Ο ορισμός του επαγγελματία διασώστη στην Ελλάδα καθορίζεται υπό τη μορφή της περιγραφής καθηκόντων στο 1ο Τεύχος της εφημερίδας της κυβέρνησης στις 22/03/2007 στο τεύχος 70 του προεδρικού διατάγματος υπ΄ αριθμόν 64 και στα άρθρα 4 και 5, όπου περιγράφονται οι επείγουσες πράξεις που ασκούνται από τους κατόχους διπλώματος επαγγελματικής κατάρτισης της ειδικότητας «Διασώστης – Πλήρωμα Ασθενοφόρου» και προσδιορίζονται στην εφαρμογή δεξιοτήτων για βασική υποστήριξη της ζωής, για εφαρμογή και χρήση αυτόματου εξωτερικού απινιδωτή, για εφαρμογή εξειδικευμένων δεξιοτήτων με εντολή γιατρού και προβλέπουν τη μεταφορά των ασθενών με ασφαλή τρόπο σε υγειονομικό σχηματισμό.
Ο ορισμός του διασώστη στο εξωτερικό αντιστοιχεί σε αυτόν του επαγγελματία επείγουσας φροντίδας υγείας ( EMT) και ορίζεται ως αυτός που μετά από την ανάλογη εκπαίδευση στην επείγουσα προ-νοσοκομειακή φροντίδα υγείας έχει λάβει επίσημη πιστοποίηση για αυτήν.
Γενικά, διακρίνονται δύο κατηγορίες επαγγελματιών διασωστών, οι ΕΜΤ- Basic και οι EMT- Paramedic, ανάλογα με τα καθήκοντά τους, τα οποία καθορίζονται με την παρακολούθηση και πιστοποίηση των ανάλογων ωρών εκπαίδευσης. Ειδικότερα, οι ΕΜΤ- Basic περιορίζονται στην παροχή πρώτων βοηθειών στο επίπεδο της βασικής υποστήριξης της ζωής, ενώ οι EMT- Paramedic έχουν δικαίωμα να πραγματοποιούν ιατρικές πράξεις, όπως είναι η απινίδωση, η ενδοτραχειακή διασωλήνωση και η χορήγηση φαρμάκων παρεντερικά.
Στον ευρωπαϊκό χώρο τα πλαίσια επαγγελματικών προσόντων καθορίζονται αναφορικά με τις γνώσεις , τις αρμοδιότητες και τις δεξιότητες. Διακρίνονται οκτώ (8) επίπεδα επαγγελματικών προσόντων, με το πέμπτο επίπεδο ( EQF5) να αντιστοιχεί σε αυτό της επαγγελματικής εκπαιδευτικής κατάρτισης των Ελλήνων επαγγελματιών διασωστών.
Ο δείκτης 6 αντιστοιχεί περιγραφικά στον πρώτο κύκλο του Πλαισίου Επαγγελματικών Προσόντων του Ευρωπαϊκού Χώρου Τριτοβάθμιας Εκπαίδευσης, ο δείκτης 7 στον δεύτερο και ο δείκτης 8 στον τρίτο και ανώτατο κύκλο.
Το Ευρωπαϊκό Πλαίσιο Επαγγελματικών Προσόντων (ΕΠΕΠ) προσδιορίζει τη διαφάνεια των επαγγελματικών προσόντων ως βασική παράμετρο προσαρμογής των εκπαιδευτικών συστημάτων των κρατών-μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την ανάπτυξη και την ευημερία. Υποστηρίζει πως η διαφάνεια των επαγγελματικών προσόντων θα συμβάλλει στην καλύτερη συνεργασία των μέχρι τώρα αποκομμένων εκπαιδευτικών ιδρυμάτων μέσα από κοινά αποδεκτά μαθησιακά αποτελέσματα και τη δυνατότητα ανταλλαγής πληροφοριών.
ΔΟΜΕΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΔΙΑΣΩΣΤΩΝ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΚΑΙ ΣΕ ΑΛΛΕΣ ΧΩΡΕΣ
Στην Ελλάδα η εκπαίδευση των διασωστών ανήκει στους φορείς μη τυπικής εκπαίδευσης και στην κατηγορία της επαγγελματικής εκπαίδευσης, τα πλαίσια και η μορφή της οποίας καθορίζονται στο Ν.4186/2013, ως ‘εκπαίδευση που παρέχεται σε οργανωμένο εκπαιδευτικό πλαίσιο εκτός του τυπικού εκπαιδευτικού συστήματος και μπορεί να οδηγήσει στην απόκτηση πιστοποιητικών αναγνωρισμένων σε εθνικό επίπεδο από φορείς παροχής υπηρεσιών, όπως το ΙΕΚ.
Όσον αφορά την παροχή επαγγελματικής εκπαίδευσης και κατάρτισης των διασωστών στην Ελλάδα από ιδιωτικούς φορείς, αυτή εντοπίζεται σε δομή Ι.Ι.Ε.Κ. αναγνωρισμένη από το κράτος.
Το ισχύον εκπαιδευτικό σύστημα των επαγγελματιών διασωστών στην Ελλάδα διαμορφώθηκε με την ίδρυση του Ινστιτούτου Επαγγελματικής Κατάρτισης (ΙΕΚ) του ΕΚΑΒ με την υπ ́αριθ. Α5/4838/06-09-1999 (ΦΕΚ 1748/τ.Β ́/15-09-1999) Κοινή Απόφαση των Υπουργών Υγείας και Πρόνοιας και Οικονομικών, στο πλαίσιο αναβάθμισης των παρεχόμενων υπηρεσιών και με σκοπό να στελεχώσει με εξειδικευμένο προσωπικό όλα τα κινητά μέσα του ΕΚΑΒ, όπως ασθενοφόρα, κινητές μονάδες, μοτοσικλέτες, τμήμα αεροδιακομιδών.
Το ΙΕΚ ΕΚΑΒ ξεκίνησε τη λειτουργία του το έτος 2000 με την ειδικότητα «Διασώστης – Πλήρωμα Ασθενοφόρου», επιπέδου μεταδευτεροβάθμιας επαγγελματικής κατάρτισης, και πλέον λειτουργεί μόνο σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη.
Η φοίτηση στην ειδικότητα Διασώστης – Πλήρωμα ασθενοφόρου στο ΙΕΚ ΕΚΑΒ Αθήνας μέχρι και τον Ιούνιο του 2015 ήταν διάρκειας τεσσάρων (4) εξαμήνων, τα οποία αντιστοιχούσαν σε χίλιες τετρακόσιες (1400) διδακτικές ώρες. (ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Α – ΠΙΝΑΚΑΣ 1. ΙΕΚ ΕΚΑΒ.ΟΔΗΓΟΣ ΣΠΟΥΔΩΝ ΙΕΚ ΕΚΑΒ 2014 – 2015.) (ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Β – ΣΤΟΙΧΕΙΟ 1. ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΕΚΑΒ Κ.Υ. ΈΓΚΡΙΣΗ ΠΑΡΟΧΗΣ ΣΤΟΙΧΕΙΩΝ.)
Μετά την επιτυχή ολοκλήρωση των σπουδών, εκδίδεται από το αρμόδιο Ι.Ε.Κ. Βεβαίωση Επαγγελματικής Κατάρτισης (Β.Ε.Κ.), η οποία αποτελεί προϋπόθεση για τη συμμετοχή σε εξετάσεις (θεωρητικό και πρακτικό μέρος) υπό την αιγίδα του ΕΟΠΠΕΠ, η επιτυχής περάτωση των οποίων οδηγεί στη λήψη πιστοποιητικού κατάρτισης β΄ κύκλου δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, το οποίο αντιστοιχεί σε δίπλωμα επαγγελματικού επιπέδου EQF5, όπως αναφέρεται στην πρόσφατη έκθεση αντιστοίχισης του εθνικού με το ευρωπαϊκό πλαίσιο προσόντων (Ιανουάριος του 2014).
Από το 2016 ο αριθμός των εκπαιδευτικών εξαμήνων στην ειδικότητα Διασώστης – Πλήρωμα ασθενοφόρου καθορίζεται πλέον στα πέντε (5), αντί των – μέχρι πρόσφατα – τεσσάρων (4), σε χίλιες διακόσιες (1200) ώρες παρακολούθησης, και σε ένα (1) εξάμηνο πρακτικής άσκησης ή μαθητείας συνολικής διάρκειας 960 ωρών. (ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Α – ΠΙΝΑΚΑΣ 2. ΙΕΚ ΕΚΑΒ. ΟΔΗΓΟΣ ΣΠΟΥΔΩΝ 2015-16)
Σύμφωνα με το Ν.4186/2013 τα αναλυτικά προγράμματα σπουδών οφείλουν να διαμορφώνονται σύμφωνα με τις κατευθύνσεις του ευρωπαϊκού συστήματος πιστωτικών μονάδων για την επαγγελματική εκπαίδευση και κατάρτιση.
Ποικιλομορφία υπάρχει ως προς τις δομές εκπαίδευσης στο εξωτερικό, οι οποίες διακρίνονται σε δημόσιους φορείς εκπαίδευσης, σε ιδιωτικά κολλέγια και σε πανεπιστήμια.
Ενδεικτικά αναφέρονται οι δομές εκπαίδευσης στην Ιρλανδία, τη Σουηδία, την Αυστραλία, τη Γερμανία, τις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής και την Αγγλία. Τόσο η Αυστραλία όσο και οι Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής περιλήφθηκαν σε αυτή την αναφορά, παρότι δεν εμπίπτουν στα ευρωπαϊκά όρια, με το σκεπτικό ότι έγιναν συγκεκριμένες αναφορές σε αυτές από υποκείμενα των συνεντεύξεων.
Τα εκπαιδευτικά συστήματα των επαγγελματιών διασωστών στην Ευρώπη χαρακτηρίζονται από ποικιλομορφία, η οποία βασίζεται σε δύο βασικά συστήματα εκπαιδευτικών μοντέλων, το Αγγλο-Αμερικανικό σύστημα, το οποίο εκπαιδεύει εξειδικευμένους διασώστες στην κατηγορία των paramedics, παρέχοντάς τους τη δυνατότητα τέλεσης ιατρικών πράξεων και το Γαλλο-Γερμανικό σύστημα εκπαίδευσης, το οποίο δίνει έμφαση στην εξειδικευμένη εκπαίδευση των γιατρών, με τους επαγγελματίες διασώστες να λειτουργούν επικουρικά στις ιατρικές πράξεις, ως βοηθοί τους.
Στις χώρες που ακολουθούν στο Αγγλο-Αμερικανικό σύστημα συγκαταλέγονται, εκτός από την Αγγλία και την Αμερική, η Ιρλανδία, ο Καναδάς, η Αυστραλία και η Νέα Ζηλανδία, ενώ σε αυτές που ακολουθούν το Γαλλο-Γερμανικό σύστημα ανήκουν η Ελβετία, η Νορβηγία, η Αυστρία, το Βέλγιο, η Πολωνία, η Πορτογαλία, η Ισπανία και πολλές χώρες της Λατινικής Αμερικής.
Πολλά δε συστήματα εκπαίδευσης σε χώρες της Ευρώπης συνδυάζουν και τα δύο προαναφερθέντα εκπαιδευτικά πρότυπα, όπως η Ελβετία, η Σουηδία και η Γερμανία, όπου υπάρχουν κυρίως δύο τύποι ασθενοφόρων.
Ο πρώτος τύπος επανδρώνεται με έναν οδηγό –επιπέδου βασικών επαγγελματικών δεξιοτήτων- και μια νοσηλεύτρια, ενώ ο δεύτερος τύπος επανδρώνεται με την επιπλέον παρουσία ιατρού.
Στην Aγγλία η συνολική διάρκεια σπουδών για τους EMT ανέρχεται σε 3-6 μήνες (39) και για τους paramedic σε 2-3 χρόνια , ενώ η πρακτική άσκηση καταλαμβάνει 1800 περίπου ώρες, από τις οποίες 1125 πραγματοποιούνται σε ασθενοφόρα.
Στην Ιρλανδία η εκπαίδευση λαμβάνει χώρα μέσω ανώτερης επαγγελματικής σχολής, ενώ η διαβάθμιση των επαγγελματιών διασωστών περιλαμβάνει τρία (3) επίπεδα, αυτό του ΕΜΤ , του Paramedic και του Advanced Paramedic, με ανάλογα χρονικά προγράμματα θεωρητικής εκπαίδευσης, που κυμαίνονται από 4 εβδομάδες (700 h), έως και 23, ενώ η πρακτική τους άσκηση κυμαίνεται από 1 εβδομάδα (195 h) έως και 42 εβδομάδες.
Στη Σουηδία και την Αυστραλία παρέχεται η δυνατότητα απόκτησης Πτυχίου Πανεπιστημιακής εκπαίδευσης, με την ειδικότητα του Paramedic να παρέχεται μετά από 4 χρόνια πανεπιστημιακής φοίτησης στη Σουηδία, ενώ στην Αυστραλία μετά από 3 χρόνια. Η πρακτική άσκηση στη Σουηδία λαμβάνει χώρα κυρίως σε νοσοκομεία και ασθενοφόρα.
Στη Γερμανία η εκπαίδευση είναι διετούς διάρκειας σε ανάλογη επαγγελματική σχολή, ενώ υπάρχουν τρείς βαθμίδες διασωστών με ανάλογες ώρες εκπαίδευσης, αυτός του ΕΜΤ Intermediate, με 1200 ώρες θεωρητικής και 1600 ώρες πρακτικής εκπαίδευσης, του EMT basic με 160 ώρες θεωρητικής και 240 ώρες πρακτικής εκπαίδευσης και του ΕΜΤ με 160 ώρες θεωρητικής και 80 ώρες πρακτικής εκπαίδευσης .
Στις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής, λόγω της ιδιαιτερότητας της ομοσπονδιακής μορφής του κράτους, φαίνεται πως προέκυψε η ανάγκη οι πολιτείες να εφαρμόζουν από κοινού ένα εθνικό πλάνο στο εκπαιδευτικό σύστημα των επαγγελματιών Διασωστών. Αυτό προκύπτει από την έκδοση του Εθνικού Προγράμματος για την Εκπαίδευση των EMS, το 2014.
Σύμφωνα με αυτό, οι Διασώστες διακρίνονται σε τέσσερις (4) κατηγορίες άδειας άσκησης επαγγέλματος, με βασικό κριτήριο τη διαφοροποίηση των πρακτικών δεξιοτήτων που εφαρμόζονται στο πεδίο δράσης τους.
Οι κατηγορίες αυτές είναι οι εξής: Emergency Medical Responder (EMR), Emergency Medical Technician (EMT), Advanced Emergency Medical Technician (AEMT), Paramedic.
ΣΥΝΕΧΙΖΟΜΕΝΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΚΑΙ ΤΟ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟ
Στη διεθνή βιβλιογραφία ο Venables ορίζει τη συνεχιζόμενη εκπαίδευση ως ‘όλες τις ευκαιρίες εκπαίδευσης που μπορεί να έχει κάποιο άτομο από τη στιγμή που έχει ολοκληρωθεί η υποχρεωτική του εκπαίδευση, ενώ κατά τον Mc Intosh η έννοια της αρχικής εκπαίδευσης φτάνει μέχρι και την ανώτατη εκπαίδευση και, κατά συνέπεια, η συνεχιζόμενη εκπαίδευση ανήκει στο μετέπειτα στάδιο.
Σύμφωνα δε με τον Jarvis, η συνεχιζόμενη εκπαίδευση αποτελεί τμήμα της δια βίου μάθησης, αφού διαθέτει τα χαρακτηριστικά της συστηματικής εκπαίδευσης και της στήριξης σε ανθρωπιστική βάση ως προς τη μόρφωση του ενήλικα κατά τη διάρκεια της ζωής του.
Όσον αφορά τους επαγγελματίες διασώστες στην Ελλάδα αυτοί έχουν τη δυνατότητα να παρακολουθήσουν τα προγράμματα συνεχιζόμενης εκπαίδευσης που διοργανώνει και διεξάγει το ΙΕΚ ΕΚΑΒ, για τον τόπο και το χρόνο πραγματοποίησης των οποίων πληροφορούνται μέσα από ανακοινώσεις της υπηρεσίας και δηλώνουν την ανάλογη συμμετοχή.
Ενδεικτικά αναφέρονται τα προγράμματα συνεχιζόμενης εκπαίδευσης που έλαβαν χώρα στην Αθήνα κατά τα έτη 2010 έως και 2015, (ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Α – ΠΙΝΑΚΑΣ 4. IEK EKAB. ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΕΙΣ ΣΤΟ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟ ΔΙΑΣΩΣΤΕΣ ΠΛΗΡΩΜΑΤΑ ΑΣΘΕΝΟΦΟΡΩΝ ΤΗΣ Κ.Υ. ΑΘΗΝΑΣ ΚΑΤΑ ΤΑ ΕΤΗ 2010-15) (ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Α – ΠΙΝΑΚΑΣ 5. IEK EKAB. ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΕΙΣ ΣΤΟ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟ ΔΙΑΣΩΣΤΕΣ ΠΛΗΡΩΜΑΤΑ ΑΣΘΕΝΟΦΟΡΩΝ ΤΗΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΚΑΤΑ ΤΑ ΕΤΗ 2010- 15)
Από τα στοιχεία διαφαίνεται η αντιστρόφως ανάλογη σχέση της μεγάλης περιοδικότητας πραγματοποίησης που εμφανίζουν τα προγράμματα αυτά σε σχέση με το μικρό βαθμό συμμετεχόντων τους.
Κατά συνέπεια, γίνεται φανερό ότι τα προγράμματα συνεχιζόμενης εκπαίδευσης αδυνατούν να καλύψουν το σύνολο των επαγγελματιών διασωστών, αφού από το 2010 μέχρι και το 2015 οι επαγγελματίες διασώστες που εργάζονται στην Αθήνα και παρακολούθησαν το πρόγραμμα ήταν λίγοι περισσότεροι από το ένα τρίτο περίπου (529) του συνολικού αριθμού των επαγγελματιών διασωστών στην Αθήνα (1247), ενώ στη Θεσσαλονίκη ισχύουν ανάλογα δεδομένα, με τον αριθμό αυτών που παρακολούθησαν το πρόγραμμα να ανέρχεται σε αριθμό λίγο μεγαλύτερο του μισού (309) του συνολικού πληθυσμού των επαγγελματιών διασωστών (523), χωρίς οι αριθμοί αυτοί να αποκλείουν επικαλύψεις μεταξύ των επαγγελματιών που το παρακολούθησαν. Αξίζει, επίσης, επισήμανσης το γεγονός ότι κατά τα έτη 2014 και 2015 δεν πραγματοποιήθηκαν προγράμματα συνεχιζόμενης εκπαίδευσης στη Θεσσαλονίκη.
Το περιεχόμενο των θεματικών ενοτήτων περιορίζεται σε αυτό της εκπαίδευσης αναφορικά με βασικές γνώσεις και δεξιότητες, χωρίς να ενσωματώνει πρόγραμμα ενημέρωσης για νέες κατευθυντήριες γραμμές, σε σχέση με τα ακολουθούμενα μέχρι τώρα πρωτόκολλα, νέες τεχνικές και συστήματα εξοπλισμού, ή περαιτέρω εξειδικευμένες γνώσεις, ενώ ο μέσος όρος διάρκειάς τους ανάγεται στις δεκαπέντε διδακτικές (15) ώρες. (ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Α – ΠΙΝΑΚΑΣ 6. ΙΕΚ ΕΚΑΒ. ΩΡΟΛΟΓΙΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΥΝΕΧΙΖΟΜΕΝΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ)
Τα σεμινάρια εξειδικευμένης υποστήριξης της ζωής, όπως για παράδειγμα το AMLS, ALS, PLS και το PHTLS παρέχονται από ιδιωτικές εταιρίες που δραστηριοποιούνται στο χώρο της επείγουσας προ-νοσοκομειακής φροντίδας υγείας και παρέχονται στους συμμετέχοντες κατόπιν καταβολής τους ενός προκαθορισμένου χρηματικού αντιτίμου.
Η παροχή συνεχιζόμενης εκπαίδευσης στις χώρες της Ευρώπης για τους επαγγελματίες διασώστες πραγματοποιείται από ιδιωτικούς φορείς και έχει τη μορφή προγραμμάτων περαιτέρω εξειδίκευσης σε διάφορους τομείς, καθώς και της ενημέρωσής τους για τα νέα δεδομένα όσον αφορά τα πρωτόκολλα εργασίας.
Ενδεικτικά αναφέρονται οι επαγγελματίες διασώστες στις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής, οι οποίοι έχουν τη δυνατότητα να παρακολουθήσουν προγράμματα συνεχιζόμενης κατάρτισης, εφόσον το επιθυμούν, και να συνδέσουν μέσω αυτών την ανάπτυξη των επαγγελματικών τους δεξιοτήτων με την απόκτηση ανάλογου πτυχιακού τίτλου σπουδών.
Η διάρκεια των προγραμμάτων αυτών δύναται να ποικίλλει από κάποιες διδακτικές ώρες μέχρι και δύο (2) έτη σπουδών, ενώ τις περισσότερες φορές υπάρχει η δυνατότητα της παρακολούθησής τους από απόσταση, με την καταβολή των προβλεπόμενων καθορισμένων διδάκτρων.
Στο χώρο της συνεχιζόμενης εκπαίδευσης και κατάρτισης με συστηματικό και συνεχή τρόπο δραστηριοποιούνται κυρίως ιδιωτικοί φορείς, ενώ οι δημόσιοι φορείς περιορίζονται στην πραγματοποίηση ετήσιων συνεδρίων και σεμιναρίων.
Έτερο παράδειγμα αποτελεί η Ιρλανδία, στην οποία υπάρχει η μέριμνα για πραγματοποίηση προγραμμάτων συνεχιζόμενης εκπαίδευσης, τα οποία αφορούν όλο το προσωπικό των επαγγελματιών διασωστών και στοχεύουν στην απόκτηση επικαιροποιημένων γνώσεων, καθώς και ανάπτυξη του πλαισίου δεξιοτήτων τους.
ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ
ΘΕΜΑ: ΣΤΑΣΕΙΣ ΚΑΙ ΑΠΟΨΕΙΣ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΩΝ ΔΙΑΣΩΣΤΩΝ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΓΙΑ ΤΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΤΟΥΣ ΣΥΣΤΗΜΑ ΚΑΙ ΤΡΟΠΟΙ ΑΝΑΒΑΘΜΙΣΗΣ ΤΟΥ
ΜΕΤΑΠΤ. ΦΟΙΤΗΤΡΙΑ: ΑΙΚΑΤΕΡΙΝΗ ΒΑΡΕΛΑ (A.M. 20130214)
ΑΘΗΝΑ 05/2016
ΔΙΑΣΩΣΤΕΣ ΡΟΔΟΥ
