλησίες σημειώσεις που περιγράφουν τα βήματα για την παροχή βοήθειας σε θύματα πνιγμού, στραγγαλισμού, παγετού και δηλητηριωδών αερίων. (Rich, 1774)
Την ίδια εποχή, ο Άγγλος γιατρός Thomas Cogan, ο οποίος έως τότε ζούσε και δούλευε στην Δημοκρατία της Ολλανδίας όπου έλαβε και το πτυχίο του από το Leiden University το 1767, εντυπωσιασμένος από τα επιτεύγματα αυτών των εταιρειών επέστρεψε στο Λονδίνο.
Εκεί μαζί με μια ομάδα επιφανών πολιτών (συμπεριλαμβανομένων των William Hawes και Frederick Bull) ίδρυσαν το 1774 την Eταιρεία για την Ανάρρωση Ατόμων Φαινομενικά Πνιγμένων (Society for the Recovery of Persons Apparently Drowned), που αργότερα εξελίχθηκε στην Royal Humane Society.
Ακολουθώντας την επιτυχία αυτών των εταιρειών, παρόμοιες οργανώσεις δημιουργήθηκαν σύντομα σε πολλές μεγάλες πόλεις στην Ευρώπη και τις Ηνωμένες Πολιτείες, έχοντας όλες ως στόχο τους την επιτυχή ανάνηψη θυμάτων ξαφνικού θανάτου ή καρδιακής ανακοπής. Αυτές οι εταιρείες διάσωσης του 18ου αιώνα αποτέλεσαν τον πρόδρομο των σημερινών ιατρικών υπηρεσιών έκτακτης ανάγκης (Emergency Medical Services, EMS). (Royal Humane Society, 2022)
o 19ος αιώνας: Το 1856, ο Άγγλος γιατρός Marshall Hall (1790-1857) περιέγραψε μια νέα μέθοδο τεχνητού αερισμού των πνευμόνων, η οποία περιλάμβανε την κύλιση του θύματος από την πρηνή θέση (εισπνοής) σε πλάγια θέση (εκπνοής) με ρυθμό 16 φορές/λεπτό. (Hall, 1856)
O Henry Robert Silvester (1828-1908) σύντομα σημείωσε κάποιες εγγενείς ελλείψεις στην τεχνική του Hall με κυριότερες: α) ότι οι παραγόμενοι όγκοι εισπνοής και εκπνοής ήταν αρκετά μικροί, β) ότι η επαναλαμβανόμενη κύλιση ενός άψυχου σώματος από την πρηνή στην πλάγια θέση ήταν πιθανό να προκαλέσει σημαντικό τραυματισμό της σπονδυλικής στήλης και του προσώπου και γ) ότι ο κίνδυνος πνευμονικής εισρόφησης γαστρικού περιεχομένου κατά την εφαρμογή της τεχνικής του Hall ήταν μη αποδεκτά υψηλός. (Silvester, 1858a )
Έτσι, το 1858, ο Silvester πρότεινε μια νέα μέθοδο τεχνητού αερισμού, κατά την οποία το θύμα τοποθετείται σε ύπτια θέση, τα χέρια του σηκώνονται πάνω από το κεφάλι για να διευκολύνεται η εισπνοή και κατόπιν πιέζονται πάνω στο στήθος προκειμένου να διευκολυνθεί η εκπνοή. Η αλληλουχία αυτή επαναλαμβάνεται αρκετές φορές το λεπτό. (Silvester, 1858b ) Η μέθοδος του Silvester κέρδισε μεγάλη προσοχή και πολλοί επιφανείς γιατροί της εποχής συνηγόρησαν υπέρ της, συμπεριλαμβανομένου και του Friedrich von Esmarch. (Esmarch, 1878)
Το 1892, ο Friedrich Maass, ένας ειδικευόμενος της χειρουργικής στο πανεπιστήμιο του Gӧttingen, ήταν ο πρώτος που περιέγραψε την επιτυχή ανάνηψη ενός ασθενούς χρησιμοποιώντας την εξωτερική καρδιακή μάλαξη. (Maass, 1892)
O Maass έγινε ο πρώτος υποστηρικτής της εξωτερικής θωρακικής συμπίεσης ως ενός αποτελεσματικού μέσου διατήρησης της κυκλοφορίας σε σχέση με την τεχνική μόνο αερισμού. (Taw, 1991)
o 20ος αιώνας: Αν και η τεχνική του αερισμού στόμα με στόμα χρονολογείται από την αρχή της ιστορίας, φαίνεται πως έχασε την αξία της στα τέλη του 19ου αιώνα με την ευρεία υιοθέτηση της τεχνικής του Silvester. Η τεχνική αυτή, μάλιστα, παρέμεινε η κύρια τεχνική ανάνηψης για σχεδόν έναν αιώνα μετά, παρόλο που και άλλες καινοτόμες τεχνικές προσπάθησαν να λύσουν το πρόβλημα του αιφνίδιου θανάτου κερδίζοντας κάποια αναγνώριση στις αρχές του 20ου αιώνα.
Το 1946, κατά τη διάρκεια μιας επιδημίας πολιομυελίτιδας στην Μινεσότα, ο αναισθησιολόγος James Elam (1918-1995) καταφεύγει στην τεχνική του αερισμού στόμα με στόμα για να διασώσει παράλυτους ασθενείς σε περιπτώσεις που ο μηχανικός αναπνευστήρας είχε αποτύχει. (Elam, 1977)
Αρκετά χρόνια αργότερα, ο Elam συναντάει τον Peter Safar, επίσης αναισθησιολόγο, και τον πείθει να προσπαθήσουν μαζί να αποδείξουν πως ο αερισμός των πνευμόνων με εκπνεόμενο αέρα ήταν αποτελεσματικός ως μέρος της διαδικασίας ανάνηψης. Ο Safar και ο Elam πραγματοποίησαν μια σειρά από πειράματα, με εθελοντές ανθρώπους στους οποίους είχε προκληθεί φαρμακολογική παράλυση, για να αποδείξουν ότι αυτή η τεχνική μπορεί επιτυχώς να διατηρήσει επαρκή επίπεδα οξυγόνου και διοξειδίου του άνθρακα στο αίμα. (Safar, 1989)
Η τεχνική εγκρίθηκε από τον αμερικανικό στρατό το 1957 και κατόπιν από την Αμερικανική Ιατρική Ένωση (American Medical Association) το 1958. (Gordon και συν. 1958)
Ο Elam έγραψε ένα εκπαιδευτικό εγχειρίδιο με τίτλο «Rescue Breathing», το οποίο διανεμήθηκε στις Ηνωμένες Πολιτείες το 1959. Η επιτυχία του εγχειριδίου ώθησε τον Elam στην παραγωγή ταινιών επίδειξης της νέας σωτήριας τεχνικής.
Μέχρι το 1960, το «φιλί της ζωής» υιοθετήθηκε από την Εθνική Ακαδημία Επιστημών (National Academy of Sciences), την Αμερικανική Εταιρεία Αναισθησιολόγων (American Society of Anesthesiologists) και τον Αμερικανικό Ερυθρό Σταυρό (American Red Cross) ως η τεχνική εκλογής για ανάνηψη. Οργανώσεις όπως ο Αμερικανικός Ερυθρός Σταυρός άρχισαν να παρέχουν εκπαίδευση σε τοπικά τμήματα πάνω στην τεχνητή αναπνοή. Ένας εθελοντής του Αμερικανικού Ερυθρού Σταυρού, ο Roger Mehalek, παρουσίασε μια εκπαιδευτική κούκλα από γύψο και πλαστικό που λεγόταν «Miss Sweet Breath 1959».
Η γνωστότερη εκπαιδευτική κούκλα «Resusci Anne» παρουσιάστηκε πρώτη φορά στη Νορβηγία και τις Ηνωμένες πολιτείες το 1961. Σχεδιασμένη από τον Νορβηγό κατασκευαστή κουκλών Asmund S. Laerdal, η «Resusci Anne» είχε ένα αληθοφανές πρόσωπο που βασίστηκε στη νεκρική μάσκα μιας νεαρής Γαλλίδας που πνίγηκε στον Σηκουάνα στα τέλη του 1880. (Gordon, n.d.)
Ενώ η απώλεια αναπνοής είναι ένα προφανές σημείο αιφνίδιου θανάτου, η διακοπή αιματικής κυκλοφορίας και συγκεκριμένα η απώλεια καρδιακού ρυθμού δεν είναι τόσο εύκολα ανιχνεύσιμο. Γι’ αυτό τον λόγο, η αξία της τεχνητής υποστήριξης της κυκλοφορίας έμεινε σε δεύτερη μοίρα συγκριτικά με την τεχνητή αναπνοή, μέχρι που επανεκτιμήθηκε τη δεκαετία του ‘60. (Taw, 1991)
Το 1958, μια ομάδα ερευνητών στο Πανεπιστήμιο Johns Hopkins, που δεν είχαν υπόψη τη δημοσίευση του Maass, έκαναν μια τυχαία ανακάλυψη κατά τη διάρκεια πειραμάτων απινίδωσης καρδιάς σε σκύλους. Η ομάδα, στην οποία περιλαμβάνονταν οι William Kouwenhoven, Guy Knickerbocker και JamesJude, παρατήρησαν ότι τοποθετώντας με δύναμη τα ηλεκτρόδια πάνω στο στήθος του σκύλου δημιουργούνταν παλμός στην μηριαία αρτηρία. Με περαιτέρω πειράματα σε σκύλους διερεύνησαν παράγοντες όπως την ιδανική θέση, τον ρυθμό και τη δύναμη με την οποία εφαρμοζόταν η θωρακική συμπίεση και χρησιμοποιώντας αυτές τις πληροφορίες ξεκίνησαν δοκιμές σε ανθρώπους. (Flynn, 2011)
Ο Jude περιγράφει τον πρώτο άνθρωπο στον οποίο έγινε επιτυχής ανάνηψη με τη μέθοδο αυτή. Επρόκειτο για μια παχύσαρκη γυναίκα, η οποία είχε υποστεί καρδιακή ανακοπή από κάποιο αναισθητικό. Η γυναίκα δεν εμφάνιζε αρτηριακή πίεση ούτε παλμό και υπό άλλες συνθήκες θα είχε οδηγηθεί στο χειρουργείο για διάνοιξη θώρακα. Αντ’ αυτού, εφαρμόστηκε εξωτερική καρδιακή μάλαξη και η αρτηριακή πίεση όπως και ο παλμός της επανήλθαν. Η γυναίκα, κατόπιν, υπεβλήθη σε χειρουργείο και ανάρρωσε πλήρως. (Peck, 2011)
Tο 1960, η ομάδα του Johns Hopkins δημοσίευσαν τα ευρήματά τους πάνω σε 20 περιστατικά ενδονοσοκομειακής καρδιακής ανακοπής στο περιοδικό JAMA (Journal of the American Medical Association). Πολλοί από αυτούς τους ασθενείς είχαν υποστεί καρδιακή ανακοπή ως αποτέλεσα γενικής αναισθησίας και τρεις ασθενείς αναφέρεται ότι εμφάνισαν κοιλιακή μαρμαρυγή. Η διάρκεια των θωρακικών συμπιέσεων ποίκιλε από λιγότερο από 1 λεπτό έως 65 λεπτά. Από τους 20 αυτούς ασθενείς οι 14 επιβίωσαν (ποσοστό 70%) και έλαβαν εξιτήριο από το νοσοκομείο. Οι ερευνητές κατέληξαν πως οι θωρακικές συμπιέσεις αποτελούν μια θεραπεία «γέφυρα» μέχρι να γίνει δυνατή η χρήση ενός εξωτερικού απινιδωτή. (Kouwenhoven και συν. 1960)
Η επίσημη σύνδεση των θωρακικών συμπιέσεων με τον αερισμό στόμα με στόμα για την εκτέλεση της ΚΑΡΠΑ όπως την ξέρουμε σήμερα έγινε όταν οι Safar, Jude και Kouwenhoven παρουσίασαν τα ευρήματά τους στην ετήσια συνάντηση της Ιατρικής Εταιρείας του Maryland (Maryland Medical Society) στις 16 Σεπτεμβρίου του 1960 στο Ocean City.
Το 1963, ο καρδιολόγος Leonard Scherlis ίδρυσε την Επιτροπή ΚΑΡΠΑ της Αμερικανικής Καρδιολογικής Εταιρείας (American Heart Association’s CPR Committee) και την ίδια χρονιά η ΚΑΡΠΑ εγκρίθηκε από την Αμερικανική Καρδιολογική Εταιρεία. Τον Μάιο του 1966, το Εθνικό Συμβούλιο Έρευνας της Εθνικής Ακαδημίας Επιστημών (National Research Council of the National Academy of Sciences) συγκάλεσε μια ad hoc διάσκεψη για την καρδιοπνευμονική αναζωογόνηση. Η διάσκεψη αυτή πραγματοποιήθηκε κατόπιν αιτήματος του Αμερικανικού Εθνικού Ερυθρού Σταυρού και άλλων φορέων να εδραιωθούν τυποποιημένα πρωτόκολλα εκπαίδευσης και εφαρμογής της ΚΑΡΠΑ.
Πάνω από 30 οργανώσεις αντιπροσωπεύθηκαν στη διάσκεψη, οι προτάσεις της οποίας δημοσιεύθηκαν στο περιοδικό JAMA το 1966. (Committee on CPR of the Division of Medical Sciences, National Academy of Sciences-National Research Council, 1966)
Β2. Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Ανάνηψης
Στόχος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Ανάνηψης (European Resuscitation Council, ERC) είναι να διατηρήσει την ανθρώπινη ζωή καθιστώντας την υψηλής ποιότητας ανάνηψη διαθέσιμη σε όλους. (Bossaert & Chamberlain, 2013)
Ο στόχος αυτός περιλαμβάνει την παραγωγή ενημερωμένων και τεκμηριωμένων ευρωπαϊκών οδηγιών για την πρόληψη και τη θεραπεία της καρδιακής ανακοπής και άλλων απειλητικών για τη ζωή καταστάσεων. Οι πρώτες οδηγίες του ERC παρουσιάστηκαν στο Brighton to 1992, καλύπτοντας τόσο τη Βασική όσο και την Εξειδικευμένη Υποστήριξη Ζωής.
Ακολούθησαν οι οδηγίες για την Παιδιατρική Υποστήριξη Ζωής και οι οδηγίες για την Διαχείριση των Αρρυθμιών κατά την Ανακοπή στο 2ο Επιστημονικό Συνέδριο στο Μάιντς το 1994, οι οδηγίες για τη Βασική και Εξειδικευμένη Διαχείριση του Αεραγωγού και Αερισμού κατά την Ανάνηψη στο 3 ο Επιστημονικό Συνέδριο στη Σεβίλλη το 1996 και ενημερωμένες οδηγίες στο 4ο Επιστημονικό Συνέδριο του ERC στην Κοπεγχάγη το 1998.
Το 2000, εκδόθηκαν διεθνείς οδηγίες σε συνεργασία με το International Liaison Committee on Resuscitation (ILCOR), τις οποίες το ERC συνόψισε το 2001. Έκτοτε, οδηγίες του ERC εκδίδονται κάθε 5 χρόνια: 2005, 2010 και 2015.
Από το 2017, το ERC έχει δημοσιεύσει ετήσιες ενημερώσεις συσχετισμένες με τις δημοσιεύσεις του ILCOR Consensus on Science and Treatment Recommendation (CoSTR). Το 2020, εκδόθηκαν οδηγίες που κάλυπταν την ανάνηψη στο πλαίσιο της νόσου COVID19. Οι οδηγίες του 2021 αποτελούν τις πιο σύγχρονες τεκμηριωμένες οδηγίες για παριστάμενους σε σημείο έκτακτης ανάγκης, για επαγγελματίες υγείας και για αυτούς που είναι υπεύθυνοι για την πολιτική υγείας στην Ευρώπη. (Perkins και συν. 2021)
Συνεχίζεται…
Γαλανοπούλου Βασιλική
Μεταπτυχιακή Διπλωματική Εργασία
Θεσσαλονίκη, Φεβρουάριος 2023
ΔΙΑΣΩΣΤΕΣ ΡΟΔΟΥ
