Όταν συμβαίνει μια μεγάλη καταστροφή και επικρατεί χάος, ο ρόλος των επαγγελματιών προνοσοκομειακής φροντίδας δεν μπορεί να υποτιμηθεί. Από φυσικές καταστροφές και τροχαία με πολλαπλά οχήματα, μέχρι περιστατικά ένοπλης βίας ή βιομηχανικά ατυχήματα, οι διασώστες βρίσκονται στην πρώτη γραμμή. Είναι αυτοί που καλούνται να οργανώσουν την ταχεία διαλογή, να εφαρμόσουν σωτήριες παρεμβάσεις και να συντονιστούν με τις υπόλοιπες δυνάμεις ανταπόκρισης.
Το άρθρο αυτό αναλύει πώς προετοιμάζονται, πώς επιχειρούν και πώς ανακάμπτουν οι επαγγελματίες προνοσοκομειακής φροντίδας μετά από ένα μαζικό συμβάν, ενώ παράλληλα υπογραμμίζει γιατί η εκπαίδευση είναι κρίσιμη και ποια είναι τα βασικά διδάγματα για όλους τους εμπλεκόμενους.
Τι είναι Μαζικό Ατύχημα (Mass Casualty Incident – MCI);
Μαζικό ατύχημα ορίζεται κάθε περιστατικό στο οποίο ο αριθμός των θυμάτων ξεπερνά τις άμεσες δυνατότητες ανταπόκρισης του διαθέσιμου Συστήματος Προνοσοκομειακής Φροντίδας . Το όριο αυτό δεν είναι σταθερό· εξαρτάται από την περιοχή και τις υποδομές. Για έναν μικρό επαρχιακό σταθμό ασθενοφόρων, ακόμη και πέντε τραυματίες μπορεί να είναι υπεραρκετοί ώστε να χαρακτηριστεί το συμβάν ως Μαζικό Ατύχημα, ενώ για έναν μεγάλο αστικό σταθμό, το όριο μπορεί να φτάσει τους είκοσι ή και περισσότερους ασθενείς.
Σημαντικό είναι ότι δεν πρόκειται μόνο για θεαματικές καταστροφές. Ένα τροχαίο με σχολικό λεωφορείο, μια πυρκαγιά σε εργοστάσιο ή μια διαρροή χημικών μπορεί να αποτελέσουν Μαζικό Ατύχημα που απαιτούν άμεση ενεργοποίηση πρωτοκόλλων και σωστή διαχείριση πόρων.
Γιατί ο Ρόλος του Συστήματος Προνοσοκομειακής Φροντίδας είναι Κρίσιμος
Σε ένα μαζικό ατύχημα, οι διασώστες αποτελούν τον ακρογωνιαίο λίθο της επιβίωσης των θυμάτων. Είναι οι πρώτοι επαγγελματίες υγείας που φτάνουν στη σκηνή και έχουν τέσσερις κύριες αποστολές:
Διαλογή (Triage): Ταχεία εκτίμηση και κατηγοριοποίηση ασθενών ανάλογα με τη βαρύτητα των τραυμάτων.
Σταθεροποίηση: Εφαρμογή κρίσιμων παρεμβάσεων, όπως διαχείριση αεραγωγού, έλεγχος αιμορραγίας και ακινητοποίηση.
Συντονισμός μεταφοράς: Διασφάλιση ότι οι ασθενείς θα διακομιστούν στο καταλληλότερο νοσοκομείο, χωρίς να υπερφορτωθούν οι δομές.
Επικοινωνία: Συνεχής ροή αξιόπιστων πληροφοριών προς τα νοσοκομεία, το κέντρο επιχειρήσεων και τις άλλες υπηρεσίες (πυροσβεστική, αστυνομία, πολιτική προστασία).
Χωρίς την έγκαιρη παρουσία του Συστήματος Προνοσοκομειακής Φροντίδας, η κρίσιμη «χρυσή περίοδος» για τους βαριά τραυματίες θα χανόταν, με σοβαρές επιπτώσεις στην επιβίωση.
Τα Τρία Στάδια Ανταπόκρισης του Συστήματος Προνοσοκομειακής Φροντίδας σε Μαζικό Ατύχημα
1. Προετοιμασία – Εκπαίδευση πριν από την κρίση
Η επιτυχία ξεκινά πριν από το συμβάν. Οι διασώστες πρέπει να είναι εκπαιδευμένοι και εξοικειωμένοι με:
ICS/NIMS: Το Σύστημα Διοίκησης Συμβάντων και το Εθνικό Σύστημα Διαχείρισης, για ομαλή συνεργασία με όλες τις δυνάμεις.
Συστήματα διαλογής (START, SALT): Εξάσκηση στην άμεση αξιολόγηση και ταξινόμηση θυμάτων.
Ασκήσεις MCI: Ρεαλιστικά σενάρια που δοκιμάζουν την επιχειρησιακή ικανότητα, τις επικοινωνίες και τα logistics.
Εξοπλισμός: Έτοιμα κιτ μαζικών ατυχημάτων, καρτέλες διαλογής, επιπλέον φορεία και αεραγωγοί.
2. Απόκριση – Δράση στο πεδίο
Όταν η καταστροφή χτυπά, ο ρόλος του Συστήματος Προνοσοκομειακής Φροντίδας είναι πολυεπίπεδος:
Εκτίμηση σκηνής και ορισμός ασφαλών ζωνών.
Διαλογή και τοποθέτηση καρτελών στους τραυματίες (κόκκινο: άμεση ανάγκη, κίτρινο: καθυστέρηση, πράσινο: ήπια, μαύρο: αναμενόμενος θάνατος).
Δημιουργία ζωνών περίθαλψης για παροχή βασικής και εξειδικευμένης φροντίδας πριν τη διακομιδή.
Ορισμός αξιωματικού μεταφοράς, ο οποίος κατανέμει ασθενείς σε νοσοκομεία ανάλογα με τη δυνατότητα υποδοχής.
Η σωστή οργάνωση μετατρέπει το χάος σε «ρυθμισμένη αταξία» που σώζει ζωές.
3. Ανάκαμψη – Μαθήματα και στήριξη
Μετά το πέρας του συμβάντος:
Πραγματοποιούνται απολογιστικές συναντήσεις για επιχειρησιακή και ψυχολογική αποφόρτιση (CISD).
Συντάσσονται εκθέσεις αποτίμησης (After Action Reports) με στόχο τη βελτίωση.
Αναπληρώνονται εφόδια και αξιολογείται ο εξοπλισμός.
Η φροντίδα δεν αφορά μόνο τους ασθενείς, αλλά και την ψυχική ανθεκτικότητα των ίδιων των διασωστών.
Προκλήσεις σε Μαζικά Ατυχήματα
Καταιγισμός πληροφοριών: οι πληροφορίες είναι πολλές και συχνά αντιφατικές.
Συναισθηματική επιβάρυνση: η εικόνα πολλαπλών θυμάτων, ειδικά παιδιών, είναι βαριά για κάθε επαγγελματία.
Έλλειψη πόρων: ασθενοφόρα, αναλώσιμα και προσωπικό συχνά δεν επαρκούν.
Ασφάλεια σκηνής: κίνδυνοι όπως ασταθή κτίρια ή ενεργές απειλές.
Η Τεχνολογία στο Πλευρό του Συστήματος Προνοσοκομειακής Φροντίδας
Οι σύγχρονες εξελίξεις υποστηρίζουν την ανταπόκριση:
Τηλεϊατρική: επικοινωνία με γιατρούς σε πραγματικό χρόνο.
Drones: ταχεία εκτίμηση σκηνής και πρόσβαση σε δυσπρόσιτα σημεία.
Ηλεκτρονικά συστήματα διαλογής: μείωση λαθών και καλύτερη παρακολούθηση των θυμάτων.
Ωστόσο, τίποτα δεν αντικαθιστά την κρίση και την εμπειρία του εκπαιδευμένου διασώστη.
Παραδείγματα από το Πραγματικό Πεδίο
Βοστώνη, Μαραθώνιος 2013: Η άρτια διανομή θυμάτων στα νοσοκομεία έσωσε πολλές ζωές.
Τέξας, Τυφώνας Harvey 2017: Χιλιάδες διασώσεις και μεταφορές ασθενών μέσα σε ακραίες συνθήκες.
Λας Βέγκας, 2017: Περισσότεροι από 800 τραυματίες σε μαζικό πυροβολισμό· η συντονισμένη δράση Συστήματος Προνοσοκομειακής Φροντίδας μείωσε τις απώλειες.
Το Ανθρώπινο Στοιχείο
Πέρα από πρωτόκολλα και συστήματα, η ουσία του Συστήματος Προνοσοκομειακής Φροντίδας είναι ο άνθρωπος:
Ο διασώστης που κρατά ένα παιδί μέσα στο χάος.
Ο επικεφαλής που δίνει σαφείς οδηγίες με ήρεμη φωνή.
Ο κάθε EMT και παραϊατρικός που προχωρά μπροστά, όταν όλοι οι άλλοι κάνουν πίσω.
Η δύναμη του Συστήματος Προνοσοκομειακής Φροντίδας σε μαζικά ατυχήματα είναι η συλλογική ανθεκτικότητα και η αφοσίωση σε μια αποστολή: να σωθούν όσο το δυνατόν περισσότερες ζωές.
Πηγή: EMS in Mass Casualty Incidents: How First Responders Save Lives When Every Second Counts
Παναγιώτης Σπανός
ΔΙΑΣΩΣΤΕΣ ΡΟΔΟΥ
